Հարցազրույց տատիկիս հետ նրա հոր` քաղբանտարկյալ Սերգեյ Իսպիրյանի մասին

(Տատիկիս հայրը` Սերգեյ Իսպիրյանը, եղել է քաղբանտարկյալ: Այդ մասին տատիկս մի անգամ պատմեց, և ինձ շատ հետաքրքրեց, ուստի ես ցանկացա մանրամասն տեղեկանալ այդ մասին)

-Տա’տ, մի քիչ կպատմե՞ս հայրիկիդ մասին:

-Հայրս իր ընտանիքին նվիրված, պարզ, անկեղծ, շիտակ, մարդ էր: Աշխատասեր էր, ամեն ինչ անում էր, որ լավ պահի իր ընտանիքը, բանվոր էր:

-Իսկ ի՞նչը եղավ նրա բանտարկության պատճառը: 

-Դե նա այդ ժամանակ շատ երիտասարդ էր, ընդամենը 18 տարեկան, նոր էր ամուսնացել, միամիտ էր և շատ անկեղծ: Մի անգամ ընկերների հետ գնացել էր հանդ` աշխատելու: Նա պատմեց, որ հանգստանալու ժամանակ զրույցի են բռնվել, խոսել կառավարությունից, ստալինյան կարգերից: Հայրս էլ հարցրել է, թե դա ճի՞շտ է, որ ասում են, թե` Ստալինը կաղ է: Եվ այդ ընկերներից եկուսը հաջորդ օրը, դավաճանելով նրան, բողոք են ներկայացնում կառավարություն, թե հայրս ձեռ է առել Ստալինին: Դե, այդ ժամանակ ստալինյան կարգերը շատ խիստ էին: Եվ այդպես, նրան դատապարտում են 10 տարի ազատազրկման:

-Իսկ ովքե՞ր էին այդ ընկեր-դավաճանները:

-Այդ երկուսը մեր համագյուղացիներն էին: Նրանցից մեկն անգամ դատի օրը կանգնեց և հաստատեց այդ փաստը` կործանելով հորս կյանքը:

-Իսկ ի՞նչ էր պատմում բանտարկության տարիներից:

-Նա 5 տարի եղել է խիստ ռեժիմի տակ, իսկ 5 տարին, որպես ազատ կալանավոր: Պատմում էր նաև, որ իր հետ մեկտեղ կալանավորված են եղել բանաստեղծներ, գրողներ` Եղիշե Չարենցը, Գուրգեն Մահարին, Ակսել Բակունցը: Նա ականատես է եղել նաև Չարենցի տանջանքներին: Նրան այնքան են տանջել, ծեծել, որ չդիմանալով այդ ամենին, ինքնասպան է եղել:

-Տա’տ, սկզբում ասացիր, որ բանտարկվելուց առաջ էր ամուսնացել: Կինը սպասե՞լ է իրեն:

-Հորս բանտարկվելուց հետո մայրս 5 տարի ոչ մի լուր չի ստացել նրա մասին: Բայց այդ ամենը նրան չի խանգարել, որ նա համբերատար սպասի իր ամուսնուն: 5 տարի հետո, երբ հորս խիստ ռեժիմից ազատել են, նա կարողացել է նամակի միջոցով իր եղբորը լուր ուղարկել: Այդ նամակով ցանկացել էր իմանալ, թե ինչպես են իր ծնողները, կինը սպասե՞լ է իրեն, թե՞ ոչ: Նամակի պատասխանը հա՛մ դաժան է լինում, հա՛մ ուրախալի: Դաժանն այն է լինում, որ իմանում է ծնողների մահվան մասին, իսկ ուրախալին այն էր, որ կինն այդքան տարի սպասել է իրեն և կշարունակի սպասել այնքան, մինչև նա վերադառնա: Թեև ծնողների մահվան լուրը շատ է ընկճում նրան, բայց կնոջ այդ քայլը նրա մեջ նոր ուժ է ծնում, որ դիմանա այդ ամենին և վերադառնա ընտանիքի մոտ: Եվ այդպես, նրան 1946 թվականին ազատ են արձակում, և նա վերադառնում է տուն:

-Տա’տ, ասացիր, որ 1946 թվականին ազատ են արձակել, այսինքն, Հայրենական պատերազմի տարիներին բանտարկված է եղել, բա նրան չե՞ն տարել պատերազմ:

-Ո՛չ, քաղբանտարկյալներ էին, ընդհակառակը, նրանց համարում էին ազգի դավաճաններ և խիստ ռեժիմի տակ էին պահում:

-Իսկ ազատվելուց հետո նա ցանկացե՞լ է իր դավաճան ընկերների հանդեպ վրեժխնդիր լինել:

-Դե, երբ նա վերադարձավ, այդ մարդիկ արդեն մահացել էին, իսկ նրանց ընտանիքների հանդեպ չչարացավ:

Ես, այս պատմության մասին իմանալով, հասկացա, թե ինչ դաժան է իրականում ստալինյան ժամանակաշրջանը եղել: Հենց անձամբ իմ ընտանիքը դրա զոհերից մեկն է: Բայց նաև մի կարևոր դաս նույնպես քաղեցի. ընտանիքը կարող է որոշիչ դեր ունենալ մարդու կյանքում, ինչպես այս դեպքում: Իմ տատիկի հորը ապրելու և պայքարելու ուժ է հաղորդել իր ընտանիքը, հավատարիմ կինը: