mariam tonoyan

Թագավարակ. մեկնաբանում են փոքրիկները

Ժողովուրդն ասում է՝ ճիշտը երեխայից իմացիր։ Ինչո՞ւ։ Քանի որ մանկական հոգիները, որոնք դեռ չեն կոփվել կյանքից, ու որոնց մտահորիզոնները դեռևս ավելի շատ ներս են ձգվում, քան արտաքին միջավայր, երբեմն ավելի դիպուկ անուն են տալիս իրերին՝ իրենց անկեղծ միամտությամբ բացատրելով այս կամ այն երևույթը, քան մեծահասակները։

Չնայած արտակարգ դրությանը, բակերում խաղացող երեխաների թվի մեջ վերջերս զգալի փոփոխություն չի նկատվում։ Թե ինչպես են փոքրիկներն ընկալում ու մեկնաբանում համաճարակը և դրանից բխող խնդիրները, թե որքանով են տեղյակ աշխարհում տիրող իրավիճակից, կարող եք կարդալ ստորև՝ մի քանի երեխաների օրինակով։ Նրանցից ստացած պատասխանները խմբագրված չեն՝ անմիջականությունն ու թոթով լեզվի  համուհոտը չկորցնելու նպատակով։ Հա, Քյավառի բարբառով:

Ի՞նչ է կորոնավիրուսը, ի՞նչ ես լսել դրա մասին։

Աշոտ (9 տարեկան)- Կորոնավիրուսը հիվանդություն ա, որ գալում ա, կպնում ա, մարդիկ հիվանդանում են, մեռնում են։

Սարգիս (7 տարեկան)- Եսիմ… բան չէ, վատ բան։

Գոհարիկ (10 տարեկան)- Կորոնավիրուսը շատ բարդ ու ծանր վիրուս ա, լսել եմ, որ մահացու ա։

Նատալի (6 տարեկան)- Կորոնավիրուսը վատ նշան ա, որովհետև մարդկանց հիվանդացնում ա։ Գլխի ցավ, հազ, փռշտոց… դու տեվիզրով (հեռուստացույց) չե՞ս նայել։

Անի (9 տարեկան)- Ինքը վտանգավոր վիրուս ա։ Որ մեկը կպավ՝ մեռավ։

Մաքսիմ (4 տարեկան)- Կորոնավիրուսը… ըմ… փոքր ա ինքը։ Համ էլ ես կորոնավիրուսի խաղ եմ խաղում կոմպուտրով, գիտե՞ս։

Պե՞տք է վախենալ կորոնավիրուսից։

Աշոտ- Հա, որովհետև վիրուս ա. էկավ, կպավ, դու էլ կմեռնես։

Սարգիս- Խա… վը, ի՞նչ ես ծզղալու (ծիծաղելի) բաներ խարցնում։ Որ վտանգավո՜ր ա, ի՞մալ չվախենամ։

Գոհարիկ- Այո՛, պետք ա վախենալ, որովհետև եթե հիվանդանաս, կարող ա մահացու լինել։

Նատալի- Էդքան էլ չէ։ Մեր Հայաստան չկա կորոնավիրուս։

Անի - Ըհը, որովհետև կհիվանդանանք, իսկ հիվանդանալը վատ ա։

Մաքսիմ- Պետք ա վախենանք, որովհետև ինքը վախենալու բաներ ունի։ Բայց կարանք բոքսով տանք փորին, փախնի։

Ի՞նչ տեսք ունի այդ վիրուսը։

Աշոտ- Կլոր, Շռեկի հանգաճներով (ականջներով), անտեսանելի… Չէ՜, անտեսանելի չէ, ուղղակի պիտի մանրադիտակով նայես։

Սարգիս- Կլոր ա, կանաչ ու լիքը երկար աչքերով։

Գոհարիկ- Դե վիրուսը տաքություն ա տալիս մարդուն, գրիպ, հազ, էդ տեսքով ա։

Նատալի- Վիրուսը կլոր ա,  արևի նման ա, բայց կլոր։ Կանաչ գույն ա, բայց իր էն արևի նման շերտերը է՜, այ դրա մեջը կարմիր ա։

Անի – Կլոր, պոզերով վիրուս։

Մաքսիմ- Փոքր բան ա։

Ի՞նչ է կարանտինը։

Աշոտ- Երբ մարդիկ մնում են տանը, որ չվարակվեն ու չվարակեն, եթե արդեն հիվանդ են։

Սարգիս- (ծիծաղելով) Չե՞ս իմանում։ Որ տո՜ւնը պիտի մնանք։

Գոհարիկ- Կարանտինը էն ա, որ երբ ինչ-որ ծանր հիվանդություն ա լինում ու դու չպետք ա տնից դուրս գաս։ Այ դա ա։

Նատալի- Որ մանկապարտեզները, դպրոցները փակվում են։

Անի- Կարանտինը… որ պիտի տունը մնան, որ էդ վիրուսը իրանց չկպնի։

Մաքսիմ- Որ գլուխը ցավում ա, փռշտում ես, հազում ու մամաները չեն թողում դուրս գնանք։

Ի՞նչ չպետք է անել կարանտինի ժամանակ։

Աշոտ- Պիտի դուրս չգան, որ չտուգանվեն։ Մնան տանը ու ախտահանվեն։

Սարգիս- Պետք ա դիմանան։

Գոհարիկ- Կարանտինի ժամանակ պետք ա քիչ ներսուդուրս անել ու մարդկանց հետ շատ չշփվել։

Նատալի- Կարող ա մենք դիմակ չդնենք, չլվացվենք, մարդու պաչենք կամ ձեռքը բռնենք, կարողա կորոնավիրուս ա էդ մարդը, մենք էլ կպնենք։

Անի – Չի կարելի տնից դուրս գալ։

Մաքսիմ- Պետք ա չպաչեն մարդիկներին։ Պետք ա մենակ պապաները գնան խանութ, ուտելիքներ առնեն ու գան։

Այս ընթացքում տա՞նն ես լինում, թե՞ դրսում էլ ես ժամանակ անցկացնում։

Աշոտ- Չեն թողում դուրս շատ գամ, բայց մեկ-մեկ ստացվում ա։

Սարգիս- Որ տունը անելու բան չլնում, էթում եմ դուրս։

Գոհարիկ- Ավելի շատ տանն եմ մնացել, մեկ անգամ եմ դուրս եկել։

Նատալի- Դուրս էլ եմ գնում, բայց դիմակով։ Պապային ասել եմ՝ դիմակ առնի, որ թողեն դուրսը խաղամ։

Անի – Մեկ-մեկ դուրս եմ գնում։ Ախր տունը հոգնում եմ։

Մաքսիմ- Որ արև ա լինում, գլխարկը դնում եմ, դուրսը խաղում եմ, բայց հենց մաման կանչում ա, շուտ գալիս եմ տուն։

Տանը ինչպե՞ս է անցնում օրդ, ձանձրանո՞ւմ ես։

Աշոտ- Նստում եմ, պապայի հետ նարդի եմ խաղում, չեմ ձանձրանում։

Սարգիս-  (մտահոգ դեմքով) Չեմ ուզում էլ խոսամ…

Գոհարիկ- Օնլայն դասեր եմ անում, օնլայն պարապմունքներ ու լավ ժամանակ եմ անցկացնում ընտանիքիս հետ։

Նատալի- Հը՞, չէ, դաս եմ սովորում։

Անի – Չեմ ձանձրանում։

Մաքսիմ- Ի՞նչ… Չգիտեմ՝ ինչ ա ձանձրանալ…

(Շարունակիր միտքը) այս օրերին մաման ասում է…

Աշոտ- Ասում ա՝ մոռացի հեծանիվ քշելդ, պրծավ։

Սարգիս- Մաման ասում ա` փոխեք լուրերի ալիք։

Գոհարիկ- Էս օրերին մաման ասում ա՝ մնա տանը ու ձեռքերդ լվա։

Նատալի- Մաման ասում ա՝ կորոնավիրուս չլիներ, հանգիստ գնայիք մանկապարտեզ, քոլեջ, դաս սովորեիք, զբաղված լինեիք ու չկռվեիք։

Անի – Ասում ա՝ գոնե դպրոցը բացվի, էրեխեքը մեղք են։

Մաքսիմ- մաման ավելի շատ ա վախենում, որովհետև ինքը չի գնում դուրս, չի գնում խանութ։ Մենակ պապան ա գնում, բա՜։

Կարոտու՞մ ես մանկապարտեզը/նախակրթարանը/դպրոցը։

Աշոտ- Չէ, տունը լավ ա։

Սարգիս- Մի քիչ։

Գոհարիկ- Շատ եմ կարոտում դպրոցը, դասընկերներիս ու ուսուցիչներիս։

Նատալի- Ես նախակրթարան եմ գնում ու շա՜տ եմ կարոտում։

Անի – Կարոտում եմ իմ դասարանը։

Մաքսիմ- Ըհը։

Ի՞նչ ես կարծում՝ ե՞րբ կվերանա հիվանդությունը։

Աշոտ- Մի օր։

Սարգիս- Մի շաբաթից։

Գոհարիկ- Իմ կարծիքով վիրուսը շատ ուշ կվերջանա։

Նատալի- Երբ բոլորը լավանան։

Անի – Հաջորդ տարի։

Մաքսիմ- Երբ բոլոր մարդիկները կենդանիներ չուտեն, մենակ հաց ուտեն։

Երբ կարանտինն ավարտվի, ի՞նչ ես անելու։

Աշոտ- Ընկերներիս հետ իջնելու եմ ներքևները՝ ման գալու։

Սարգիս- Հլը չեմ իմանում։ Որ պրծնի, կմտածեմ։

Գոհարիկ- Կգնամ, իմ ընկերներին կտեսնեմ ու ավելի շատ ժամանակ կանցկացնեմ բնության գրկում։

Նատալի- Երբ կորոնավիրուսը վերջանա, ես կարող եմ դուրս գալ առանց դիմակի, կարող եմ գնալ մի տեղ, մարդկանց կարող եմ գրկել, պաչել…

Անի -  Կէթամ ընկերներիս հետ խաղալու։

Մաքսիմ- Գնալու եմ պարտեզ, խաղալու եմ պարտեզի ընկերներիս հետ։ Որ իմ դասատուն թողա, բոլոր երեխաներով կլինենք դուրսը, ճոճանակներով կճոճորվենք։

Քեզ դո՞ւր է գալիս տնից սովորելը, ինչու՞։

Աշոտ- Հա, դաս անելուց տնեցիք օգնում են։

Սարգիս- Չէ, կուզի էթի դպրոց։ Տունը լավ չէ։

Գոհարիկ- Ոչ, ինձ դուր չի գալիս օնլայն դաս անելը, որովհետև լինում ա, որ ուսուցիչները թեմա են բացատրում և լինում ա, որ խնդիր ա առաջանում, ու մենք դասը չենք հասկանում։ Հետո նորից մամաների օգնությամբ ենք սովորում։

Նատալի- Երկուսն էլ լավ ա։ Տնից էլ ա լավ։ Կարո՞ղ եմ մի բան ասել։ Իմ դասատուն այսօր ինձ սովորեցրել է Հայաստանի մարզերը։ Չգիտե՞ս քանի հատ են..․ վայ-վայ-վա՜յ։

Անի – Սենց լավ չէ, ավելի լավ ա էթանք դպրոց։ Տունը դաս անելուց սաղով խոսում են, խանգարում են։

Մաքսիմ- Ուրիշ բան հարցրա, էլի։

Ինչպե՞ս է առաջացել այս վիրուսը քո կարծիքով, ինչպե՞ս է տարածվել։

Աշոտ- Չինաստանում ա առաջացել նենց, ոնց որ մնացած հիվանդություններն են առաջանում։ Մեկը հիվանդացել ա հանկարծ ու մյուսները վարակվել են։

Սարգիս- Չինացիների որդ-բլոճ ուտելուց։

Գոհարիկ- Վիրուսը, իմ կարծիքով, առաջացել ա ինչ-որ կենդանու սպանելուց։ Քանի որ Չինաստանում ա առաջացել, իսկ Չինաստանում շատ են ինչ-որ կենդանիներ սպանում ու ուտում։ Հնարավոր ա, որ էդ կենդանու կեղտոտ օդից ա առաջացել հիվանդությունը։ Ու տարածվել ա, երբ մարդիկ մի երկրից մի ուրիշ երկիր են գնացել։

Նատալի- Որովհետև չղջիկներին, խխունջներին Հնդկաստան մարդերը կերել են, եկել են Հայաստան, հարսանիք է եղել… կերել են, եկել են Հայաստան, մարդկանց վրա կորոնավիրուս են կպցրել ու գնացել։

Անի – Չինացիքը օձ ու կարիճ ա կերած։

Մաքսիմ- Որ բոլորը կեղտոտ են եղել, ձեռքերը չեն լվացել, բոլոր կենդանիներին սպանել են, վիրուսը եկել ա մարդիկներին վախեցնի։

Ի՞նչ պետք է անենք, երբ աշխարհը համաճարակի մեջ է:

Աշոտ- Պիտի պահենք հիգիենայի ու մնացած կանոնները։

Սարգիս- Ալկոգել խմենք, լվացվենք։

Գոհարիկ- Եթե աշխարհում վիրուս կա, ուրեմն չպետք ա մարդկանց հետ շփվենք, պետք ա ձեռքերը մաքուր պահենք ու տնից շատ դուրս չգանք։

Նատալի- Դիմակ կրել և օճառով կամ սպիրտով լվացվել։

Անի – Ալկոգելով լվացվենք։

Մաքսիմ- դիմակ դնենք, պիտի… համ էլ բժիշկը ասել ա, որ պիտի ախտահանեն, համ էլ դիմակով մի տեղ էթանք, համ էլ պիտի օճառով լվացվենք։