-Մի՛ արա, բալե՛ս, կպատժվես…

-Ո՞վ կպատժի, մամ…

Ասում են, թե երեխաների ուղեղը սպունգի է նման. ինչ տաս՝ միանգամից կլանում են և երբեք չեն մոռանում: Այո, այո, երեխայի ուղեղը նման է հնազանդ, քառակուսի սպունգի: Եվ գալիս է մի ժամանակ, երբ այդ սպունգը ամբողջովին կլանելուց հետո, ոմանք սկսում են փոխել դրա կառուցվածքը, քամել այն և իրենց մտքերով լցնել: Եվ սա էլ հետագայում որոշ հարցերում մեծ մասամբ հանգեցնում է մնացյալի կողմից քարկոծվելուն:

Մարդիկ ասում են, որ ազատ են և՛ մտածելակերպով, և՛ իրենց կյանքով, և՛ ապրելակերպով, գիտեն սեփական իրավունքներն ու դիմացինի իրավունքները: Բայց այս հարցում ևս հիասթափություն եմ ապրում. այդ նույն մարդիկ պատրաստ են սեփական ես ու կարծիք ունեցող մարդկանց հրկիզելու. հրկիզելու հավատքի համար: Շատերը հավատն ու հավատքը շփոթում են՝ համարելով այդ երկուսը նույն բանը: Ես կարող եմ հավատալ քամուն, տիեզերքին, մտքի ուժին և վերջ ի վերջո, ինքս ինձ, բայց հավատքը, ըստ իս՝ կրոնն է:
Գիտեք, մարդկության պատմության մեջ (և առավել ևս հայ ժողովրդի) կար մի ժամանակաշրջան, երբ մարդկանց հավատքի համար ողջ-ողջ այրում էին: Ներկայումս առանձնապես ոչինչ չի փոխվել, ուղղակի հիմա մարդկանց «այրում են» «չհավատքի» համար: Երբ իմանում են, որ աթեիստ ես, կամ էլ սկեպտիկ, արձագանքները հետևյալն են լինում. «Տո դուք մարդ չե՛ք, հայ չե՛ք: Լրիվ թափելու բան եք: Շեղվածնե՛ր… Տո դրանց վառե՜լ ա պետք»։ Եվ սա էլ ձեր առողջ մտածելակե՞րպն է: Ռեյ Բրեդբերին մի սխալ է արել, կամ էլ անավարտ գործ ունի․ «451˚ ըստ Ֆարենհայթի» վեպի փոխարեն պիտի գրեր «36.000˚ ըստ հավատքի» տասը հատորանի վեպը: Կամ էլ թե Մարկ Մենսոնը. «Թքած ունենալու նուրբ արվեստի» փոխարեն՝ «Ողջ-ողջ այրելու նուրբ արվեստը»:

Ես չեմ վատաբանում կրոնը, ես չեմ նշում, որ դա հավատի շինծու փոխմիջոց է, չեմ ասում, թե աթեիստ եմ կամ էլ անհավատ: Ես չեմ ասում՝ դուք սխալ եք, քանզի դրա իրավունքն էլ չունեմ: Ես ուղղակի վաղուց փոխել եմ իմ «սպունգի» կառուցվածքը…

-Բա ո՞վ կպատժի, բալես…

-Չգիտեմ, մամ…

Ես չեմ ուզում լինել այնպիսին, ինչպիսին բոլորն են:

Կյանքն արդեն իսկ ձանձրալի է, և ավելի քան ձանձրալի կլինի, երբ մարդիկ սկսեն միանման լինել: Ասում են, որ ամեն մարդ յուրահատուկ է, և բոլորը տարբերվում են միմյանցից: Երևի թե ճիշտ են ասում, բայց իմ աչքերով հազարից մեկին կարող եմ առանձնացնել և հստակ ասել՝ նա տարբերվում է: Հասարակության կողմից դրական վերաբերմունքի արժանանալու համար պետք է լինես նրանց նման, բոլորի նման: Իսկ մի՞թե դա տաղտկալի չէ:
Յուրովի լինելու և տարբերվելու համար պարտադիր չէ փիրսինգ կամ դաջվածք անել, կամ էլ թե վարսերը գույնզգույն ներկել: Մարդու հայացքն էլ արդեն իսկ բավական է տարբերվելու համար: Սակայն հաճախ ներքին «գույները» ցանկանում են արտաքնապես հանդես գալ: Երևի թե դա էլ պատճառն է փիրսինգի կամ գույնզգույն վարսերի: Չնայած, մեր հասարակությունը բացասական է վերաբերվում դրան: Կարող եմ բերել իմ օրինակով: Երթուղայինում, երբ տարեց մարդկանց տեղ եմ զիջում, տարօրինակ հայացքով դեմքիս են նայում: Իրենց հայացքն ինձ միայն ասում է՝ հա՞ որ, դու ինձ տե՞ղ զիջեցիր: Ինչո՞ւ, կապույտ վարսերով աղջիկները բացառապես վատն են կամ անդաստիարա՞կ: Կամ էլ թե համալսարանում. դասախոսները մտածում են, թե վատ եմ սովորում, կամ էլ պիտի քննությունս վատ հանձնեմ: Ինչո՞ւ, վարսերս կապույտ են և դա ստիպում է այդպե՞ս մտածել:
Նորմալ է այն, որ բնական վարսերի գույնով աղջիկը կեսգիշերին դրսում զբոսնում է, բայց աննորմա՞լ է, երբ կապույտ վարսերով աղջիկը ժամը 21:00-ին է տուն գնում: Ձեր պատկերացրած խելոք, գլուխը կախ, տուն տանելու աղջիկները, որոնք ստանդարտ են ամեն հարցում՝ և՛ մտածելու, և՛ հագնվելու, և՛ շպարվելու, ավելի լա՞վն են: Սպասեք անսպասելիին միշտ խելոք աղջիկներից, այլ ոչ թե ներքինը անկեղծորեն արտահայտողներից։ Մարդիկ, մեկը մյուսին նմանակելով, սահմանափակում են կյանքը: Իսկ ինչո՞ւ նմանվել կողքինին, եթե կարող ես տարբերվել և քո կյանքի ոճը թելադրել:

Ինչո՞ւ են մարդիկ ծնվում, եթե պիտի մեռնեն։
Այս հարցն առաջին անգամ գլխումս ծագեց 2014 թ․-ին մի չստացված «դեպքից» առաջ։ Մտքերս տակնուվրա էին լինում. պատճառն անպատճառ էր, կամ էլ պատճառ կոչվելու համար շա՜տ չնչին երևույթ էր։ Միշտ էլ այդպես է, երբ ներսիդ դատարկությունը չգիտես՝ ինչպես կոչել։ Գիտեք, ուղեղի դատարկությունն ու հոգու դատարկությունը համարյա նույնն են. երկուսն էլ վնաս քեզ են։ Բայց, դե հոգու դատարկությունը կարող է ցանկացած պահի վերջ դնել նույնիսկ աշխարհի ամենամեծ նվերին, ծնողներիդ պարգևած նվերին։ Ոչ, նվեր չէ, այլ անակնկալ։ Բայց դե, ոչ բոլորս ենք սիրում անակնկալներ, այդպես չէ՞… Հետևաբար, դատարկությունը նաև կարող է օգտակար լինել։ Տեսե՜ք, նորանոր հարցեր են առաջանում։ Ես տալիս եմ տարբեր պատասխաններ, քանի որ դրանց ճիշտ պատասխանը չգիտեմ։ Չնայած՝ ի՞նչ իմանաս, գուցե պատասխան էլ չունեն։

Ես չեմ սիրում երազկոտ մարդկանց, քանի որ նրանց համար անհնարին ոչինչ չկա։ Ինքս երազկոտ եմ։ Բայց ես ինձ չափի՜ց շատ եմ սիրում, մինչդեռ ամեն ինչ չափի մեջ եմ կատարյալ համարում։ Մի խոսքով. ես չգիտեմ՝ ինչ եմ սիրում, չգիտեմ՝ ինչ եմ ուզում, մինչդեռ կողմնորոշվելու հետ էլ խնդիրներ չունեմ։ Է՜հ, գժվել կարելի է։ Մի օր աչքերս բացում եմ և զգում, թե ինչքա՜ն շատ եմ պաշտում արվեստը։ Մի օր էլ զգում եմ Օսկար Ուայլդի «Ամեն մի արվեստ միանգամայն անօգուտ է» խոսքերի ճշմարտացիությունը։ Այո, դա զգացողության պես մի բան է։ Այսօր ես տանիքից չեմ ցանկանում իջնել և ուզում եմ աստղերի աննկատ շարժին հետևել, բայց երեկ երկինք նայելու ցանկություն անգամ չունեի։ Իսկ ինչո՞ւ։

Ես չգիտեմ՝ ինչու ենք ապրում այսքան հարցերը ուղեղներումս պահած։ Ինձ հետաքրքիր չեն մարդկանց «փաստ» հանդիսացող կարծիքները։ Դրանք զուտ կարծիքներ են, իսկ ես չեմ բավարարվում դրանցով։ Իսկ ի՞նչ անել՝ զոմբիացած ապրե՞լ, լինե՞լ անտարբեր ամենքի ու ամեն հարցի հանդեպ, թե՞․․․

Դե լավ, եթե չի ստացվում կողմնորոշվել այս ամեն հարցում, ապա ինչո՞ւ ենք ծնվել. «Ինչ-որ մեկի կյանքում դեր խաղալու համար, այս աշխարհում որևէ բան թողնելու համար, ծնվել ենք, որովհետև այդպես էր պետք…»,- միևնույնն է՝ ծեծված արտահայտություններ են։
Մի օր հարցիս մի նկարիչ պատասխանեց. «Ծնվելն արվեստ է, արվեստի գագաթնակետը, աշխարհի ամենակատարյալ երևույթը, որը մեծամասամբ երջանկություն է պարգևում, մարդկանց հոգիները լցնում վառ գույներով… Դրանից էլ լավ բա՞ն»։ Իսկ ես ավելացրի. «Մահն էլ է արվեստ… Գուցե սևն ու սպիտակը չեն համարվում գույներ, բայց դա էական չէ։ Սևի ու սպիտակի արվեստն էլ այլ է, իրականում՝ ամենահետաքրքիրը։ Դրանք գոյություն չունեն, բայց ամենից շատն են հետաքրքրություն առաջացնում…»։ Նա ասածիս բացասական ենթատեքստ տվեց։ Չգիտեմ՝ ճի՞շտ արեցի կարծիքս հայտնելով, թե՞ պետք չէր անկեղծ մարդու հետ անկեղծ լինել։ Որքա՜ն բան ես չգիտեմ… Եվ սա էլ կյանքն է, լցված միլիարդավոր չգիտեմ-ներով։ Ծնունդն ու մահն էլ են այդպես. ի՞նչ արած, սա կյանքի ստեղծած արվեստն է։

«Մարդիկ ծնվում են մեռնելու համար և մեռնում են, որպեսզի նորից ծնվեն»։
Այս պատասխանն առաջին անգամ մտքիս եկավ 2014 թ․-ին՝ մի չստացված «դեպքից» հետո։

Այս աշխարհում երևի թե չկա մեկը, ում որևէ հարց չանհանգստացնի։ Բայց ինձ անհանգստացնում են մարդկանց ուղեղներում պտտվող հարցերը։

Կրկին ցանկանում եմ անդրադառնալ մի թեմայի, որը վերաբերում է Հայաստանում մի փոքր զանգվածի։ Նրանց համար (կցանկանամ այսուհետ ասել՝ մեր) այս ամենը ավանդական դարձած, քննարկման ոչ ենթակա, բայց ամենուր քննարկվող հարց է։ Կրկին ու կրկին կանդրադառնամ կորեամոլությանը… Հայ հասարակության մեծ մասի ուղեղներում պտտվում են հետևյալ հարցերը, որոնց պատասխանները նրանք լսել են հազար անգամ. «Ի՞նչ եք գտել կորեացիների մեջ», «Դրանք հիմա չինացի՞ են, թե՞ ճապոնացի», «Ո՞նց եք տարբերում դրանց», «Սա՜ղ միանման են», «Տղեն քսվի՞, մազ ներկի՞, դրանցից էլ ի՞նչ տղա, աղջիկն ա տենց բաներ անում»։

Նորից պատասխանեմ հարցերին։ Կորեացիների մեջ գտել ենք այն, ինչը չենք գտել շատ ու շատ ազգերի, մարդկանց մեջ։ Շատերիս այդ նույն կորեացիները տվել են նպատակներ, ապրելու և պայքարելու ուժ, լցրել մեր կյանքը գույներով՝ սևն ու սպիտակը նույնիսկ դարձնելով գույներ։ Իսկ այդ նպատակն էլ թեկուզ հենց Կորեա գնալն է։ Բոլորս էլ սառը ուղեղով դատում ենք դրա դժվարությունը. հեշտ չէ այնտեղ հասնելը, կամ էլ թե՝ սիրած արտիստին տեսնելը։ Հենց սա էլ գիտակցելով` մենք պայքարում ենք բարձր մակարդակների հասնելու համար, սովորում ենք ամենաբարդ լեզուներից մեկը՝ կորեերենը, կազմակերպում տարբեր միջոցառումներ՝ նրանց ուշադրությունը մեր և մեր երկրին ուղղելու համար։ Եվ սա ո՛չ հեշտ է, և ո՛չ էլ ի նշան տեղում անիմաստ դոփելու։ Մեր ամեն քայլի մեջ կա նպատակ, պայքար և սպասում։

Չինացի՞, ճապոնացի՞։ Մի՞թե բարդ է տարբերելը։ Եթե այս երկուսից որևէ մեկը լինեին՝ ինչո՞ւ նրանց կասեինք կորեացի։ Գուցե այս ժողովուրդները շատ նմանություններ և ընդհանուր գծեր ունեն, բայց գոնե կարելի է տարբերել անվանումները։

Նրանք միանման չեն. պետք է ուղղակի խորանալ նրանց առանձնահատուկ և տարբերվող դիմագծերի, տեսքի և բնույթի մեջ։ Նույնիսկ մի ծառի տերևներն են տարբերվում մեկը մյուսից, էլ ի՞նչ խոսք մի ողջ ժողովրդի մասին։

Ասում եք՝ աղջի՞կն է մենակ մազ ներկում ու քսվում… Իսկ ո՞վ է էդ չգրված «օրենքներին» կենդանություն տվել։ Եթե նույն ենթատեքստով ասենք, ուրեմն ես էլ կասեմ՝ մենակ եկեղեցականը չի սափրվում, մեծամասամբ սև հագուստ է կրում ու միշտ չի, որ ժպտալիս կտեսնեմ։ Հետևաբար, թրաշով, ոտքից գլուխ սև հագած ու միշտ դարդոտած դեմքով հայ տղաներին տեսնելիս պիտի ասեմ՝ օրհնեցե՛ք, տեր հայր։

Չգիտես՝ ինչու, միշտ համացանցում վիրավորանքները հասցեագրվում են կորեացիներին (մեծ մասամբ ֆեյսբուքյան խմբերում)։ Կարելի՞ է իմանալ՝ ի՞նչ են կորեացիները կամ էլ մենք՝ կորեամոլներս արել այդ մարդկանց։ Հարավային Կորեան ոչ մի վնաս չի տվել Հայաստանին՝ օգուտից բացի։ Վերջին ժամանակներս էլ երկու երկրների միջև հարաբերություններն ավելի են լավացել։ Իսկ ինչը վերաբերում է որոշ կորեամոլների ագրեսիվ պահվածքին, անտեղի ոչ ոք ագրեսիա չի ցուցաբերում։ Ուղղակի հարգեք հարգվելու համար։ Հասկանալ և ճիշտ ընկալել է պետք ամեն բան, այլ ոչ թե առանց հասկանալու անիմաստ վիրավորել ու պիտակավորել։
Եթե կորեացիներին սիրելով վնաս ենք հասցնում ձեզ, ապա կներեք մեզ, թող մեր թերությունն էլ ուղղակի սիրելը լինի։
Պարզապես ընդունեք մեզ այնպիսին, ինչպիսին կանք։