Անի Ջիլավյանի բոլոր հրապարակումները

ani jilavyan

Արձակուրդ

-Չէ, չէ ու չէ,- ասում եմ ես երևի թե մտքում, կամ էլ քնաթաթախ ձայնս սենյակում էլ է լսվում, ո՞վ գիտի, բայց զարթուցիչս հաստատ ինձ չի լսում ու շարունակում է երգել՝ ասես ոչինչ էլ չի եղել: Դե հա, չեմ մեղադրում, ինքս եմ լարել, որ արթնացնի: Հեչ չէի ուզի զարթուցիչ աշխատել՝ մարդիկ լարում են, իսկ հետո, երբ խեղճ զարթուցիչը նրանց քնից հանում է, զայրանում են, չի հանում՝ ավելի են զայրանում:

Մինչ մտածում եմ էս բոլորի մասին, աչքիս առաջ են գալիս պարող կակտուսներն ու «մյաու» ասող մկները, բայց զարթուցիչս վրա է հասնում ու էլի ինձ քնից հանում: Բացում եմ աչքերս՝ կտրելով երազներիս ժապավենը ու էլի հիշում պատճառը, թե ինչի չեմ ուզում անկողնուցս վեր կենալ: Միշտ էլ արձակուրդից հետո էսպես ա… Լավ, մի շփոթվեք, հիմա ամեն բան հերթով կբացատրեմ: Ես Ամերիկյան համալսարանի երրորդ կուրսի ուսանող եմ, բնականաբար, դասերի ծանրաբեռնվածությունից հոգնած ու առավոտյան զարթնելու հետ լուրջ խնդրներ ունեցող: Մարտի չորսից մի շաբաթ արձակուրդ ունեինք, ու քանի որ մի շաբաթը այդքան էլ մեծ ժամանակահատված չէ, ես կասեի՝ շատ քիչ է, նոր էի զգում դրա քաղցրությունը, երբ օրացույցս ինձ ասաց, որ արդեն մարտի տասն է՝ կիրակի: Հիմա արդեն մի շաբաթ է, ինչ արձակուրդից հետո դասի եմ գնացել, բայց այնպիսի տպավորություն է, որ արձակուրդ չի էլ եղել, այլ՝ ուրախ դրվագ երազում, որն անսպասելի ավարտվեց: Եվ բոլոր համակուրսեցիներիս մոտ է էդպես: Ու ամեն անգամ էլ էդպես շուտ է անցնում արձակուրդը: Մյուս կողմից էլ՝ արձակուրդ չլինի, կբողոքենք, որ չկա, արձակուրդ կա, բողոքում ենք, որ քիչ է, իսկ անգամ որ շատ էլ լինի, կբողոքենք, որ հետ ենք վարժվում դասերից… Ի՜նչ հետաքրքիր բան է ուսանողական հոգեբանությունը:

«Եթե ես չհավատայի հրաշքների, երևի թե չէի կարողանա ստեղծել դրանք»

Հարցազրույց «Ամեն ինչ, բացի սովորականից» (“Всё, кроме обычного”) հաղորդման ֆինալիստ, աճպարար Արտակ Մոսոյանի հետ

-Ինչպե՞ս եք ընտրել աճպարարի մասնագիտությունը:

-Դա երևի թե հնարավոր ամենաանհետաքրքիր պատմությունն է: Մոտ 12 տարեկանում համացանցում տեսա մի աճպարարի ելույթ, և ինձ դուր եկավ: Սկսեցի նայել և հետաքրքրվել դրանով, երբ տեսա մի նյութ, որն ասում էր. «Սովորի՛ր մի հնարք հենց հիմա»: Ես ուրախացա, սովորեցի, ցույց տվեցի մայրիկիս: Մայրիկս չզարմացավ, որովհետև շատ վատ ցույց տվեցի, բայց ես հասկացա, որ ունեմ ներուժ և որոշեցի զբաղվել դրանով:

-Իսկ փոքր ժամանակ ի՞նչ էիք ուզում դառնալ:

-Ուզում էի դառնալ ռեստորատոր, որ ունենամ սեփական ռեստորան: Եթե լավ աճպարար լինեմ, կարող եմ նաև ռեստորատոր լինել: Գուցե Կոպերֆիլդի նման կբացեմ իմ մոգության ռեստորանը: Իրականում, միտք ունեի բացել մոգական թեմատիկայով ժամանակի սրճարանի նման հաստատություններ, այսինքն՝ մարդիկ պետք է վճարեն այնտեղ անցկացրած ժամանակի համար: Սակայն դա դեռ գաղափար է:

-Ի՞նչն է Ձեզ ամենաշատը դուր գալիս Ձեր մասնագիտության մեջ:

-Այն, որ ես երևի թե կարող եմ անել ամեն ինչ: Ես անում եմ այն, ինչ մարդիկ չեն կարողանում անել, բայց ուզում են տեսնել: Նաև, ինձ դուր է գալիս ազատությունս: Ես ազատ եմ գործատուներից, աշխատանքային գրաֆիկից, ամենօրյա մոնոտոն գործ անելուց: Իմ աշխատանքը մարդկանց համար երջանկություն և հրաշք ստեղծելն է, ու ես կարծում եմ, որ դա հոյակապ է: Ընդհանուր առմամբ, գրեթե ամեն բան իմ մասնագիտության մեջ ինձ դուր է գալիս:

-Ամենաշատը ու՞մ եք սիրում հնարքներ ցույց տալ՝ ծանոթներին, անծանոթներին, մեծերին, փոքրերին:

-Բոլորին, բայց իմ ցույց տված հնարքները հիմնականում մեծահասակների համար են: Ես ելույթ եմ ունենում տարբեր հնարքներով, սակայն, մանկական մոգության սիրահար չեմ: Ես ուզում եմ, որ աճպարարությունը դիտվի որպես արվեստ, այլ ոչ ուղղակի մի պահ զարմացնող բան: Ես սիրում եմ իմ կախարդանքը մատուցել ինչ-որ հետաքրքիր սոուսով, հետաքրքիր գաղափարով, իմ էության մի մասնիկով: Ցավոք, երեխաներն այդպես չեն ընդունում, քանի որ իրենց ուղղակի անիմատոր է պետք: Անիմատորները շատ լավ, երկաթյա նյարդերով մարդիկ են, ումից մենք շատ բան կարող ենք սովորել, բայց ես ինձ չեմ կարող նույնականացնել անիմատորի հետ:

-Ձեր մասնագիտությունը Ձեզ չի՞ խանգարում հավատալ հրաշքների:

-Ոչ: Ինչպե՞ս այն կարող է խանգարել: Եթե ես չհավատայի հրաշքների, երևի թե չէի կարողնա ստեղծել դրանք:

-Պատահե՞լ է, որ բեմում հնարքը չստացվի, և եթե այո՝ ի՞նչ եք արել:

-Այո, պատահել է: Ես հասկանում եմ, որ ֆիլմերում շատ է լինում, որ մեկը հնարք է ցույց տալիս, չի ստացվում, բայց նա հետաքրքիր կերպով դուրս է գալիս այդ իրավիճակից, և ստացվում է ավելի լավ բան: Սակայն, իմ դեպքում, ես ուղղակի հուսահատված լքեցի բեմը:

-Օրվա մեջ ինչքա՞ն ժամանակ եք տրամադրում հնարքները «վարժեցնելուն»:

-Հիմա ավելի քիչ, քանի որ արդեն ունեմ որոշ հմտություններ, որոնք ուղղակի պետք է պահել նույն ձևով: Սակայն, ամեն օր պետք է ժամանակ տրամադրել դրան, որ հնարքներն ավելի ու ավելի լավ ստացվեն: Երբ նոր էի սովորում, ամեն օր 4-5 ժամ տրամադրում էի հնարքներին՝ անընդհատ կրկնելով նույն բանը: Դա բարդ էր, բայց անհրաժեշտ էր: Ու հենց նրա շնորհիվ, որ ես այն ժամանակ լավ աշխատել էի, հիմա մի քիչ ծուլացել եմ, բայց կուղղեմ դա:

-Բեմական մոգության ի՞նչ տեսակների եք տիրապետում:

-Ես կարող եմ աշխատել բոլոր տեսակներով, բայց սիրում եմ միկրոմոգության տեսակը (close up), որը շատ տարածված է Ամերիկայում և Եվրոպայում: Աճպարարը ստեղծում է փակ ցուցադրություն ոչ մեծաքանակ հանդիսատեսի (50-70 հոգու) համար, որի ժամանակ մարդիկ շունչները պահած նայում են, թե ինչ է կատարվում: Երբեմն ստիպված եմ լինում բեմում մեծ շոուներ անել, օգնականներով և այլն, բայց դա ինձ այդքան էլ դուր չի գալիս: Ինձ թվում է, որ բեմական մոգությունը որպես ժամանցի տեսակ քիչ-քիչ վերանում է: Եթե Ռուսաստանում դա դեռ ընդունված է, ապա Ամերիկայում, Եվրոպայում և մյուս այն երկրներում, որտեղ բեմական մոգությունը հասարակության համար շատ կարևոր մաս է՝ դժվար ընդունելի է: Իրենց պետք է ինչ-որ ավելի մեծ բան, ավելի իմաստավոր: Նրանք ուզում են գալ և շունչները պահած նայել, թե ինչ է կատարվում, ու այդ ժամանակ իրենց էլ պետք չեն պարող աղջիկներ, արկղեր, մասնատումներ և այլն:

-Դուք ունե՞ք ամենասիրած հնարք:

-Ոչ: Հարցն այն է, որ քչերը գիտեն, որ ինչպես յուրաքանչյուր այլ արվեստում, այնպես էլ աճպարարության մեջ կա որոշ հիմք, որոշ արդեն պատրաստի հնարքներ և դրանց օգնությամբ, դրանք համադրելով են մարդիկ ստեղծում նորերը: Այսինքն՝ եթե ես ասեմ, որ ունեմ ամենասիրած հնարք, ես սխալ կլինեմ, քանի որ մի շաբաթից կարող եմ փոփոխել այդ հնարքը: Այն ինչ-որ չափով նման կլինի իր առաջին տարբերակին, բայց միևնույն ժամանակ շատ կտարբերվի: Այսպիսով, չեմ կարող նշել ամենասիրած հնարք, բայց կարող եմ ասել, որ ունեմ ամենասիրած ռեկվիզիտ՝ մետաղադրամներ: Ես շատ եմ սիրում աշխատել մետաղադրամներով և դրանցով ցույց եմ տալիս ամենատարբեր հնարքներ:

-Ի՞նչ կասեիք այն մարդուն, ով ասեր, որ Ձեր մասնագիտությունը մարդկանց խաբելն է, և ուրիշ ոչինչ:

-Նախ, ինձ այդպես ասել են, երկրորդ, ինձ շարունակում են այդպես ասել: Եկեք սկզբում հասկանանք, թե ի՞նչ է խաբեությունը և ի՞նչ է պատրանքը: Խաբեությունը այն է, երբ մոլորեցնում են մարդուն, և նրան դրանից վատ է լինում: Պատրանքի դեպքում մարդուն մոլորեցնում են, բայց նրան դրանից լավ է լինում: Ես չեմ կարող դա վատ բան համարել: Այո, ես մարդուն ճշմարտությունը մինչև վերջ չեմ ասում, բայց դա նրան դուր է գալիս: Նաև, եթե ինչ-որ մեկը չի ցանկանում նայել իմ հնարքները, ես չեմ պարտադրում: Լինում են հանդիսատեսներ, որ չեն ուզում խաբված լինել կամ հուսահատվում ու նեղանում են, որ չեն հասկանում, թե ինչպես արեցի: Այդ դեպքում ես ոչինչ չեմ կարող անել, եթե չեն ուզում նայել՝ կարող են չնայել: Քանի որ իմ բարեկամների մտածելակերպը, այսպես ասած, մի քիչ մնացել է սովետական մակարդակում, նրանք ասում են, որ աճպարարները դրամաշորթ են ու խաբեբա: Սակայն դա նորմալ է, քանի որ 90-ականներին շատ մարդիկ են խաբվել: Այդ դեպքերի պատճառով մեր արվեստին բացասական են վերաբերվում հենց Ռուսաստանում և հետխորհրդային երկրներում: Ուղղակի ժամանակ է պետք: Երբ հաղորդման շրջանակներում ինձ սկսեցին հեռուստացույցով ցույց տալ, բոլոր բարեկամներս սկսեցին հակառակն ասել: Այսինքն՝ տուր նրանց արդյունք, ցույց տուր, որ իրականում դա լավ բան է, և նրանք սկսում են հասկանալ այդ: Ավելի երիտասարդ սերնդի ներկայացուցիչները շատ լավ են վերաբերվում մասնագիտությանս:

-Ունե՞ք սիրած աճպարար, որ ոգեշնչում է Ձեզ:

-Այդպիսի մի մարդ չկա: Ես կարող եմ անվանել վարպետների, ումով հիացել եմ և ում օգնությամբ սովորել եմ անել այն ամենը, ինչ հիմա կարողանում եմ ցույց տալ: Չեմ կարող ասել, որ հասել եմ գերազանց արդյունքների, բայց մի քիչ լավ արդյունք կա, և դա Ամերիկայի աճպարարների շնորհիվ է: Ես կանվանեմ երկու-երեքին, բայց նրանք ավելի շատ են: Նրանք այդքան էլ հայտնի չեն ոչ աճպարարների շրջանում՝ Դեյվիդ Սթոուն, Դեյվիդ Ռոդ և Էրիկ Ջոնս: Նրանք հիմա Ամերիկայում խթանում են այս ժանրը այնքան լավ ու հետաքրքիր ձևով, որ մարդիկ գնում են իրենց համերգներին, ոչ այնքան հնարքներ նայելու, ինչքան հենց այդ կատարողներին՝ որպես անձ տեսնելու: Դա հենց այն է, ինչին ես ձգտում եմ:

-Ի՞նչ իրավիճակում կթողնեք Ձեր մասնագիտությունը:

-Երևի պատերազմի ժամանակ: Չնայած, դժվար թե: Ես մտածել եմ այդ մասին: Անգամ մտածել եմ, թե ինչ կարող է լինել, եթե, օրինակ՝ իմ ձեռքերը կտրեն: Ես անգամ ելքն եմ գտել: Մարդկանց կասեմ, որ կարողանում եմ մտքեր կարդալ, իմանալ անցյալն ու ապագան և կսկսեմ ելույթ ունենալ որպես մենտալիստ: Մենտալիստներն էլ են աճպարարներ, բայց իրենց ներկայացնում են որպես մտքեր կարդացողներ կամ գուշակներ: Բայց ես նրանց անվանում եմ ոչ աշխատասեր աճպարարներ: Չնայած, կարող եմ անվանել մի հիանալի անգլիացի մենտալիստի՝ Դերոն Բրաունին, ում դժվար է ծույլ անվանել:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք մեկին, ով ուզում է զբաղվել աճպարարությամբ:

-Ոչ մի խորհուրդ չեմ տա: Եթե ինձ մոտ գա մեկն ու ասի, որ շատ է հավանում այն, ինչ անում եմ, և ուզում է ինձ պես անել, ես կպատասխանեմ, որ դա շատ լավ է, թող անպայման փորձի, ու կստացվի, և վերջ: Իսկ եթե նա գնա ու գտնի ինչ-որ բան, գա ու ցույց տա, թե ինչ է սովորել, ես նրան կկարողանամ օգնել: Ուղղակի իմ ելույթներից հետո հանդիսատեսներից շատերն են ոգևորությունից ուզում հնարքներ սովորել, ասում են, որ սովորեցնեմ, բայց ես մարդկանց չեմ սովորեցնում: Հիմա մեզ մոտ այնքան զարգացած է ինֆորմացիոն ոլորտը, որ մարդն ինչ էլ ուզի դառնալ, կարող է դառնալ: Ուզու՞մ է աճպարար դառնալ, ժամանակ կծախսի, կգտնի, կհասկանա ու կանի: Ու եթե այնպիսի մեկը գա, որ սկսել է, բայց չգիտի, թե հետո ինչ անի, ինչպես հմտանա և այլն, այդ դեպքում, իհարկե խորհուրդներ կտամ, թե ինչպես ճիշտ և լավ զարգացնի իր հնարքները:

-Ի՞նչ դժվարությունների բախվեցիք «Ամեն ինչ, բացի սովորականից» հաղորդմանը մասնակցելու ժամանակ:

-Հաղորդման ժամանակ ամենադժվարը հենց ելույթ ունենալն էր, քանի որ նկարահանումների ժամանակ ես հիվանդացել էի թոքաբորբով: Ամեն վայրկյան հազում էի և խեղդվում: Առաջին փուլի հոլովակում մի քիչ երևում է, որ փորձում եմ պահել ու չհազալ, բայց չի ստացվում: Եվ երևի ամենադժվարը ոչ թե հնարքներն էին, որ արդեն մի քանի տարի է հաջողությամբ ցույց եմ տալիս, այլ հիվանդության դեմ պայքարելը, քանի որ նկարահանում է, և ոչ մի դեպքում չի կարելի կանգնեցնել այն, և ոչ ոք չի էլ կանգնեցնի: Ամեն բան արդար է՝ հազացիր, վատ արեցիր, հեռացիր: Ամեն դեպքում, ընդհանուր առմամբ ելույթս այնքան էլ վատ չստացվեց:

-Ի՞նչ տվեց Ձեզ հաղորդումը:

-Երևի թե ես սկսեցի ավելի շատ սիրել ելույթ ունենալ մեծաքանակ հանդիսատեսի առաջ: Այնտեղ կային աճպարարներ, որ մեծ համարներ էին ցույց տալիս՝ մեծ արկղերով, կրակներով և այլն, իսկ ես ցույց տվեցի փոքր, շատ փոքր հնարք, որտեղ պետք էր շատ ուշադիր հետևել ամեն բանին, ու հանդիսատեսին դա շատ դուր եկավ: Ես շատ ուրախացա հենց դրա համար: Դա նրանից է, որ իմ հնարքները ձեռքերի ճարպկության շնորհիվ են կատարվում, որն ավելի մոտ է մարդկանց, քան աճպարարական սարքերը, որի դեպքում մարդիկ հասկանում են, որ հնարքը դրանց մեջ է: Ես հուսով եմ, որ մարդիկ այդպես են մտածում: Նաև, քանի որ ես սովորել եմ միայն եվրոպական (իսպանական, իտալական) և ամերիկյան տեսություններով, ռուսական մոգական դպրոցին ծանոթ չէի: Հաղորդմանը իրենց փորձելու էին եկել Ռուսաստանի և ԱՊՀ-ի բացարձակապես բոլոր աճպարարները: Քանի որ ես տեսա ամբողջ պատկերը ներսից, սկսեցի հասկանալ, թե ուր է գնում և ինչի է ձգտում մոգությունը Ռուսաստանում: Երևի թե կասեմ, որ այն շատ արագ ձգտում է ներքև, ու դա ինձ տխրեցրեց:

-Դուք եղե՞լ եք Հայաստանում:

-Այո, փոքր ժամանակ: Ես ծնվել եմ Վրաստանի հայկական փոքր քաղաք Նինոծմինդայում, որն այն ժամանակ կոչվում էր Բոգդանովկա: Այն շատ մոտ է Հայաստանին, այնպես որ եղել եմ Հայաստանում: Երևանում էլ եմ եղել: Երբ 6-7 տարեկան էի, մենք տեղափոխվեցինք Ռուսաստան, և դրանից հետո ես չեմ վերադարձել: Առհասարակ, Ռուսաստանից այլ տեղ չեմ գնացել: Չնայած դրան, ուզում եմ գալ, բայց թե երբ ու ինչպես, դեռ հարց է մնում: Ինձ համար Հայաստան գալ նշանակում է գալ ամենաքիչը մի ամսով, քանի որ շատ բարեկամներ ունեմ, ում պետք է հանդիպեմ: Մի ամիս տևողությամբ ուղևորություն կազմակերպելը բարդ է, բայց ես փորձում եմ անել դա:

-Դուք գիտեք հայերեն: Ձեզ համար ինչո՞վ է կարևոր Ձեր մայրենի լեզուն իմանալը:

-Քանի որ ես իմ հայրենիքից հեռու եմ գտնվում, լեզուն օգնում է ինձ չզգալ այդ հեռավորությունը, այդ պատնեշը: Հայերենն ինձ օգնում է հայ զգալ: Ես դժվարությամբ եմ հասկանում մարդկանց, որ ասում են, թե ինչ-որ ազգի են պատկանում, բայց իրենց մայրենի լեզուն չգիտեն: Նկատի ունեմ, որ կարող են լինել շատ տարբեր իրավիճակներ, բայց իմ դեպքում, մեր ընտանիքում մենք միշտ խոսում ենք հայերեն, և երբ ռուսերեն եմ պատասխանում, ծնողներս խոսում են վրաս: Իհարկե, ինձ ավելի հեշտ է դժվար բառեր ասել և ավելի ճիշտ արտահայտել մտքերս ռուսերեն, քան հայերեն, բայց դա Հայաստանից հեռու գտնվելուց է: Նաև, երբ ես Մոսկվայում հանդիպում եմ այլ հայերի, ու նրանք հարցնում են` գիտեմ հայերեն, թե՝ ոչ, ես հպարտորեն հայերեն եմ խոսում: Հայերենն ինձ օգնում է կապված մնալ Հայաստանի հետ անգամ հեռու գտնվելով:

Անսովոր Նոր տարի

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

Այս Նոր տարին լիքն է անսովոր բաներով: Ամենաանսովոր բանը այն տխուր փաստն է, որ այս տարին մենք դիմավորեցինք առանց տատիկիս: Անսովոր էր չտեսնել նրան նստած սեղանի շուրջը, անսովոր էր չնկարվել հետը ամանորյա գլխարկներով, որ զարմուհիս բերում է իր հետ ամեն Նոր տարվա գիշեր: Անսովոր էր լսել կենացներ, որտեղ նրան անցյալով են դիմում… Դեռ անսովոր է:

Մեկ այլ անսովոր երևույթ էր այս տարվա ՀՀ վարչապետի ուղերձը: Հաճելի էր տեսնել, որ բոլորն անհամբեր սպասում են դրան: Հաճելի էր տեսնել ու լսել մեր նոր, բայց արդեն այդքան հարազատ դարձած վարչապետին ու զգալ, թե ինչքան սեր, բարություն, անկեղծություն ու ջերմություն կա այդ ուղերձի հոլովակում:
Մյուս անսովոր բանն այն էր, որ մենք բոլորս դեկտեմբերի 31-ի ժամը 23:30-ին ամեն բան արել էինք և նստեցինք սեղանի շուրջը, իսկ մինչ այս տարի միշտ ամեն բան վերջին վայրկյանին էինք անում: Չգիտեմ, թե ինչու և ինչպես այդպես ստացվեց, բայց հետաքրքիր էր:
Չնայած նրան, որ այս տարի մենք Նոր տարուն 30 րոպե շուտ էինք սպասում, այն մի տեսակ շատ արագ եկավ ինձ համար: Դասերի ավարտվելուց հետո դեռ չէի հասցրել համակերպվել ու լիովին զգալ Նոր տարվա շունչը, երբ տեսա, որ արդեն բոլոր օրացույցներում գրվում է 2019 թվական:

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

Մի անսովոր բանն էլ այն է, որ շատ անհետաքրքիր եմ գրում այս ամենի մասին ու չեմ ուզում մանրամասներ ասել, ինչպես գրեթե միշտ եմ անում, բայց դե երևի 2019-ից է, ի՞նչ կարող եմ անել:
Միայն կարող եմ մաղթել, որ 2019 թվականը լինի հաճելիորեն անսովոր բաների տարի ու այն մեզ ավելի շատ բան տա, քան մեզնից տանի:

ani jilavyan

Դասեր ընտրելու բարդ ճանապարհը /մաս 2/

-Ի՞նչ դաս ես ընտրելու:
-Էրեխե~ք, մեկդ գիտի՞ Advertising-ի դասախոսը լա՞վն ա:
-Մարդ կա՞, որ հետս Filmmaking կվերցնի:

Կարդում էի Ֆեյսբուքի չաթերում ու հասկանում, որ ես այն եզակիներից եմ, որ դեռ չի բացել դասերի ցանկը ու վախենում է անել դա:
-Բա որ նորմալ առարկա չգտնե՞մ: Բա որ տենց էլ չհասցնեմ ուզած դասերս վերցնե՞լ: Ուֆ, չգիտեմ,- պատասխանում էի ես բոլորին ու հասկանում, որ նրանք էլ ունեն նույն վախերը: Այո, Ամերիկյան համալսարանում էլի առաջարկվող դասընթացների ընտրելու գործընթացն է սկսել:

Քանի որ դասերի ընտրությունը ժամն առավոտյան 9-ին պետք է լիներ, իսկ ես արձակուրդներին կատարյալ բվի կյանք եմ վարում, հասկացա, որ ուշ (այսինքն` առավոտ շուտ) քնելով ես 9-ին չեմ արթնանա: Անքուն գիշերվա ընթացքում որոշեցի կազմել ցանկալի դասացուցակս ու տարբեր բաներ նայեցի:
Առավոտյան ժամը 8:55-ից բացեցի Ամերիկյան համալսարանի կայքը ու սպասման մեջ էի: Անցյալ տարվա դաժան փորձից հետո չգիտեի, թե էլ ի՞նչ անակնկալներ սպասեմ մեր կայքից: Ժամը 9-ին անցա պայքարի ու արագ-արագ սեղմում էի իմ ուզած դասերի վրա: Արդեն ինձ լավ ծանոթ պտտվող շրջանագիծը հայտնվեց իմ դիմաց ու խնդրեց սպասել: Ես վախեցած նայում էի նրան, շունչս պահած սպասելով, թե ինչ է լինելու հետո: Հանկարծ շրջանագիծն անհետացավ և փոխարինվեց տառակույտով, որը հայտնում էր, որ ամեն բան բարեհաջող է եղել: Բայց ախր, ժամը դեռ 9:05 էր… Մտածելով, որ շրջանագիծն ինձ խաբել է, ես մտա իմ դասացուցակի էջ և ուրախությամբ հայտնաբերեցի, որ շրջանագիծը ճիշտ էր՝ իմ ուզած բոլոր դասերը ընտրել եմ: Տարօրինակ, բայց հաճելի զգացումից քունս լրիվ կորցրեցի: Հետո պարզեցի, որ երեխաներ կան, որ առանց իրենց ուզած դասընթացների են մնացել՝ քիչ տեղ լինելու պատճառով: Համենայն դեպս, հաճելի էր տեսնել, որ կայքի «կախելու» հետ կապված մեր բողոքը տեղ էր հասել: Հուսանք ունեցած մյուս խնդիրներն էլ շուտով կհարթվեն:

Դասեր ընտրելու բարդ ճանապարհը

Լուսանկարը՝ Անի Ջիլավյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ջիլավյանի

-Էրեխե՜ք, վա՞ղն ենք ընտրելու դասերը:

-Մեյլում դեկտեմբերի 29-ին էր գրած, այսինքն՝ վաղը:

-Հա՜, ապրես:

-Ո՞վ ինչ դաս ա ընտրել:

-Էրեխե՜ք, ո՞ր դասախոսն ա լավը:

Ու մի շարք նմանատիպ նամակներ անդադար լցնում էին իմ ուսանողական ընկերների հետ ունեցած ֆեյսբուքյան չաթերը: Մինչ ուզում էի մի նամակի պատասխանել, մի քանի հատ նորն էին գալիս…

Վա՜յ, մի րոպե բացատրեմ, թե ինչ է նշանակում՝ «դասեր ընտրել»: Ես սովորում եմ Հայաստանի Ամերիկյան համալսարանում, ու մենք ինչ-որ չափով ինքներս ենք ընտրում մեր դասացուցակները: Այսինքն՝ տրված են առարկաների ցանկերը ու խմբերը՝ ամեն մեկն իր ժամով ու դասախոսով: Ուսանողը պիտի վերցնի որոշ պարտադիր առարկաներ և մեկ ընտրովի: Ուսանողն ինքն է որոշում, թե որ առարկան է ուզում ընտրովի լինի, իսկ հիմնական առարկաների համար որոշում է իր հարմար ժամն ու դասախոսին: Սա պլանավորման փուլն է, որին հաջորդում է ավելի բարդը՝ իրագործելունը: Նշանակված օրվա կոնկրետ ժամին բոլոր ուսանողները նստում են իրենց համակարգիչների դիմաց ու պայքարում իրենց նախընտրած դասացուցակի համար: Սակայն, հասցնել ու ընտրել ցանկացած դասերը այդքան էլ հեշտ գործ չէ, նամանավանդ, որ կայքը շատ ուսանողների ներխուժումից կա՛մ «կախում» է, կա՛մ էլ վերջնականապես հրաժարվում է աշխատելուց:

Եվ այսպես, դեկտեմբերի 29, 2017, 8:58: Ես համակարգչի դիմաց նստած ուշադիր նայում եմ բացված էջի իմ ցանկացած դասերին: Կողքս դրված է այն թուղթը, որին գրված է իմ իդեալական դասացուցակի մի քանի տարբերակ: 9:00, և պայքարն սկսված է: Ես մկնիկի թեթև հպումով ընտրեցի առաջին ցանկացածս դասը ու նայեցի էկրանին: Մի պտտվող շրջանագիծ հայտնվեց իմ դիմաց, որը խնդրում էր սպասել, առանց հասկանալու, որ ժամանակ չկա, և հիմա իմ ուզած մնացած դասերը կընտրեն այլ մարդիկ… Ես անթարթ նայում էի պտտվող շրջանագծին, երբ, ի վերջո այն անհայտացավ և փոխարինվեց տառակույտով. «Դուք չունեք թույլտվություն այս դասին գրանցվելու համար»: Ես շփոթված նայեցի ժամացույցին, հետո՝ էկրանին ու արեցի ևս մի փորձ: Մինչ ինձ արդեն ծանոթ շրջանագիծը նորից հյուրընկալեց ինձ, ես ստուգեցի իմ ֆեյսբուքը և հայտնաբերեցի, որ այդ խնդրին բախվել են բոլոր ուսանողները: Չաթերն ու խմբերը լիքն էին անհանգիստ՝ «Ձե՞զ էլ չի թողնում գրանցվել», «Էրեխե՜ք, մենակ ինձ մոտ ա՞ սայթը կախել», «Ի՞նչ պիտի անենք», «Մեյլ եմ գրում իրենց, տեսնենք՝ ի՞նչ ա կատարվում» արտահայտություններով…

Լուսանկարը՝ Անի Ջիլավյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ջիլավյանի

Այն փաստը, որ խնդիրը միայն ինձ մոտ չէ, մի քիչ ինձ հանգստացրեց, սակայն նաև զայրացրեց: Ինչո՞ւ պիտի մի ամբողջ համալսարանի կայքն այդքան վատը լինի, որ ուղղակի հրաժարվի աշխատելուց ամենապատասխանատու պահին:

Քիչ անց մեզ նամակ եկավ, որ կատարվում են կայքը «ուշքի բերելու» աշխատանքներ, բայց նշված չէր, թե երբ այն կաշխատի, քանի որ իրենք էլ չգիտեին, թե երբ կկարողանան «վերակենդանացնել» այն: Եվ այդպես, հարյուրավոր ուսանողներ նստած մնացին համակարգիչների առաջ, առանց իմանալու, թե երբ իրենց բախտ կվիճակվի նորից պայքարել իրենց դասերի համար: Գոնե ասեին, որ երբ սարքեն, կսահմանեն մի ժամ, որի ժամանակ կբացվեն դասերը, այսպիսով մենք ստիպված չէինք լինի մնալ գամված համակարգիչների առաջ՝ նայելով պտտվող շրջանագծին:

Ամեն դեպքում, ես շատ զայրացած նստած էի, երբ, ի վերջո, ժամը 12:00 երեխաներից մեկը գրեց. «Բացվե՜ց», ու մի քանի րոպե չաթերը լռեցին, իսկ ուսանողներն էլ անցան իրենց մարտական դիրքերին ու սկսեցին գրավել իրենց ուզած դասերի ազատ տեղերը: Մի քանի րոպեից ես վերջապես ունեցա դասացուցակ, որը զարմանալիորեն, ինձ բավականին դուր է գալիս: Ու չնայած այլ բուհերի ուսանողներ միշտ ասում են. «Ձեզ համար լավ ա, դուք ինչ դաս ուզում եք՝ ընտրում եք, մի բողոքի», սակայն մի քանի րոպե դաս ընտրելու համար ահագին սպասելն ու նյարդայնանալը կարծում եմ լավ բողոքի թեմա է:

Ամփոփում ենք

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

-Իսկ եթե էս տարի տոնածառ չդնե՞նք,- ասաց մայրիկս, երբ մտա սենյակ: 

-Բայց ինչի՞,- զարմացած հարցրեցի ես:

-Դե, բա էլ ե՞րբ եք դնելու, արդեն դեկտեմբերի 30-ն ա: Քիչ հետո խանութ ենք գնալու, կարելի ա էդ մեր մեծի փոխարեն մի հատ փոքրն առնել:

-Է~,- միանգամից դժգոհությունս հայտնեցի ես,- չէ, ես համաձայն չեմ: Ես եմ դնելու, կդնեմ մերը, բայց վաղը:
Վերջերս, ինքս ինձ համար ավանդույթ եմ դարձրել` տոնածառը միշտ դեկտեմբերի 31-ին եմ դնում, ինքս էլ չգիտեմ, թե ինչու:

-Լավ,- ժպտաց մայրիկս,- խանութ կգա՞ս մեզ հետ:

-Հա, իհարկե,- ուրախ համաձայնեցի ես ու գնացի պատրաստվելու: Ես սիրում եմ ամանորյա անցուդարձը: Նախատոնական իրարանցումը ինչ-որ հետաքրքիր ու գրավիչ բան ունի իր մեջ: Բոլորի երկար ցուցակները, խառնված դեմքերն ու լիքը զամբյուղները և՛ նույնացնում են մարդկանց, և՛ մի քիչ վախեցնում, քանի որ թվում է, թե բոլորը պատրաստվում են աշխարհի վերջին կամ այլմոլորակայինների հարձակմանը: Խանութների փեղկերը գեղեցիկ զարդարված են, և դրանցով հիանալուն խանգարում են միայն դրանց շուրջը հավաքված մի խումբ սելֆի անողները: Սպիտակ հեքիաթ հիշեցնող փողոցով քայլում են մարդիկ, ովքեր քայլում են շտապելով, երևի իրենց տոլմայի ու բլինչիկի մասին մտածելով, և միայն երեխաների աչքերում կարելի է տեսնել մի արտասովոր փայլ, Ձմեռ պապիկի սպասում ու հրաշքի կատարման ակնկալիք:
Խանութում անասանելի շատ մարդ կա: Իրար հրմշտելով, իրար զամբյուղների մեջ նայելով ու փորձելով միմյանց չկորցնել, նրանք շարժվում են առաջ՝ դեպի մյուս բաժին: Խանութում հնչում է հաճելի ամանորյա երգ, որը, ցավոք, այդքան էլ չի համապատասխանում տիրող իրավիճակին: Գնումները կատարելուց հետո մենք կանգնեցինք «ծովից ծով» հերթերից մեկում: Հերթի սկիզբը չէր երևում, իսկ վերջն ավելանում էր ու ավելանում: Մեր դիմացը կանգնած էր մի երիտասարդ ընտանիք:
-Պա՛պ, հլը տես ի~նչ կոնֆետ ա,- լսվեց նրանց փոքրիկի ձայնը:
-Հա, բալես, տանն ունես սրանից, չէ՞,- հայրը ժպտաց, քանի որ հերթի երկու կողմից մարդիկ նայում էին իր տղային:
-Իմն ուրիշ ա, էս ավելի մեծ ա,- հիացած ասաց երեխան:
-Հետո սրանից էլ կառնենք քեզ,- ասաց հայրն, ու երեխան լռեց՝ շարունակելով նայել կոնֆետին:
Քիչ անց, երբ հերթը մի փոքր առաջ գնաց, նորից լսվեց արդեն բոլորիս ծանոթ ձայնը.
-Պա՛պ, տես ի~նչ կոնֆետ եմ գտել… Ընտի~ր:
-Սրանից էլ կառնենք քեզ, բալես: Էսօր չէ, հետո կառնենք:

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

Երեխան նորից լռեց: Նա շարունակեց հիացած նայել շոկոլադին՝ կարծես նայում էր եգիպտական բուրգերին կամ մի այլ հրաշալիքի: Ինձ համար շատ ուրախալի էր, որ երեխան հոր խոսքերից հետո լաց չեղավ ու չպահանջեց գնել կոնֆետը, այլ համաձայնեց գնել այն հետո: Նրա հավանած ընտիր կոնֆետը ուներ շատ գեղեցիկ տուփ, երևի հենց դա էլ «ընտիրության» պատճառն էր: Հաճախ, այդպիսի կոնֆետներն այդքան էլ համեղ չեն լինում, չնայած, որ դրանց գները միջինից բարձր են լինում: Ես մտածում էի կոնֆետների մասին, քանի որ և՛ սխալ էի համարում գցել մեծ նոր տարվա սեղան, բայց չգնել կոնֆետ երեխայի համար, և՛ հասկանում էի ծնողների՝ այդպես վարվելու պատճառը: Մտքերով տարված՝ ինքս էլ չհհասկացա, թե ինչպես հասավ մեր հերթը: Շուտով դուրս եկանք խանութից ու վերադարձանք տուն:
Հաջորդ օրը ես անցա տոնածառը դնելու կարևոր գործին: Մեր 2 մետրանոց տոնածառը պետք է դնել զրոյից, քանի որ նրա ճյուղերն առանձին են, և պետք է դրանք հատ-հատ ամրացնել հատուկ ձողին: Ես դասավորեցի ճյուղերը, բերեցի ձողը և երբ ուզում էի այն կանգնեցնել, տեսա, որ պահող չորս տոտիկները տոնածառի տուփի մեջ չեն: Ես բոլորին հարցուփորձ անելով գնացի այն սենյակ, որտեղ մյուս եղանակներին «ապրում է» մեր տոնածառը: Երկար որոնումներից հետո ես գտա երկու տոտիկ, հետո՝ ևս մեկը, սակայն չորրորդն այդպես էլ չէր երևում:
-Գտա՞ր,- հարցրեց մայրիկը՝ ներս մտնելով:
-Մնաց մի հատը գտնեմ:
-Դե շատ ժամանակ մի՛ ծախսիր դրա վրա, կարելի ա տոնածառ չդնել:
-Չէ, պիտի դնենք,- ասացի ես, շարունակելով փնտրտուքներս: Ես շատ էի ուզում դնել այն: Տոնածառը Նոր տարվա ամենավառ սիմվոլներից մեկն է: Ամեն մի խաղալիք ունի իր պատմությունն ու հիշողությունը: Ամեն անգամ, երբ տոնածառի լույսերն եմ դնում, հիշում եմ, որ երբ զարմիկս 4 տարեկան էր, ասում էինք, որ երբ ասի՝ «Լույսե՛ր, վառվեք», դրանք կվառվեն, ու երբ ասի. «Լույսե՛ր, անջատվեք», դրանք կանջատվեն: Նա զգուշորեն մոտենում էր տոնածառին, հիացած նայում լույսերին ու հրամայում դրանց անջատվել: Մենք արագ անջատում էինք: Նրա դեմքին լայն ժպիտ էր հայտնվում, և նա հրամայում էր, որ լույսերը վառվեն: Մենք միացնում էինք լույսերն, ու նա ուրախ ծափ էր տալիս: Հիշում եմ այս պատմությունն, ու դեմքիս ժպիտ է գալիս:
Մի պահ ես հասկացա, որ չնայած 17 տարեկան եմ, միևնույն է, տոնածառը ինձ անհրաժեշտ է, որպեսզի զգամ ամանորյա տրամադրությունը լիարժեքորեն: Ես վերադարձա տոնածառի մոտ, որ ևս մեկ անգամ փնտրեմ տոտիկին՝ տոնածառի ու խաղալիքների տուփերի մեջ, երբ պապիկս ասաց.
-Հիմա մի բան կմտածենք, երեք ոտքն էլ լավ է:
Ես ժպտացի, ու մի քանի րոպեից պապիկը լուծում գտավ: Նա տոտիկին փոխարինող հենակ գտավ և տոնածառը ամուր կանգնեցրեց: Մենք սկսեցինք զարդարել այն: Ամեն մի խաղալիք կախելիս հիշում էի, թե ինչպես ենք գնել այն: Օրինակ, Ձմեռ պապիկին, ձնեմարդուկին ու պինգվինին, որ կարծես նստած են սառցե խորանարդի վրա, գնել ենք վերջերս: Մտանք խանութ, որ հագուստ նայենք, սակայն չդիմանալով խաղալիքների գեղեցկությանը, գնեցինք նրանց: Հիշում եմ նաև հայրիկիս տված մի խաղալիք, որին ես անչափ սիրում էի, սակայն, ցավոք, այն կոտրվել է: Խաղալիքը դեղնավուն գունդ էր, վրան՝ Սպիտակաձյունիկի ընկերները՝ յոթ թզուկները, որոնք տոնածառն էին զարդարում՝ միմյանց խաղալիքներ փոխանցելով: Ջերմ հիշողություններով լցված դրեցինք փայլերն, ու մնաց անցկացնել լույսերը: Ես որոշեցի ստուգել դրանք մինչ անցկացնելը: Միացրեցի ու տեսա, որ կապույտ գույնը լավ չի վառվում, սակայն դեղինը, կարմիրն ու կանաչը լավ աշխատում են: Ես տարա այն հայրիկիս մոտ, որ տեսնի ինչ խնդիր է: Մենք գտանք պոկված մասը: Ես օգնեցի, որ կպցնենք այն, և երբ վերջացրեցինք, ստուգելու համար միացրեցինք, բայց հիմա էլ աշխատում էր միայն դեղինը: Մենք կարծեցինք, որ սխալ ենք արել միացումը, բայց ես տեսա, որ լույսերը մի քանի տեղից պոկվել են: Ես մտածեցի, որ կարելի է ժամանակավոր անցկացնել միայն դեղին վառվող լույսերը, սակայն մինչ հասա տոնածառի մոտ, նրանք էլ որոշեցին միանալ իրենց ընկերներին և նույնպես դադարեցին աշխատել:
-Ստացվե՞ց,- հարցրեց մայրիկը, մոտենալով տոնածառին:
-Շա~տ լավ սարքեցինք,- ասացի ես, ու հայրիկի հետ ծիծաղեցինք:
-Արդեն կիսափչացած էին: Վաղն ուրիշ լույսեր կառնենք,- ասաց հայրիկս:
Հաջորդ օրը մենք նոր լույսեր գնեցինք: Այժմ դրանք փոխում են իրենց գույները, լուսավորում մութ սենյակն ու տալիս ինձ անսպառ ամանորյա տրամադրություն:

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

Ես կցանկանամ, որ «Նոր տարի» ասելով մարդիկ մտածեն ոչ թե ուտելիքների, ծախսի, ցրտի, «ներկա» ստանալու համար հյուր գնալու մասին, այլ հիշեն, որ այս տոնը ընտանեկան է, լի ջերմությամբ ու գեղեցկությամբ: Եկե՛ք գոնե հաջորդ տարիներին դիմավորենք ու անցկացնենք Նոր տարին մանուկների պես մաքրությամբ, միամտությամբ, հավատով ու հույսով լի, անկեղծ սիրով ու բարությամբ: Եկե՛ք մենք էլ ամանորյա գիշերը պահենք երազանք ու հավատանք, որ այն անպայման կիրականանա, չէ՞ որ երբեմն երազանքներն իրականանալու հատկություն ունեն:

CRUMBS, այսինքն` փշրանքներ…

«Մենք այնքան համով պիտի թխենք, որ անգամ փշրանքները վերջում ուզենան ուտել»: 

Հարցազրույց «Քրամբս» հացթուխարանի տնօրեն` Անի Հարությունյանի հետ

-Կպատմե՞ք Ձեր մանկության մասին: Որտե՞ղ եք սովորել և ի՞նչ հետաքրքրություններ ունեք:

-Դժվար հարց էր: Դե, դպրոցում եմ սովորել, ինչպես բոլորը, բայց շատ դպրոցներ եմ փոխել: Երևի մոտ 8 դպրոց եմ փոխել 10 տարվա ընթացքում, որովհետև ինձ անընդհատ դուր էր գալիս նոր ընկերներ ձեռք բերելը, և երևի դրա հեշտագույն միջոցը մի դպրոցից մյուս դպրոց գնալն էր ու նոր ընկերներ ձեռք բերելն էր, և մյուս դասարանիս ընկերների հետ էլ էի միշտ իմ կապը պահպանում:

Հետաքրքրություններս անընդհատ փոփոխվում էին, ու մինչև հիմա այդպես է: Ժամանակ առ ժամանակ ինձ մի նոր բան էր հետաքրքրում, և ես սկսում էի դրանով զբաղվել: Հաճախել եմ «Մանանա» որոշ ժամանակ, գնացել եմ կարատեի, գնացել եմ պարի, գնացել եմ գոբելենի, գնացել եմ ուրիշ տեսակի գոբելենի, գնացել եմ խոհարարության խմբակների ու այդպես մի շարք բաների, որովհետև պարբերաբար իմ հետաքրքրությունները փոխվում էին, ու ես այդպես իմ ժամանակը տրամադրում էի դրանք ուսումնասիրելուն: Օրինակ, հիմա էլ: Հիմա նոր սկսել եմ «սքվոշ» խաղալ սովորել ու փորձում եմ պարապլանով թռչել: Չգիտեմ` ինչ կլինի վերջում, բայց փորձում եմ: 10 տարի այստեղ եմ սովորել, դպրոցից հետո գնացել եմ ուրիշ դպրոց, բայց այստեղ չէ՝ Անգլիայում: Այնտեղ 12 տարի է դպրոցը, այսինքն, ևս երկու տարի այնտեղ եմ սովորել ու արդեն դրանից հետո ընդունվել եմ այնտեղ համալսարան: Իսկ ավարտելուց հետո վերադարձել եմ  Հայաստան:

-Իսկ ի՞նչ մասնագիտություն ունեք:

-Ես սովորել եմ կառավարում այնտեղ, բայց ընդհանուր էր, ավելի շատ` բիզնես կառավարում: Այտեղ սովորել եմ, թե բիզնեսը ինչից է կազմված, ինչպես կարելի է կառավարել, ավելի շատ ինֆորմացիա եմ ստացել: Ավելի կոնկրետացված ինչ-որ մասնագիտություն չունեմ:
-Ինչո՞ւ որոշեցիք Հայաստան վերադառնալ:
-Ճիշտն ասած, 5 տարի, որ ես այտեղ էի, ամեն տարի ծրագրում էի, որ շուտ վերջանա, որպեսզի վերադառնամ: Ես հենց առաջին օրվանից շատ ուզեցել եմ վերադառնալ, այսինքն` իմ նպատակն էր` գնալ, ստանալ կրթություն և վերադառնալ: Ես երբեք ծրագիր չեմ ունեցել այնտեղ մնալու: Այսինքն, ի սկզբանե ես գնացել եմ միայն ուսում ստանալու նպատակով և վերադարձի ակնկալիքով, այդպես էլ եղավ:

-Իսկ երբ վերադարձաք, ի՞նչ աշխատանքների մեջ Ձեզ փորձեցիք:

-Երբ վերադարձա, սկզբից որոշեցի, որ մի քանի տեղ պետք է անցնեմ պրակտիկա: Մի քանի կազմակերպություններում կարճատև պրակտիկա անցա, հետո հասկացա, որ դա իմը չէ, որովհետև ես նորից արագ ձանձրանում եմ և որոշեցի, որ միգուցե պետք է ձեռնարկել ինչ-որ գործ, որով կզբաղվեմ: Եվ ավելի շատ հետաքրքրություններ կլինեն, որովհետև բազմաբնույթ կլինի այդ գործը, և ես տարբեր բաներ պիտի ուսումնասիրեմ: Եվ այդպես դրեցի իմ առաջին գործը. տարբեր տեսակի բաներ էի ներմուծում Գերմանիայից: Դա մի կազմակերպություն էր, որ արտադրում էր այդ ամբողջը` անձեռոցիկներ, մոմեր, տարբեր տեսակի մեկանգամյա օգտագործման պարագաներ, ափսեներ, բաժակներ, ու դրանք վաճառում էի արդեն մեծ սուպերմարկետների ցանցին:

-Իսկ չե՞ք ուզել աշխատել որևէ բարձր վարձատրվող կազմակերպությունում:

-Որ պատկերացնում եմ, պետք է ժամը 6-ին կամ 7-ին արթնանամ ու ամեն օր հագնեմ իմ կոստյումը, չէ: Անկեղծ, չէ: Շատ հաճախ եմ այդ հարցը ինձ տալիս, բայց ես սիրում եմ հագնել իմ բոթասները, ես սիրում եմ հագնվել հարմար ու գալ հարմար գործի: Որ պատկերացնում եմ` պետք է այդպես ստիպված ամեն օր վերնաշապիկս արդուկած հագնեմ, հավեսս փախնում է: Պատրաստ եմ ուրիշ գործ անել, շատ, միայն այդպես չհագնվեմ:

-Ինչպե՞ս որոշեցիք ստեղծել Crumbs-ը:

-Crumbs-ի գաղափարին բավականին երկար եմ եկել, որովհետև այդ ապրանքներից, որ ներմուծում էի, ինչ-որ ժամանակ հետո նորից ձանձրացա և որոշեցի, որ պետք է մի նոր բան էլ ձեռնարկել:  Ունեի բազմաթիվ մտքեր: Հիմա մեկ-մեկ, որ հետ եմ գնում,  տետրակներս նայում եմ, թե ինչ նշումներ եմ արել՝ սկսած, որ ես բժշկական լաբորատորիա էի բացում, հետո արտադրում էի կարտոֆիլի սառեցված ֆրի… Տարբեր մտքեր կային: Հետո մի անգամ այնպես եղավ, որ մենք տանը զրուցում էինք, քանի որ ես շատ սիրում եմ խոհանոցում գործ անել` դա կլինի խմորեղեն սարքել կամ ուղղակի ճաշ եփել: Այդ ժամանակ մտածեցի, որ պետք է այնպիսի մի բան անել, որ կապված է իմ հետաքրքրության հետ, որովհետև լաբորատորիայից գլուխ չէի հանում, բժշկությունից շատ հեռու եմ, չնայած որ փորձեցի բոլոր այդ բժշկական տերմինների հետ ծանոթանալ, բայց անհույս: Մեր ընտանիքում շատ են սիրում խմորեղեն: Ու մերոնք հարցրեցին, թե  ինչո՞ւ  չեմ փորձում լավ խմորեղեն արտադրել: Սկսեցի ուսումնասիրել: Ուսումնասիրեցի, ուսումնասիրեցի, հետո ասացի, թե` ի՞նչ կլիներ, եթե ես արտադրեի լավ հաց: Ու հետո ասացի, որ եթե ես ուզում եմ հաց թխել, դրա համար պետք է գնամ սովորեմ հաց թխել ու շատ հանկարծակի, հիշեցի, որ հայրս ունի զարմուհի, որը Փարիզում է ապրում: Ասացի` մի հատ գրեմ: Գրեցի, թե կարո՞ղ է իրենց մոտ կա ինչ-որ շատ լավ հացթուխարան, որ իրեն դուր է գալիս: Ու կարո՞ղ է նա իրենց դիմել, ու իրենք պատրաստակամ լինեն ինձ սովորեցնել: Անցավ մի շաբաթ, ինքը գրեց, որ այո, ինքը խոսել է, և նրանք ասել են` թող գա: Դե, ես էլ գնացի: Ու այդպես սկսվեց ամեն ինչ, որովհետև մինչև այդ ոչ մի ծրագիր լուրջ չկար: Հետո գնացի մի ամիս Փարիզում աշխատեցի այդ հացթուխարանում: Գիշերները աշխատում էի այդ հացթուխի հետ, առավոտյան շուտ գալիս էի նորից: Մեկ այլ խոհարար կար, որ սարքում էր խմորեղենը: Խմորեղենն էլ նրա հետ էի սովորում թխել: Ոտքով, ձեռքով իրար հասկանում էինք, որովհետև իրենք անգլերեն չգիտեին, ես ֆրանսերենին շատ լավ չէի տիրապետում: Մի ամիս հետո արդեն սկսեցին իրենք անգլերեն խոսել, ես էլ սկսեցի ֆրանսերեն խոսել: Հետո այնպես ստացվեց, որ էլի ընկերներ ունեինք Շվեյցարիայում, որ ասացին, թե կարո՞ղ է` ուզում եմ գնալ, տեսնել Շվեյցարիայում հացը ինչպես են պատրաստում, որովհետև այնտեղ ուղղվածությունը մի քիչ այլ է: Դե, Շվեյցարիայում շատ համեղ հացեր կան: Ասացի, որ եթե այնտեղ դեմ չեն լինի ինձ վերցնել, ես կգամ: Այնտեղ էլ դեմ չեղան մարդիկ: Ես վերցրեցի, հավաքեցի իմ իրերը և Փարիզից գնացի Լյուցերն քաղաք: Այնտեղ էլ խոսում էին գերմաներեն, ես գերմաներեն չեմ խոսում, ու չէին խոսում անգլերեն: Մի ամիս էլի ոտքով, ձեռքով իրար բացատրեցինք, իրար հասկացանք, բայց այնտեղ գիշերն էին աշխատում, այսինքն` գիշերը ժամը 3-ին սկսում էին, ու մինչև ցերեկը 12-ն էր: Ես էլ մնում էի հյուրանոցում, ու միակ տարբերակը` հասնելու գործի, դա հեծանիվն էր: Հյուրանոցի աշխատող տղան չեր հասկանում, թե ինչ է կատարվում: Իջնում էի ներքև գիշերը 3-ին: Դռնապան տղան, որ դուռը փակում էր, դե հյուրանոցում գիշերը ժամը 3-ին ոչ մեկը ներս ու դուրս չի անում, բարևում էի, ինքն էլ՝ ինձ, հարցնում էի, թե` կարո՞ղ եմ հեծանիվս վերցնել պահեստից: Առաջին օրերին տղան չէր հասկանում, թե ինչ է կատարվում, հարցնում էր, թե ո՞ւշ եմ գալու, որպեսզի դուռը փակի: Ասում էի՝ փակեք, ես առավոտյան եմ գալու: Մեկ, երկու, երեք, մի օր ասաց.
-Կներեք, էլի, մի հարց տամ: Ո՞ւր եք գնում գիշերը:
Ասացի, որ գնում եմ գործի, հաց եմ թխում:
Ու ինձ մի օր անգամ գիշերը կանգնեցրեց ոստիկանը: Մարդ չկա փողոցում, մենակ ես եմ ու ես: Գիշերվա 3-ին մարդ չկա, պարզ է: Այնտեղ փողոցներում առանձնացված մաս կա հեծանվորդների համար, այստեղ չունենք: Լուրջ դեմքով կանգնած էր ոստիկանը, ինձ էր սպասում երևի, չգիտեմ: Մենակ ես էի, էլ մարդ չկար: Ասաց, որ իմ հեծանիվը չունի հետևի լույսեր, ու եթե չեմ ուզում տուգանվել, խնդրում է, որ իջնեմ հեծանիվից և կողքով քայլելով գնամ: Տխուր դեմքով էլի հետ գնացի:

Դրանից հետո եկա Հայաստան ու սկսեցի աշխատել այս ծրագրի վրա, այսինքն` հացը դարձավ հաց և խմորեղեն, հացն ու խմորեղենը դարձավ սրճարան, ու այդպես ամբողջական դարձավ Crumbs-ի ստեղծման միտքը:

-Դժվար չէ՞ր հարմարվել այդ պայմաններին, չէ՞ որ մենակ էիք ու տեղափոխվում էիք մի վայրից մյուսը:

-Չէ՝ հաշվի առնելով իմ հինգ տարվա փորձը, որ ես ապրել եմ Անգլիայում և եղել եմ մենակ: Ես շատ հանգիստ ճանապարհորդում եմ մենակ, և ինձ դա շատ դուր է գալիս: Ես չեմ ձանձրանում: Հետո ես ձեզ ասեմ՝ այնքան շատ էր գործն ու ծանրաբեռնվածությունը, և ինձ համար անսովոր էր: Ես վերադառնում էի լուսադեմին հյուրանոց, ինձ ստիպում էի  չքնել: Նորից դուրս էի գալիս, մի քիչ պտտվում էի, որովհետև պետք է այնպես անեի, որ ինչ որ ժամի քնեի, որպեսզի ժամը 3-ին վեր կենայի: Այդպես ամեն օր չէի կարողանում իմ շորերը տանել լվացքատուն, ստիպված ամեն օր լվացք էի անում հյուրանոցի սենյակում, և հյուրանոցի սպասուհին չէր հասկանում, թե ինչ է կատարվում, որովհետև ամեն օր հագուստներ էին կախած չորանալու: Միշտ ցերեկը գալիս էր, ես ասում էի` քնած եմ, եթե հնարավոր է, թող ավելի ուշ գա: Ու այդպես մի ամիս: Չէ, դժվար էր, իհարկե, բայց հավես էր: Լիքը նոր բան եմ սովորել, ընկերներ եմ ձեռք բերել այնտեղ, որ մինչև հիմա մեկ-մեկ գալիս են Հայաստան տարբեր գործերով ու միշտ գալիս են ինձ հյուր: Հաճելի է:

-Իսկ ինչու՞ անվանեցիք Crumbs:

-Մի ցուցակ անուններ էի գրել, մտածում էի, թե որ մեկն է ինձ դուր գալիս: Հետո որոշեցի crumbs, այսինքն` փշրանքներ, այսինքն` մենք այնքան համով պիտի թխենք, որ անգամ փշրանքները վերջում ուզենան ուտել:

-Աշխատանքի ընթացքում ի՞նչ դժվարություններ առաջացան

-Բազմաթիվ: Եվ այդ դժվարությունները միշտ կան: Սկզբնական շրջանում ամենադժվարը գտնել մեզ համար հացթուխ, որովհետև խմորեղենը շատ ավելի հեշտ է սարքել, այն պատճառով, որ խմորեղենի դեպքում, ենթադրենք, գրված է` օգտագործել այսքան կարագ, այսքան շաքարավազ, հարել այս հերթականությամբ, և եթե ճիշտ ես անում քայլերը, վերջում ստանում ես ճիշտ արդյունք: Հացը շատ ավելի բարդ է: Երբ աշխատում ես թթխմորի հետ, ցանկացած բան ազդում է նրա վրա: Եթե մի քիչ այսօր ջերմաստիճանը ավելի բարձր է, խմորը իրեն մեկ այլ ձև է պահում, մի քիչ ավելի ցածր է՝ մեկ այլ ձև, ջրի ջերմաստիճանը ուրիշ է, լրիվ այլ ձև: Այսինքն՝ անընդհատ տատանվում է, և դու պետք է լուրջ հմտություն ունենաս, որ կարողանաս աշխատել: Եվ ես չէի կարողանում գտնել համապատասխան մասնագետներ: Ստիպված գիշերները հիմնականում ես էի աշխատում, մեկ այլ աղջկա՝ Ռոզայի հետ, մինչև կամաց-կամաց մենք գտանք և հավաքեցինք մեր աշխատակիցների թիմը: Իսկ դժվարություններ անընդհատ լինում են, տարբեր բաների հետ կապված: Ուղղակի արդեն սովորել ենք: Դրանք արագ հաղթահարում ենք և անցնում առաջ:

-Իսկ բաղադրատոմսերը միայն այնտեղից բերվածնե՞րն են, թե՞ ուրիշ տեղերից էլ էիք օգտվում:

-Չէ, ընդհանրապես: Իրականում այնտեղի իմ գիտելիքները ավելի շատ տեխնիկական մասն էին ապահովում, այսինքն, որպեսզի ես պատկերացնեի պրոցեսը, իսկ բաղադրատոմսերը, քանի որ, ինչպես ասացի, մեր ֆրանսերենի, անգլերենի և գերմաներենի իմացությունները չէին համընկնում, շատ դժվար էր ինչ որ բաղադրատոմս կամ բան իրենցից վերցնել: Ես շատ մեծ գրադարան ունեմ և ամեն ամիս ինձ նվեր եմ առնում խոհարարական նոր գիրք:

-Այսինքն, գրքերի՞ց եք վերցնում բաղադրատոմսերը:

-Շատ օգտվում եմ գրքերից, շատ օգտվում եմ բլոգներից, օնլայն տարբեր տեսակի բլոգներից, բայց միշտ աշխատում եմ այդ բաղադրատոմսերի վրա: Այսինքն, իրենք վերջնական մշակում են անցնում: Շատ բաներ եմ փոփոխում մեջը: Թե հարմարեցնում եմ մեր ունեցածի հետ, այսինքն՝ բաղադրիչներ կան, որ այստեղ դժվար է գտնել: Դա ես հարմարեցնում եմ Հայաստանում մեր ունեցածին:  Կամ մի բան փոխում եմ: Ենթադրենք`  շաքարավազի քանակը դուր չի գալիս, որովհետև կարող է շատ է: Ես չեմ սիրում, երբ շատ քաղցր է լինում,այդ եմ փոփոխում: Կարող է երկու տարբեր տորթերի միջուկ վերցնենք, միացնենք,  ուրիշ բան ստանանք:  Այսինքն՝ այսպես անընդհատ տարբեր բաներ փորձելով ենք անում:

-Որպես այս բնագավառում արդեն փորձառու մարդ, ի՞նչ դժվարություններ կարող են առաջանալ Հայաստանում առհասարակ բիզնես ստեղծելիս:

-Ինձ համար ամենադժվարը եղել է ճիշտ թիմ հավաքելը, դժվարությունները հաղթահարելով ես հիմա ունեմ շատ լավ թիմ: Մենք մոտավորապես քառասուն աշխատող ունենք Crumbs-ում: Ես շատ սիրում եմ մեր թիմը, բայց դա երկար և դժվար աշխատանքի արդյունք է:  Բացի այդ, սննդի բնագավառի համար, դժվարություն է` գտնել այստեղ տարբեր բաղադրիչներ:  Սակայն ասացի,էլի կարելի է ինչ որ մեկ այլ բանով փոխարինել: Ամեն բնագավառի համար դժվարությունը սպեցիֆիկ է լինում: Ես ամենաշատը կարևորում եմ թիմը, և դա ամենադժվարն է: Բայց հենց հաջողում ես, արդեն շատ հեշտանում է գործդ:

-Իսկ Դուք պատրա՞ստ էիք այդ դժվարություններին, թե եթե իմանայիք, կսկսեի՞ք:

-Միանշանակ կսկսեի: Ես միշտ, երբ դժվար պահ է լինում,  մտածում եմ այսպես. «Ուրեմն տարբերակ չկա, Անի, դու պետք է սա լուծես: Հիմա կա տարբերակ 1` տզզալ և ասել, որ սա չի լուծվում, կամ տարբերակ 2` ուղղակի լուծել և առաջ անցնել»: Առաջին տարբերակը` տզզալը, շատ չի օգնում, որովհետև մեկ է, այդ խնդիրը չի անհետանում: Դրա համար ես միշտ ընտրում եմ 2-րդ տարբերակը: Պետք է խնդրին լուծում տալ և անցնել առաջ: Կապ չունի, ինքը ինչպիսին է, որովհետև, եթե խնդիր կա, ուրեմն լուծում էլ կա: Պետք է լուծումը գտնել: Իսկ երբ առհասարակ  դժվարություն չի լինում, շատ անհետաքրքիր է դառնում:

-Կարո՞ղ է մի օր էլ ձանձրանաք Crumbs-ից:

-Ոչ թե Crumbs-ից կձանձրանամ, այլ կձանձրանամ, եթե նոր նախագծեր չունենամ: Այսինքն, եթե չունենա մեծանալու , ավելի լավանալու , նոր բան ավելացնելու հնարավորություն: Ես ձանձրանում եմ նրանից, որ հետաքրքիր նորություն չկա ինձ համար: Ենթադրենք, նախորդ իմ գործից ես ձանձրացա, որովհետև ես հասկացա, որ շուկան շատ փոքր է, և ես նոր գործընկերներ շատ չէի կարողանում ձեռք բերել: Այն գործընկերները, որ արդեն ունեի, իրենք են և վերջ: Ու ոնց որ մենք մնացել էինք մի տեղում: Մեծանալու շատ հնարավորություններ չկար Հայաստանում, դրա համար էր նաև, որ ես դրանից ձանձրացա: Իսկ օրինակ Crumbs-ում միշտ մի նոր բան կարելի է մոգոնել: Կարելի է մենյուն փոխել, այդ նշանակում է մեծ աշխատանք նորից` գտնել բաղադրատոմսեր, մշակել բաղադրատոմսերը, փորձարկել, արդեն մի 2-3 ամիս կարող է տևել: Կամ ամեն տարի մենք մի նոր սրճարան ենք բացել: Միայն այս տարի չենք բացել, դրա համար հիմա պետք է տեղը լրացնել  նոր նախագծով: Ուզում եմ ասել, դեռ այնպես չի եղել, որ ձանձրանամ, որովհետև միշտ մի բան կա անելու: Վերջացրեցինք այս մեկը, կարգավորեցինք, որոշեցինք, որ բացում ենք 2-րդ սրճարանը, մի տարի գնաց դրան: Մինչև կազմակերպում ես, մինչև դիզայնը անում ես, մինչև գտնում ես ամեն մի մանրուք, մինչև վերանորոգում ես, մինչև գնում-գալիս ես, մի տարի անցնում է: Մի տարի անցավ, մի քանի ամիս էլ աշխատում ես, որ այդ մի սրճարանը մտնի հունի մեջ: Մեկ էլ մի քիչ անցնում է, ասում ես, որ կարելի է երրորդն էլ բացել, որովհետև երրորդի կարիքը կա, ու էլի նույն այդ պրոցեսը: Այսինքն, այդ ընթացքում ամեն մի սրճարան իր հետ բերել է իր դժվարությունները: Սկսած նրանից, որ այս մասում ջուր չունենք, բայց պետք է ջուր քաշենք, որովհետև այդտեղ մեզ պետք է լվացարան, ու այսպիսի լիքը-լիքը տարբեր հարցեր կան, որ հենց այդ լուծելն էլ հետաքրքրություն է մտցնում:

-Իսկ Ձեր տարիքը Ձեզ թո՞ւյլ էր տալիս զարգացնել Crumbs-ը:

-Եթե ես այդպես կենտրոնանայի իմ տարիքի վրա ու լսեի աջ ու ձախ, ապա ոչ մի բան չէր ստացվի: Ինձ բոլորը ասում էին, թե ես շատ երիտասարդ եմ, արդյոք, գիտե՞մ` ինչ է նշանակում հացթուխարան դնելը. դա գիշերները չքնելն է, ընդմիշտ չքնելը: Ես այդպես չեմ կարծում: Եվ չեմ կարծել: Ես մտածել եմ, որ ոչ, այդպես կլինի սկզբում, իսկ որոշ ժամանակ հետո գիշերը հանգիստ կքնեմ և կկարողանամ այնպես անել, որ մեր հացթուխները առանց իմ ներկայության հացը թխեն: Եվ այդպես էլ եղավ: Ու ինձ թվում է, որ իմ տարիքը երբեք ինձ չի խանգարել, ընդհակառակը` ինչ-որ տեղ առավելություն է:

-Իսկ մարդ ինչպիսի՞ հատկանիշներ պետք է ունենա, որ սկսի իր սեփական գործը:

-Ամենակարևոր հատկանիշը, ես կարծում եմ, իր ուժերին հավատալն է, և սիրով սկսել այն գործը, ինչը ուզում է անել: Մնացածը հաղթահարելի է միանշանակ: Եթե դու հավատաս քո գործին և քո ուժերին, ապա գործը կարող ես սկսել և հաջողել: Ու նաև ինձ համար, օրինակ, շատ կարևոր է, երբ ինչ անում ես, անես որակյալ: Օրինակ՝ մենք անում ենք մեր ուտելիքի լուսանկարները: Ես շատ պահանջկոտ եմ այդ հարցում, ինձ համար շատ կարևոր է, որ մենք ունենանք լավ, սիրուն լուսանկար: Ես ուզում եմ նայել այդ լուսանկարին ու իմ ախորժակը բացվի: Եթե պիտի վատը լինի, ես ավելի լավ է` չդնեմ: Մենք նկարել ենք վերջերս փոքրիկ, 30 վայրկյանանոց վիդեո: Մենք չենք նկարել, մենք այլ կազմակերպության հետ ենք աշխատում, բայց նորից իմ պահանջները եղել են շատ բարձր, այդ վիդեոն պետք է լինի լավագույններից: Ամեն տեղ չի դա այդպես: Գործի մեջ տեղեր կան, որ մենք միանշանակ թերանում ենք և անընդհատ փորձում ենք շտկել: Բայց երբ ձգտում ես ամենալավը անել, գոնե ինչ որ չափով  հասնում ես  նպատակիդ: Ինչքան ավելի շատ ես ձգտում, այնքան ավելի մոտ ես լինում ամենալավը անելուն:

-Ձեր տեսականուց ամենաշատը ի՞նչն եք սիրում:

-Այս վերջին շրջանի ամենասիրածս բանը դա կարկանդակն է, անկեղծ կասեմ: Վերջերս ամեն օր կարկանդակ եմ ուտում: Բայց հետո կարող է ինչ որ ժամանակ անցնի, ուրիշ բանի անցնեմ: Հացերից մի երկու հաց կա, որ շատ-շատ եմ սիրում:  Գերմանական հաց ունենք ծլեցրած սերմերով, շատ-շատ եմ սիրում:  Տորթերից` «Կանաչ մատչա» թեյով խմորեղեն ունենք, որ շատ սիրում եմ: Սիրում եմ չիզքեյք: Իրականում ամեն ինչն էլ համարյա սիրում եմ, որովհետև, եթե մի բան չեմ սիրում, չեմ հանում վաճառքի: Մի սենդվիչ ունենք, որ մարդիկ սիրում են, ես չեմ սիրում, բայց հիմնականում ամեն ինչ ես սիրելով եմ մտցնում մենյուի մեջ: Մի սենդվիչ ունեինք, հանեցինք ճաշացանկից, որովհետև այդպես շատ չսիրեցին մարդիկ, թեև ես շատ եմ սիրում:  Ինձ թվում է մի օր ես հետ կբերեմ, ու մարդիկ կսիրեն:

-Երբ թխվածքները թխում եք, ու չի վաճառվում, ի՞նչ եք անում:

-Հիմնականում հաշվարկն այնպես է արվում, որ այդպիսի դեպքեր չլինեն, բայց դե իհարկե, լինում են: Բայց այնքան քիչ է մնում, օրինակ՝ կարող է մի կտոր մնալ կամ երկու կտոր, ուտում ենք մեր սուրճի հետ: Ենթադրենք՝ մենք ունենում ենք ձվի սպիտակուց, որ շատ է մնում մեզ մոտ: Դրանից մենք սարքում ենք տարբեր գունավոր, սիրուն բեզեներ և ամեն շաբաթ ուղարկում ենք երեխաների համար հատուկ դպրոց: Նույնը անում ենք հացերի հետ: Եթե հացերը մնում են, մի մասը ուղարկում ենք այդ դպրոց, մի մասը սարքում ենք պաքսիմատ, մի մասը, եթե այսօր մնաց, հաջորդ օրը կարող է լանչին հյուրասիրություն լինի մեր հաճախորդներին: Ասեմ որ մեր հացերի պահպան ժամկետը շատ երկար է: Ես փորձել եմ հաշվարկը այնպես անել, որ ավելի լավ է ասենք, իրենց ուզածը վերջացել է, քան ավելորդ արտադրենք: Ես շատ դեմ եմ, երբ լինում է ուտելիքի կորուստ:

-Իսկ եղե՞լ է, որ Դուք խոհարարների հետ թխեք:

-Իհարկե: Ամենասկզբից միայն այդպես է եղել: Սկզբից ոչ մեկը չի եկել, ես եմ փորձարկել, հետո եկել են մարդիկ: Ես հիմնականում միշտ առաջին անգամ ինքնուրույն եմ փորձարկում, հետո եթե հաջողվում է, արդեն մյուսների հետ եմ անում, միասին ենք անում կամ ես իրենց ցույց եմ տալիս:

-Մենյու կազմելիս ի՞նչն եք հաշվի առնում: Օրինակ` պիցայի խմորը իրականում շատ բարակ է, բայց Հայաստանում շատ տեղեր պիցան շատ հաստ են անում, որովհետև հայերը հաց շատ են ուտում:

-Ճիշտ է: Ինձ համար շատ կարևոր է, որ ճաշակը մեզ մոտ ավելի զարգանա: Այնպիսի բաներ կան, որոնց մենք ծանոթ չենք: Եթե ես նման մի բան մտցնում եմ մենյուի մեջ, ապա ես փորձում եմ միշտ թողնել իրեն իր օրիգինալ ձևով: Ենթադրենք, մենք թխում ենք բագետ: Հաճախ բողոքում են, ասում են, թե ինչու է բագետը չոր, ինչի՞ է բագետի վրայի մակերեսը խրթխրթան, բայց բագետը այդպիսին պիտի լինի: Ասում են, որ ուրիշ խանութում փափուկ է: Բայց բագետը չի կարող երբեք փափուկ լինել, այն կարող է ունենալ փափուկ միջուկ, բայց ինքը վրայից պիտի լինի խրթխրթան: Պիտի այսպես բռնես ու կոտրես, ու այդ խրթոցը լսես: Ինձ համար դա շատ կարևոր է, ես չեմ պատրաստվում փոխել: Իմ բագետը փափուկ չեմ պատրաստվում սարքել, պետք  է լինի խրթխրթան, մեջը` փափուկ:  Քանի որ մենք սովոր չենք, սկզբի շրջանում, երբ ուտում ես սենդվիչ, մի քիչ բարդ է, բայց մի երկու անգամ ուտում ես, արդեն սովորում ես: Բայց մի շարք բաներ հաշվի եմ առնում: Հաշվի եմ առնում, որ վերջերս մեր քաղաքում շատերը սկսել են դառնալ բուսակեր, և հիմա մեր մենյուի մեջ կան մի քանի սենդվիչներ բուսակերների համար նախատեսված: Մսակերներն էլ են ուտում, որովհետև շատ համով են այդ սենդվիչները: Ես, օրինակ՝ շատ փորձում եմ կրճատել կոլայի, ֆանտայի և մնացած նմանատիպ խմիչքների օգտագործումը, դրա համար ալտերնատիվ լուծումներ եմ փնտրել: Ենթադրենք՝ մենք տալիս ենք կոմպոտ, տալիս ենք տնական լիմոնադներ, կոլա էլ ենք տալիս ստիպված, որովհետև շատ են պահանջում մեր հաճախորդները, բայց փորձում ենք նաև մի քիչ նոր բաներ էլ մտցնել և առաջարկել:

-Ովքե՞ր են Ձեր հիմնական հաճախորդները:

-Տարբեր մարդիկ են: Շատ: Ունենք շատ փոքր, այսինքն, մի տարեկան հաճախորդներ, որոնք շատ սիրում են Crumbs-ը: Ունենք երիտասարդներ, ունենք ձեր տարիքի երիտասարդներ, հաճախորդներ: Ունենք արտասահմանից շատ հաճախորդներ, որ Հայաստանում ապրում են, աշխատում են կամ սիրել են Հայաստանը տեղափոխվել են: Դժվարանում եմ ասել, շատ տարբեր են մեր հաճախորդները: Շատ նվիրված են Crumbs-ին, որը շատ ուրախացնում է ու հաճելի է:

-Իսկ երբ Ձեր ընկերներն են գալիս, Դուք հյուրասիրո՞ւմ եք, թե գալիս են որպես հաճախորդ:

-Հիմնականում հյուրասիրում եմ այն ժամանակ, երբ ես այդ ցանկությունը ունենում եմ, այսինքն, միշտ չեմ հյուրասիրում, որովհետև դա ճիշտ բիզնես-մոդել չէ: Ես հյուրասիրում եմ, իհարկե, երբ ես եմ իրենց հրավիրում, երբ այդպիսի տրամադրություն եմ ունենում, բայց  պարտադրված ինձ չեմ զգում: Իրենք էլ հաճախ, որ հյուրասիրում եմ, կատակով ասում են, թե այսպես որ գնա, իմ բիզնեսը երբեք բիզնես չի դառնա:  Մենք շատ հաճախ լինում է, որ ուղղակի մեր հաճախորդներին ենք հյուրասիրում որևիցե մի բան:

-Իսկ որո՞նք են Ձեր հետագա պլանները: 

-Այս պահի դրությամբ մենք ունենք մի փոքրիկ մեքենայի կցորդ, որը ժամանակին ծառայել է որպես լաբորատորիա, Սովետի ժամանակ: Հիմա ես վերանորոգել եմ այդ փոքր կցորդը, մաքրել ենք, փոքր խոհանոց ենք սարքել և ծրագրում ենք, մոտ ժամանակներս մի տեղ մեր քաղաքում կանգնեցնել, և կլինի մի հատ էլ փոքրիկ Crumbs-ի կետ: Այս պահի դրությամբ դրա վրա ենք աշխատում:

 -Շարժակա՞ն կցորդ:

-Այո, շարժական կցորդներից, բայց չի շարժվելու, մի տեղ կանգնած կլինի, բայց նախատեսված էր շարժական լինելու համար: Տեսնենք, եթե այդ նախագիծը հետաքրքիր լինի, հետագայում կզարգացնենք, նոր կետեր կավելացնենք:

-Իսկ Crumbs-ի դիզայնը, էլի՞ Ձերն է:

-Ամենասկզբում ընկերուհիս շատ է ինձ օգնել: Փայտի գույնը միասին ենք երկար որոշել, լամպերի պահը միասին ենք էլի որոշել, իր օգնությունը շատ է եղել, բայց այո, ոչ մի առանձնահատուկ այդպիսի այլ կազմակերպություն չի աշխատել դիզայնի վրա: Իմաստը եղել է, որ լինի շատ պարզ, լուսավոր, մաքուր, ոչ մի ավելորդ բան չլինի, բայց նաև, փոքր աքսեսուարներ կան, որ լրացնում են: Ենթադրենք, վարագույրների վրայի ասեղնագործությունը, որ մենք հատուկ խնդրել ենք, որ անեն: Կամ մի երկու հատ կախիչ: Օրինակ՝ կոմոդը իմ պապիկի մայրիկինն է եղել: Շատ երկար ժամանակ մեր ամառանոցի տանն էր, ձմռանը խոնավությունից փչանում էր:  Ես ասում էի, որ մի օր կբերեմ Երևան, ու կոմոդը կդնեմ ամենասիրուն տեղում, ու այդպես էլ եղավ:

-Ձեր մասնագիտությունը Ձեզ ինչքանո՞վ օգնեց:

-Իմ մասնագիտությունը ինձ ընդհանուր գաղափար, բնականաբար, տվել էր բիզնեսի կառավարման մասին, բայց իրականում պրակտիկայում ամեն ինչ շատ տարբերվում է, նամանավանդ, ես իմ կրթությունը ստացել եմ Անգլիայում, և այնտեղ մի քիչ տարբերվում է այստեղից: Օգնել է իհարկե, բայց երբ արդեն սկսում ես աշխատել, տեսնում ես, որ ամեն ինչ չէ, որ այնպես է լինում, ինչպես դասագրքերում էր: Իդեալական պայմաններ և իդեալական խնդիրներ չեն լինում: Բայց, իհարկե, օգնել է: Կրթությունը նաև ինձ օգնել է կարողանալ մարդկանց հետ կապեր ստեղծել, շփում ստեղծել: Ես կարող եմ ասել, որ ինձ ամենաշատը օգնել է իմ կրթությունը այլ հարցերում: Մենք շատ հաճախ դպրոցում տարբեր նախագծերի վրա էինք աշխատում, անում էինք թիմային աշխատանք, այսինքն, մենք միասին պիտի աշխատեինք որևիցե մի նախագծի վրա, և այդ աշխատանքի բաժանումը, թե ով է հետևելու, որպեսզի ժամանակին հանձնենք, ճիշտ հանձնենք, ով որ մասը պիտի իր վրա վերցնի, դա երևի ամենաշատն է ինձ օգնել, որպեսզի հետագայում կարողանամ ստեղծել իմ գործը:

-Աշխատանքի ընթացքում կատարված ի՞նչ զվարճալի դեպք կպատմեք:

-Կրտսեր եղբորս`Արամին, տարել էի Բայրոնի մասնաճյուղ, որտեղ խոհանոցը շատ փոքր է, ու այդ փոքր խոհանոցում լույսերն անջատվել էին, բայց պետք է արտադրենք: Մի փոքր վառարան կա, փոքր-փոքր, բայց պիտի անենք այդ հացերը, ճար չկա, մարդիկ առավոտյան սպասում են: Հիմա այդ փոքր վառարանի մեջ տանջվելով, չգիտեմ ինչ ֆոկուս-մոկուսներ անելով թխում ենք այդ հացերը: Արդեն առավոտվա ժամը 8-ն է, նոր վերջացրել ենք: Արամը քնել էր վառարանի մոտ, ես հոգնած եկա սրճարանում ասացի, թե 5 րոպե քնեմ: Պառկեցի ու քնել եմ, արդեն եկել են մատուցողները, արդեն բացել են սրճարանը, ու ես քնած եմ, չեն արթնացնում: Մեկ էլ արթնացա նրանից, որ հաճախորդներս մտան, բարևեցին, տեսան, որ ես քնած եմ, մեկ էլ մատուցողներից մեկը ասաց.
-Խնդրում եմ, էլի, կամաց, մեր տնօրենն է, քնած է:
Այդ մարդն էլ լուրջ պատասխանեց, որ  ոչինչ, լուրջ-լուրջ նստեց իր սուրճը խմելու, մեկ էլ ես  քնաթաթախ՝ մի աչքս մի տեղ, մի աչքս մյուս, վեր կացա, նստեցի, բարևեցի, ասաց, որ  քնեմ, հանգիստ քնեմ: Այնքան էինք ծիծաղել…

-Հիմա քանի՞ մասնաճյուղ ունեք:

-Երեք. Գլենդել Հիլզ թաղամասում՝ Արգիշտի փողոցի վրա, Մաշտոցի պողոտայի վրա ու Բայրոնի:

Զրույցը վարեցին` Լիլիթ Վարդանյանը, Արթուր Համբարձումյանը, Արամ Հարությունյանը, Մարիամ Նալբանդյանը

Հարցազրույցը գրի առավ Անի Ջիլավյանը, 17 տարեկան

ani jilavyan

Հրադադար

-Ասում են` փոքր եք: Լավ, կզանգեմ հետո,- լսվեց դասարանի տղաներից մեկի ձայնը, ով ներս մտավ: Մինչ նա հեռախոսն անջատում էր, բոլորս նայում էինք իրեն:

-Ի՞նչ ա եղել:

-Մի քանի ընկերներիս հետ գնացել էի, որ կամավոր գրվենք, չեն թողնում, ասում են՝ փոքր եք,- զայրացած ասաց նա:

-Համ էլ ասում էին, որ տեղ չկա…

-Հա, կամավորները շատ են…

Ամեն մեկը սկսեց կիսվել իր ունեցած լուրով:

-Վատն էն ա, որ հաստատ ոչ մի բան չենք իմանում…,-խոսեց ևս մեկը:

Զանգը տվեց, և լռություն տիրեց, բայց ոչ սովորական, այլ` ծանր ու անսովոր լռություն: Եղանակն անգամ մռայլ էր, ինչպես մարդկանց դեմքերը այս օրերին: Եվ այդ մռայլությունը միանգամայն բնական է, չէ՞ որ բոլորիս մտքում միայն պատերազմի մասին մտքերն են, որոնց ոչինչ չի փոխարինում: Եվ բոլորս թարմ ու դրական լուրեր լսելու հույսեր ենք փայփայում: Ինձ համար այնքան դժվար է լուրեր լսելը՝ և՛ ցանկանում եմ ինֆորմացված լինել, և՛ չեմ ուզում տեսնել ռմբակոծված մեր հողերն ու լսել զոհվածների մասին: Համացանցում էլ լուրերին հետևելը հեշտ չէ, քանի որ դրանք շատ են, և անհասկանալի է, թե դրանցից որոնք են հավաստի, որոնք՝ ոչ…
Հրադադար է հիմա, և այս պահին միայն ցանկանում եմ, որ խաղաղություն լինի, մեր զինվորները այլևս չլինեն նմանատիպ իրավիճակում, այլևս զոհ չունենանք և այս հրադադարը մշտական լինի:

Շուտով


Լուսանկարը՝ Անի Ուզունյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ուզունյանի

-Ամիս ամսաթիվն էլ ե՞նք գրում թեստի վրա,- հարցրեց կողքիս նստողը:

-Հա, էսօր քա՞նիսն ա,- հարցին հարցով պատասխանեցի ես:

-Դեկտեմբերի 21-ն ա,- գրեց իր թեստի վրա դասընկերուհիս ու նայելով դեմքիս զարմանքին հարցրեց.

-Ի՞նչ եղավ:

-Արդեն դեկտեմբերի 21-ն ա՞: Արագ անցավ: Հեսա Նոր տարի ա:

-Հա,- անտարբեր ասաց նա:

Իսկ ես նայեցի թեստի վերևում գրված ամսաթվին և ընկա մտքերով: Նոր տարին մոտենում է` շուտով կարճ, բայց շատ անհրաժեշտ ու սպասված արձակուրդներ առանց պարապմունքների, ինչ-որ հրաշքի սպասում, լավ տրամադրություն, նոր հույսեր, ջերմ զգացումներ, գեղեցիկ լուսավորված փողոցներ, Ամանորյա հրաշալի ֆիլմեր, երգեր… 

Չնայած դրանք շատ սպասված էին, բայց դրանց այդքան մոտիկ լինելն ինձ մի պահ հաճելի անակնկալի բերեց:

Անցյալ տարի ասես ամանորյա տրամադրությունս կորած լիներ, իսկ այս տարի ես ոգևորությամբ ու մանկան պես հրաշքների հավատով սպասում եմ Նոր տարվա գալուն: Չգիտեմ, թե ինչո՞ւ էր իմ ամանորյա տրամադրությունն ինձ լքել, բայց նրա վերադարձին ես միայն ուրախ եմ: