Աննա Սարգսյան (Աշտարակ)ի բոլոր հրապարակումները

Մենախոսություն եղբորս հետ

բարև, ախպե´րս, ո՞նց ես:

տղերքը ո՞նց են:

 

ասում են` էդտեղ ես, հա՞, ներքևում:

տեղդ հարմա՞ր ա, բատինկեքդ հո չե՞ն սեղմում,

 

կարոտել եմ:

ես քեզ կարոտում եմ ամեն օր, որովհետև դու չես կարող անցյալ լինել` նույնիսկ վաղակատար:

 

էս ծաղիկները մաշկիդ պես սպիտակ են, երկինքը` աչքերիդ պես կապույտ,  տապանաքարդ` հայացքիդ պես սառը, բայց ջերմ:

 

վերևից ամեն ինչ ավելի լավ ես տեսնում, չէ՞:

ախր նոր ներքևում չէի՞ր:

 

ձեռքս դնում եմ սրտիդ, բայց ափս էնքան փոքր ա սրտիդ համեմատ:

տաքություն եմ զգում էս խոտից, ուրեմն ճիշտ եմ դրել ձեռքս:

 

բա ո՞նց անենք, Ա´րտ, ո՞նց օգնենք տղերքին, որ ձեր մոտ չգան,

ո՞նց ասենք, որ ձեր մոտ ամենալավ մարդիկ են, բայց ամենատխուր դեմքերով:

 

հետս ինչի՞ չես խոսում, հո չե՞ս նեղացել:

մի բա´ն ասա, Արտա´կ, ախպոր պես, մի բա´ն ասա:

էս աղմկոտ աշխարհում քեզ էսքան լռություն որտեղի՞ց:

 

ուզում եմ դեմքիդ նայել:

ուզում եմ` թարթես աչքերդ, երբ անթարթ աչքերիդ եմ նայում:

 

մատներդ քոնը չեն, երկար էին քոնը, ասում էին` լավ դաշնակահար կդառնաս:

չգիտենք, չենք իմանա` ինչ էիր դառնալու:

 

պատերազմից առաջ վերջին անգամ անունդ քննության ցուցակների մեջ էի տեսել:

 

կողքիդ կանգնած հասկանում եմ, որ ինձնից բարձրահասակ ես, բայց ինձնից մեծ չես, ախպե´րս, կներես:

ես չէի ուզում էս հարցում քեզ հասնել:

ես ուզում էի իմ տասնինը նշել քո քսանմեկի հետ:

 

իմացի´ր, որ այստեղ ինձ չեն նեղացնում, այլ միայն սիրում են,

որովհետև ես Արտակի Աննան եմ, քո Աննան, ու միշտ եմ լինելու, հասկանու՞մ ես, Ա´րտ, միշտ:

 

տասնինը վարդ չորացել է հենց քո վրա:

վարդերը հետդ տու´ն բեր, բայց ծաղկած, խնդրում եմ, թոռոմածը քեզ չի սազում:

 

հիմա հանգիստ եմ. վերևում մեր ընտանիքն ավելի մեծ է,

ուրեմն մենակ չես:

 

արևը գնաց, որ դու գաս:

 

ես էլ տուն եմ գնում, թեպետ տարբերություն չկա:

Հայկոն էր ասում, չէ՞,

որտեղ դու կաս, այնտեղ է տունը իմ:

 

բայց այս տանը ջեռուցում ու լույս չկա, մրսում եմ, երևի գնամ մյուս տուն:

գիտեմ` դու էլ ես գալու:

 

լա´վ մնա, իմ ամենալա´վ ընկեր:

մինչ հանդիպում

Anna Sargsyan

անվերնագիր

այն հրացանը,

որ կրակեց աշնանային մի տաք օր,

երբ կրակողի մատներն էլ քարացել էին վախից,

չգիտեր, որ Քեզ է դիպչելու…

 

փամփուշտն ինքն էլ մտածեց մի քանի վայրկյան,

ու Քո մեջ հավերժ մնալով` կյանքդ խլեց,

որ ինքն ապրի

 

անիծյալ փամփուշտը,

որ տարավ կյանքդ իր կյանքի համար,

այսօր ասես զենքի մեջ խցանված լինի,

բայց մի օր նրա բաժակն էլ է լցվելու

համբերության

ու Քեզ նման դեպի արևն է գնալու,

որ շողա ու ապրի հավերժ…

 

և այն պահին,

երբ վերջին անգամ արևն ասես համբուրեց Քո սպիտակ ճակատը,

անձրևեց,

ու Դու որոշեցիր աչքերդ փակել,

 

ցեխոտ կոշիկներդ տուն չմտան,

ու վերադարձավ միայն հաղթանակը,

որ ցավեցնում էր ո´չ ինչպես ծնկած աղոթքի պահին ծնկներն են ցավում,

այլ` սիրտ խոցող աղեղի նման,

որ խրվում է մինչև հոգու ամենախորքը…

 

դրսում անձրևը դադարել է,

իսկ Դու դեռ չես եկել.

երևի կորցրել ես կոշիկներդ

 

այն, որ չեկար, դեռ չի նշանակում, որ տանը չես,

կամ հակառակը`

այն որ տանը չես, դեռ չի նշանակում, որ չեկար…

 

իսկ գրողի տարած կարոտը ինձ դանդաղ սպանում է ներսից,

և ես չեմ ծնկում, այլ չոքում եմ,

որ մարմնիդ մոտ պահեմ իմ մեջ ապրող Քո հոգին

 

և սեղմում եմ ինձ,

բառերս կուլ տալու համար լալիս եմ,

ձեռքերս բռունցք եմ անում

ու եղունգներովս սեղմում եմ ափերս,

որ խլացնեմ լացս եկող-գնացող մեքենաների ֆոնին,

որ լսեմ` ինչպես է մեքենան կայանում

Քո անունը կրող սև ժապավենի տակ,

և իջնում ու ինքդ էլ զարմանում ես նրա սև գույնից:

 

բայց չես գալիս, չէ՜…

ու բռնում եմ ինձ չգալուդ մտքի վրա

և կրկին սեղմում եմ ափերս,

ու անհավասար աճած եղունգներովս

սևացած ափերիս մեջ

գրվում է անունդ` ոսկեգույն տառերով,

 

որովհետև Դու լավագույնն էիր,

որ եղար,

և որ չես լինի այլևս,

 

իմ մանկությունն ավարտվեց Քեզ հետ

ու Քեզ հետ էլ սկսել էր,

և ես դժբախտ եմ, որ չկաս,

ու երջանիկ, որ եղել ես:

 

Քեզ հավերժ կկանչեմ, բայց էլ չես ձայնի.

պատասխան որպես ես կընդունեմ

գիշերային ծղրիդի այն խուլ ձայնը,

որ գուցե անդադար այդպես կանչում է

ինչ֊որ մեկին գտնելու համար…

 

վերմակով կփակեմ բերանս,

որ լացս խլանա,

կժպտամ ամեն լացելուց հետո,

որ թվա` ուժեղ եմ,

բայց չունեմ Քո ուժից

 

ժպիտը դեմքիս կքայլեմ,

մինչև նորից մնամ մենակ ու ողբամ

մահդ,

ու ոչ ոք, ոչ ոք չիմանա,

որ ամեն անգամ լացում եմ այնպես,

ասես հենց նոր սիրտդ կանգ առավ,

և ինձ ասացին

 

ես այնքան կլինեմ անճար,

որ կուրախանամ Քեզ շուտ գտնելու համար,

կուրախանամ, որ գերի չընկար,

ու կտխրեմ,

երբ չլինես եկող գերիների մեջ…

 

հիմա արևն էլ չգիտի` ում ընտրի Քո փոխարեն

ու շողում է ամեն անգամ,

երբ Անունդ ենք տալիս:

 

զենիթում արևը չէ, ախպերս,

այլ անունն է Քո`

Արտա՜կ

 

Դու էիր արևի պրոեկցիան էս անտեր երկրի վրա…

Արտակ Սերոբի Սարգսյանը զոհվել է 2020 թվականի հոկտեմբերի 29-ին Ճարտարում, երբ ԱԹՍ-ով հարվածել են նրան տեղափոխող շտապ օգնության մեքենային:

Իմ հրեշտակը Արտակ անունը ունի

…Եվ հայրս, ով իր կյանքի վաթսուն տարիների ընթացքում տեսավ երիտասարդ քրոջ ու եղբոր, նորածին որդու, ծնողների, ապա նաև հերոս եղբորս վիշտը, այսօր  շարունակում  է ժպտալ և շատերին ինքն է սիրտ տալիս, իսկ գիշերվա ժամերին, երբ մնում է բոլորովին մենակ, մտքերին տալիս է ազատություն, և նրա աչքերում կուտակված արցունքների մեջ կարող ես կարդալ ցավը… Մի՞թե հեշտ է գնալ դի ճանաչելու` վախենալով , որ կարող է` ճանաչես… Մի՞թե հեշտ է ինքդ քեզ համոզել, որ դա Նա չէ, քո որդին չէ, ում մեծացրել ես բավական մեծ տարիքում, ով քո հույսն էր ու հենարանը, ինչպես հույս ու հենարան էր իմ և մորս համար: Մայրս… Որդեկորույս մայրս, ով այսուհետ ամեն անգամ ինձ նայելիս գնալով  նմանեցնելու է ինձ ու եղբորս… Գուցե նա չասի այդ մասին, բայց նրա հայացքից դա էլ կարելի է կարդալ… Նա եղբորս ուրիշ ձև էր նայում, ինձ` ուրիշ, բայց` ինչպես հավասարը հավասարի… Նա այդ նույն հայացքով հիմա էլ է նայում եղբորս, ավելի ճիշտ` եղբորս ժպտացող նկարին, իսկ հետո` իր գործած հրեշտակի պատկերին, որին եղբայրս գնալով  նմանվել էր: Իմ հրեշտակը Արտակ անունը ունի, եկել է Սամվելին փոխարինելու: Գուցե սա կարդում եք առանց արցունքների, որովհետև ցավը սովորեցնում է քարանալ, ինչպես եղավ մեր դեպքում, բայց երբեմն մենք լացում ու գոռում ենք հոգեկանի պես, իսկ ուրիշների ներկայությամբ` հավաքվում… Պետք չէ, որ տեսնեն ու թուլանան, թող կարծեն, որ ուժեղ ենք: Իսկ ե՞ս: Ես հիմա մի ամբողջ  տիեզերք ցավ եմ ապրում, բայց չեմ համեմատվի ծնողներիս հետ: Ես էլի եղբայրներ ունեմ, ովքեր ամեն կերպ ուզում են լցնել դատարկությունս, իսկ ծնողներս ուրիշ որդի չունեն, թեպետ ինքս էլ փորձում  եմ մի քիչ Արտակ լինել նրանց  համար: Դատարկությունս երբեք չի լցվի, պարզապես ինձ ստիպում են մոռանալ դրա մասին: Մարդկանցով լիքը աշխարհում ես մնացի մենակ, որովհետև եղբայրս լավագույն եղբայրը լինելուց բացի ինձ համար նաև հայր էր, ընկեր ու առհասարակ լավագույն մարդն էր աշխարհում: Ես նրա մասին կգրեի երկար, բայց կշարունակեմ նրա նկարի մոտ կամ նրա հոգին գրկած, որը պտտվում է մեր տխուր տան սենյակներով: Կարոտս կուլ կտամ արցունքներիս պես` երբեք չազատվելով դրանից:

Արտակ Սերոբի Սարգսյանը 19 տարեկան էր, ծառայում էր Մարտակերտում մեկ տարի և 3 ամսից ավել։ Նա միայնակ կռվել է 12 հոգու դեմ և զոհվել Կարմիր շուկայում, հոկտեմբերի 28-ին։ Նա ընդունվել էր Ֆրանսիական համալսարանի իրավագիտության բաժինը, որպեսզի հետագայում աշխատեր Ինտերպոլում՝ աշխարհին արդարություն բերելու համար։

Anna Sargsyan ashtarak

Ինձ թարմ ծաղիկներ բեր

Ինձ վարդ նվիրեցիր. ես սիրում էի երիցուկներ։ Չէի ուզում պահել հուշեր։ Վարդը գուցե հենց դա զգալով թառամեց այդքան արագ ու այնպե՛ս, ասես ես թառամեի քո աչքերում։ Եվ դա եղավ ավելի վաղ, քան երկիրն ինքն իր շուրջը մեկ պտույտ կկատարեր։

Ո՞ւր գնացիր։ Էլ հետ չե՞ս գալու։ Չես գալու, գիտե՜մ։ Ինքս իմ բացատրությունների համար դնում եմ միջակետեր. չե՜մ սպասում պատասխանիդ…

Անպատասխան նամակներս կոտրեցին ինձ, ինչպես մայրիկի սիրելի ծաղկամանն է մի օր կոտրվում։ Այո, չկա սիրտ, որ չկոտրվի` թեկուզ մեր մանկական բարի հուշերում, բայց այսպե՞ս:

«Դո՜ւ. երկու տառ, Դու հասարակ մի դերանուն…»: Հասարա՞կ։ Աշխարհիս վրա չկա քեզ հետ կապված ինչ-որ բան, որ հասարակ լինի։ Հատուկ ես դու, և հատուկ են մտքերս, որ քեզնով են հյուսված։

Ես կորե՜լ եմ քո աչքերում, ցույց տուր ետդարձիս ճամփան, օգնիր դուրս գալ այս անդունդից, բռնի՜ր ձեռքս։ Երկրի ձգողականությունն ի՜նչ է նրա դեմ, ինչ կոչում եմ կախվածություն։ Անանց անդունդ չկա իմ ու քո միջև, կա անանց կարո՜տ։ Անհաս, հեռու բարձունքին ես և… չես իջնում. ինչի՜դ է պետք։ Ինչի՜ս ես պետք…

Ինձ թարմ ծաղիկներ բեր։

Anna Sargsyan ashtarak

Վերնագիր չունեմ խոսքերիս համար

Ես 17 եմ։ 17 չկայի, երբ 17.am-ի թղթակից դարձա ու ավելի փոքր էի, երբ ուզեցի իմանալ, թե մեր մեծ ընտանիքը ինչու վաղուց այլևս մեծ չէ։ Մեր սեղանը, որ առիթներին երկու կողմից բացվելու «սովորություն ուներ» բոլորին տեղավորելու  համար, հիմա դրա կարիքը չունի. չորս հոգուն  փակված վիճակում էլ է հերիք։ Ու ինչքան էլ «Թող մենակ ուրախ առիթներով հավաքվենք»-ը հնչեց, տխուր առիթները ուրախներին գերազանցեցին։

Պապիկիս օրհնանքը միշտ կա մեր տան վրա, ու աչքիս առաջ իր պատկերն է` պատերազմի մասին պատմող գրքերի մեջ խորասուզված. գուցե հերոսների մեջ Հայրենականի ժամանակ անհայտ կորած հորն էր փնտրում, ո՞վ գիտի. ինքն էլ երևի չգիտեր: Շատերը նախընտրում են իրենց ծնողներից առանձին ապրել, իսկ մերոնք չընտրեցին էդ ճանապարհը: Կյանքը մեր փոխարեն ամեն ինչ որոշեց։ Ես ու պապս համատեղ նկարներ չունենք,  դրանք ինքս եմ ստեղծում իմ մտքում, ինչպես նրա ծննդյան օրերին բացիկներ էի սարքում ու ոչ էդքան սիրուն, բայց շատ մե՜ծ սիրով նկարում էի մեզ` իրար ձեռք բռնած։

Մեր տանը չկան պատից կախած սև ժապավենով նկարներ. դրանք խնամքով պահված են դարակներում, իսկ դիմագծերը մեր մտքերում անգիր գիտենք։ Ծնվել եմ այն ժամանակ, երբ նրանք արդեն վաղուց պատմություն էին դարձել, բայց ասես կարիք չեմ ունեցել դրանք լսելու, որովհետև ծնվել եմ հիշողությամբ։ Չեմ հանդիպել հորաքրոջս, որին միշտ նմանեցրել են, ինչպես նաև հորեղբորս, ով ուներ նույն անունը, ինչ ավագից էլ ավագ եղբայրս պիտի ունենար, որին, ցավոք, որոշված էր թիթեռնիկի կյանք տալ. Սամվելն էլ, Աստծո հրեշտակ է նշանակում… Եվ իրոք. իմ հրեշտակը Սամվել անունը ունի։

Նույնիսկ եթե դրախտ գոյություն չունի, և չկա մի վայր, որտեղ հարազատ հոգիները վերջում հավաքվում են, նրանց հոգիները մեր տանը միշտ ներկա են ստանում։ Մեր պատերն էլ ամեն ինչ հիշում են։ Իսկ մե՞նք. մենք գրքի էջերում չորացող տերևների հետ մեր հուշերն էլ ենք չորացնում ու պահում այնքան, մինչև մի օր որոշում ենք վերընթերցել…

Anna Sargsyan ashtarak

Ամենաթանկս

Հերթական նամակս եմ գրում, որ կարդալու են շատերը, բայց չես կարդալու դու, որովհետև  արդեն վերադարձած կլինես զինվորական ծառայությանդ։ Իմ տասնութ տարվա ընկեր, բարեկամ, հարազատ… Թերևս նախընտրեմ այս երեք բառերով սահմանափակվել, այլապես բոլոր բառարանները թերթելու դեպքում էլ չեմ կարողանա զգացածս արտահայտել բառերով, որովհետև հայերենի և աշխարհիս ոչ մի լեզվի մեջ հպարտությունն ու հավատարմությունը, սերն ու կարոտը մեկ բառով հանդես չեն գալիս։

Ամանորյա նվերս դու էիր, սպասածիցս ուշ եկար, բայց գալդ կարգավորեց տոնական տրամադրությունս։ Իմ ողջ կյանքը քիչ չէ՞, որ հիշեմ քեզնից ամիսների կարոտս առնելու րոպեները. քեզ տեսնելուն պես պարզապես դուրս թռա մեքենայից, արցունքների մեջ կորած մոռացա դուռն անգամ փակել ու գրկեցի, գրկեցի քեզ մի այնպիսի ջերմությամբ, որով երբևէ գրկած չկայի։ Վերջին ժամանակներս երևի թե այդքան ուրախ չէի եղել, ու հենց այդ պահին էր, որ կարող էին ինձ հարցնել` ինչպե՞ս ես, ու առանց երկար-բարակ մտածելու կասեի` լավ եմ, որովհետև քեզ տեսնում եմ ո՛չ նկարների մեջ, այլ հենց իմ աչքերով, իմ առջև կանգնած։

Հիմա էլ արցունքներս գլորվում ու ընկնում են ծրարի վրա։ Դեռ շատ ու շատ նամակներ պիտի գրեմ ու շատ արցունքներ են թափվելու։  Հա, ես նույնն եմ մնացել, բայց դու փոխվել էիր, կապույտ աչքերիդ մեջ  ընթեռնելի էր «կարոտ» բառը։ Իմ փոխված, բայց և նույն տասնութ տարվա ընկեր, բարեկամ, հարազատ…

Արդեն կարոտում եմ։

Anna Sargsyan ashtarak

Զրույց տարածությունից դուրս

Գիտեմ, հիմա ծառայակից ընկերներիդ հետ Նոր տարին ես նշում, ուրախանում ես անշուշտ, բայց դեմքիդ ժպիտը լիարժեք չի: Մեզ մոտ յոթ հարյուր կիլոմետր է բաժանում։ Ինչ ասես կտայի, որ կողքիս լինեիր ու ժամացույցի զանգերին զուգահեռ առաջին գրկախառնությունս քեզ հետ լիներ։ Ինձնից հեռու՜ եղիր, բայց թող միտքդ խաղաղվի ու անկե՜ղծ ժպտա, սեղանի կողքին տեղդ մտովի բաց ենք թողել։ Քո սիրած աղցաններն են, թխվածքները ու լիքը կոնֆետ, բայց առանց քեզ կուլ չեն գնում, կարոտի պես կանգնում են կոկորդիս։ Գուցե մտքով ինձ հետ ես, ու դա է պատճառը, որ կենացիդ մեջ հոգոց եմ լսում, բայց չտխրես, ինչպես ես եմ փորձում (խոսք եմ տվել): Եթե երբևէ ինչ-որ ձայն կրակոցների նմանեցնես, թող որ պարզես` հրավառություն է,  ինչպես որ հիմա իմ շուրջն է` տարբեր տներից, հրապարակից։ Գիտեմ, գրածս չես կարդում, փոխարենը զինակիցներիդ շնորհավորանքներն են չորս կողմից, բայց մտքով տանն ես, կողքիս նստած կոնֆետներից լավագույնն ենք ընտրում` մա՛մ, մի հատ էլ ու վերջ։ Վաղը «Տանը մենակ»-ը կնայենք մի ոգևորությամբ, ասես առաջին անգամն է, մի քիչ էլ հեռախոսների մեջ կմտնենք, կկարոտենք, հետո կգրկենք իրար։ Կյանքիս տասնվեց տարիները բավարար չեղան քեզ այնքան արժևորելու համար, ինչքան որ արժևորեցի հրաժեշտի պահին. հինգ ամիս առաջ էր։ Տունը առանց քեզ դատարկ է, դռանը երկար նայում եմ ու սպասում, որ պիտի այդ դռնից ներս մտնես, քո կապույտ աչքերով նայես ինձ, մի ուրախ բան պատմես օրվանիցդ, լիաթոք ծիծաղեմ ու ես էլ մի չստացված հումոր անեմ։ Երազանքների գիրկն ընկա: Գիշերվա ժամը երեքն է, գլուխդ շատ չցավեցնեմ, առանց այն էլ լարված օրդ չծանրաբեռնեմ։ Բայց ուզում եմ մի բան հստակ իմանաս` ես քեզ շնորհակալ եմ ամենի համար, որ արել ու չես արել, գոյությանդ, տվածդ խորհուրդների ու խաղաղ գիշերներիս համար։ Ու չտխրե՛ս, ժպտա՜, անկե՜ղծ ժպտա, սեղանի կողքին տեղդ մտովի բաց ենք թողել…