Տաթևիկ Առուստամյանի բոլոր հրապարակումները

tatev arustamyan1

Չմնանք առանց հեքիաթ

Քեզ հաստատ փոքր ժամանակ պատմել են ամենատարբեր հեքիաթներ, հիշո՞ւմ ես` որն էր քեզ ամենահարազատ դարձած հեքիաթը։ Ես չեմ հիշում: 

Անցնող տարիների հետ աչքերիս առաջ պատկերվում է ինձ ցանկալի հեքիաթը: Իմ հեքիաթում գերակշռում են ձյունե թմբերը, սպիտակ ծառերն ու իրար սեր տվող մարդիկ:
Երբ բախտի բերմամբ, թե պատահմամբ, ընկա հիվանդանոց, ցանկություններս, որոնք միայն ենթագիտակցական աշխարհիս համար են, ի հայտ եկան: Ես խնդրեցի հերթապահ բուժքրոջը, որ երգի ինձ համար: Պատասխանը եղավ. թե երգել իմանայի, ի՞նչ գործ ունեի էստեղ: Ու իմ հեքիաթի հերոսների շարքին ավելացան ոչ միայն հեքիաթ պատմողները, այլ նաև սպիտակի մասին երգողները:
Իմ հեքիաթը գնալով ճերմակում է քո մազերի պես:
Ու երկարում սիրուդ զուգահեռ, իմ ամենաթանկ:
Աշխարհը` լուցկու տուփ դարձած, փորձում է ջերմացնել, իսկ մենք հերթով դուրս ենք ցատկում լուցկու հատիկների պես` այրելով ինքերս մեզ` ներսում պահելով բնության շռայլած զգացմունքները: Ահա, իմ աշխարհում մարդիկ ոչ թե հեքիաթային, այլ հեքիաթոտ են, վարակիչ, իսկ իրենց կարոտը մոխրագույն է` դատարկ մնացած տներից ելնող ծխի պես:
Երեք խնձորների փոխարեն երկնքից աստղեր են թափվում ինքնամոռաց, աստղաթափ։ Պատմողի, լսողի ու թաքուն ականջ դնողի փոխարեն աստղերը բաժին են հասնում հավատին, սիրուն ու ինքնամոռաց նվիրվողին։
Մեր հեքիաթները տարիքի հետ համաչափ փոխում են իրենց գույներն ու ձևերը, բայց ոչ երբեք բովանդակությունը։ Իսկ բովանդակությունն ամփոփված է ընդամենը մի քանի բառի մեջ, թե բարին միշտ հաղթում է չարին, ասել է թե՝ մենք վերացնում ենք մեր մեջ եղած բացասականն ու վատը։
Չմնանք առանց հեքիաթ,
Չուշանանք,
Չմնանք առանց չապրած կյանքի.
Ապրենք…

tatev arustamyan1

Մենակ մարդն ում ա պետք, իսկի ես ինձ պետք չեմ․․․

Է՜հ, ասում ես էլի․ մենակ մարդն ում ա պետք, իսկի ես ինձ պետք չեմ․․․

Մի ժամանակ, երբ մարդը ծնվում էր մարտ ամսին, անունը Մարտիկ էին կնքում։ Ու հետո ի՞նչ իմանաս, կդառնա՞ս արդյոք կյանքի մարտիկ․․․

Իմ հերոսը աշխատանքի մարտիկ է, սիրո, ով այդպես էլ երբևէ չվայելեց սիրո պտուղները, որոնք երևի թե կյանքի ամենքաղցր տարիները պիտի լինեին։
Երբ մայրդ արցունքները մաքրելով գրկում է քեզ ու համբուրում ճակատդ, գրվում է ճակատագիր կոչվածը։ Հավատում է ճակատագրին։ Երբեք խույս չտվեց իր ճակատագրից, ինչքան էլ դառն էր ու անտանելի։

-Էս կյանքում անտանելի բաներ չկան, ծանր են քեզ համար մի քիչ, հետո հարմարվում ես։ Հարմարվում ես մենակությանդ, բայց չես ներում քեզ դրա համար։ Հարմարվում ես, հիշելով սխալներդ, ու ներկայիդ բացերը փնտրում անցած տարիների ստվերներում։ Հիշում ես, որ մի ժամանակ սերը ամենասիրուն խաղերից մեկն էր. եթե քեզ տալիս էին դեր, ընդունում էիր սիրով։ Հիմա ես տալ եմ ուզում, բայց ո՞ւմ։

Ու հետո խոսքը երկարում, երկարում դառնում է ափսոսանքի վտակ։

-Պիտի մարդ դառնաս, էլ չսկսես թե՝ մարդ ծնվում են․ ում ա պետք քո փիլիսոփայությունը, ես որ ծնվեցի մա՞րդ չէի։ Մարդ էի։ Բա հիմա՞։ Հիմա ես եմ ու էս սևացած չորս պատը, որի տեղը հիշում են, երբ թոշակս եմ ստանում։ Էլի մարդ են ծնվել, չէ՞։ Բայց մարդկայի՞ն են։ Խելոք կդատես։

Հետո հիշում ենք անցած սերերին, զավակներին, «մարդկանց»…
Հիշում ենք, բայց չեմ տխրում։ Ես տասնյակ գարուններ ապրած մարդու կողքին եմ, ում երբեք էլ պետք չէ ափսոսանքը, ուշացած ափսոսանքը։
Ես, ճակատագրի մարտիկը, սևացած չորս պատը, երբեք կանգ չառնող ժամացույցը, ձեռքով շինված աթոռները, սեղանը ու վառարանը… վառարանը, որի ջերմությամբ պիտի տաքանային սպիտակ ու թմբլիկ ձեռքերը, որոնք պիտի գրկեին իմ մարտիկին ու ասեին․
-Պա՜պիկ, պապի՜կ, տաքացրու ինձ…

tatev arustamyan1

Պարտվածները

Արդեն երկու տարի է Սյունիքի մարզի Գորայք գյուղի երիտասարդներով արշավ ենք կազմակերպում դեպի լեռներ․․․

Գյուղից ոչ շատ հեռու կա մոտ 3000 մ բարձրություն ունեցող լեռ: Բնակիչները «Փիրդաղի» են կոչում (թարգմանաբար նշանակում է` Իշխանաց լեռ)։ Սարի գագաթին մի փոքրիկ մատուռ կա, եթե իհարկե, կարելի է այդպես կոչել։ Մարդիկ հավատով շարել են քարերն իրար վրա, ու վայրը դարձել է ուխտատեղի (սրբավայր)։ Հաճախ Սրբասար ենք անվանում։ Բարձրության վրա աշխարհի գույները թափանցիկ են ու պարզ, հավատն՝ անչափելի։ Մենք` մոտ 10 հոգանոց խմբով, այս տարի էլի բարձրացանք․․․
Հետդարձի ճանապարհին սառնորակ աղբյուր էր քչքչալով հոսում։ Էս տարի չկար։ Մխիթարի աղբյուրն էր։ Չկա՛ր։ Աղբյուրի ջուրը կտրվել էր վերանորոգման աշխատանքների ժամանակ։
Գիտե՞ք, հազարավոր մարդիկ իրենց սիրտն են հովացրել էդ աղբյուրի զուլալ ու սառը ջրով, իսկ հիմա աղբյուրը չկա։
Ասում են՝ Մխիթարը վարպետ զուռնաչի է եղել, կինը՝ գեղանի Մանյակը, պարում էր ամուսնու նվագի տակ։ Գյուղի մեծերը հիշում են նրան՝ ծաղկազարդ ու թեթև շալը ուսերին։ Գյուղի բոլոր զինվորներին աղբյուրի մոտից են ճանապարհել՝ երգով ու պարով։
Գյուղում հիշում են նաև Մխիթարին․նրա անվամբ աղբյուր են կոչել։
Կտրել են աղբյուրի կյանքը, բայց որ երբեք մարդկանց հիշողությունների անվերջ շղթան։ Երբե՛ք։
Հայաստանում քիչ չեն Մխիթարի աղբյուրները, պատմամշակութային հուշարձաններն ու հնի ու նորի պայքարում պարտված շենքերը․․․