Սուրեն Կարապետյանի բոլոր հրապարակումները

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Քաղաքականացված պատանեկություն

Հայաստանում մեծահասակների շրջանում ամենաակտուալ թեման քաղաքականությունն է, և չեմ զարմանա, եթե «վիճակագրական տվյալների» համաձայն տոկոսային հարաբերությամբ ամենաշատ քաղաքագետները Հայաստանն ունենա: Այս ամենն արդեն սովորական է դարձել, բայց երբ պատանիներն են սկսում խոսել քաղաքականությունից` սկսվում է քննադատությունների տեղատարափը, սկսում ենք գերտերություններից և վերջացնում մեր քաղաքական անբարենպաստ վիճակով: Բողոքում ենք ամենուր` տանը, դպրոցում, փողոցում և դե իհարկե` «ՄԵԾՆ ՀԱՄԱՑԱՆՑՈՒՄ»:
Երկրի քաղաքական վիճակին կամ ընդհանրապես քաղաքականությանը հետևելը լավ է, սակայն երբ մենք` պատանիներս, սկսում ենք ամենօրյա բողոքների ու քննադատությունների շարանը, ուղղակի անիմաստ ժամանակ ենք վատնում, որովհետև միայն բողոքելն ու անգործությունը երբեք սպասված արդյունքի չեն հանգեցնի: Պետք է աշխատել, ոչ թե քննադատել, փորձել գտնել և ուղղել սխալը: Իսկ նմանատիպ գործունեություն իրականացնելու համար հարկավոր է կրթություն, առողջ և հասուն դատողություն:
Համոզված եմ, որ պատանիներից ոչ մեկը չունի այս ամենն այսօր: Այդ իսկ պատճառով այսօր պետք է լավ սովորել ու վայելել պատանեկությունը` մեր կյանքի ամենագունավոր շրջանը: Մի օր մենք էլ կդառնանք չափահաս և մեր առջև կունենաք բազմաթիվ տարիներ` քաղաքականությունը լրջորեն ուսումնասիրելու և խնդիներին լուծում տալու հնարավորություն: Եվ դրան պատրաստ կլինենք:

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

«Լավ» սովորելը

Լա’վ սովորիր, որ լավ մա’րդ դառնաս…
Այս արտահայտությունը լսել ենք հարյուրավոր անգամներ և’ մեր ծնողներից, և’ ուսուցիչներից, և’ թե մոտ ու հեռու հարազատներից: Մանկուց շարժվում էի այս գաղափարով, և ամեն ինչ անում էի, որ արդարացնեի ծնողներիս երազանքը: Աշխատում էի ամեն ինչ սովորել, և թե ինչ-որ բան ճիշտ չէի անում, չէր ուշանում պատիժը (չմտածեք ավանդական հայկական ապտակի մասին. հորս մի հայացքն ամեն ինչ ասում էր): Տարիներն անցնում էին` իրենց հետ բերելով նոր գաղափարներ, և աշխարհը ստանում էր իր իրական գույները, որոնք այնքան էլ հուսադրող չէին: Տարեցտարի շրջապատումս շատանում էին գործազուրկ, սակայն դպրոցական կամ համալսարանական տարիներին «լավ» սովորած մարդիկ, մարդիկ, ովքեր տարիներ էին անցկացրել սովորելով` լավ և հաջողակ մարդ լինելու համար: Մեկը ֆիզիկոս էր, մյուսը` մաթեմատիկոս, երրորդը` լեզվաբան (երեք օրինակով բավարարվենք): Երեքն էլ իրենց գործի վարպետն էին և իրենց հավասարը չունեին, աշխատում էին և աշխատանքից հաճույք քաղելով` անցկացնում իրենց կյանքի հրաշալի օրերը: Արդեն ապագայի պլաններն էին կազմում, սակայն…
Իննսունականներ, պատերազմ, համատարած գործազրկութկուն, սով: Բոլորիս էլ ծանոթ են մեր հանրապետության գոյատևման առաջին և դժվարին օրերը: Այս օրերին էր, որ գլուխ բարձրացրեց հայության համար մեկ թշնամին` արտագաղթը: Ինչպես շատերը, նրանք ևս բռնեցին արտագաղթի ճանապարհը:
Մեղադրելն ուղղակի անհեթեթություն կլինի. իրենց գոյությունը պահպանում էին ինչպես որ հնարավոր էր: Շինարար, վարորդ, էլեկտրիկ ու էլի այսպիսի աշխատանքներ, սական ոչ ոք չէր զբաղվում իր մասնագիտությամբ: Ժամանակի ընթացքում նրանք դարձան իրենց գործի վարպետն ու այսօր ապրում են ընտանիքներով արտերկրում` չմտածելով նախկին մասնագիտությունների մասին, որովհետև գտել են իրական կյանքին ու պայմաններին հարմար նոր մասնագիտություններ:
Հազվադեպ են այդպիսի դեպքերը, երբ մարդիկ կարողանում են զրոյից դասավորել իրենց կյանքն ու, ամենակարևորը, գոհ լինել ճակատագրից:
Ինչևէ, լավ սովորելը առավելություն է, բայց այ լավ մարդ լինելը` ուրիշ բան է…

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Իսկապե՞ս մենք ապագան ենք

Գործազրկությունը, զբաղվածության կենտրոնների մասամբ կամ ամբողջությամբ բացակայությունն առաջացնում են հասարակության լայն շերտի դժգոհությունը: Աշխարհում չկա այնպիսի երկիր, որ վերը նշված խնդիրները չունենա: Հայաստանը նույնպես բացառություն չէ: Լինելով աշխարհագրական անբարենպաստ դիրքում` ՀՀ կառավարությունն ամենից առաջ կարևորություն է տալիս երկրի պաշտպանությանն ու ապահովությանը, այդ իսկ պատճառով մի շարք ոլորտներ մղվում են ետին պլան:

Մենք` պատանիներս, ունենք մեր ընդհանուր հիմնախնդիրները: Իմ կարծիքով, դրանցից ամենակարևորը զբաղվածության ապահովումն է: Խոշոր քաղաքներում տվյալ խնդիրը որոշ չափով լուծված է, իսկ մանր քաղաքներում կամ գյուղերում…

Վերջիններում կարելի է ասել այն ընդհանրապես բացակայում է` ստեղծելով պատանիների միջև անհամատեղելիություն, որն իր հստակ ազդեցությունն է ունենում գյուղաբնակ պատանիների ինքնաարտահայտման ու ազատ շփման վրա: Հաճախ  առաջանում են հարցեր. ինչո՞ւ է իմ գյուղը կամ նույնիսկ քաղաքը զուրկ սպորտդպրոցներից, ժամանցի վայրերից, թանգարաններից: Հարցերի պատասխանները ձեզ կթվան պարզ ու հստակ, սակայն դրանց լուծում չի տրվում:

Երկրորդ հիմնախնդիրը վերաբերվում է կրթական ոլորտին, իսկ ավելի կոնկրետ, ավագ դպրոցին: Երբևէ մտածե՞լ եք, թե ինչի համար և ինչ նպատակով են ստեղծվել այս դպրոցները: Ստեղծվել են, որպեսզի աշակերտը ավելի խորը ուսումնասիրի նախընտրած առարկան և առանց կրկնուսույցի օգնության մուտք գործի համալսարան: Սակայն մերօրյա ավագ դպրոցները չեն կարողանում կատարել իրենց առաջ դրված խնդիրը, և աշակերների ճնշող մեծամասնությունը շարունակում է հաճախել կրկնուսույցներ մոտ:

Վերջին խնդիրը մասնագիտության ընտրությունն է: Հայաստանում միայն ցանկությունը բավարար չէ: Մինչև ընտրություն կատարելը հարկավոր է հասկանալ`որ մասնագիտությունն է առավել պահանջված, և պահանջված լինելով` արդյո՞ք մի քանի տարի անց տվյալ մասնագիտությամբ հնարավոր կլինի աշխատանքի ընդունվել:   Ներկայումս պատանիներից շատերը, եթե ոչ բոլորը, ցանկանում են դառնալ բժիշկ, իրավաբան, ծրագրավորող ու մի շարք «նորաոճ» մասնագետներ: Այսպիսով, բազմաթիվ մասնագիտություններ «հնանում են»` աշխատատեղերի պակասի ու անմրցունակության պատճառով:

Հունի~ս, հուլի~ս, օգոստո՞ս…

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Հունիս

Բոլորս ուրախ ենք. ամռան առաջին ամիսն է, և կարելի է մի լավ հանգստանալ: Յուրաքանչյուրս կարծում է, որ այս ամառն ամենից լավն է լինելու, և հանգիստը վայելելու իր տարբերակն է մշակում.

«Ծով, ճամբար, պիկնիկ, ամեն օր առավոտյան վազել, կրկին ծով…»:

Օրերն անցնում են, սակայն տարբերակներից քչերն են իրականություն դառնում, որովհետև ժամանակ ունենք. չէ՞ որ առաջին ամիսն է, կհասցնենք: Եվ այսպես, ամեն օր արդարանալով, մոտենում ենք երկրորդին:

Հուլիս

Կրկին ուրախ ենք` ամառ, շոգ, իսկևիսկ ծով գնալու ժամանակ: Սրտատրոփ սպասում ենք Վարդավառին, բայց ամեն անգամ` հաջորդ իսկ օրը, բողոքում, որ այն անհետաքրքիր էր: Ետ չենք մնում սովորությունից և շարունակում արդարանալ, որ կհասցնենք վայելել ամառը. առջևում օգոստոսն է: Մոտենում է հուլիսի վերջը, հիշեցնելով ամառվա վերջին ամսի և ամենավատը` սեպտեմբերին մոտ լինելու մասին:

Օգոստոս

Համատարած հիասթափություն, բողոքներ և զղջումներ: Բոլորս բողոքում ենք, որ ամառը շատ արագ անցավ, և չհասցրինք հանգստանալ: Բողոքում ենք` իմանալով, որ դրա պատճառը հենց մենք ենք: Շատերս զղջում ենք, որովհետև անցկացրել ենք անհետաքրքիր օրեր և ամեն անգամ սպասել ենք հաջորդին` հույս ունենալով, որ հաջորդն ավելի հետաքրքիր  կլինի: Հույսը դնելով վաղվա օրվա վրա` անցկացրել և շարունակում ենք անցկացնել ամառը:

Փորձս ցույց է տալիս, որ ներկայով ապրելն ավելի արդյունավետ և, միևնույն ժամանակ, հաճելի է: Բավականություն ստացիր նոր բացվող օրից, և ինչ անելու ես` արա հենց այսօր և հենց հիմա, իմաստավորիր օրդ: Հաճախ շատ հեռու գնալ պետք չէ հետաքրքիր ապրելու համար:

Իսկ վերջում լավ լուր. մի’ հուսահատվեք. մեզ են սպասում օգոստոսյան բարիքներն ու զով երեկոները: Սկսենք ապրել հենց այս պահից:

suren

Անկախ ամեն ինչից

Բոլորս էլ կարող ենք ազատ երգել, պարել, զվարճանալ, սպորտի գնալ, կրթություն ստանալ, մի խոսքով` ազատ ապրել: Գլխավոր խնդիրն ազատության ընկալումն է, որովհետև յուրաքանչյուր ոք ստեղծում է իր ազատության սահմանները և ունի ազատության մասին իր պատկերացումները:

Սակայն միշտ չէ, որ կյանքն այսպես շռայլ է ազատության հարցում: Հաճախ անձը զրկվում է խոսքի և ինքնաարտահայտման ազատությունից, ինչը ազատության անքակտելի տարատեսակներից մեկն է:

Ինքնաարտահայտումը ինձ համար մի հայելի է, որին նայելով՝ կարող եմ կարծիք հայտնել դիմացինիս մասին, ըմբռնել նրա դիքորոշումներն ու նախասիրությունները, համաձայնել կամ չհամաձայնել իր հետ: Սահմանափակելով ինքնաարտահայտման ազատությունը՝ կարելի է հասնել միայն մի բանի` բռնապետության, որտեղ «ազատություն» հասկացությունը այլևս անպատեհ է և չսպասված…

Անկախ ամեն ինչից, մեզանից յուրաքանչյուրը ինքնաարտահայտվում է՝ գտնելով սեփական մտքերը ռեալիզացնելու որևէ եղանակ: Ինքնաարտահայտման ձևերը բազմաթիվ են, բազմաթիվ են նաև անհատի նախընտրած տարբերակները: Ինձ համար ամենահարմար եղանակը գրելն է: Լինում են դեպքեր, սակայն, երբ մտքերս ու զգացմունքներս արտահայտում եմ բանավոր խոսքով: Գրելով ես ինձ ավելի վստահ եմ զգում. ավելին, ենթադրում եմ, որ ինչ-որ մեկը գրածս մի պահ կկարդա, նույնիսկ եթե այդ ինչ-որ մեկը լինեմ հենց ես: Հաճախ եմ մտածում՝ եթե բոլոր մտքերս գրի առնեի, ապա գրասեղանիս կունենայի հաստափոր խորիմաստ և հիմար մտքերի  մի մատյան:

Երկրորդ միջոցը լուսանկարելն է: Երբ ինչ-որ բան չեմ կարող խոսքով նկարագրել, օգնության է գալիս լուսանկարը, և մի քանի վայրկյանում հավերժանում են զգացմունքներս:

Իսկ վերջում՝ փորձված խուրհուրդս. արտահայտեք ձեր մտքերն անկախ ամեն ինչից, վայրից և ժամանակից…

Պտույտ մը Հրազդանի թաղերուն մեջ

Լուսանկարը՝ Մարիամ Ներկարարյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Ներկարարյանի

Գարնանային արձակուրդներն էին: Աչքերս բացեցի և հասկացա, որ այդ օրվա համար առանձնապես ոչ մի պլան չունեմ: Որոշեցի վերցնել հեծանիվս ու գնալ փոքրիկ շրջագայության Հրազդանի փողոցներով: Սկզբում զբոսնում էի այն վայրերով, որտեղ անցել է մանկությունս: Կանգ առա ու սկսեցի լուսանկարել բնությունը, շինությունները: Լուսանկարելիս, երբ տարվել էի շինության մասին մտքերով, ականջիս տակ խռպոտ և հետաքրքրական մի ձայն լսվեց.

- Ազիզ, դու վի՞ր թոռն ես:

Անմիջապես  շրջվեցի, և ուղիղ դիմացս հայտնվեց մորուքով, անատամ, ստորին ծնոտը փոքր-ինչ առաջ, սա էլ հերիք չէր, ձախ աչքն էլ կիսաբաց, ճաղատ մի ծերուկ: Մի քանի վայրկյան անշարժ կանգնելուց հետո ծերուկը շարունակեց:

- Էդ տելեվիզորը ի՞նչ էս անում:

Սթափվելով պատասխանեցի.

- Պապի պլանշետա:

Սակայն մի որոշ ժամանակ  անորոշ հայացքով նայելուց հետո ծերուկը հարցրեց.

- Պպպլանշետն ի՞նչ ա:

-Դե պլանշետը սմարթֆոնի մեծ տեսակն ա:

- Հ~ա, հասկացա, բա սմարթֆորդն ի՞նչ ա:

- Դե, խելացի հեռախոս:

- Բա ես գիտեմ թոռս ա խելացի, հա, ու էն, ինչ են ասում, օլինպիադաներ ա հաղթել:

- Չէ, պա’պի, պլանշետս հաստատ օլիմպիադայի չի մասնակցի, բայց դե թոռդ էլ էսպես լավ չի կարողանա նկարել:

- Բա էդ մենակ նկարումա՞ :

- Պապի կարող էս մարդկանց զանգել, համացանց մտնել, նկարներով փոխանակվել…

- Հասկացա, թոռս էլ դրանից ունի, գնամ թող նկարներս ուղարկի Ռուսաստան` տղերքս ընդեղ են:

Րոպեներն անցնում էին, իսկ ծերուկը ավելի ու ավելի հետաքրքրասեր էր դառնում, իսկ իմ ժամանակն անսահմանափակ չէր, այդ իսկ պատճառով եկավ հրաժեշտի ժամանակը:

- Պապի’, ես գնամ` արդեն ուշ է:

- Հաջողություն քեզ, ա’զիզ ջան:

Ճանապարհին մտքերով ապագայում էի. ինձնից երկու սերունդ փոքր երիտասարդն ինձ հետ ինչի՞ց պիտի խոսի…

Ձյուդոն` որպես հոբբի

Մեզանց շատերը, եթե ոչ բոլորը, մանուկ հասակում ունեցել ենք մեր հերոսները: Իմ հերոսները շատ էին` «Սարդ մարդը», «Հալկը», «Հզոր ռենջերները» և այլն: Ցանկանում էի լինել հզոր, ինչպես Հալկը, կամ խիզախ Սարդ մարդու պես, և հաճախ նմանակում էի նրանց: Երբ դարձա ութ տարեկան, հասկացա, որ ես եմ իմ հերոսը և սկսեցի հետաքրքրվել, թե ինչպես «ուժեղ տղա» դառնալ: Այդ ժամանակ մեր գերդաստանում գործում էր չգրված մի օրենք` բոլոր տղաները պետք է զբաղվեին սպորտով, իսկ ավելի կոնկրետ` ձյուդոյով: Եվ քանի որ ես բացառություն չէի, նույնպես սկսեցի զբաղվել ձյուդոյով: Առաջին տպավորություններս այնքան էլ հուսադրող չէին, որովհետև նորեկ էի և բոլորին թե’ ֆիզիկապես, թե’ տեխնիկապես զիջում էի: Սակայն նոր ընկերներս ինձ ոգևորում էին և հույս տալիս, որ դա դեռ սկիզբն էր:

Անցնում էին օրեր, շաբաթներ, ամիսներ, և ամեն անգամ ավելի ուժեղ էի ինձ զգում: Հիշում եմ, մի անգամ մեր խմբակի առաջատարներից մեկին հաղթեցի և ամբողջ պարապմունքի ընթացքում այնքան ոգևորված էի, որ կարծես օլիմպիական չեմպիոն էի դարձել:

Անցնում էին տարիներ, մեր խմբակ շատերը հաճախեցին, շատերը ձյուդոյից հեռացան, սակայն ներկայիս խումբը տարիների ընթացքում հավաքվեց, և Հրազդանում շարունակում է սպորտային ոգին վառ պահել:

Ձյուդոյի հիմնադիրը Ճապոնացի Ձիգարո Կանոն է: Ձյուդոն ճապոներենից թարգմանվում է որպես ճկուն ճանապարհ, սակայն այստեղ միայն ճկունությունը բավարար չի, հարկավոր են ֆիզիկական տվյալներ, և ամենակարևորը` հարգանք դիմացինի նկատմամբ; Եթե քեզ բնորոշ չէ հարգանքը, ուրեմն դու ձյուդիստ չես կարող համարվել: Այս առիթով Ձիգարո Կանոն ասել է. «Չհարգելով դիմացինիդ` նվաստացնում ես քեզ»:

Ներկայում ձյուդոյով զբաղվելու պայմանները Հրազդանում համեմատաբար լավ են, քան նախկինում, սակայն գրեթե բացակայում է պետական ֆինանսավորումը, որը իր հետևանքներն է ունենում: Ճիշտ է, կան չեմպիոններ ովքեր ֆինանսավորում են ստանում, սակայն երկրորդ կամ երրորդ տեղերը զբաղեցրած մրցանակակիրները այն չեն ստանում: Վատ վիճակում է գտնվում նաև մարզասրահի գույքը: Սակայն այս ամենը չի խանգարում մեզ մարզվել և զբաղվել սիրած սպորտաձևով: Մեր խմբակը տվել է Հայաստանի, Եվրոպայի, Աշխարհի և ամենակարևորը` օլիմպիական  բազմաթիվ չեմպիոններ ու մրցանակակիրներ:

Տարիներն անցնում են, տարիների հետ ձյուդոյից հեռանում են շատերը, բայց մի բան հաստատ է. ինչպես բնության մեջ ոչինչ հենց այնպես չի անհետանում, այլ մեկը փոխարինվում է մյուսով, այդպես էլ Հրազդանում միշտ կհայտնվեն ձյուդոյի նոր սիրահարներ…

Խաղատանը

Լուսանկարը` Մուշեղ Բաղդասարյանի

Փոքր հասակից գիտեի, որ պապս առավոտյան գնում էր տնից և միայն կեսօրից հետո տուն գալիս: Այն ժամանակ կարծում էի, թե պապս աշխատանքի էր գնում, բայց երբ մեծացա, հասկացա, որ ամենևին էլ այդպես չէ: Սկսեցի հարցուփորձ անել, և պարզեց, որ… Պապս գնում էր խաղատուն: Չկարծեք թե մերօրյա խաղատների մասին է խոսքը: Մեր գյուղինը մի հնամաշ կառույց է, որտեղ հավաքվում են բացառապես ծեր տղամարդիկ ու կազմակերպում տարատեսակ «առաջնություններ»: Օրինակ` պապս ամենալավ նարդի խաղացողն է: Սրանից զատ, նա ամենածերն է, բայց արտաքինով` երիտասարդներից մեկը: Չկա օր, որ պապս «ներկա» չստանա:

Սակայն տարիներն անցնում են, և պապս կորցնում է իր հին ու ամենալավ ընկերներին: Մեկ տարի առաջ նա կորցրեց վերջին ընկերոջը: Այդ օրերին նրա հետ խոսելն անհնար էր: Բայց դե ինչ արած, կյանքն այդպիսին է, այն պետք է ընդունել և’ լավ և’ վատ կողմերով:

Մի օր էլ որոշեցի գնալ և աչքովս տեսել, թե նա ինչ է անում այնտեղ: Եվ այսպես, ես «խաղատանն» եմ. պապս ընկերոջ` Ռազմիկ պապիկի հետ թղթախաղ է խաղում, կողքս նստած Արամայիս պապը քաղաքականությունից է խոսում և քննադատում քաղաքական գործիչներին. «Սաղին պիտի քշել Մագադան, Վորկուտա…»,- պարբերաբար ասում է նա: Արտեմ պապը նյարդայնացած նարդի է խաղում (հավանաբար պարտվում է), Վազգեն պապն էլ, վառարանի կողքը նստած, ծխամորճը մաքրելով, հեռուստացույց է դիտում:

Վաղը նրանք նորից կգան «խաղատուն», որ ծերանոց են անվանում, ինչպես նաև մյուս օրը, դրան հաջորդող օրը` առանց շաբաթ-կիրակի հաշվի առնելու ու կշարունակեն նորություններով փոխանակվել` ով է եկել, ով` գնացել, իսկ ով` մահացել: Նրանք ներկա են ստանում ամեն օր` դարձնելով այն կյանքի օրենք, ու հենց այդ օրենքին ենթարկվելով` մի օր նրանցից մեկը չի մասնակցի «համընդհանուր» քննարկմանը:

Անպաշտպան Զանգուն

Այսօր մեր երկրում բնապահպանական խնդիրները շա~տ, չափից շատ են: Երեկ դպրոցից տուն գալիս մի պահ կյանքը կարծես կանգ առավ. «ծառեր», որոնցից միայն հաստ բունն է մնացել, փոշի, կեղտ և ամենակարևորը` Զանգու գետը, որը ավելի քան աղբանոց է հիշեցնում: Այս գետը Հրազդանի խոշոր վտակներից է, իսկ Հրազդանը` Արաքսի ձախ վտակը:  

Բոլորս էլ գիտենք, թե ինչ նշանակություն ունի Արաքսը մեր երկրի համար, և եթե նրա երկու վտակներից մեկը աղտոտված է, նշանակում է, որ Արաքսն էլ է գտնվում նույն վիճակում: Տեսնելով, թե ինչ վիճակում է գտնվում Զանգուն` ես չէի կարող իմ համաքաղաքացիների նման անտարբերություն դրսևորել: Գետի մաքրման աշխատանքներ երբեք էլ չեն իրականացվել: Մեր գյուղապետարանի կարծիքով գետը կարելի է մաքրել` գետի հատակից ավազ հանելով, ինչն ողղակի ծիծաղելի է: Պարզից էլ պարզ է, որ ավազը հանվում է զուտ գումարի համար: Բացի այդ, գյուղի տների մեծամասնության կոյուղիները բացվում են գետի մեջ: Այս ամենն էլ քիչ է, ՀՀ խոշոր ցեմենտի և էլեկտրաէներգիայի գործարանների թափոնները նույնպես թափվում են անպաշտպան Զանգուն: Մեր գյուղի որոշ գյուղացիներ էլ գտել են աղբից ազատվելու ամենակարճ ճանապարհը. աղբը ողղակի գետն են գցում:

Պապս պատմում է, որ ժամանակին Զանգուն եղել է մեր երկրի ամենամաքուր գետերց մեկը. գյուղացիները նույնիսկ գետից ջուր են խմել ու լվացք արել: Իսկ այսօր գետի կողքով անցնելն անգամ առաջացնում է տհաճ զգացողություն: