Նվիրվում է մորս, տատիկիս և իմ բոլոր ուսուցիչներին…
Այն տունը, որտեղ ես մեծացել եմ, կարծես հյուսված լիներ գրքերից։ Գրադարակների վրա շարքով դասավորված էին հաստափոր դասագրքեր` թերթերն արդեն մաշված, բայց բույրը՝ թարմ ու հին գեղարվեստական կտավներ։ Այդ գրքերի կողքին ապրում էին մորս ձայնը, տատիկիս հայացքը ու իմ ներսում անշշուկ աճող սերը՝ սովորելու, սովորեցնելու և երբեմն լուռ երազելու հանդեպ։
Ես մեծացել եմ ուսուցիչների տան մեջ։
Տատիկս ուսուցչուհի էր՝ ոչ միայն մասնագիտությամբ, այլ ամբողջ էությամբ։ Նրա աչքերում կար մի հանգիստ, բայց հաստատուն լույս, որը սովորեցնում էր առանց խոսքի։ Նա չէր սիրում խիստ հսկողություն, բայց իր ներկայությունը բավարար էր, որ ինքնակազմակերպվես։ Հիշում եմ, երբ տեխնոլոգիայի ժամին դպրոցում համեղ ուտեստներ էինք պատրաստում, տատիկս տանը կապեց նարնջագույն նախշերով գոգնոցս, հետո զգուշությամբ ամրացրեց գլխիս սպիտակ շեփորաձև գլխարկս և ասաց.
«Խոհանոցը նույնպես դասարան է, այստեղ պետք է լինել ուշադիր, պահպանել մաքրություն և աշխատել սրտանց»։
Նա լուռ հետևում էր իմ շարժումներին՝ գնահատելով ոչ միայն ճաշի համը, այլև իմ հոգատարությունն ու մանրուքների հանդեպ ուշադիր վերաբերմունքը, այն, ինչից իրական ուսուցումն սկսվում է։
Իսկ մայրս դասարանում կանգնում էր ոչ միայն որպես ուսուցչուհի, այլև որպես կենդանի կերպար, ով պատմությանը կյանք ու հոգի էր հաղորդում։ Հիշում եմ, թե ինչպես մեկս պատկերում էինք Սև ծովը, մյուսը՝ Արարատ լեռը, երրորդը՝ Հայկական պարը, և այդպես աստիճանաբար մենք մեր դասարանը վերածում էինք կենդանի քարտեզի։
Դպրոցից դուրս էլ մայրս շարունակում էր դասավանդել։ Հիշում եմ մի անգամ, երբ քույրս դեռ դպրոցական էր, նրա դասարանի աղջիկները հավաքվել էին մեր տանը՝ «սունկ» թխվածքաբլիթներ պատրաստելու։ Այդ հանդիպումը վերածվեց մի յուրահատուկ դասի, որտեղ սովորում էին ոչ միայն խոհարարական հմտություններ, այլև համերաշխության ու համագործակցության արվեստը։
Ինքնուրույն սովորելը ինձ միշտ առանձնահատուկ հրճվանք էր պարգևում։ Երբ զգում էի, որ սովորել եմ դասերս, կանչում էի տատիկիս՝ իմ առաջին և խստապահանջ քննադատին։ Նստեցնում էի նրան կողքիս ու հերթով գրքերը փոխանցում էի նրան։ Ըստ դասացուցակի գնում էինք առաջ։ Պարտադիր նայում էր նաև տետրերս, որպեսզի թվերից յուրաքանչյուրը լինեին առանձին վանդակներում, իսկ տառերը մեծ ու ընթեռնելի։ Տատիկիս աչքերը լեցուն էին ուշադրությամբ և սիրով, նա չէր հանձնվում նույնիսկ ֆիզկուլտուրայի վարժություններին՝ մի փոքր խստությամբ ստուգում էր դրանք, որ ես երբեք չմոռանայի ուժի, համբերության ու հաստատակամության կարևորությունը։ Տատիկս ինձ հետ հավասար ավարտեց դպրոցս։ Այսպիսին է իմ տատիկը՝ ուսուցչուհի և հոգատար ուղեկից, ով յուրաքանչյուր պահի զգուշորեն առաջնորդում էր իմ քայլերը՝ դառնալով կյանքիս իմաստը կրող մարդ։
Տասներկու տարի շարունակ ես սովորել եմ ամեն առարկա հավասար։ Յուրաքանչյուրը` նույն լրջությամբ, նույն ուշադրությամբ։ Եվ այդ հավասարության մեջ ես մոլորվել էի։ Չէի կարողանում հասկանալ՝ որն եմ սիրում, որն է իմը։ Այսօր էլ… Մինչև հիմա էլ չեմ հասկանում, թե որն եմ ամենաշատը սիրել։
…Մեզ մոտ գրականության վերջին դասն էր։ Շարադրություն էինք գրում։ Վերջին շարադրությունը։ Լռություն էր… Դասն ավարտվում էր։ Երբ հանձնեցինք թղթերը, ուսուցչուհիս լուռ կարդաց իմ շարադրությունը, ոչինչ չասաց. պարզապես մեղմ ժպտաց։ Հետո նայեց ինձ ու կամացուկ ասաց.
-Սխալ մասնագիտական ուղղություն ես ընտրել։ (Մինչդեռ ես էլ չգիտեի, թե ինչ եմ ընտրել)։ Քեզ մոտ ստեղծագործելը իսկապես լավ է ստացվում։ Ընտրիր այն ուղին, որն իրոք քոնն է։
Ես միայն ժպտացի։
Ու երբ նա դուրս էր գալիս դասարանից, կանգ առավ դռան մոտ ու հավելեց.
- Մի քանի տարի հետո կհիշես այս խոսքերը… Կհասկանաս։
Չեմ էլ մոռացել։ Ամեն անգամ, երբ գրիչս ձեռքս եմ վերցնում, այդ խոսքերն են մտքիս գալիս։ Նա հավատաց մի բանի, ինչը ես ինքս իմ մեջ դեռ չէի տեսնում։
Բայց իմ աշխարհը մի քիչ ուրիշ է՝ տարօրինակ, յուրահատուկ։ Ես ապրում եմ մաթեմատիկական մտածողությամբ, զգում եմ ֆիզիկայի օրենքները և գրականության շունչը։ Ու երբ այդ ամենը միաձուլվում է, ստացվում է մի աշխարհ, որը միայն ինձ համար է հասկանալի։ Ես դեռ չեմ որոշել, թե որն եմ ամենաշատը սիրում, բայց գուցե հենց այդ խառնարանի մեջ է իմ ճանապարհը։
Ուսուցիչն իմ կյանքում երբեք միայն դասավանդողը չի եղել։
Նա եղել է լռության մեջ խոսող օրինակ, ճշտի կողմը տանող ձայն, հպարտության ու խոնարհության համաձուլվածք։
Նա եղել է լույս այն պահին, երբ իմ ճանապարհը մութ է եղել։
Նա եղել է հավատ այն ժամանակ, երբ ես ինձ վրա վստահ չեմ եղել։
Այսօր ուզում եմ գլուխ խոնարհել իմ բոլոր ուսուցիչների առջև՝ երախտագիտությամբ լի սրտով։
Ու առանձնահատուկ հիշել մորս, տատիկիս՝ նրանց, ովքեր մանկությանս լույսն էին,
ովքեր մինչ օրս իմ մեջ պահպանում են մի բան,
որ բառերով ասել չի լինում։
Ուսուցիչը լուռ լույս է։
Լույս, որից սերունդներ են ջերմանում։
Եվ երբեմն հենց նրա սերմանած արժեքների շնորհիվ աշխարհը դառնում է մի փոքր ավելի լուսավոր, մի փոքր ավելի արժանապատիվ։
