Ես գնացի…

ոչ թե որովհետև քեզ չէի ուզում,

այլ որովհետև մնալը արդեն ինձնից կտորներ էր պոկում։

Ես քեզ սիրում էի՝ առանց հաշվարկի,

մերկ, չպաշտպանված, անհարմար։

Իսկ դու…

մոտենում էիր՝ կարծես ոտքդ սառույցին ես դնում։

 

Չեմ ասում՝ պարտավոր էիր։

Դու նույնիսկ չես խոստացել։

Բայց ես խոստացել էի ինձ՝ քեզ սպասել։

Ու մոռացել էի՝ դու երբեք չէիր ասել,

որ գալու ես։

Ու ես մնացի՝

մի քիչ երեխա, մի քիչ մեծահասակ։

Մի ձեռքում՝ քեզ գրկելու կարոտը,

մյուսում՝ քեզ հանգիստ թողնելու փորձը։

Հաղթեց մենակությունը՝

գլուխը կախ, քայլերով, որ չլսես՝ գնում եմ։

Դու վատը չէիր։

Ես էլ  լավագույնը չեղա։

Բայց մենք բաց թողեցինք ինչ-որ պահ,

այն մեկը՝ երբ պետք էր լռության փոխարեն հարց տալ՝

«Ի՞նչ ես զգում»։

 

Եթե մի օր ինձ նայես՝ լռությամբ,

ու ճանաչես աչքերում մի բան, որ թվում էր՝ մոռացել ես,

իմացիր՝

ես ընտրեցի հեռանալ՝ առանց աղմուկի։

Որովհետև մենակ ինձ ցավեցնելու տարբերակը՝

ամենափափուկն էր քեզ համար։

Ու հիմա,

երբ արդեն չկաս իմ կողքին,

ես դեռ սիրում եմ քեզ։

Սիրում եմ այնպես,

ինչպես չեն ասում։

 

Սիրում եմ՝

շատ լուռ։

Մի քանի օր էլ, ու ամառ կգա…

Կգամ, մա…

Կգամ կփարվեմ քո այնքան ինձ կարոտած գրկիդ, ուր այնքան արագ մեծացա, որքան դու, մա…

Ինձ կգրկես, մա, կգրկենք իրար մայր ու աղջիկ, կարոտա՜ծ, շա՜տ կարոտած:

Ես քեզ երևի միշտ մոռացել եմ ասել, թե որքան կարևոր ես ինձ համար, որքան սիրելի, որքան թանկ։

Դու ինձ կրկին թևեր տուր, մա… Թևաթափ եմ եղել։

Գիտե՞ս, ես ատում եմ քաղաքի աղմուկը, բայց ատում եմ նաև լռությունը։ Ի՞նչ անեմ, մա, երբ վաղուց արդեն ոչինչ ինձ դուր չի գալիս, ի՞նչ անեմ, երբ վաղուց արդեն հոգնել եմ ամենից:

Ինձ գրկիր, մա…

Իմ հանգստությունն ես աշխարհում, աշխարհս ես։

Հրաշքներ այլևս չկան, մա:  Քեզնից հեռու եմ, ու չգիտես, թե ինչ է ուզում սիրտս, բայց սիրտս քեզ է ուզում, մեր տունը, այգին, բակը, որոնցից հոգնել էի արդեն։

Ինձ գրկիր, մա… Շոյիր գլուխս, ձեռքդ ճակատիս դիր, համբուրիր այտս, ասա, որ քո փոքրիկն եմ, ու ես կհավատամ, որ դեռ չեմ մեծացել։

Ինձ քո տուն տար, որ չկիսատվեմ առանց քեզ, ինձ տար, մա ու գրկիր…

Նվիրվում է մորս, տատիկիս և իմ բոլոր ուսուցիչներին…

Այն տունը, որտեղ ես մեծացել եմ, կարծես հյուսված լիներ գրքերից։ Գրադարակների վրա շարքով դասավորված էին հաստափոր դասագրքեր` թերթերն արդեն մաշված, բայց բույրը՝ թարմ ու հին գեղարվեստական կտավներ։ Այդ գրքերի կողքին ապրում էին մորս ձայնը, տատիկիս հայացքը ու իմ ներսում անշշուկ աճող սերը՝ սովորելու, սովորեցնելու և երբեմն լուռ երազելու հանդեպ։

Ես մեծացել եմ ուսուցիչների տան մեջ։

Տատիկս ուսուցչուհի էր՝ ոչ միայն մասնագիտությամբ, այլ ամբողջ էությամբ։ Նրա աչքերում կար մի հանգիստ, բայց հաստատուն լույս, որը սովորեցնում էր առանց խոսքի։ Նա չէր սիրում խիստ հսկողություն, բայց իր ներկայությունը բավարար էր, որ ինքնակազմակերպվես։ Հիշում եմ, երբ տեխնոլոգիայի ժամին դպրոցում համեղ ուտեստներ էինք պատրաստում, տատիկս տանը կապեց նարնջագույն նախշերով գոգնոցս, հետո զգուշությամբ ամրացրեց գլխիս սպիտակ շեփորաձև գլխարկս և ասաց.

«Խոհանոցը նույնպես դասարան է, այստեղ պետք է լինել ուշադիր, պահպանել մաքրություն և աշխատել սրտանց»։

Նա լուռ հետևում էր իմ շարժումներին՝ գնահատելով ոչ միայն ճաշի համը, այլև իմ հոգատարությունն ու մանրուքների հանդեպ ուշադիր վերաբերմունքը, այն, ինչից իրական ուսուցումն սկսվում է։

Իսկ մայրս դասարանում կանգնում էր ոչ միայն որպես ուսուցչուհի, այլև որպես կենդանի կերպար, ով պատմությանը կյանք ու հոգի էր հաղորդում։ Հիշում եմ, թե ինչպես մեկս պատկերում էինք Սև ծովը, մյուսը՝ Արարատ լեռը, երրորդը՝ Հայկական պարը, և այդպես աստիճանաբար մենք մեր դասարանը վերածում էինք կենդանի քարտեզի։

Դպրոցից դուրս էլ մայրս շարունակում էր դասավանդել։ Հիշում եմ մի անգամ, երբ քույրս դեռ դպրոցական էր, նրա դասարանի աղջիկները հավաքվել էին մեր տանը՝ «սունկ» թխվածքաբլիթներ պատրաստելու։ Այդ հանդիպումը վերածվեց մի յուրահատուկ դասի, որտեղ սովորում էին ոչ միայն խոհարարական հմտություններ, այլև համերաշխության ու համագործակցության արվեստը։

Ինքնուրույն սովորելը ինձ միշտ առանձնահատուկ հրճվանք էր պարգևում։ Երբ զգում էի, որ սովորել եմ դասերս, կանչում էի տատիկիս՝ իմ առաջին և խստապահանջ քննադատին։ Նստեցնում էի նրան կողքիս ու հերթով գրքերը փոխանցում էի նրան։ Ըստ դասացուցակի գնում էինք առաջ։ Պարտադիր նայում էր նաև տետրերս, որպեսզի թվերից յուրաքանչյուրը լինեին առանձին վանդակներում, իսկ տառերը մեծ ու ընթեռնելի։ Տատիկիս աչքերը լեցուն էին ուշադրությամբ և սիրով, նա չէր հանձնվում նույնիսկ ֆիզկուլտուրայի վարժություններին՝ մի փոքր խստությամբ ստուգում էր դրանք, որ ես երբեք չմոռանայի ուժի, համբերության ու հաստատակամության կարևորությունը։ Տատիկս ինձ հետ հավասար ավարտեց դպրոցս։  Այսպիսին է իմ տատիկը՝ ուսուցչուհի և հոգատար ուղեկից, ով յուրաքանչյուր պահի զգուշորեն առաջնորդում էր իմ քայլերը՝ դառնալով կյանքիս իմաստը կրող մարդ։

Տասներկու տարի շարունակ ես սովորել եմ ամեն առարկա հավասար։ Յուրաքանչյուրը` նույն լրջությամբ, նույն ուշադրությամբ։ Եվ այդ հավասարության մեջ ես մոլորվել էի։ Չէի կարողանում հասկանալ՝ որն եմ սիրում, որն է իմը։ Այսօր էլ… Մինչև հիմա էլ չեմ հասկանում, թե որն եմ ամենաշատը սիրել։

…Մեզ մոտ գրականության վերջին դասն էր։ Շարադրություն էինք գրում։ Վերջին շարադրությունը։ Լռություն էր… Դասն ավարտվում էր։ Երբ հանձնեցինք թղթերը, ուսուցչուհիս լուռ  կարդաց իմ շարադրությունը, ոչինչ չասաց. պարզապես մեղմ ժպտաց։ Հետո նայեց ինձ ու կամացուկ ասաց.

-Սխալ մասնագիտական ուղղություն ես ընտրել։ (Մինչդեռ ես էլ չգիտեի, թե ինչ եմ ընտրել)։ Քեզ մոտ ստեղծագործելը իսկապես լավ է ստացվում։ Ընտրիր այն ուղին, որն իրոք քոնն է։

Ես միայն ժպտացի։

Ու երբ նա դուրս էր գալիս դասարանից, կանգ առավ դռան մոտ ու հավելեց.

- Մի քանի  տարի հետո կհիշես այս խոսքերը… Կհասկանաս։

Չեմ էլ մոռացել։ Ամեն անգամ, երբ գրիչս ձեռքս եմ վերցնում, այդ խոսքերն են մտքիս գալիս։ Նա հավատաց մի բանի, ինչը ես ինքս իմ մեջ դեռ չէի տեսնում։

Բայց իմ աշխարհը մի քիչ ուրիշ է՝ տարօրինակ, յուրահատուկ։ Ես ապրում եմ մաթեմատիկական մտածողությամբ, զգում եմ ֆիզիկայի օրենքները և գրականության շունչը։ Ու երբ այդ ամենը միաձուլվում է, ստացվում է մի աշխարհ, որը միայն ինձ համար է հասկանալի։ Ես դեռ չեմ որոշել, թե որն եմ ամենաշատը սիրում, բայց գուցե հենց այդ խառնարանի մեջ է իմ ճանապարհը։

Ուսուցիչն իմ կյանքում երբեք միայն դասավանդողը չի եղել։

Նա եղել է լռության մեջ խոսող օրինակ, ճշտի կողմը տանող ձայն, հպարտության ու խոնարհության համաձուլվածք։
Նա եղել է լույս այն պահին, երբ իմ ճանապարհը մութ է եղել։
Նա եղել է հավատ այն ժամանակ, երբ ես ինձ վրա վստահ չեմ եղել։

Այսօր ուզում եմ գլուխ խոնարհել իմ բոլոր ուսուցիչների առջև՝ երախտագիտությամբ լի սրտով։

Ու առանձնահատուկ հիշել մորս, տատիկիս՝ նրանց, ովքեր մանկությանս լույսն էին,
ովքեր մինչ օրս իմ մեջ պահպանում են մի բան,
որ բառերով ասել չի լինում։

Ուսուցիչը լուռ լույս է։
Լույս, որից սերունդներ են ջերմանում։
Եվ երբեմն հենց նրա սերմանած արժեքների շնորհիվ աշխարհը դառնում է մի փոքր ավելի լուսավոր, մի փոքր ավելի արժանապատիվ։

Ոտքերս քայլեցին՝ ու ինձ դարձյալ քեզ մոտ բերեցին,

ձեռքերումս` շուշաններ,

աչքերումս` արցունքներ,

Ամեն քայլ մի հիշողություն էր կուլ տալիս լուռ,

 

Պապ ջան, էստեղ եմ, լսու՞մ ես դու ինձ,

Էլ ոչ ոք չունեմ, որ հասկանա հիմա…

 

Ծնկի եկավ՝ լուռ, հեկեկաց դանդաղ,

Ոչ թե աղմկոտ, այլ խոր, խեղդված,

Որ աշխարհը չլսի, բայց քարը հասկանա,

Որ գոնե այնտեղ իրեն դատող չկա…

 

Պապիկ, շշնջաց, – սիրտս հալվեց արդեն,

Ո՞ւմ մոտ գնամ, որ չխաբեն ինձ էլ երբեք.

Ո՞ւմ պատմեմ ցավս, որ չդառնա զենք,

Ո՞վ գրկի ինձ, առանց հարց ու պայման,

ում ուսին հիմա գլուխս ես դնեմ ու ներսիս ցավը բաց արտահայտեմ:

 

Ծաղիկները հպվում էին ափին՝ մեղմ,

Թվում էր՝ նրանք են միակ գուրգուրանքը հիմա,

Թվում էր՝ բնությունն է լսում իրեն,

Երբ մարդիկ լռեցին ու թողեցին նրան միայնակ:

 

Քարը լուռ էր, բայց թվում էր՝ տաք,

Թվում էր՝ կարոտով գրկեց աղջկան քնքուշ,

Որ գոնե մի պահ, այս խառն աշխարհում,

Նա զգա՝ դեռ կա մի տեղ, ուր իրեն սպասում են լուռ:

 

Կենացդ լինի

 

Բարով գնաս, դավաճան իմ սեր,

Ես քեզ հավատացի կույր աչքերով,

Սիրտս բացեցի լուռ հայացքներով,

Նայում էի քեզ՝ հույսով, հավատով,

որ հոգիս կլցնես խինդով, ժպիտով,

Մինչ դու որոնում էիր մեկ այլ ուրիշի…

Ի՞նչն էր պակաս, ախ, այս սիրո մեջ,

Որ խաբեցիր ժպիտով մեղմիկ։

Գուցե խոսքերս շատ էին խորը,

Թե՞ իմ լռությունն էր քեզ ծանր բեռ,

Ինձ տվեցի, մինչ դու խաղում էիր,

Սերը դարձավ քեզ համար պարզապես  մի դեր։

 

Բայց թող գնա՝ քամու պես արագ,

Ինձ ցավով թողած, քեզ ժպիտով լուռ,

Քո վառած կրակը մոխիր դարձավ,

Բայց ես կվերածնվեմ՝ կրկին ու լուռ….

Հունիսի 3-ն էր, արևոտ մի օր, գուցե երբեք էլ այդ վարդը չհայտնվեր ինձ մոտ, եթե այդ օրը չլինեի Կողբում։ Առավոտյան ժամը 8-ին մենք ուղևորվեցինք Կողբ, հասնելուն պես միանգամից ներս մտանք, սինեմայում ունեցանք փոքրիկ հանդիպում, որից հետո ծանոթացանք Կողբ գյուղին։

Արդեն պատրաստվում էինք մեկնել Օձուն, երբ հանդիպեցինք զինվորների: Զինվորներից մեկը ձայն տվեց, ժպիտով շրջվեցինք։

Տղան շատ բարեհամբույր ասաց.

-Եթե ծաղիկ տանք, կվերցնե՞ք։

Դե ինչպե՞ս կարող էինք մերժել զինվորին, այն զինվորին, որը ծառայում է հենց մեր խաղաղ գիշերների համար։

Ծաղիկը վերցրեցի… Դա ալ կարմիր վարդ էր, որը ծաղկում էր զորամասի բակում։ Ինքս ինձ խոստացա, որ ինչ էլ լինի, այդ ծաղիկը միշտ պետք է ծաղկի։ Ու որքան եղավ ուրախությունս, երբ որոշ ժամանակ անց տեսա, որ ծաղիկը արմատներ է տվել:

Չգիտեմ, հիմա այդ երկու տղաները զորացրվե՞լ են, թե՞ ոչ, բայց ուզում եմ բոլոր զինվորները ծառայեն խաղաղ երկնքի տակ, և անփորձանք վերադառնան տուն։

Արդեն գարուն է: Շուտով իմ վարդն էլ կարթնանա ու նորից կծաղկի, կծաղկի Օձունում…

8 տարի անց, օրը կարևոր չի

Ես չեմ հիշում, թե վերջին անգամ երբ եմ բացել օրագիրս. հնացել է, մաշվել ու անընթեռնելի է դարձել։ Այս սենտիմենտալ ապուշությունը ութ տարեկան է, թեև եթե անձնագիր ունենար՝ տասներկու տարեկան բիձուկ կլիներ։

Այդ բիձուկին ես կսպանեի, եթե ինքս նրան ստեղծած չլինեի: Դժվար է, տխուր է, ծանր է։

Բայց որոշել եմ սպանել, կփորձեմ։

 Նախատեսված սպանություն կամ սենտիմենտալ ապուշության վերջը

Սպանիր նրան, կամ էլ՝ նա քեզ կսպանի… Վճռել ես՝ արա։

Բիձուկը ինձ էր նայում, նա միշտ էր այդպես անում, հատկապես երբ փորձում էի սպանել։

Չկա զենք, չկա դանակ, չկա գործիք ու չկա արյուն։ Ինչպե՞ս սպանեմ տասներկուամյա բիձուկին։ Մեզ ծանոթ «կռիվ կինոների» նման չեմ կարող «կինոյի տղայի» դեմքով հարձակվել նրա վրա ու հերոսի ձայնով գոռալ. «Դե մեռի, տակա՛նք…»

Արդեն համոզվել եմ, որ  կվերակենդանանա, բայց կարծես մեռավ:

-Հը՞ն, բիձուկ, մեռա՞ր։

Այս սենտիմենտալ ապուշության ավարտը մի նոր ապուշության սկիզբ է։ Իմ տողերը սիրավեպեր չեն, ռոմանտիկ անցյալներ կամ ներկաներ չեն, «Մանոն Լեսկո»-ներ, «Հպարտություն և նախապաշարմունք»-ներ կամ «Ասկանիո»-ներ չեն:

Սա ինչ-որ ենթագիտակցական մակարդակում ծնված ապուշություն է, որը չունի որևէ գիտական հիմնավորում։ Կարլ Յունգը զիլ տղա էր, Ֆրոյդը՝ նույնպես, բայց նրանք իրենց հանճարեղ տեսություններում իմ տասներկուամյա բիձուկի մասին ոչ մի անդրադարձ չունեն…

Հաճախ լսում եմ՝ «Դու գեղեցիկ ես գրում», բայց երբ սկսում եմ գրել, գեղեցկության մասին չեմ մտածում: Երբ գրում եմ, հաճախ թվում է, թե հենց այդ բառերը թույլ են տալիս ինձ ապրել, մի փոքր թեթևացնել այն, ինչ ներսումս ծանրացել է տարիների ընթացքում։ Գրելով՝ ես կարծես  թղթին եմ  հանձնում իմ հոգու ամենածանր բեռները: Գրելով ես ազատվելու, ապրելու, կյանքը մի քիչ ավելի տանելի դարձնելու հնարավորություն եմ գտնում։ Այն պահերին, երբ ինքս ինձ հետ եմ՝ գրելու ընթացքի մեջ, ինձ թվում է, թե կանգնած եմ դիմացս խոյացող ցավի ու հիշողությունների պատի առջև՝ անխուսափելի ու անխոցելի, բայց, միևնույն ժամանակ, պատրաստ՝ դեմ առ դեմ հանդիպելու դրանց, առանց կեղծ ժպիտների ու առանց վախի։

Ասում են՝ «Գրիր գիրք։ Թող քո պատմությունը լսեն»։ Խորհուրդ են տալիս կիսել իմ կյանքը, ապրված ճամփաները, չասված մտքերը, բայց ինչ-որ տեղ սրտիս խորքում գիտեմ, որ որքան էլ ազնիվ լինեմ գրածիս մեջ, մարդիկ երբեք չեն ընկալի այդ պատմությունը այնպես, ինչպես ես եմ այն զգում։ Նրանք կտեսնեն միայն բառերը, կընկալեն տողերը մակերեսային ընթերցումով, սակայն չեն հասկանա այն խորությունն ու ցավը, որ թաքնված է դրանցում։ Այդ տողերը պարզապես բառեր չեն։ Ամեն մի նախադասություն կրում է իմ ապրած ցավն ու կորուստը, իմ մենամարտն ու հույսի վերջին նշույլը։

Ինձ հաճախ թվում է՝ եթե երբևէ գրեմ այդ գիրքը, այն կլինի ինձ համար վերջին խոստովանությունը, որից հետո կազատվեմ հիշողություններից ու թաքնված զգացմունքներից։ Կարծես այդ էջերում ինձ թույլ տամ արտահայտել այն ամենը, ինչը տարիներ շարունակ մնացել է ներսումս։

Բայց ես հասկանում եմ, որ երբ մարդիկ կարդան այդ գիրքը, շատերը կմտածեն, թե այն ընդամենը հորինվածք է՝ գեղեցիկ ու նրբորեն շարադրված պատմություն։ Նրանք երբեք չեն կռահի, որ դա իրական է, որ այդ հերոսը ես եմ։ Հնարավոր է՝ նրանք կմտածեն, որ սերն ու ցավը պարզապես գրված են ընթերցողների համար, որ դա ընդամենը մի գեղեցիկ պատմություն է։ Եվ նույնիսկ եթե ոչ ոք չհավատա այդ պատմության իրականությանը, ես կիմանամ՝ այն իմն է, իմ անձնական ճշմարտությունը, իմ ապրած ճամփան, իմ երազանքները, իմ պայքարը՝ մնալու կանգուն, սիրելու ու ապրելու համար, անգամ երբ կյանքը ինձ այլ բան էր առաջարկում։

Հաճախ մտածում եմ՝ իսկ եթե մի օր համարձակվեմ գրել այն ամենը, ինչ կա ներսումս, ամբողջությամբ ու առանց կեղծիքների, մարդիկ կհավատա՞ն։ Մարդիկ հաճախ չեն ցանկանում տեսնել ցավն ու խավարը, որը շրջապատում է մեզ։ Նրանք ցանկանում են գեղեցկություն, ոգեշնչում, ուզում են լսել սիրո ու երջանկության պատմություններ, բայց իրականությունն այլ է: Կարծում եմ, որ իմ պատմությունը երբեք չի լինի այն, ինչ մարդիկ սովոր են կարդալ։

Երբեմն ինձ թվում է, թե այդ գիրքը կլինի իմ հոգու խորը մասերը բացահայտելու միջոցը, այն անկյունները, որոնք ես միշտ թաքցրել եմ։ Կգտնվեն բառեր, որոնք ես երբևէ չեմ համարձակվել արտասանել, խոսքեր, որոնք վաղուց թաքցրել եմ աշխարհի աչքից։

Այդ գիրքը ես կլինեմ՝ մերկ, խոցելի, ամենախոր երազանքներով ու ցավերով։ Գուցե այնտեղ գտնվեն բառեր, որոնք ես ինքս երբևէ չեմ համարձակվել արտասանել։ Գիրքը կլինի այն լռությունը, որից ես խուսափում եմ, այն հարցերը, որոնք ինքս ինձ չեմ տալիս, որովհետև վախենում եմ պատասխաններից։ Երբեմն պատկերացնում եմ, որ այդ գիրքը կլինի իմ հոգու վերջին հանգիստը, որտեղ ես կթողնեմ իմ բոլոր մտքերը, իմ բոլոր երազանքները, որոնք կյանքում երբեք չեն իրականացել։

Գուցե այս գիրքը կլինի իմ խիզախությունը՝ բացվելու աշխարհին, թեկուզ գիտակցելով, որ կարող եմ չհասկացված մնալ։ Միգուցե այն կլինի մի վերջին փախուստ, որը, չնայած իր ցավին ու վախին, կարող է ինձ տալ այն ազատությունը, որին միշտ ձգտել եմ։

Եվ հասկանում եմ՝ այդ գրքում պետք է լինի ամեն ինչ՝ առանց ձևի, առանց վախի, առանց դատարկ գեղեցկության։ Այնտեղ պետք է լինի ցավը, իրական, կոպիտ, այն ցավը, որ ես միշտ փորձել եմ թաքցնել աշխարհից, որ այն չվախեցնի մյուսներին։

Կգրեմ այն, ինչ ունեմ, առանց թաքցնելու, առանց կեղծելու, և այդ ամենի հետ նաև կբացեմ իմ հոգու ամենամութ կողմերը, որովհետև գիտեմ, որ դա կլինի իմ ճշմարտությունը՝ ամբողջությամբ ու ամբողջությամբ իմը։

Գիրքը՝ դա ես եմ, իմ երազանքները, իմ հիշողությունները, իմ երազանքների մնացորդները, որոնք կյանքը, ժամանակն ու ճակատագիրը երբեք չթողեցին իրականություն դառնալ։

Նման օրերը պիտի սկսվեն մի մատ խորքից, որ գոնե այդպես տեղ թողնենք առաջնեկ հույզերի համար, որ հիշենք ու ժպտանք փակ աչքերով` լայն։ Պահերը պիտի ընդունենք թափթփված, քամված ու լիքը, երբ լռում ենք, ու փոխարենը շնչում են հայացքները, հիմար շարժումները, որ չգիտես` ինչ պահ են արդարացնում։ Մեզ գծում ու ծափահարում են ճամփաները, որոնք մենակ չենք անցնում, բայց դա այն դեպքում, երբ շուրջդ մարդիկ են, որ հարգում են տարածքդ ու պատեհ պահի, առանց խոսքի, թույլ են տալիս ապրել առանձին քո շրջանակում, սիրել կյանքը մենակ, բայց չպատկերացնել այն առանց մյուսների։

Մեզ հոտնկայս ընդունում, թաքուն պահի խոնարհվում են քողարկված մարդուկները, որոնց չգիտեմ ինչպես ստեղծում ենք մեր մեջ ու արթնացնում այն օրերին, երբ ասելիք ունենք կյանքին ու պատրաստ ենք սրվելու մինչև խիստ երկնագույն։ Բայց նրանք սիրուն են այն ճամփաներին, երբ անցնում ենք մթին ու ճաշակում գիշերը, երբ մարդիկ ավելի իսկական են ու չեն վախենում մթի հպումից։ Պարզապես դրանք ժամանակներ են, որ տաքությունը մեր քունն է, որ հաճախ բաց ենք թողնում` այլոց քունը սիրուն տեսնելու համար, որովհետև մենք դրա համար ենք ընտրում ճամփաները։ Իսկ գրկելու, գլուխ շոյելու, կամ պարզապես հեռվից նայելու, բայց մոտիկ զգալու հավերժությունները մկանաթելերով կապում են իրար, ստեղծում տաք ալիք, որի հարվածից պիտի փռվեն բոլոր սառնությունները։ Հենց այսպես են վայելում գիշերը, երբ արահետները տանում են մի ուղղությամբ, որը ոչ այնքան սպասված էր, ինչքան կողքիդ մարդկանց անուշ քունը` չբարձրաձայնված հարցերի  ու աստղաթափ երկնքի տրամադրության ներքո։

Իսկ առավոտները պիտի սկսվեն թարմությամբ ու ընդարձակվեն այնպես, ինչպես ձգվում էինք բոլորս քնից հետո, և պիտի գունավորվեն այնքան, ինչքան առատ էր խաղաղությունը մեր սրտում ու նման Թբիլիսյան աշնանը։ Մենք քայլում էինք փողոցներով ու սրբում մեր ներսը մտքերից, դատարկում անհանգստացնող ամեն բան, հետո երկնքից նայում էինք քաղաքին ու երազում էինք լինել մեր տեղում։ Իսկ ամենասիրունը հենց երկինքն էր, որ մի քանի րոպեով ընդունել էր մեզ, փաթաթվել, որ քամիների հոսքից չմրսեն մեր սրտերն, ու երազ չլինի։

Մեզ խորտակում են վախերն ու արգելում շնչել կանոնավոր, դրա համար ապահով չլինելու ցանկությունը երբեմն ամենացանկալին գուցե և պարտադիրն է թվում։ Այդժամ, մենք փախնում ենք չհասցնելու վախից ու բարձրաձայնում, որ սիրում ենք իրար ու սիրում այն կյանքը, որը միասին ենք ապրում։

Ես նորից ընտրում եմ այդ ճանապարհը, որը միասին էինք անցնում, հողին կպած, երկնքում, դողի, բայց և պաշտպանված մթնոլորտում։ Ես նորից ընտրում եմ նրանց, ում հետ ժամանակ կիսելը եռման վայելք էր, թաքնված, կիսով բացված խոստովանություն, և ում հետ ասելիքն այնքան էր, որ լռությունն էր հաղթում։

Բայց վերջում ամենահիշվողն այն աչքերն են, որոնք փակ են ու քուն են մտնում, և այն հոգիները, որ ճանապարհ են գնում, անկեղծ են և չեն խաղում։ Ապրում են։ Մաքուր։

Երևի ամենատարրական բանը կգրեմ, բայց կգրեմ՝ բարև… Աշունը սկսվել է,  իսկ ծննդյանս օրից ուղիղ մեկ ամիս է անցել, չեմ էլ հիշում՝ սպասու՞մ էի շնորհավորանքիդ, չնայած, եթե չեմ հիշում՝ ուրեմն չէի սպասում։

Էս քաղաքում տեղեր կան, որ արժի աչքերդ փակ անցնել, ու ես արդեն փակ չեմ անցնում, այլ պարզ, նայում եմ էդ «տեղի» աչքերի մեջ, կամ սրտի, կամ հոգու։

Հիշում եմ էդ ձմռան «տաք» օրը, խոստումների, երդումների ու արցունք սրբոցիի, «Ես քեզ չեմ ցավեցնի էնպես, ոնց քեզ կցավեցնեին երբևէ», փաստորեն դու «մեղավոր ես» էլ ավելի ժամանակից շուտ շատ բան հասկանալուս ու հիմա, ավելի շատ քայլերս հաշվարկելու մեջ, քո շնորհիվ ամեն օր անխոցելի դառնալուս ու Աստծո տված բումերանգի մասին հիշելուս համար: Հա, մեկ էլ հիշում եմ տաք շուրթերդ, որ մատներիս էին հպվում, համբուրում էին, չէին հավատում էդ մեծ հրաշքին, հետո՝ հավատացին, երևի դրա համար էլ չկաս, երևի դրա համար ես հիմա զրոյացած վիճակում, երևի դրա համար եմ չգոյությանդ հետ հաշտվել, ներել, անցել…

Ներում եմ, որովհետև ներելն իմ գործը չի, որովհետև էդ ծածուկ աղոթքների մեջ միշտ խնդրել եմ Իրեն՝ վերջ տա տառապանքներիս, որոնք ունեմ ու, որ երբևէ կունենամ:  Փաստորեն դու տառապա՞նք էիր, բայց չէ, որ տառապանքի պահին եկար ու ասացիր, լիքը բան ասացիր, փաստորեն՝ ուղղակի էին, քո նման անուղղակի։

Էս տողերը անհասցե են, բայց ուղարկում եմ ուղիղ քո հասցեով, ո՞վ կպատկերացներ, որ ամենամեծ հիասթափությանս անվան մեջ հենց այն տառերն են,  որ մարդկանց համար այդքան կարևոր է իրար ասել, իսկ դու զգոն պիտի լինես, քո մասին կգրվի, որովհետև կարդացողը պիտի հասկանա՝ ինչպիսին պիտի չլինել։

Դու անջնջելի հիասթափություն դարձար, դու քո նման մարդուն երբեք ոչ մի հնարավորություն չտվող մեկը դարձար, փոխարենը՝ ես մեծանում եմ ամեն օր, չտանելով էն վստահության երկու կամ երեք կաթիլը, որ ունեի, ու որը վառել էիր իմ մեջ, երևի դրա համար եմ հիմա սա գրում, երևի դու չես էլ հասկանում՝ ինչ է մարդու հոգեբանությունը, ապրումը, էմոցիան, երևի դու ես մեղավոր, որ սրտիս թելը խճճվել է, ու էդ ամենն այն մեծ հիասթափությունից, չընդունելուց ու չտանելուց։ Քեզանից հետո սովորել եմ՝ մի քանի բառով հստակ գրել ուզածը, որովհետև երկար տեքստերն էլ իմ կյանքում տեղ չունեն, իսկ այն, ինչն ուզում էի շարունակ միայն քեզ պատմել ու պատմել, հասկացա՝ հետաքրքիր չեն քեզ, իսկ աշխարհում ամենաշատը անտարբերությունը չեմ տանում, բայց հիմա ասում եմ քեզ՝ ես անտարբեր եմ քո հանդեպ, իսկ իմ գրածները ոչնչի (քո ոչնչի) մասին են։