Սաբինա Դավթյանի բոլոր հրապարակումները

Sabina Davtyan

Երևանում

Բարի գալուստ մի քաղաք, որտեղ փողոցները տխուր են, իսկ մարդիկ մռայլ կամ միգուցե հակառակը: Քաղաքի անունը գեղեցիկ է, իսկ այլ քաղաքում տեղի ունեցող պատմությունները միշտ ողբերգական կամ ծայրահեղ վերջաբան են ունենում: Քաղաքի անունը Երևան է, իսկ ապրող մարդկանց կարգավիճակը՝ ծանր: Երևանը հաճախ անվանում են վարդագույն քաղաք, թեկուզ գունավորը քաղաքում քիչ է, իսկ հակառակը՝ անգույնը միշտ գերակշռում է: Երևանը միշտ իր այցելուներին է սպասում, որպեսզի զարմացնի հազարավոր քանդակներով, թանգարաններով, պուրակներով ու բազմազան համեղ ու հետաքրքիր վայրերով, բայց չգիտես ինչու, այդ ամենը քիչ է մարդկանց: Երևան շատ չեն գալիս, Երևանից շատ գնում են…

Գիտե՞ս, Երևանը տխուր քաղաք է: Դե հա, գիտեմ, հիմա մտածում ես այդքանից հետո էլ ո՞վ ուրախ կլինի, բայց չէ, դա դեռ ամենը չէր: Երևանում միշտ բաժանվում են, Երևանում միշտ դավաճանում են… Երևանից բաժանվում են, Երևանին դավաճանում են, բայց Երևանը բարի է, միշտ ներում է, միշտ հետ ընդունում` համոզված լինելով ու գիտակցելով, որ իրեն կրկին լքելու են, երբ ավելի հարմար տարբերակ գտնեն: Իսկ ի՞նչ անի խեղճ Երևանը, ելք չկա, ճար չկա…

Երևանում ամեն քայլափոխին քեզ ստում են: Ստում են, որ նման գնով ոչ մի խանութից զգեստ կամ ինչ-որ հիմար ապրանք չես կարող գնել, ստում են, որ ձմերուկը քաղցր է, ստում են, որ… Ստում են գումարի, զգացմունքի, վերաբերմունքի մասին… Ստում են, որ ձմռանը Երևանում ցուրտ չի լինում, բայց չեն պարզաբանում, որ չես մրսի, եթե ձմռանը միայնակ չլինես կամ հաստ վերարկուդ քեզ չի տաքացնի, եթե կողքինդ սխալ մարդ է:

Երևանում տարբերվողներին, խելացիներին, գեղեցիկներին չեն սիրում: Երևանում սովորել են տեսնել ստանդարտ ինչ-որ բաներ, ինչ-որ մարդկանց, իսկ երբ տեսնում են ինչ-որ ստանդարտներից դուրս բան, կամ մարդ, միանգամից սկսում են ընկճվել, վիճել, բամբասել: Երևանում սովորել են շրջապատված լինել հիմարներով, որովհետև հիմարի ստին հավատալը ավելի ձեռնտու է, քան խելացի մարդու կողմից հիմնավոր բերված փաստերին: Երևանում գեղեցիկը ու գեղեցիկներին չեն սիրում, որովհետև վախենում են միայնակ մնալուց, փոխարինելուց ու փոխարինվելուց: Կամ միգուցե գեղեցիկը վախեցնում է նրանց…

Երևանում քիչ են ժպտում, որովհետև ցավ ու տառապանք են տեսել, պատերազմ են տեսել, կորուսնտեր են ունեցել, ցուրտ, խավար ու ավերվածություններ են տեսել…

Երևանում հիասթափված են, որովհետև հոգնել են նույն միապաղաղ կյանքից, նույն ավտոբուսներով տուն ու աշխատանքի գնալուց, նույն մարդկանց միշտ տեսնելուց…

Երևանում մարդիկ էլ առաջվանը չեն… Նրանք էլ միմյանց չեն իդեալականացնում, իրավիճակները նույնպես, որ վերջում չկանգնեն այն իրականության առաջ, ոչ այն մարդիկ կան, որոնց իդեալականացրել էին, ոչ էլ  իրավիճակները…

Երևանում Ամանորը էլ առաջվա պես հույսերով ու երազանքներով չեն դիմավորում: Էլ ո՛չ հույսեր ունեն, ոչ երազանքներ, երևի հոգնել են միշտ սպասելով ու այդպես էլ չստանալով ու հիասթափվելով: Երևանում դադարել են հավատալ հեքիաթներին ու հրաշքներին…

Երևանում դադարել են հավատալ սիրուն, որովհետև հոգնել են խաբված, կոտրված, հիասթափված լինելուց: Հոգնել են առաջ շարժվելուց, իրենց այնպես պահելուց, ասես ամեն ինչ կարգին է, բայց իրականում աշխարհը փուլ է եկել իրենց գլխին, իսկ երազանքներն էլ ծանր օդի նման խեղդում են իրենց:

Երևանում հոգնել են ուժեղ լինելուց, սխալ մարդկանց սիրելուց:

Հոգնել են ավտոբուսներին երկար սպասելուց, ժամանակը անիմաստ վատնելուց:

Երևանում ուղղակի ուզում են երջանիկ ապրել:

Երևանում ուղղակի ուզում են ապրել…

Sabina Davtyan

Մարդիկ վիրակապ չեն, այլ վիրահատություն․․․

Հիվանդ ժամանակ պետք է դեղ բերեիր ու տաք թեյ պատրաստեիր ինձ համար, բայց դու ուրիշ մեկի համար ցուրտ ու քամոտ եղանակին դեղատուն գնացիր, իսկ հետո նրա սիրած թեյը պատրաստեցիր, սակայն նա արթնացավ և ուրիշի անունը տվեց․ բարկացար՝  շա՜տ բարկացար․․․

Պետք է միասին սրճեինք, չէ՞ որ միայն հարազատ մարդկանց համար ենք սուրճ պատրաստում, իսկ դու այդպես էլ ինձ համար սուրճ չպատրաստեցիր, մենք նույնիսկ տարբեր էինք այդ հարցում. դու այն դառն էիր խմում, իսկ ես՝ քաղցր: Դե, ասում են այն վնաս է սրտին, չէ՞:

Մենք երկուսս էլ սիրում էինք գինովանալ, բայց երբեք իրար հետ թեկուզ մի գավաթ գինի չխմեցինք, որովհետև գինովցած մարդու թշնամին անկեղծությունն է, իսկ դու ատում էիր քո թշնամիներին:

Պատկերացնու՞մ ես, ես մինչև հիմա տանգո պարել չգիտեմ, որովհետև դու այդպես էլ ինձ պարել չսովորեցրեցիր:

Ցավս չզգացիր, բայց փոխարենը դարձար իմ բաց վերքը, որն այդպես էլ չի բուժվի, որն այդպես էլ չի սպիանալու:

Խոսեցիր չգնահատելուց, բայց այդպես էլ գնահատել չսովորեցիր:

Խոսեցիր ապագայից, բայց ապրեցիր անցյալով:

Չեկար հանդիպման արևոտ եղանակին, բայց ձմռանը դրսում սպասեցիր լրիվ այլ մարդու:

Դու այդպես էլ չիմացար, թե ինչ ծաղիկներ եմ սիրում, փոխարենը նվիրեցիր նրան, ով ատում է դրանք:

Ընտրեցիր նրան, ով քեզ երբեք չէր ընտրի:

Ինձ չներեցիր բարձր խոսելս, բայց համակերպվեցիր նրա բութ լռությանը:

Պատերազմեցիր իմ դեմ, իսկ նրա՝ համար․․․

Գնացիր այնպես, որ երբեք հետ չես գա: Գնացիր այնտեղ, որտեղ երբեք չէին ընդունելու, առանց գիտակցելու, որ երբեք այստեղ քո տեղը չի լրացվելու:

Հ․Գ․ Մի՛ սկսիր նորը՝ նոր տողից, երբ վերջակետեր չես օգտագործում․․․

Հ․Գ․Գ․Մարդիկ վիրակապ չեն, այլ վիրահատություն․․․

Անծանոթ բարեկամը…

Եռաբլուրում շատ Հերոսներ կան… Բոլորն էլ հարազատ են, սիրված ու չմոռացված, բայց հազարավորների մեջ կա մեկը, ում մասին ուզում եմ խոսել:

Եռաբլուր գնալուց միշտ այցելում եմ Նրան ու ժամերով խոսում: Ուղղակի այնքան ուշ-ուշ եմ գնում նրա մոտ, որ Եռաբլուրում էլ ավելի շատ Հերոսներ են ավելանում, ու նրան գտնելն ինձ համար էլ ավելի դժվար է լինում: Առանց այդ էլ այնտեղ գնալն ինձ համար միշտ դժվար է, որովհետև ես զգացմունքներս ցուցադրել չեմ սիրում, ամեն կերպ պահում եմ ինձ, բայց Եռաբլուրն այդ վայրը չէ: Այնտեղ անգամ ամենաուժեղ մարդիկ են ցավի ու հպարտության առաջ ծնկի գալիս… Էլ ուր մնաց` էմոցիաները կարողանան թաքցնել կամ չարտասվել:

Այնտեղ միշտ շատ մարդիկ են լինում, ովքեր ինձ նման նստում և ժամերով խոսում են նրանց հետ, պատմում ամեն ինչի մասին կամ ուղղակի լռում ու մտածում, թե` հնարավոր լիներ ժամանակը հետ տալ, կփրկեին նրան, չէին թողնի, որ գնար, նրա տեղը կգնային…

Պատմում են եղանակի մասին, որ նրանց հեռանալուց հետո դրսում ինչքան էլ տաք լինի, արևն ինչքան էլ ջերմացնի, մեկ է՝ սկսում ես դողալ, մրսել ու չտաքանալ:

Այցելում են իրենց երեխաների, քույրերի, եղբայրերի հետ, ում ծնվելը նրանք այդպես էլ չհասցրեցին տեսնել, այցելում են ավարտական շորերով ու դիպլոմներով. կյանքի կարևոր օրերը պետք է, ախր, անցկացնել հարազատ մարդու հետ, կապ չունի նրա գտնվելու վայրը:

Նայելով այդ ամենին, զգացմունքներս խառնվում են իրար: Սկսում եմ ժպտալ, ուրախանալ, բայց հանկարծակի տխրել, որովհետև գնալով մոտենում էի Նրան…

Վերջապես… Գտա նրան, ում փնտրում էի: Տեսա, որ թարմ ծաղիկներ են դրված, հասկացա, թե ինձանից առաջ այստեղ ով է եղել…

Ձեռքիս ծաղիկները դրեցի ու նստեցի դիմացի նստարանին ու անթարթ սկսեցի նայել նրան, նայելով այնքան հարազատ բան էի զգում, չգիտեմ, թե դա ինչի հետ էր կապված:

Սկսեցի խոսել ու պատմել, թե այս ընթացքում, երբ իրեն չեմ այցելել, ինչեր են փոխվել, ովքեր են եկել իմ կյանք, ովքեր հեռացել, ինչքան ցավ են պատճառել, բայց իր օրինակին հետևելով ոչ ոքից չեմ նեղացել, չեմ չարացել: Շատ խոսեցինք տարբեր թեմաներից, բայց վերջում ամենակարևորն էի թողել՝ ներողություն խնդրելը, բայց դա ապրել կամ չապրելու, ուրախանալու կամ տխրելու, բարձր երաժշտություն լսելու կամ հեռավորությամբ ուրախանալու համար ներողություն չէր դա. ավելի խորն էր, ամեն ինչ այլ էր….

Ներողություն էի խնդրում, որովհետև երբ վերջին անգամ այցելել էի Նրան, խոսք էի տվել, բայց այդպես էլ խոստումս պահել չկարողացա, բայց չսկսեցի արդարանալ, խոսելով հանգամանքների մասին, ուղղակի շարունակեցի ներողություն խնդրել, որ ընկերոջը միայնակ եմ թողել, վիշտը չեմ կիսել, չեմ օգնել: Կամ միգուցե օգնել եմ, կամ միգուցե չստացվեց: Այդ այն հարցն է, որի պատասխանը դժվար էլ կարողանամ իմանալ, բայց մեկ կարևոր բան կար. նա երբեք չէր մեղադրի, նա կհասկանար…

Նրա մասին խոսելուց անցյալի ու ներկայի մեջ խճճվում եմ: Չէ՛, նա ինձ համար միշտ ներկա կլինի, ուղղակի չգիտեմ ճիշտը անցյալո՞վ խոսելն է, թե՞ ներկայով, իսկ  միգուցե այս հարցում ներկա ու անցյալ չկա, ճիշտ ու սխալ չկա:

Չգիտեմ…

Նրանից ներողություն խնդրելը շատ դժվար էր, ոչ թե որ ես այդ բառը չեմ սիրում, կամ ներողություն խնդրել չեմ սիրում, կամ ինձ մեղավոր էի զգում, ուղղակի ոնց էր կարելի Նրան տված խոստումը չպահել, բայց չէ՞ որ մենք սխալների վրա ենք սովորում, իդեալական մարդիկ չկան, չվրիպող մարդիկ չկան:

Դժվար էր մի բանը երկրորդ անգամ անելը, բայց ես ուժեղ եմ, չէ՞…

Հավաքեցի ինձ ու ցաքուցրիվ եղած մտքերս: Նայեցի ուղիղ իր նկարին ու խոստացա…

Խոստացա, որ այս կյանքում, անգամ եթե լքեմ ես, կամ լքեն ինձ, նա կմնա միակը, ում ես չեմ լքի Երբեք…

Sabina Davtyan

Հայացք դեպի անցյալ

1992 թվականի պատերազմի մասին ծնողներիցս ու դասախոսներիցս էի լսել, 2016-ի պատերազմի մասին խոսել չեմ ուզում, որովհետև փոքր էի ու ոչինչ համարյա չէի գիտակցում, իսկ այ, սեպտեմբերի 27-ի մասին լռելը հանցագործություն կլինի ուղղակի:

Ուղղակի` ինչու՞ հենց մենք, ինչու՞ հենց մեր սերունդը…

Պատերազմ բառի մեջ շատ ցավ կա, կորուստներ, ապրումներ, անքուն գիշերներ, մղձավանջներ… Այնքան բան կա պատերազմի մասին ասելու… Դժվար է գիտակցելը, որ առաջ պետք է շարժվես, որովհետև տեղում մնալը նույնպես անիմաստ է, բայց դա չի նշանակում, որ պետք է դադարես պայքարել: Պայքարել միշտ էլ պետք է  հանուն նրանց, ովքեր հերոսի մահով ընկան ու հանուն նրանց, ովքեր պատերազմից վերադարձան, ու եթե նրանք շարունակում են ապրել, դու չապրելու իրավունք չունես, հանձնվելու իրավունք չունես…

…Իր հետ խոսելիս միշտ պատերազմի թեմայից խուսափում էի` ցավ չպատճառելու համար, իսկ նա էլ ընդհանրապես չէր էլ խոսում: Մի՞գուցե դեռ վերքերը լիովին չէին ապաքինվել, իսկ միգուցե ինձ ցավ չպատճառելու համար խոսել չէր ուզում, բայց թե ինչը ստիպեց նրան խոսել պատերազմից այդ օրը, չգիտեմ: Չէ որ այնքան ժամանակ բառ անգամ չէր ասել ու միանգամից կտրուկ սկսեց խոսել:

- 44 օր տևած պատերազմի ընթացքում Օմարը 45 օր կանգուն պահեցինք, 44 օր աչք չփակեցինք, այնքան ցուրտ էր, որ ձեռքերս ցրտահարվել էին, բայց զենքը ձեռքիցս դնելու միտք չեմ ունեցել: Մահվան մասին չեմ մտածել ոչ թե որ ժամանակ չկար կամ ժամանակը չէր, այլ  գիտեի, որ կյանքի ու մահվան ուղիղ մեջտեղում եմ գտնվում, բայց չէի վախենում, այլ պայքարում էի… Պայքարում էի հայրենքիս համար, ու ինչու չէ, նաև քո, թեկուզև այդ ժամանակ ծանոթ չենք եղել, բայց ներքին ձայնս հուշում էր, որ ընտանիքիցդ զատ սպասող ունես, պետք է պարտադիր տուն վերադառնաս…

Գիտե՞ս, Օմարում սիրուն էր, նամանավանդ, երբ ձյուն էր գալիս: Ճիշտ է, ձյան ժամանակ դժվար էր, մի կերպ էինք կարողանում քայլել ձյան մեջ, որովհետև բավական խորն էր, բայց սիրուն էր, շատ սիրուն…

Եթե հնարավորություն ունենայի, քեզ կտանեի, ու քո աչքով այդ գեղեցկությունը կտեսնեիր: Գիտեմ՝ սիրում ես բարձրությունը, բացի դրանից՝ լուսանկարել նույնպես սիրում ես: Այնքան գեղեցիկ նկարներ կլինեին…

Ու վերջապես, կտեսնեիր` ինչի համար ենք պայքարել, ինչի համար ենք անքուն մնացել, ինչի համար են ընկերներս իրենց կյանքը տվել…

Իր խոսելու ընթացքում ոչինչ չէի խոսում, որովհետև կյանքում առաջին անգամ խոսելուս ունակությունը լքել էր ինձ: Ի՞նչ խոսեի, ինչպե՞ս մխիթարեի, չէ որ կյանքի գնով պահված հողը ուղղակի հանձնեցին թշնամուն… Մնում էր միայն գրկել նրան այնքան պինդ, որ գոնե ցավի կեսը վերցնեի ինձ: Գոնե քիչ ցավեր, գոնե ցավը հավասար կիսվեր մեր մեջ: Զգացմունքներս խառնվել էին իրար: Չգիտեի անգամ, թե ինչ էի զգում հպարտությու՞ն թե՞ թշնամանք, հուսահատություն թե՞ ուրախություն…

Հպարտություն կոչվածը կոկորդիցս պինդ բռնել ու խեղդում էր, իսկ հուսահատությունն էլ փորձեր էր անում, որ ոտքի կանգնի կամաց-կամաց: Բայց հասկանում էի` ավելի լավ է խեղդվեմ հպարտությունից, քան թույլ տամ պարտվել հուսահատությանը, քանի որ Հերոսի կողքին լինելու համար առաջին հերթին պետք է արժանի լինել, այսինքն՝ մոռանալ հուսահատության մասին, խաչ քաշել «հանձնվել» արտահայտության վրա ու միայն կարմիրով գծել «պայքարել» և «ուժեղ լինել» արտահայտությունները:

Ես նայում էի նրան ու չէի հասկանում, ինչպես կարող է նրա համեստ հայացքի և գեղեցիկ դարչնագույն աչքերի ետևում այդքան ուժ, մի ամբողջ ազգի պատմություն, մի ամբողջ պայքար, մի ամբողջ կյանք թաքնված լինել:

Ուշադիր նայում էի նրան ու հասկանում, որ կրկին կռիվ լինելու դեպքում անգամ ես ետ պահել նրան չեմ կարողանա: Միգուցե սերս բավական էր ետ պահելու նրան շատ այլ քայլերից, բայց Հայրենիքի պաշտպանությունից նրան ոչ ոք ետ կանգնեցնել չէր կարող: Միայն կարողացա նրան ասել.

-Չգնաս էլ… Դու քո կռիվն արդեն տվել ես…

Մի պահ անթարթ նայեց աչքերիս, հետո համբուրեց ճակատս ու ժպիտով ասաց.

-Եթե ես չգնամ, ո՞վ քեզ պետք է պաշտպանի, ինչպե՞ս գլուխս հանգիստ դնեմ բարձին ու քնեմ, եթե ընկերներս այնտեղ` սահմանին, միայնակ են… էլ ո՞ր օրվա ընկերն եմ ես…

-Վախենում եմ հայրենասիրությունդ, նվիրվածությունդ ու ընկերասիրությունդ քեզ խլեն ինձանից…

-Իսկ դու վախենալու իրավունք չունես, ես քեզ սովորեցրել եմ ոչնչից չվախենալ, առավել ևս, կապ չունի, թե ես ուր եմ գնում: Ես միշտ հետ եմ գալու, միշտ քեզ մոտ եմ գալու:

-Գիտես, որ միշտ կսպասեմ:

-Գիտես` երկար սպասեցնել չեմ տա:

Ու այդ պահից ի վեր հասկացա, որ եթե թշնամուն դեմ դիմաց լինենք կամ կռվի էպիկետրոնում, և նա ասի, որ ամեն ինչ լավ է լինելու, ես նրան կհավատամ…