manana arxiv

Անկապ ստատուսներ 3

Ստատուսները գրվում են տարբեր թեմաներով, տարբեր իրավիճակներում և հետապնդում են տարբեր նպատակներ: Ընդհանուր առմամբ դրանց հիմնական նշանակությունը ընկերներիդ հետ քո նորություններով, մտքերով կամ հետաքրքրող երևույթներով կիսվելն է: Բայց այժմ դրանց նշանակությունը չափազանց ընդլայնվել է:

«Անկապ ստատուսների» նախորդ թողարկումների ընթացքում Զավեն Բոյաջյանը մեզ հստակ ու մարդկային լեզվով բացատրեց բազմակետի դերը ֆեյսբուքյան իրականության մեջ, ինչպես նաև մեկնաբանեց «լոլ»-ի կարևորագույն նշանակությունը ժամանակակից արվեստում: Հաջորդ տարօրինակ երևույթը, որին կուզեինք անդրադառնալ, այսպես կոչված մարդասիրական ստատուսներն են, որոնք նույնպես քիչ չեն հանդիպում նորությունների ժապավենում:

(Շարունակությունը` Զավեն Բոյաջյանի առոգանությամբ):

21-րդ դարի առաջին տարիներին ֆեյսբուքյան գրականության մեջ լայն տարածում գտավ յուրահատուկ մի ոճ, որը որոշ տեսաբաններ հետագայում անվանեցին «ռոմանտիկ հումանիզմ», ու գրեթե բոլոր ստեղծագործողները, թեկուզ մեկ անգամ, բայց անդրադառնում էին այս ժանրին: Հայտնի գործերի շարքին է պատկանում, օրինակ, «Ashxarum tarekan 1 milion mard mahanum e qaxckexic, yekeq chmorananq ayd masin» մշակութային կոթողը, որի հեղինակը երկնեց սույն երկտողը` «Լինկին պարկի» «spanutyun klip»-ը փոստ անելուց անմիջապես հետո: Նշանակալի է նաև այն փաստը, որ սույն մարդասիրական երկտողից մեկ ժամ հետո հեղինակը տեղադրեց «Serobi dachai qefy» խոսուն վերնագրով լուսանկարների ալբոմ, որտեղ, ըստ իր իսկ հավաստիացման, «Gagon nenc er xmel vor lriv cbxvel er, haziv txeqov havqinq poleric, jur er darel»: Գերմանացի մի հայտնի արվեստաբան համարձակ կարծիք հայտնեց, որ վերոհիշյալ Գագոն, ամենայն հավանականությամբ, խմել էր հենց այն պատճառով, որ աշխարհում տարեկան մեկ միլիոն մարդ մահանում է քաղցկեղից, և նա փորձել էր խմիչքով մեղմել իր սրտում մորմոքվող էքզիստենցիալ վախը:

Զարմանալի չէ, որ «Վաշինգթոն Փոստին» տված իր հարցազրույցում հեղինակը հայտարարեց. «Այո, ես հասկանում եմ, որ իմ ստատուսը թերևս չափազանց հավակնոտ է ու ռոմանտիկ, բայց չէ՞ որ իմ արվեստը հենց այդպիսին է. ես իմ գործով մարտահրավեր եմ նետում աշխարհին, և մարդիկ այսուհետև կհիշեն, որ տարեկան մեկ միլիոն մարդ մահանում է քաղցկեղից»: Լրագրողի այն հարցին, թե արդյոք այդ մահացողներին ինչ-որ կերպ կօգնի դա, հեղինակը նախընտրեց չպատասխանել:

Ինչևէ, այս ստեղծագործությունը, չնայած իր հակասականությանը, խթանեց մարդասիրական ստատուսների ժանրի զարգացմանը, և շուտով երիտասարդ ու համարձակ մի հեղինակ ցնցեց «Ֆեյսբուքը» մի նոր, բավականին կոնցեպտուալ գործով. «Cxely vnasakar e aroxjutyany. Cxoxneri 60 tokosy mahanum e yeritasard tariqum»: Այս ստեղծագործությունը մեծ աղմուկ բարձրացրեց ընթերցողների շրջանում. գրանցվեցին ինքնասպանության դեպքեր, մահմեդական մի քանի երկրներում զանգվածային ուխտագնացություններ կազմակերպվեցին դեպի սրբավայրեր: Հռոմի պապը, վերոհիշյալ ստատուսը «լայք» տալուց հետո հայտարարեց, որ քանի դեռ աշխարհը նման անօգնական վիճակում է գտնվում, ինքն իրավունք չունի սուրբ կոչվելու: Այս հայտարարությանը հաջորդեցին ևս մի քանի զանգվածային ինքնասպանություններ:

Նման սկանդալային հաջողությունը, իհարկե, չէր կարող անհայտ անցնել, և շուտով «Ֆեյսբուքը» հեղեղվեց բազմաթիվ նմանակումներով. «Tarekan mi qani milion derahas mahanum e tmranyuteric :(»,-գրեց մեկ այլ հեղինակ` փորձելով հետ չմնալ մոդայիկ ալիքից: Վերջին «տխուր սմայլիկը», ըստ երևույթին, կոչված էր արտահայտելու մարդկության խորին ու դառը ողբը նման մեծ կորստի կապակցությամբ:

Իսկ հանրահայտ նորարարական էքսպերիմենտալիստ մի ստեղծագործող հանդես եկավ այսպիսի մի էսսեով. «Ekeq mek rope lrutyamb hargenq Chaponiai yerkrasharji zoherin»: Իր խոսքին հավատարիմ մնալով` նա մեկ րոպե լռություն պահպանեց, որից հետո տեղադրեց «Հայկոյի» վերջին տեսահոլովակը` սգո արարողությունը համարելով ավարտված: Սակայն Ճապոնիայի երախտագետ ժողովուրդը չմոռացավ նման անձնազոհությունը, և այժմ Տոկիոյի արվարձաններում տեղադրված է հեղինակի կիսանդրին, իսկ պատվանդանի վրա կարելի է սեղմել հատուկ կոճակը և «լայք» տալ: Վարչապետը հատուկ ելույթ ունեցավ ուղիղ եթերով` հայտնելով, որ թերևս ոչինչ չէր կարող այդպես փարատել իրենց ազգի մեծ վիշտը, քան «Ֆեյսբուքում» գրված ստատուսը: «Այն թևեր տվեց մեր ժողովրդին, ստիպեց սրբել արցունքներն ու կրկին նայել առաջ,- աղաղակեց վարչապետը` օդում թափահարելով սամուրայի թուրը,- մենք երախտապարտ ենք նման օգնության համար: Ոչինչ, որ երկիրը փլատակների է վերածվել, ի՞նչ անենք, որ միլիոնավոր մարդիկ են զոհվել: Այս ստատուսն ինձ ուժ ու կորով է հաղորդում, և ես պաշտոնապես ասում եմ` «լայք», «լայք», հարգելի հայրենակիցներ»: Վարչապետին այնուհետև ստիպված եղան քնաբեր սրսկել, որից հետո նա դեռ երկար ժամանակ ապաքինվում էր, իսկ ոստիկանությունը փորձում էր պարզել, թե որտեղից է նա սամուրայի թուր հայթայթել, բայց, ինչպես ասում են, արվեստը երբեմն կարող է նաև այդպիսի ազդեցություն ունենալ:

Ինչևէ, մարդասիրական ստատուսի ժանրը թեև մասամբ կորցրել է իր արդիականությունը, որոշ հեղինակներ հավատարիմ եմ մնում դրան և իրենց ստեղծագործություններում ժամանակ առ ժամանակ վերստին անդրադառնում համամարդկային թեմաներին:

(Շարունակությունը` սովորական առոգանությամբ):

Ինձ մնում է միայն ավելացնել, որ տարեկան առնվազն տասներկու ինքնաթիռ վթարի են ենթարկվում շարժիչների մեջ ընկնող թռչունների պատճառով: Մենք չպետք է մոռանանք այդ մասին: Եկեք տարածենք այդ փաստը համայն աշխարհով: