1928 թվականից սկսած՝ ամեն օր Բելգիայի Իեպեր քաղաքում անցկացվում է փոքրիկ արարողություն՝ նվիրված Առաջին համաշխարհային պատերազմի զոհերին կամ անհետ կորածներին, ովքեր գերեզմաններ չունեն։ Նրանց անունները փորագրված են մեծ կամարի պատերին որպես հավերժ հիշատակ իրենց զոհաբերության։ Երբ առաջին անգամ այս արարողությունն իրականացվեց, առաջին անգամ հավաքվեցին շեփորահարներն ու պարկապզուկ նվագողները, առաջին անգամ զոհվածների ընտանիքները ծաղիկներ դրեցին կամարի պատերի տակ, Բելգիայի թագավորը որոշում կայացրեց, որ ամեն օր պիտի այդպիսի հիշատակի արարողություն պետք է արվի։ Պատկերացնո՞ւմ եք, արդեն իննսուն տարի, ամեն օր, երեկոյան ժամը ութին այս արարողությունը կատարվում է: Դուք սխալ չեք կարդացել. ամեն օր…
Ու իննսուն տարի հետո Peace village ճամբարի մասնակից երիտասարդներս նույնպես եկանք Իեպեր քաղաքի կենտրոն, որպեսզի մասնակցենք այդ միջոցառմանը, լուսանկարվենք անհայտ ու անշիրիմ զինվորների հուշապատերի տակ ու ծաղիկներ դնենք՝ ի հիշատակ խաղաղության համար մարտնչած զոհերի։

Ու ցույց տալով մեզ պատերազմը՝ հետո կազմակերպիչները մեզ տարան դեպի խաղաղություն։ Երաժշտական ամենամյա փառատոնին միայն ներկա գտնվելուց բացի, մենք նաև բեմ ենք բարձրանալու վաղը և երգենք «Բիթլզի» երգը՝ խաղաղության մասին։ Այսօր միայն ծաղիկները բեմ հանելու ու երգելու փորձն արեցինք։

Առաջին օրը կեսից սկսելու համար, կարծում եմ, բավականին հագեցած օր ունեցանք։ Սպասենք վաղվան։

Խաղաղության գյուղը՝ խաղաղության մունետիկ

Հարցազրույց Սիլկե Թումուլթի՝ «Tumult»-ի միջազգային բաժնում՝ երիտասարդների հետ տարվող աշխատակցի հետ

-Ի՞նչ է կոչվում ձեր կազմակերպությունը ու ինչո՞վ է այն զբաղվում ընդհանրապես։
-Ես աշխատում եմ «Tumults»-ում, այն երիտասարդական կազմակերպություն է, ու մենք աշխատում ենք Ֆլաննելսում, որը Բելգիայի հոլանդախոս մասն է։ Մի քիչ դժվար է բացատրել, բայց մենք աշխատում ենք կոնֆլիկտների ու դրանց դրական լուծում տալու ուղղությամբ։ Կոնֆլիկտների թեման շատ լայն է. դա կարող է լինել իրական պատերազմ ու խաղաղություն նահանգների միջև, բայց մեզ համար դա կարող է լինել նաև միջանձնային կոնֆլիկտը, ինչպես՝ վիրավորանքները կամ ագրեսիան։ Մենք թրեյնինգներ ենք վարում այդ ուղղությամբ, օրինակ՝ ինչպես լուծել կոնֆլիկտային իրավիճակը։ Մեր ուշադրության կենտրոնում են նաև միջմշակութային կոնֆլիկտները, այստեղ մենք հիմնականում աշխատում ենք դրանք կանխելու ուղղությամբ։ Մենք կազմակերպում ենք ճամբարներ երեխաների համար, շատ փախստական երեխաների և նաև տեղացիների։ Այդպիսով նրանք հնարավորություն են ստանում հանդիպելու, իրար ճանաչելու, որպեսզի ազատվեն նախապաշարմունքներից, կարծրատիպերից կամ ռասիզմից։ Ու այդ պատճառով է նաև, որ մենք անում ենք փոխանակման ծրագրեր տարբեր երկրների հետ, ինչպես արեցինք «Մանանայի» հետ Հայաստանում։ Կամ օրինակ՝ այս ծրագիրը, որ անում ենք, այն ավելի շատ խաղաղության և պատերազմի մասին է։ Ու մենք փորձում ենք աշխատել երիտասարդության տեղեկացվածության վրա, որպեսզի նրանք լինեն ակտիվ քաղաքացիներ։
-Իսկ ինչի՞ մասին է հենց այս ծրագիրը։

-Այս ծրագրում մենք գլխավոր գործընկերը չենք, գլխավորն է «Peace Village»-ը։ Նախաձեռնությունը առաջ եկավ, քանի որ այս երկրում՝ այս տարածքում, կան մի շարք միջոցառումներ՝ պատերազմը վերհիշելուն նվիրված։ Բոլոր մարդկանց ուշադրությունը գրավելուց հետո, քանի որ արդեն հարյուր տարի անցել է պատերազմից, այս թեման այդքան էլ կենդանի չէ երիտասարդների շրջանում։ Ու հաճախ դրա բարձրաձայնումն արվում է շատ ազգայնական ձևով։ Երբեմն բրիտանացի քննադատները խոսում են Բրիտանական կայսրությունից, ու փոխանակ նշելու, որ իրենք էլ չենք ուզում պատերազմ, նրանք արտահայտում են իրենց միտքը «Մենք պատերազմ ենք ուզում» ձևով։ Եվ սա ևս մի պատճառ է, թե ինչու մենք ուզեցինք աշխարհի բոլոր պատերազմող երկրների մարդկանց հետ ծրագիր անել։ Եվ ոչ միայն Ֆրանսիան, Գերմանիան ու Բրիտանիան, մենք ուզեցինք մի բան անել երիտասարդների հետ ամբողջ աշխարհով մեկ։
Գաղափարն է՝ խաղաղության ուղերձ պատրաստել երիտասարդների հետ, թե ինչ է նշանակում խաղաղությունը իրենք համար՝ իրենց բնակավայրի ենթատեքստում։
-Սա առաջի՞ն ծրագիրն է այս ձևաչափով:
-Այո, այդպես եմ կարծում։ Իրականում «Peace Village»-ը հոսթել է, բայց ոչ առևտրային, այսինքն՝ նրանք շահույթ չեն հետապնդում։ Ու ստացված շահույթը ներդնում են կրթական ծրագրերում, ինչպիսին սա է։ Նրանք շատ միջազգային հյուրեր են ունենում, բայց կարծում եմ՝ սա առաջինն է այսպիսի մեծությամբ, և ընդհանրապես Առաջին համաշխարհային պատերազմի թեմայի շուրջ կազմակերպված տարածաշրջանում ամենամեծաքանակ համաժողովն է։
-Ինչպե՞ս եկաք այն գաղափարին, որ այսպիսի ծրագիր կազմակերպեք։
-Ի սկզբնապես սա Մաթի Վանդեմաելի միտքն էր։ Նա պատմել է մեզ, որ իր ընկերոջ՝ Պիտերի հետ, ով նույնպես այստեղ է, գնացքով էր գնում, ու նրանք ասում էին, որ կուզեն այցելել բոլոր երկրները, որոնք ներգրավված էին Առաջին համաշխարհային պատերազմում։ Բայց ոչ ոք չէր ֆինանսավորի նրանց շրջագայությունը։ Ու նրանք ասացին՝ լավ, ուրեմն իրենց բերենք այստեղ։ Սկզբնապես նրանք սկսել են ցուցակով, ուր բոլոր երկրները ներառված էին։ Նշված էին նաև երկրներ, որոնց կառավարությունն ասում էր, որ իրենք չեն մտել պատերազմի մեջ։ Բայց այդտեղից կամավորներ են գնացել պատերազմի և զոհվել են։ Ուստի ցուցակը կազմել էինք այն մարդկանց ներառելով, ովքեր զոհվել են այս տարածքում։ Ու հաջորդ բանն այն էր, որ ներառում էինք հնարավորինս շատ մարդ։ Նախնական ցուցակում մոտ հարյուր մարդ կար։ Այժմ այստեղ 35 ազգեր են, գրեթե բոլոր ազգերը ներկա են, ու մենք շատ ուրախ ենք դրանով։

-Ինչքա՞ն ժամանակ է՝ այս ծրագրով եք զբաղվում։
-Մենք հետազոտող խումբ ունեինք, որը մտածում էր, թե ինչպես ներառի մասնակիցներին։ Շատ շուտ չէ, երևի հինգ ամիս առաջ եմ սկսել։ Բայց նախաձեռնող խումբը սկսել է, կարծում եմ, երկու տարի առաջ։ Եվ ամենակարևոր պահը բավարար ֆինանսավորում ստանալն էր, քանի որ ուզում էին հնարավորինս շատ մասնակիցների ներգրավել։ Դրա համար նրանք տարբեր տեղեր էին դիմում, կառավարությանը համոզում էին ֆինանսավորել։ Եվ վերջին ութ կամ վեց ամիսը իրոք շատ լարված էին։
Ծրագիրը մի մասը ֆինանսավորել է Բելգիայի կառավարությունը։ Իրականում՝ այս գումարը գալիս է լոտոյից։ Երբ մարդիկ լոտո են խաղում Բելգիայում, այդ գումարը հատկացվում է սոցիալական կամ մշակույթային ծրագրերի։ Ու կառավարությունն է տնօրինում այդ գումարին։ Այսպիսով նրանք տվեցին գումարի մի մասը։ Եվ հետո նաև տարածաշրջանային կառավարությունը և Ֆլաննելսի կառավարությունը, ուր մենք ենք հիմա, նրանք էլ գումար հատկացրեցին։
-Ո՞րն է այս ծրագրի նպատակը, ի՞նչ գաղափար եք ուզում հաղորդել դրանով։
-Մեր կարևոր նպատակն է, որ աշխարհը իմանա մեր խաղաղության հաղորդագրությունը, ու կարծում եմ, որ կարևոր է, որ հենց երիտասարդության ձայնը հասանելի լինի քաղաքական գործիչներին ու «VIP» մարդկանց։ Որովհետև, օրինակ, մենք հրավիրում ենք այդ «VIP»-երին, նրանք երկար խոսք են ասում, բայց ոչ, սա չէ գլխավորը։ Գլխավորն այն է, որ նրանք գալիս են լսելու, թե ինչ են ասում երիտասարդները։ Ուստի այո, հաճախ չէ, որ երիտասարդ մարդիկ հնարավորություն են ստանում իրենց կարծիքն ասելու քաղաքականությամբ զբաղվող մարդկանց։ Եվ նաև, իհարկե, հնարավորությունը հանդիպելու օտարերկրացիներին, լսելու միմյանց, կիսվելու իրենց տարբեր պատմություններով։

-Անհատապես Ձեզ ի՞նչն է հետաքրքիր այս ծրագրում։
-Լավ հարց է։ Ինձ համար դա մի քանի բանի խառնուրդ է։ Քանի որ ես երիտասարդների հետ աշխատող եմ, և շատ այլ կազմակերպություններ կենտրոնանում են անցյալը հիշելու և դրա մասին մտածելու վրա։ Այո, դա կարևոր է, բայց նաև կա ոչ ֆորմալ կրթություն, երբ ավելի շատ աշխատում են դպրոցականների հետ ոչ ֆորմալ կրթության եղանակով։ Ու ես մտածեցի, որ ուզում եմ մասնակցել, քանի որ դա նույնպես երիտասարդների հետ աշխատանք է՝ այլ մոտեցումով։ Եվ ինձ համար սա պատմության համադրություն է։ Ես սովորել եմ պատմություն, ու մեր կազմակերպությունը մասնագիտացած է այն հարցում, թե ինչպես դա մատուցել երիտասարդներին գրավիչ ձևով։ Երբեմն Բելգիայում մարդիկ շատ հեռու են իրենց վատ պատմությունից (այդ տարիները մենք անվանում ենք «վատ պատմություն»), այդ պատճառով միշտ չէ, որ ճանապարհ գտնելը հեշտ է։ Ու ես կարծում եմ, որ սա իրոք լավ եղանակ է։ Այո, սա այս ամենի համադրությունն է՝ չմոռանալով մշակութային մասը։

Հարցազրույցը վարեց՝ Անուշ Դավթյանը