Մերի Գևորգյան (Տավուշ)ի բոլոր հրապարակումները

Meri Gevorgyan tavush 2

«Բանաստեղծության հազարամյա խորհուրդը»

Փորձում էի գրել մի փոքրիկ էսսե մեր հայ բանաստեղծների մասին: Հետո կարդացի Հրանտ Թամրազյանի «Բանաստեղծության հազարամյա խորհուրդը» գիրքը, որը ավելի լայն և պատկերավոր է նկարագրում մեր մեծերի գործն ու գործունեությունը։ Գրում եմ այդ գրքով ներշնչված:

Բանաստեղծ. կյանքի ծովի մեջ երերող, աստվածայինի և սատանայականի միջև տառապող այդ անհատը։ Բանաստեղծն է թանձր մթնոլորտից բարձրացնում բանական մարդու և կյանքի լուսավոր գաղափարը։ Ծանր գիշերների մթնոլորտում նրանք հաճախ են զբաղվում ինքնախարազանմամբ։

Ես բանաստեղծ չեմ, սակայն փորձում եմ բանաստեղծական փոքրիկ շտկումներ կատարել։

Մեր մեծերի հպարտ ու հզոր սրտերը, ազատ ու ստեղծագործ մտքերը նոր ուժով շարունակել են վեճը կյանքի և աշխարհի դեմ, ինչպես Թումանյանը, ինչպես Դուրյանը, Իսահակյանը, Տերյանը, Չարենցը և շատ ու շատ ուրիշներ։

Իսկապես, թե՛ վաղ շրջանի օրագրերը, թե՛ նախորդող մի շարք բանաստեղծություններ, որոնք հնչել են մեր բանաստեղծների շուրթերից, ցույց են տալիս, որ կյանքի տրամադրություններն ու խոհերն ունեն հեռու և մոտ ակունքներ՝ նման տրամադրություն, արդեն և հայրենիքի, և կնոջ սիրո առիթով, հնչում է 1903 թվականին.

Օտար, ամայի ճամփեքի վրա

Իմ քարավանս մեղմ կը ղողանջե,

Կանգնի՛ր, քարավանս, ինձի կը թվա,

Թե հայրենիքես ինձ մարդ կը կանչե։

Մի ուրիշ հզոր ու դառնացած բանաստեղծ՝ Ֆրիկը, միջնադարյան քաղաքական ու բարոյական անլուր աղետների մեջ գրում է.

«Այս կնայքը գուբ է խավար,

Եվ ի ձեռինդ լապտեր չունիս»։

Այս մեծ թեման՝ աշխարհի և մարդու մասին, այս բարոյական հակամարտությունը շարունակվում է հետագա բոլոր դարերում։

Այս ամենը ես ասում եմ, քանի որ ճիշտ չեմ համարում մեր հայ գրականությունից «հայ» բառի անտեսված դուրս շպրտումը: Գիտենք, որ մեր հայ բանաստեղծներն են բերել իրենց ապրած ժամանակի շունչը, նրանց ցավի և ատելության մեջ է երևում մի ուրույն հոսանք, որ կոչվում է ժամանակակից ապրումների բաղադրիչ։ Եվ «հայ» բառը հանելով, ես դառը խոսք եմ ասում «մունդիրներին» և մեր հնազանդ ժողովրդին։

Meri Gevorgyan tavush

Ծիծաղ պարգևելու յուրահատուկ շնորհը

Հանդիսատեսն այս արտիստին ծափահարում էր նրա հայտնվելու առաջին իսկ պահից՝ լիներ բեմի վրա, թե էկրանի: Նրա մասնակցությամբ ներկայացում կամ կինոնկար դիտելուց հետո դահլիճը մնում էր զվարթ տրամադրությամբ։ Բնությունը Ֆրունզիկ Մկրտչյանին օժտել էր ծիծաղ պարգևելու նախանձելի շնորհով։

20200826_123305~2

Նրա արվեստի հմայքը անսպառ հումորն էր՝ անկեղծ ու վարակիչ։ Եթե մտովի վերհիշենք քառորդ դար թատրոնում ու կինոյում անձնավորած նրա բոլոր հերոսներին, որոնք հիմնականում կատակերգական էին, հավանաբար, նրանց պարգևած ծիծաղը կհնչի փոթորկի ուժգնությամբ։

Ֆրունզիկ Մկրտչյանի հումորը դերասանական տեխնիկայի խաղ չէր, այլ իրական կյանքի զգացողությամբ ծնված անմիջական զրույց, որն առատորեն հորդում էր դահլիճ։ Եվ հանդիսականը, գիտենալով, որ չի խաբվում, լիաթոք արձագանքում էր դերասանի ամեն մի խոսքին, աշխուժանում էր նրա յուրաքանչյուր շարժումից։

Հետաքրքրականն այն է, որ Ֆրունզիկ Մկրտչյանն իր բեմական գործունեության առաջին շրջանում (սկզբում Գյումրու, ապա՝ Երևանի Գ. Սունդուկյանի անվան թատրոնում) նշանակալի հաջողության է հասել հիմնականում բացասական կերպարներ մարմնավորելով՝ Կոն («Թշնամիներ»), Սաղաթել («Պատվի համար»), Խուլ («Երկու գույն») և այլն։

1959 թվականին ռեժիսոր Հ. Մարտիրոսյանը նրան հրավիրեց «01-99» կարճամետրաժ ժապավենում նկարահանվելու։ Գրեթե անեկդոտային ֆաբուլա ունեցող այս ֆիլմում արտիստն ստեղծեց կինեմատոգրաֆիական հյութեղ կերպար։ Գարսևանը մեծ էկրան տանող ճանապարհի առաջին լուրջ փորձությունն էր, որից և հաջողությամբ սկսվեց դերասանի երթը կինոյի բարդ ու դժվարին արվեստում։

20200826_123157~2

Ֆրունզիկ Մկրտչյանին թատրոնում տրվեց երջանիկ հնարավորություն՝ հանդես գալու Զամբախովի բարդ հոգեբանական դերում։ Եվ նա արտիստական ինքնատիպ մեկնաբանությամբ ներկայացրեց բեմական հարուստ ավանդներ ունեցող սունդուկյանական այդ հերոսին։ Իսկ «Մոսֆիլմ» կինոստուդիայում ստեղծված «Միմինո» և հայկական «Զինվորն ու փիղը» ժապավեններում ունեցած դերակատարումները գնահատվեցին բարձր պարգևներով՝ առաջինն արժանացավ ՍՍՀՄ պետական, երկրորդը՝ տղամարդու լավագույն դերի համար սահմանված մրցանակի։

20200823_114414~2

Սրբալույս մյուռոն

Դարեր առաջ Հայոց աշխարհում ծառաշատ, եդեմային մի անկյուն կար, որ գտնվում էր Տարոնում՝ Մշո դաշտից հարավ: Դա պատմական Եղրդուտն էր: Ասում են՝ հնում մշեցի ծերունիները գալիս էին, ըմբոշխնում այդ արտասովոր գեղեցիկ տեսարանը և 20 տարով երիտասարդանում: Երրորդ դարում այստեղ վանք է կառուցվել: Մինչև Եղրդուտ անունն ստանալը կոչվել է Շիշ Յուղո վանք, որ նշանակում է նաև Մյուռոնաման:

Մյուռոնամանի քաշը շուրջ 70 կիլոգրամ է, իսկ տարողությունը՝ 180 լիտր, պատրաստված է մաքուր արծաթից, Մոսկվայի հայ ոսկերիչների կողմից։ Մյուռոնը գործածվում է մկրտության ժամանակ՝ դրոշմի խորհուրդը կատարելիս։ Հայ եկեղեցու կանոնների համաձայն՝ մյուռոնը պատրաստվում է Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի օրհնությամբ Մայր տաճարում յոթ տարին մեկ անգամ։

myuron1

Մյուռոնը քրիստոնեական բոլոր ուղղափառ եկեղեցիներում օծման համար սրբազան բուրավետ յուղ է, որ կաթողիկոսի օրհնությամբ ու ձեռքով պատրաստվում է ձիթապտղի յուղից, որին խառնվում է բալասան և 40 տեսակի հոտավետ ծաղիկներ, փայտեր ու բույսեր: Մյուռոնով մկրտվելը սրբությամբ օծվելն է: Իսկ այս նյութի իմաստը խորախորհուրդ և էապես հրաշալի մեկնաբանություն ունի, քանզի երկբայական փութով չի փոխում իր տեղը և ոչ էլ նենգությամբ լքում բնակատեղին, որովհետև այն չի մաքրվում օճառով և ոչ էլ ընդդիմակա մի բանով արտաքսվում:

Ըստ Նարեկացու՝ մեռոնն աներևակայելի զորություն է, որ բարետեսիլ օծում է բռնամարտիկ, մերկամրցանակ ըմբիշներին որպես զորավոր ճգնավորական հնարք, սատանայի ճիրաններին անորսալի դարձնող, դևերի և ախտերի ահարկու ախոյան։ Երբ Հերովդես թագավորի հրամանով գլխատում են Հովհաննես Մկրտչին, մեռոնը վերցնում է մի մեղավոր կին՝ Մարիամ Մագդաղենացին և զատկի տոնից 6 օր առաջ դրանով Հիսուսի ոտքերն է օծում, այնուհետև սրբում իր մազերով։

Մյուռոնի խորախորհուրդ էությունը Հիսուսի փրկչական առաքելության վրա է խարսխված, ինչը հասու և տեսանելի է միայն հոգևոր իմացությամբ՝ հավատի աչքերով։

Դիլիջանի Թախտա թաղամասը

Օրերս գտնվում էի Դիլիջանի Թախտա թաղամասում: Շրջելով և ևս մեկ անգամ համոզվելով, որ Դիլիջանը դրախտային քաղաք է, որոշեցի կիսվել և ներկայացնել տավուշյան փոքրիկ անկյուններից մեկը:

Թախտա թաղամասը առանձնանում է իր ընկերական, գեղեցիկ, հյուրասեր և աշխույժ միջավայրով: Թաղամասում կա փոքրիկ այգի, որտեղ երեկոյան ժամերին հավաքվում են թաղի երեխաները, ծերերը, հարսները և միասնական ստեղծում ուրախ և հաճելի տրամադրություն: Այստեղ ապրող երեխաները նոր շունչ, նոր տրամադրություն են հաղորդում համաքաղաքացիներին իրենց երգ ու պարով, երեկոյան ժամերին կազմակերպվող խաղերով, հանելուկներով, հումորներով:

Բնակիչները աշխատող, աշխատասեր և հյուրասեր մարդիկ են: Նրանք ստեղծում են, ստեղծագործում և իրենց արվեստը ցուցադրում խոսքի, պահվածքի և բնավորության միջոցով:

Թախտա թաղամասում աչքի են ընկնում բարձր և ցածր վեմերը, գունավոր քարերը և բաց դաշտահովիտները։ Գեղեցիկ ծաղիկներով զարդարված այգին էլ ավելի է ոգեշնչում տեղի բնակիչներին և զբոսաշրջիկներին, որպեսզի հանգստյան օրերը անցկացնեն այս թաղամասում:

Meri Gevorgyan tavush

Իմ հերոս համաքաղաքացին

2016 թվականի ապրիլյան քառօրյա պատերազմը ծանր աղետ էր հայ ժողովրդի համար։ Ապրիլի 1-ի լույս 2-ի գիշերը ադրբեջանական կողմը Արցախի Հանրապետության նկատմամբ սկսել էր լայնածավալ հարձակողական գործողություն, կիրառել էր իր զինանոցում եղած ռազմական տեխնիկայի գրեթե բոլոր հնարավոր տեսակները։ Ապրիլի 3-ին առաջնային գծի հարավային ուղղությամբ Ադրբեջանի զինված ուժերը հրթիռահրետանային միջոցների և զրահատեխնիկայի կիրառմամբ շարունակել են ագրեսիվ ռազմական գործողությունների վարում, ինչի հետևանքով քաջաբար և հերոսաբար զոհվեցին 321-րդ տանկի անձնակազմը՝ Բենյամին Եղոյանը, Տիգրան Աբգարյանը և Վլադիմիր Ալիխանյանը։

Վլադիմիր Ալիխանյան. բնությանն այդքան մոտ երիտասարդն արագորեն կարողանում էր շրջապատող մարդկանց դեպի իրեն տրամադրել, սիրում էր աշխատել ու հաճույքով ընտանիքին օգնում էր։ Սովորել է Դիլիջանի պետական քոլեջի տնտեսագիտության բաժնում։ Եղել է պարտաճանաչ ուսանող։

Վերջերս հյուրընկալվեցի Վլադիմիր Ալիխանյանի ընտանիքին։ Երբ ներս մտա, տիկին Աննան անմիջապես ցույց տվեց իր որդու նկարները, ամեն անգամ կրկնելով «մեռնեմ ջանի՜ն»։

Հյուրասենյակում անմիջապես աչքի ընկավ տիկին Աննայի խնամքով կահավորած պատվո անկյունը։ Լուսանկարից պայծառ ժպտում էր հերոսը։ Անկյունում շարված էին մեդալները, իսկ մի փոքր հեռվում դրված էր զինվորական համազգեստը։

20200613_160226~3

Սգով համակված այս տանը՝ հարազատների շրջապատում, քեզ կոտրված, հուսահատ չես զգում։ Զարմանալի զսպվածություն, արժանապատվություն, վեհություն կա նրանց վշտի մեջ։ Իսկ երբ սկսեցինք զրուցել, տիկին Աննան անմիջապես հուզվեց.

-Վալոդիկս ծնվել է Դիլիջանում, մանկուց շատ աշխատասեր է եղել, շփվում էր իրենից մեծ, տարիքով մարդկանց հետ։ Եռանդով մեկնել է ծառայության, շատ աշխույժ, ուրախ, երբեք չի բողոքել ծառայությունից։ Ծառայության ընթացքում սկսել է մտածել զինվորականի մասնագիտություն ընտրելու ուղղությամբ, բայց ճակատագիրը նրա համար այլ բան էր որոշել։ Դեպքի մասին իմացել ենք ապրիլի 4-ին՝ լուրերով, որ «ժեշտանչիկի» թոռը զոհվել է։ Դե, մեզ համար ցավալի, ծանր լուր էր մեր հերոս որդուն կորցնելը։

Թեպետ տիկին Աննան հուզված էր, սակայն իր որդու մասին մեծ ոգևորությամբ և հպարտությամբ էր պատմում։ Կարճ զրույցից հետո տեսա նաև տիկին Աննայի մյուս որդու զավակին, որը կրում է հորեղբոր՝ Վլադիմիրի անունը։ Փոքրիկ Վլադիմիրը այնքան կենսուրախ և ժպտադեմ էր, դիմագծերով նման էի մեր հերոսին։

20200613_161010~2

Meri Gevorgyan tavush

Կորոնավիրուսից առաջ և հետո

Բարև: Ես ապրում եմ Դիլիջան քաղաքում և այսօր քեզ կպատմեմ, թե իմ հայրենի քաղաքում ինչպիսին էր դրությունը մինչ կորոնավիրուսը:
Դիլիջանը հին քաղաք է, որը հայտնի է իր անհավատալի գեղեցկությամբ, սառնորակ հանքային ջրով, հնագույն հուշարձաններով և իհարկե, չափազանց գեղեցիկ բնությամբ: Դիլիջանով է հոսում Աղստև գետը, որի ստորին հոսանքում կառուցված է Աղստևի ջրամբարը: Քաղաքը համարվում է առողջարանային կենտրոն: Այստեղ է գտնվում կոմպոզիտորների ստեղծագործական և հանգստյան տունը, որը ունենում է բազմաթիվ այցելուներ: Տեղի առողջարանների և հսկայական այգու շնորհիվ դու կարող ես հանգստանալ, վերականգնել առողջությունդ և վայելել մաքուր օդը: Քաղաքում մեծ զարգացում է ապրում նաև զբոսաշրջությունը: Դեպի Դիլիջան տուրերի սեզոնայնությունը կախված է եղանակային պայմաններից, իսկ հիմա շատ հաճելի եղանակ է դրսում՝ ամենուրեք թռչունների գեղեցիկ և լսելի ծլվլոց, սառնորակ աղբյուրի խշշոց, որը վայելելով դու ուղղակի կառանձնանաս ամենօրյա քո հոգսերից: Սակայն այժմ չարաբաստիկ վիրուսի հետևանքով ամեն ինչ փոխվել է: Փոխվել է մարդկանց շարժը, զբոսաշրջիկների ելումուտը, երեխաների ակտիվությունը: Մարդկանց սիրտը վախով է լցված, նրանք տանից դուրս չեն գալիս՝ ապահովելով և՛ իրենց, և՛ դիմացինի առողջությունը:
Ահա ես նայում եմ պատուհանից, սիրտս թախիծով է լցվում, սակայն մտածում եմ, որ այս ամենը կավարտվի, և առաջվա աշխուժությունը կվերադառնա:
Այժմ ես տեսնում եմ մեկին, ով առանց դիմակի իր երեխայի հետ գնում է այգի՝ չգիտակցելով, որ կարող է վարակվել և վարակը տարածել իր ընտանիքի անդամների մեջ: Իսկ այն մարդիկ, ովքեր դիմակով են դուրս գալիս, լիարժեք մաքուր օդ չեն վայելում, պահպանում են սոցիալական հետավորություն, զերծ են մնում շփումներից:
Վարակը Դիլիջանում մեծ արագությամբ չի զարգանում, սակայն զգուշավորությունը ամեն դեպքում անհրաժեշտ է: