Պատմություն երթուղայինում միշտ տեղ պահելու ու խոսակցություններին ականջ դնելու մասին 

Դատարկ էր Իջևանը Վարդավառին։ «Հուլիսի 20-ին ամենամոտ եղած կիրակի օրը Տավուշի մարզում միշտ մեծ շուքով նշում են Վարդավառը»,- պատմում էր մորաքույրս։ Բայց ոչ այս անգամ։

Ես խորացել էի հեռախոսիս մեջ, որ բաց չթողնեմ մեր ընկերական խմբում գրվող ոչ մի հումոր, մենակ աչքի պոչով նայում էի Սևանի լազուրին։ Ասում են, թե էս գույնն էլ նորմալ չի, բայց ես կյանքիս 20 տարիներին ամեն ամառ Սևանը հենց այս գույների մեջ եմ տեսել։ Մի քիչ շատ կամ մի քիչ քիչ, բայց միշտ էլ լազուր էր մեր ծովը։

Ուշքի եկա, երբ մեկը ախ ու վախ էր անում։ Երևի պիկ ժամի էինք գնում, չգիտեմ, բայց գազելում տեղ չկար, ու վարորդը աթոռ էր դրել նստարանների արանքում, որ մի հոգի էլ ավել տանի հետը։ Ու հենց այդ լրացուցիչ տեղի տեր կինն էլ փայտե աթոռի ոտքով ելել էր հետևում նստած կնոջ ոտքին։ Կներեք-ների երկար շարքից հետո աթոռի տերը որոշեց շարժման ուղղությանը հակառակ նստել, որ էլ վնաս չտա ոչ մեկին։ Նրա արդեն աջ կողմում իր ամուսինն էր, իսկ արդեն ձախում՝ տղան։ Կինը գլուխը դրել էր ամուսնու ուսին, ամուսինն էլ նուրբ գրկել էր բոլոր կողմերից, ու իրար փարված սիրուն գնում էին։ Կողքից մեկն ասաց, որ շատ ռոմանտիկն են, կինն էլ ամաչեց ու սկսեց արդարանալ․

-Սաղ գիշերը չեմ քնել, ոտքի վրա էի սաղ գիշերը, գործի էի։

Նայում էի մեկ իրենց, մեկ՝ ծովին։ Մորքուրը կողքից հարցեց․

-Как ты думаешь, сколько ей лет?

-Հիսուներեք երևի,- ասացի ես։ Էս հարցերի դեպքում միշտ մամայիս եմ հիշում, իր տարիքը, հիշում եմ, որ ավելի ջահել է երևում, քան կա, ու գցում-բռնում եմ մնացածի տարիքները։

-Վայշ, сорок один максимум, просто жизнь тяжёлая была, չէի՞ր լսում՝ ինչ էր ասում։

-Չէ, ի՞նչ։

-Дочь в 16 замуж вышла, в 17 родила, сейчас в супермаркете работает. А так она, наверное, очень красивой была в молодости.

Ես էլ էի մտածում, որ շատ սիրուն է եղել, միանշանակ։ Հետո մորքուրը պատմում էր, թե Եղիշիկանց բակում ինչքան էր խաղում փոքր ժամանակ, ու ես արդեն ուրիշ բաներ էի մտածում։ Օրինակ, որ Ռուսաստանում երկար ապրելուց «Եղիշիկենք» դառնում են «Եղիշիկանք»։ Ու էդ ինձ համար էնքան շարունակեց խորթ հնչել, մինչև գազելի մեջ մյուս կանայք էլ չսկսեցին -անք ասել, ու արդեն լսեցի Իջևանի բարբառի լրիվ քաղցրությունը էդ «անքի» մեջ։

Մտանք Իջևան․ դա հասկացա էն բանից, որ բոլորը զանգում էին իրենց բարեկամներին, որ գան ու տուն տանեն։ Քաղաք մտնելիս նկատեցի մի 10-15 երթուղային ավտոբուս, ոնց Երևանի փողոցներով են անցնում։ Որ ավելի ուշադիր նայեցի, ավտոբուսների մեջ ոստիկանների էլ տեսա։ Փոքր քոթեջատիպ մի բանի բակում ավտոբուսներ էին շարված, ոստիկանների մի մասը խոտերին էր պառկած, մի մասը քոթեջում էին, մնացածն էլ ավտոբուսների մեջ՝ թևերը դուրս հանած։

Իջանք կայարանում, հայացքով ծանոթ տեղեր էի փնտրում։ Բան չգտա, որովհետև մենակ մեքենայով անցել-գնացել եմ քաղաքի միջով։ Հրապարակը անսպասելիորեն մոտ էր քաղաքի եզրին։ Էնտեղ էլ մի 5-6 ավտոբուս կար ոստիկաններով։ Տեսա ինձ դասի տանող 3-րդ համարը։ Մտածեցի, որ եթե Երևանում լինեի, հաստատ կկատաղեի էն մտքից, որ իմ ամենօրյա երթուղուց թեկուզ ու մի 3 հանել են։ Մի ավտոբուսի չափով ավելի քիչ մարդու տեղ կա, ու հաստատ ավելի ուշ-ուշ կգան մնացած 3-ները։

Մեքենա մոտեցավ հրապարակին, պատուհանն իջավ, ու փողոցով անցնող ոստիկաններին 2 պաղպաղակ մեկնեց ձեռքը։ Հրաժարվում էին։

-Ախպե՛ր, սաղին էլ տալիս ենք, որ չվերցնեք, կնեղանանք։

Համոզեցին։

Ման էինք գալիս Իջևանով, մորքուրը հերթով գնում էր իր մանկության տեղերով․ երաժշտական դպրոց, շուկա, դպրոց, տուն, թաղ։ Այսինքն՝ տունը էլ չկար, դրա տեղում հիմա ինչ-որ մեկի նոր տունն էր։ Ոնց որ ասում են՝ տուն չէր, տներ էր։ Մարմնագույն բարձր պարսպի հետևից ես մենակ մի հարկ տեսա, երևի երկրորդն էր։ Քաղաքի ընդհանուր ֆոնին էս տունն էլ էր մեռած թվում, բայց երբ դեպի մյուս կողմը քայլեցինք, պարզվեց, որ ներսում մարդիկ կան, զրուցում են բակում։

Շուկան էլ փակ էր։ Մորքուրը շատ զարմացած էր ու անընդհատ կրկնում էր․ «Иджеван уже не тот, как-то всё тут не так»։ Չգիտեմ՝ սովորաբար ոնց է լինում, բայց էդ օրը ինձ էլ շատ դատարկ թվաց քաղաքը։

Փողոցում մարդ չկար, մենակ մի երկու երեխա, որ Վարդավառն էին նշում։ Գտանք երևի միակ փուռը, որ աշխատում էր։ Տաք պուրի առանք ու տեղում կերանք դրա կեսը։ Լավն էր։

Մի քիչ էլ քայլեցինք ու վերադարձանք հրապարակ, որտեղ մորքուրը վայֆայի էր միացել։ Նստած էինք հովին, հայացքս դիմացի պուլպուլակին էր, մտածում էի՝ որ պահին մոտենամ, ջուր խմեմ։ Մի աղջիկ մոտեցավ, հեռախոս խնդրեց, որ զանգի․ լիցքաթափված էր իր հեռախոսը։ Համարը հավաքեցի ու տվեցի։

-Գայա՛ն, ո՞ւր ես։ Ես էստեղ… որովհետև դու ես մեղավոր։ Ես էստեղ եմ վեշերով, արա՛գ արի։

Մի քիչ էլ նստեցինք ու գնացինք կայարան։ Գազելի շարժվելուն դեռ կես ժամ կար, բայց բոլոր տեղերը զբաղեցրել էին արդեն։ Մարդիկ չէ, իրենց իրերը։ Մորքուրը հարցրեց, թե ոնց են պայմանավորվել, ասացի, որ երևի համարն ունեն վարորդի։ Դե, երևի էլի։ Գազելն աստիճանաբար լցվեց, եկավ նաև հրապարակի աղջիկը ու, ամենայն հավանականությամբ, Գայանը։ Նստեցին իմ կողքին, իրար նայեցինք, ժպտացինք։

Դատարկ էր Իջևանը, լիքն էին մենակ Իջևանից դուրս եկող գազելները։

Հետ գալու ամբողջ ճանապարհին Գայանն ու Ռիման պատմում էին իրենց ճամբարից։ «Ասպարեզը» ամեն տարի մարզերի երեխեքի համար ճամբար է կազմակերպում, էս քույրիկներն էլ երկրորդ տարին էին գնում արդեն։ Էս անգամ ուշքի եկա էս խոսքերի վրա․

-Ասեցին՝ Քյավա՛ռ գնա դու, հրաժարվեցի։ Ես Քյավառ չեմ գնա, վախում եմ։ Ասին՝ ձեզ բան չեն ասի, տուրիստի տեղ կդնեն,- ծիծաղս եկավ, արդեն ուշադիր էի լսում։

-Առաջին խումբը քյավառեցիների գողական խումբն էր։ Հետներիս աղջկան ասեցին՝ գնա տփի՛։ Դե, ինքն էլ կառատեի ա գնացել, սև գոտի, ո՞նց կտա։ Երեք անգամ ոտով։

-Լևոնի դասին էլ ժամի ռազմավարությունն էինք անցնում։ Ի՜նչ ապուշություն ա ժամի ռազմավարությունը։ Ուրեմն սրտիկներ ա նկարել, գրել ա Ռիմա և Գոհար, Ռիման ես եմ (ի դեպ, անունը էսպես իմացա), երկու տղա կանչել ա, ասում ա՝ օգնե՛ք, ժամը դզեն աղջիկները,- սրանից հետո շատ ուժեղ ծիծաղում էին։ Ես մի պահ անջատվեցի, խոսակցությունը նորից սկսեցի լսել Քյավառի պահից․

-Մկա նշանակում է հիմա։ «Ըդո՞ր ես, ըդո՞ր ես»,- ասում էր, ասում եմ՝ հը՞։ Ասում ա՝ որտեղ ես, ասում եմ՝ ըտեղ եմ, ըտեղ։

Իրականում, ըդոր չէ բառը, այլ ուղղակի դոր, բայց չուղղեցի։ Հա, ու մենք ամեն դեպքում քյավառցի ենք, ոչ թե քյավառեցի։ Երբ իմացան, որ Քյավառից եմ, իրար հետ վո՜ւյ արեցին ու ներողություն խնդրեցին, որ էդպես վատ բաներ էին պատմում։ Հետո մատով ցույց տալով իմ կարճ կիսաշրջազգեստն ու բոթասները՝ ասացին, որ եթե ես սենց հագած լինեի, ինձ կսպանեին։ Այ էդտեղ արդեն ես էի բարձրաձայն ծիծաղում։

Շատ կարճ ստացվեց մեր ճանապարհորդությունը, իսկ պատմելու բաները՝ շատ։ Մորքուրը նեղվեց մի տեսակ։ Ինձ հուշ մնացին մենակ նոթերս ու մեկ քառորդ պուրին, որ հիմա չորանում է հացամանում։