Զոդի փոշին

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Ես  ապրում եմ Զոդի  բանավանում: Մի փոքրիկ տարածք, որտեղ կա երկու գործարան: Դրանք իրենց վատ ազդեցությունն են թողնում մթնոլորտի եւ շրջակա  միջավայրի վրա: Ինձ հանգիստ չի տալիս այն միտքը, թե ինչպես կարելի է օրը մի քանի անգամ հագուստ փոխել, կամ տան փոշիները մի քանի անգամ սրբել: Միջավայրին վնասակար այդ օդը վատ է անդրադառնում նաեւ երեխաների վրա, եւ պատահական չէ, որ այստեղ  ապրող մարդիկ հիվանդանում են թոքային եւ սրտային հիվանդություններով: 

Իմ նշած գործարանները՝ Ոսկու կորզման ֆաբրիկան  եւ «Արարատ ցեմենտ»-ն են: Կարծում եմ, որ վերջինում պետք է տեղադրվեն փոշին կլանող սարքեր, որոնց բացակայության պատճառը երևի թե գումար  խնայելն է:

Գուցե խնդիրը այդքան մտահոգող  չլիներ, եթե տարածքը կանաչապատ լիներ: Մենք՝ Արարատ քաղաքի ապագա երիտասարդներս, պետք է  խնամքով եւ հոգատարությամբ վերաբերենք մեր բնակավայրի նկատմամբ, շատ կանաչ այստեղ աճեցնենք,  եւ թույլ չտանք, որ գործարանները վնասեն շրջակա միջավայրը և մեզ:

Իմ գյուղը` Արարատ

Լուսանկարը՝ Սաթենիկ Գալստյանի

Արարատ: Մի բառ, որը ասելիս հասկանում ենք լեռան, մարզի, քաղաքի և գյուղի ամբողջություն: Արարատ մարզում է գտնվում Արարատ կոչվող գյուղը, որը տեղացիներին հայտնի է Դավալու անվամբ: Դավալու անվան մեկնաբանությունը ոմանք կապում են դավի և լի բառերի հետ, բացատրելով, որ այն նշանակում է կռվի, դավի, վեճի վայր։  

Ուսումնասիրություններն ապացուցում են, որ գյուղի բնակիչները պատվասեր և հյուրասեր են եղել ու զենք գործածելու մեջ հմուտ։ Յուրաքանչյուր ընտանիք զենք է ունեցել։ Դա է պատճառը, որ Դավալու գյուղը կանգուն է մնացել, թալանի չի ենթարկվել։ Ոմանք Դավալու անունը բացատրում են, ասելով, թե դավալեցիների սարսափն այնքան է տարածված եղել ավազակ ցեղերի վրա, որ գյուղ մտած ուղտը վախից լու է դարձել։ Գյուղում կա 3 դպրոց, խաչքարեր, հուշահամալիր, Ս. Հակոբ եկեղեցին և Վազգեն Սարգսյանի անվան տուն-թանգարանը: Մեր գյուղը շատ հերոսներ է պարգևել հայ ժողովրդին: Արարատ գյուղում է ծնվել և մեծացել սպարապետ Վազգեն Սարգսյանը, ում անունով էլ այժմ գյուղում տուն-թանգարան կա: Այնտեղ պահվում են  արժանապատիվ հայի  անձնական իրերը, զենքերը, փաստաթղթերը և պարգևները: Գյուղացիները  զբաղվում են այգեգործությամբ, խաղողագործությամբ, դաշտավարությամբ, բանջարաբուծությամբ, ինչպես նաև անասնապահությամբ և մեղվաբուծությամբ:

Իմ առօրյան գյուղում անցնում է շատ հետաքրքիր: Թեև մեծահասակները ամբողջ օրը տարված են գործերով, բայց գյուղի աշխուժությունը պահպանում են փոքրերը:

Գյուղի հուշահամալիրի առջև միշտ մարդաշատ է արևոտ օրերին: Պապիկները հավաքվում են  ու կիսվում միմյանց հետ գյուղում տեղի ունեցած իրադարձություններով:  Գյուղում շատ բաներ կան շտկելու և փոփոխելու: Գյուղում կան փողոցներ, որ ոռոգման խնդիր ունեն, ասֆալտապատելու: Սակայն ես համոզված եմ, որ ժամանակի ընթացքում և բոլորիս ջանքերով այս խնդիրները կվերանան:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Բադալյանի

Արարատի երեխաները

Մենք ապրում ենք Զոդում

Լուսանկարը՝Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝Լիլիթ Կարապետյանի

Ես ապրում եմ Արարատի մարզի Զոդ ավանում: Զոդում մարդկանց մեծ  մասը մնացել է առանց աշխատանքի: Շատերը գնացել են արտերկիր աշխատելու, որպեսզի իրենց ընտանիքը պահեն, շատերը տանը նստել են և սպասում են: Իմ հայրը նույնպես արտերկրում է: Ես շատ եմ կարոտում իմ հայրիկին, բայց դա ոչինչ չի փոխում: Նա գալիս է Հայաստան ամենաշատը մեկ ամսով: Ես չեմ հասցնում կարոտս առնել: Հայրիկս աշխատում է Ռուսաստանի Դաշնությունում: Հայաստանում նա տաքսու վարորդ էր աշխատում, հետո գրասենյակը փակեցին, և նա գնաց արտերկիր աշխատելու: Հայրս արդեն հինգ տարի է գնում-գալիս է, բայց այստեղ աշխատանք չկա, որ աշխատի:

Զոդում չկան ժամանցի վայրեր, չնայած, որ լինեին էլ, վստահ կարող եմ ասել, որ ոչ ոք չէր գնա: Այստեղ հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ: Որովհետև այդ սրճարանները գումարով են լինելու: Հետևաբար մարդիկ չեն կարողանա գնալ ամեն օր, քանի որ գումար չունեն, իսկ ինչո՞ւ գումար չունեն, որովհետև աշխատանք չկա, իսկ ինչո՞ւ աշխատանք չկա… Այդ հարցին ես անզոր եմ պատասխանել: Ինքս էլ կցանկանայի, որ Զոդում շատ լինեն աշխատատեղերը: Ասեմ ավելին, Զոդում կա մի կիսակառույց դպրոց, որը այդպես էլ չկառուցվեց ու կասկածում եմ, որ երբևէ կկառուցվի: Շենքի հիմքը սխալ է դրված՝ ճահճի վրա: Ու եթե շարունակեն կառուցել, շենքը կփլվի:

Չգիտեմ, այդ անտեսվածության պատճառով է, թե չէ, բայց երբ մայրուղու վրա անգամ ցուցանակ չկա, որ ցույց տա, որ մոտակա բնակավայրը Զոդն է: Հաճախ մարդիկ հարցնում են, թե որտեղ է Զոդը: Մեկ-մեկ մտածում եմ, որ հենց ցուցանակը հայտնվի, Զոդում կյանքը կսկսի փոխվել:

Ուրախ տրամադրություն

Լուսանկարը՝ Մանե Մ. Սարգսյանի

Լուսանկարը՝ Մանե Մ. Սարգսյանի

Ձմեռ էր: Երկնքից հանդարտ, բայց խոշոր փաթիլներով ձյուն էր իջնում: Փողոցում ոչ մի մարդ չէիր տեսնի, միայն մեքենաներն էին դանդաղ երթևեկում:

Դպրոցից բարձր տրամադրությամբ դուրս եկա և սկսեցի դանդաղ քայլել` վայելելով ձմեռային հրաշալի օրը: Սկսեցի սահել սառույցի վրա և հանկարծ վայր ընկա, սակայն դրանից էլ տրամադրությունս չընկավ: Այդպես մի քանի անգամ ընկնելով ու բազմաթիվ վնասվածքներով ստանալով հասա տուն: Տանը մարդ չկար:Հաց կերա, բայց զգացի, որ ի վիճակի չեմ (կամ գուցե չեմ ուզում) դաս անել: Դրեցի ականջակալներս և, տրամադրությունս ավելի բարձրացնելու համար, սկսեցի լսել ուրախ երաժշտություն: Արդեն ժամը հինգն էր, երբ եղբայրս տուն եկավ: Չգիտեմ ինչու էր նա տխուր: Որոշեցի տրամադրությամբս վարակել նրան, սակայն չհաջողվեց: Մտա սենյակ, և տեսնելով գրքերիս շարանը, հիշեցի, որ դաս ունեմ անելու, ավելին ` ռուսերենից անգիր: Սակայն դրանից էլ տրամադրությունս չընկավ: Ես հասկացա. մարդն ինքն է իր օրը դարձնում ուրախ` ուրախանալով նույնիսկ մանրուքի վրա:

Այն ժամանակ մեր տանը

Կեսօր էր: Սենյակից դուրս գալով ու տեսնելով, որ մայրս սեղան է դնում, պահարանից մի քանի գիրք վերցրի ու արագ տնից դուրս փախա:   10 րոպե անց ներսից լսեցի մայրիկիս ձայնը:  

-Մանան, գնա լվացվի ու արի հաց ուտելու:
Չարձագանքեցի: Մայրս, տեսնելով, որ չեմ արձագանքում, հասկացավ, որ դուրսն եմ:
-Էլի: Քանի անգամ եմ ասել, որ գրքերը չի կարելի ճղել, չես ափսոսում:
Բանն այն է , որ սիրում էի գրքեր պատռել (պարտադիր պայման էր, որ գիրքը լիներ հաստ ու քիչ թե շատ պատկերազարդ ), այնուհետև պոկված թերթերը խառնել իրար ու սարքել մի գունդ:  Սարքելուց մի քանի րոպե անց գունդը հայտնվում էր աղբամանում, որովհետև ես չէի սիրում գնդով խաղալ, միայն սիրում էի թերթերը շերտ-շերտ պոկել: Գունդն էլ սարքում էի միայն նրա համար, որ թղթերը աղբամանում մեծ տարածք չզբաղեցնեին ու շատ աչք չզարնեին:
Եվ երբ ես նորից զբաղված էի իմ «սև գործով», մայրս կրկին ինձ բռնացրեց «հանցանքի վայրում»: Ինչպես միշտ, ես ունեի իմ անփոփոխ պատասխանը.
-Մամ, եթե չեք ուզում, որ տան գրքերը ճղեմ, ուրեմն ինձ համար խանութից ուրիշ գրքեր առեք:
-Բալես, ինչքան ուզում ես տետր տամ` ճղի, մենակ էդ գրքերը չէ: Հանկարծ մի օր էլ ախպորդ տետրերը կճղես:
Ու այդ օրը հեռու չէր:  Երեք օրից եկավ այդ չարաբաստիկ օրը, երբ իմ թեթև ձեռքով պակասեցին եղբորս ոչ ավել, ոչ պակաս միանգամից երկու գրքերի մի քանի էջեր:
-Սաղ քո պատճառով եղավ, մենակ քո: Գոնե պոկել պոկել էիր, էդ էջերը ընենց պոկեիր, որ պոկած տեղերը չերևային…
Մինչ շնչակտուր խոսում էր եղբայրս, այդ պահին ներս մտավ մայրս.
-Ի°նչ ա եղել, ինչի° ես գոռում:
-Ինչի եմ գոռում, ինչի եմ գոռում: Աղջիկդ ընենց հավեսով էր պոկել գրքերիս էջերը, որ երբ ուսուցիչը տեսավ, հերիք չի մի լավ ամոթանք տվեց, մի հատ էլ «երկուս» դրեց:
Ու այդ պահին պայուսակից հանեց օրագիրը և մեզ ցույց տվեց իմ շնորհիվ ստացած «երկուսը»:
-Հա, ի°նչ վատ ա, լավ էլ կերած-խմած «երկուս» ա: Էսի ավելի լավ չի՞ , քան ճմրթած «հինգը»,-առանց մտածելու ասացի ես:
Սա բավական էր, որ եղբայրս ափերից դուրս գար, բայց զսպեց իրեն ու դուռը հետևից շրխկացնելով դուրս գնաց:
Մայրս այսքան ժամանակ լուռ լսում էր, և երբ եղբայրս դուրս գնաց, նա մոտեցավ ինձ.
-Տեսա՞ր` ինչ եղավ քո պատճառով: Եթե չես ուզում, որ ջղայնանամ, ուրեմն խոստացիր, որ էլ գիրք չես ճղելու:
-Հա մամ, խոստանում եմ,- մի քիչ նեղված ասացի ես,-բայց գոնե կթողնե՞ք բարակ գրքերը…
Մորս զայրացկոտ հայացքը էլ ինձ չթողեց, որ շարունակեմ:
Այդ օրվանից ես ստիպված եղա վերջ տալ գիրք ճղելու իմ այդքան սիրելի սովորությանը:  Եվ որպեսզի ընտանիքիս ու ինձ համոզեմ, որ էլ գրքեր չեմ ճղում ու չեմ ճղելու, հենց որ պատռված գրքեր էի տեսնում, նրանց աչքի առաջ սկսում էի կպցնել, սակայն այդ «վերանորոգման» ընթացքում ձեռքերս կարծես ինձ չէին ենթարկվում և ուզում էին գոնե մի էջ պակասեցնել այդ գրքից:

Այս դարի մարդ չեմ

Լուսանկարը՝ Էլզա Զոհրաբյանի

Լուսանկարը՝ Էլզա Զոհրաբյանի

-Էսօր իմ էջը կմտնես ու կտեսնես, թե քանի ընկեր ունեմ: Ծանոթ-անծանոթ կապ չունի, խոսում ենք ամբողջ օրը, ոչ թե քո նման,- ասում էր դասընկերուհիս:

-Հետաքրքիր է, ի՞նչ եք գտել դրա մեջ: Ամբողջ օրը նստած եք համակարգչի առաջ ու խոսում եք, չե՞ք ձանձրանում: Ավելի լավ չի՞ դրա փոխարեն իրական կյանքում փորձես էդքան ընկեր ունենալ և ոչ թե վիրտուալ: Համաձայն եմ, ինտերնետը շատ լավ բան է նրա համար, որ հնարավորություն ունես շփվել արտերկրում ապրող հարազատներիդ ու ընկերներիդ հետ կամ կարող ես ստանալ ցանկացած քեզ հետաքրքրող տեղեկություն…,- ինձնից գոհ պատասխանում էի ես:

-Ու~ֆ հերիք ա, հա՞,- ընդհատեց նա,- մեկ ա, բան չես հասկանա մինչև ինքդ չփորձես: Ոնց որ էս դարից չլինես:

Լեզվակռիվը կշարունակվեր, թե մեր ճանապարհները չբաժանվեին:

Ի՞նչ է նշանակում՝ էս դարից չես: Չեմ հասկանում, էս դարից լինել կամ չլինելը որոշվում է նրանով,  թե քանի ընկեր ունես վիրտուալ կյանքում կամ կաս ինտերնետում թե ո՞չ: Չէ, ես պառավ տատիկ չեմ, որ ամեն ինչից բողոքում եմ, ուղղակի ինձ համար ավելի հետաքրքիր է ինտերնետով հետևել լուրերին և փնտրել ինձ հետաքրքրող տեղեկությունը… Այսպես ինքս ինձ համոզելով ու կռվելով հասա տուն: Առանց անգամ վերարկուս հանելու բացեցի դասընկերուհուս ֆեյսբուքի էջն ու…

-Ի՞նչ, 500 ընկե՞ր,- զարմանքից գոռացի ես,- ախր, նրա հետ միայն ես եմ ընկերություն անում:

-Ի՞նչ եղավ,- սրտապատառ հարցրեց մայրս:

-Հեչ, մամ, ուղղակի աղջիկդ էս դարի մարդ չի,- ծիծաղելով պատասխանեցի ես ու վերարկուս հանելով վազեցի հաց ուտելու:

Մենք էլ ենք մարդ

Ինձ առավելապես հուզում է քաղաքիս էկոլոգիական վիճակը: Մեր մարզում շատ են այնպիսի ձեռնարկություններ, որոնք աղտոտում են օդը: Կամ ցենետ են արտադրում և ամբողջ փոշին տարածում քաղաքի վրա, կամ հանքարդյունաբերական գործարաններ են, որոնք թունավոր նյութերով փորձում են հանքաքարից թանկարժեք մետաղ կորզել ու էլի թունավոր գոլորշիները մթնոլորտը աղտոտում են: Ես այս մասին այնքան էլ շատ չէի մտածում, որովհետև կարծում էի, թե այդպես էլ պետք է լիներ: Այս հարցը փոթորկեց հոգիս այն ժամանակ, երբ մեր դպրոց պետք է ամերիակցի կամավոր գար և մեր քաղաքում ապրեր, մեզ անգլերեն սովորեցներ: Շատ էինք ուրախացել, որովհետև շատերը հնարավորություն չունեն մասնավոր պարապելու, իսկ լեզուն հիմա նույնիսկ ընդունելության քննությունների ժամանակ է պետք: Սակայն…Այն կազմակերպությունը, որը պիտի կամավոր ուղարկեր, չհամաձայվեց մեր քաղաք կամավոր ուղարկել: Նրանք ասացին, որ մեր քաղաքի օդը չափից շատ է աղտոտված, իրենց կամավորի առողջությունը չեն ուզում վտանգել:

Իսկ մենք մարդ չե՞նք, որ ապրում ենք այստեղ: Իսկ մեր առողջության մասին ո՞վ պիտի մտածի:

Ինչն է ինձ հուզում …

Մեզ շրջապատում են բազմաթիվ խնդիրներ և յուրանքաչյուրն ունի իր կարևորության աստիճանը:

Ինձ ամենաշատը հուզում է այն հարցը , որ համալսարանները չունեն իրենց մասնաճյուղերը մարզերում: Բոլոր կարևոր կենտրոնները գտնվում են Երևանում: Մարզերը կարծես մղված են ետին պլան: Եվ այս խնդրի առջև մենք հաճախ ենք կանգնում:

Քույրիկիս դասընկերուհիներից մեկը, ով գերազանց սովորում էր դպրոցում, մասնակցում օլիմպիադանների՝  ստանալով բազմաթիվ մեդալներ և պատվոգրեր, չկարողացավ ստանալ համալսարանական կրթություն, որովհետև նրա ընտանիքը չուներ բավական գումար ուսման վարձի և ճանապարհածախսի համար: Լավ ապագա ունենալու համար պետք է լավ և խելացի սերունդ ունենանք:

Սիանա Զալայան

Մեր դպրոցում լաբորատորիաներ կան, բայց չկան փորձեր անելու սարքավորումներ: Օրինակ, քիմիայի կաբինետում բացակայում է քարշիչ պահարանը: Այն անհրաժեշտ է լաբորատոր փորձերի համար: Նրա առկայությունը շատ կարևոր է: Առանց այդ սարքի փորձերը շատ վտագավոր են: Քիմիական փորձերից շատերի ժամանակ առաջանում են թունավոր գոլորշիներ, և աշակերտները կարող են թունավորվել: Դա ինձ շատ է հուզում:

Մարիամ Հովհաննիսյան

Իմ ընտանիքը իմ փոխարեն է մտածում և որոշում կայացնում, անկախ իմ կամքից: Ես մտածում եմ` կլինի՞ ժամանակ, որ ես որոշումները կայացնեմ: Չնայած ծնողներս ասում են՝ դու դեռ փոքր ես, որոշումներ կկայացնես, երբ մեծանաս, բայց միայն դրա համար չեմ ուզում շուտ մեծանալ:  Ոչինչ, թող նրանք իմ փոխարեն որոշումներ կայացնեն:

Լիլիթ Բադալյան

Վերջերս դասից տուն էի վերադառնում և տեսա, թե ինչպես են 10-15 տարեկան տղաներ մեր բակում վիճում: Ինձ հետաքրքրեց, թե որն է խնդիրը: Խնդիրը մի աղջիկ էր: Նա 10 տարեկան էր: Այդ տարիքում մենք դեռ «հալա-մուլա» էինք խաղում, ֆուտբոլ ու «որսորդն ու բադերը»: Իսկ նրանք մեծերի նման միայն ու միայն զբոսնում են, խոսում են, թե ում զգեստն է գեղեցիկ, սերիալի հերոսուհիների նման են իրենց պահում: Ուզում եմ ամեն ինչ անել, որ երեխաները վայելեն իրենց մանկությունը, ունենան հետաքրքրություններ և մանկական զբաղմունքներ:

Մարիամ Զալալյան

Մենք մարդ ենք

Լուսանկարը՝ Մերի Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Մերի Վարդանյանի

-Հիմա՛ր, չե՞մ ասել չխոսես:

-Խոստանում եմ, էլ չեմ խոսի, մենակ էլ մի խփեք:

Այսպիսի երկխոսության  լսողն ու ականատեսն եմ եղել շատ անգամներ: Ուսուցիչը խփում է (շատ անգամ հայհոյում և վատ բառեր ասում) երեխային նրա համար, որ երեխան խոսում է դասի ժամանակ: Բայց զարմանում եմ, մենք մարդ ենք, մեզ տրված է մարդկային լեզու: Մի՞թե չենք կարող երեխային խոսքով հասկացնել, որ չի կարելի դասի ժամանակ խոսել և այլ ավելորդ բաներով զբաղվել: Հետաքրքիր է, արդյոք ուսուցչին թույլ տրվո՞ւմ է հարվածել երեխային, եթե անգամ երեխայի ծնողները նրա վրա ձեռք չեն բարձրացնում: Մի՞թե ուսուցիչները չեն մտածում, որ իրենց հարվածներից կարող է երեխային որևէ վնաս հասցվել, իսկ հայհոյանքները կարող են ազդել երեխայի հոգեբանության վրա, ինչը ապագայում երեխայի համար կարող է ստեղծել բազմաթիվ ու անդառնալի խնդիրներ…