Կորած երազներ

Ինքն էր ու իր պատշգամբը։ Անցորդները նրան լավ գիտեին։ Ավելի ճիշտ՝ գիտեին, որ նա կա, եղել է ու մնում է այդտեղ, ինչպես մի կենդանի հուշարձան՝ խիտ ու մազերի պես ճերմակ բեղմորուսի տակ թաքցրած, ասես դարբնի մուրճով կոփած՝ կոշտ ու կոպիտ դեմքով, որի վրա տարիները այրվող շիկահողի մարգերին նմանվող ակոսներ էին բացել։ Ու կապույտ, խորը աչքերով։ Անցորդները նրանից առնելու, ինքը՝ տալու ոչինչ չուներ։ Եղածը մի մեղմաժպիտ բարև էր, որ բաժին էր հասնում ամեն անցնողին։ Ոչինչ, որ չգիտեին՝ ի՞նչ է այդ «Բարև»-ը։ Ինքը գիտեր, ինքն էլ տալիս էր։

Հետո մի քանի օր նրան միայն երեկոները տեսան իր տեղում։ Իսկ լույսը բացվելուն պես, մինչև երեկո, գովազդային վահանակի նմանվող, տախտակին ամրացրած մի թուղթ էր հայտնվում պատշգամբում, վրան անցորդների համար անհասկանալի ինչ-որ բան էր գրված.

«Բարև, ա՛յ մարդ»։

Ուսանող թոռն էր շեղել պապին իր գործից։ Մի օր եկել էր ու կատակել, ի՞նչ կատակել, ախր, ի՞նչ իմանար, որ պապի ուշքն ու միտքն էն աշխարհից կտրել, բերել կպցրել էր նրա համար անսովոր ու այնքան քաղցր հնչող բառերին։ «Ազատ ունկնդիր» ասել էր թոռը, «ի՞նչն է ուշ» ասել էր, էլի բաներ էր ասել, բայց չէր հիշել, և ի՞նչ կարևոր էր հիշելը, «ազատ ունկնդիր» չէ՞ր, էդպես էր, ուրեմն էդպես։ Էլ ի՞նչ ետ կանգնել։ Ամեն առավոտ զարդարվում էր ջահելի պես, դուրս գալիս պատշգամբ, կոշտացած մատներով՝ շոյելու քնքշությամբ սրբում էր պաստառը, կախում իր տեղում ու գնում էր թոռան հետ, երեկոյան՝ թոռան հետ ետ գալիս։ Նստում էր դահլիճի ամենավերջում ու սկզբից մինչև վերջ երանությամբ անդադար նայում չորս բոլորը, թե որսում էր իրեն ուղղված զարմացած հայացքները, կամացուկ շշնջում էր՝ բարև, ու շտապ հայացքը սահեցնում դահլիճով՝ հո չխանգարե՞ց։ Այդպես մինչև հանգստյան օրը։ Իսկ այդ օրը վեր չկացավ անկողնուց, լուռ էր, ինքն էստեղ էր, հայացքը՝ պատուհանից դուրս, հորիզոնից այն կողմ, հեռուներում։ Ծանոթ հայ բժիշկը, որ եկել էր թոռան կանչով, ականջը մոտեցրեց դեմքին լսելու՝ շնչո՞ւմ է, թե՞ ոչ։ Վերջին ուժերով սեղմեց բժշկի ձեռքն ու ինչ-որ բան շշնջաց։

Հետո լուռ էր ամեն ինչ, կարծես աղմկոտ այդ քաղաքն էլ լռել էր։ Ինչո՞ւ։

- Ի՞նչ ըսավ, դոքտոր։

- Ըսավ, որ ան գեղեցիկ շենքին մեջ ինքը բանմն ալ չսորվեցավ, բայց ավելի կարևոր բան մը գտավ հոն. իր վաղո՜ւց կորսնցուցած երազները. «Ան երազները, որ հոն՝ Առաքելոցին պատերու տակ կորցուցի, հոս՝ Քեմբրիջին պատերու մեջ գտա, ի՜նչ է աս կյանքն, Աստուած…»

Պատշգամբին մի նոր վահանակ հայտնվեց, վրան մեծ, նույն անծանոթ տառերով գրված էր.

«Նա մի ողջ կյանք փնտրեց իր կորած երազները, գտավ և իր հետ տարավ գերեզման, որ այլևս չխլեն իրենից»…