Սարի Սուրբ մատուռը՝ Գեղարքունիքի մարզի ամենաբարձր պատմության հուշարձանը, գտնվում է Զոլաքար գյուղից 15 կիլոմետր դեպի հարավ, Ակնախաչ լեռան գագաթին՝ 3299 մետր բարձրության վրա:
Զոլաքար գյուղում միայնակ ապրող մի մարդ երազ է տեսնում, թե ինչպես իր տնից ոչ հեռու գտնվող գոմում հրաշք է կատարվում: Գոմի մսուրում նա լույս է տեսնում, իսկ գոմի ու մսուրի շուրջը` օձեր, որոնք այդ լույսից կուրանում են, իսկ լույսը տարածվում է դեպի երկինք: Այս մարդը վեր է կենում ու գիշերով գնում գոմ: Ճրագի լույսով տեսնում է, որ մսուրում պառկած է մի գեղեցիկ կին` իր երկու նորածինների հետ, որոնց հասցնում է անուններ տալ ու մեռնում է: Նրա վերջին բառերն էլ լինում են երեխաների անունները` Խաթուն և Հովհաննես:
Որբերը մեծանում են ծերունու տանը և երկուսն էլ իրենց նվիրում են Աստծուն: Ամենուր նրանք պատմում են Աստծո ու աստվածային հրաշքների մասին, իրենք ևս շատ հիվանդների բուժում են իրենց հրաշք ձեռքերով ու աղոթքներով: Երբ Խաթունը մահանում է, եղբայրը նրան հողին է հանձնում Սևանա լճի ափամերձ մի վայրում, գերեզմանի վրա մի փոքրիկ մատուռ է կառուցում և գնում է դեպի լեռները: Նա բարձրանում է մի բարձր սարի վրա, քրոջ մատուռի դեմ դիմաց, հասարակ քարերով մի հյուղակ է սարքում և մինչև իր կյանքի վերջը ապրում է այնտեղ:
Այժմ այդ սրբավայրերը վերանվանվել են «Ծովափան խաչքար» և Սարի Սուրբ Հովհաննես: Մինչև այժմ էլ ժողովուրդը մեծ հավատով է այցելում այս սրբավայրերը: Խաթունը առավել հայտնի է սիրահարներին օգնելու մեծ զորությամբ, իսկ Սարի Սուրբը, որտեղ բարձրանալը բավականին դժվար է, ավելի շատ հայտնի է որպես արու զավակ չունեցող մայրերի ուխտատեղի:
Վարդավառի տոնին գյուղացիների մեծ մասը նախընտրում են այցելել այս սրբատեղի, նոր դրանից հետո տոնել Վարդավառը։
Ես նույնպես Զոլաքար գյուղից եմ և շատ եմ սիրում այցելել Սարի Սուրբ, ստորև կտեղադրեմ սրբավայրի նկարներից։
