Նախաբանի փոխարեն

Փորձեք հասկանալ, որ բոլորը տարբեր են, որ սևի կողքին կա սպիտակը, որ առանց չարիք չկա բարիք, որ ձայնը լռության մեջ է լսվում, որ շնչելուց հետո արտաշնչել է հարկավոր, որ զուգահեռ ուղիղները երբեք չեն հատվում, որ ամեն ինչն ունի իր հակադիրը, որ այն, ինչ ունի սկիզբ, ունի նաև ավարտ, որ մենք անզոր ենք այս աշխարհում մի բան փոխելու, այլ կարող ենք փոխել միայն ինքներս մեզ՝ ամեն մեկն իրեն: Փորձենք հասկանալ ինքներս մեզ: Փորձենք գտնել ու հասկանալ մեր միջի չարն ու բարին, վատն ու լավը, դրախտն ու դժոխքը, ամպրոպն ու խաղաղը, սերն ու ատելությունը: Փորձենք հասկանալ ու ճանաչել մեր հավասարությունը, փորձենք հասկանալ, որ բոլորիս ստեղծել է մեկը…

Նանե Աբելյան, 15 տ.

***

Մի ուրիշ աշխարհ

Համարյա վեց տարի է, ինչ ես տարված եմ համակարգչային խաղերով: Դրանցից առանձնանում է «Prince of Persia» խաղը: Ինչքան էլ խաղում եմ, չեմ ձանձրանում: Երբեմն լինում է, որ նույն դրվագը խաղալիս նոր հնարքներ եմ բացահայտում, հայտնաբերում եմ խաղի թերությունները, ինձ սկսում եմ խաղի մեջ զգալ: Երբեք ոչ մեկի հետ չեմ կիսվել, չեմ պատմել, թե ինձ համար ինչ գրավիչ են նկարազարդումները, խաղի ոճը, ինչ իրական են թվում կերպարները: Այդ կերպարները հասցրել են ինձ հարազատ դառնալ: Գիտեմ, որ ինձ ոչ ոք չի հասկանա, քանի որ իմ չափ այդ խաղը սիրող դեռ չեմ հանդիպել:

Շանթ Հակոբյան, 14 տ.

***

Փոքրիկ տղան

Սեպտեմբեր ամիսն էր: Դեռ նոր-նոր հունի մեջ էինք ընկնում: Զանգը հնչելուց երկու րոպե հետո ուշացած ներս մտավ ֆիզիկայի ուսուցիչը և խնդրեց, որպեսզի գնամ և բերեմ մատյանը: Ես դուրս եկա դասարանից և, աշխատելով ինչքան հնարավոր է դանդաղ հասնել ուսուցչանոց, սկսեցի քայլել: Երբ վերադարձա, տեսա միջանցքում կանգնած մի փոքրիկ տղայի, ով լաց էր լինում: Ես արագացրի քայլերս և, հասնելով նրան, հարցրի.

-Ի՞նչ ա պատահել, ինչի՞ ես լաց լինում:

Բայց նա չպատասխանեց, նույնիսկ դեմքիս չնայեց, կարծես թե չէր էլ նկատել ինձ: Բայց ես շատ էի ցանկանում իմանալ, թե ինչ է պատահել, և հարցս նորից կրկնեցի: Սակայն այս անգամ էլ պատասխան չստացա: Ես լրիվ մոռացել էի, որ պետք է մատյանը դասարան հասցնեմ, և շարունակում էի հարցեր տալ:

-Խնդրում եմ, ասա՛, ի՞նչ ա եղել, ինչի՞ ես լացում, ասա՛, քեզ շոկոլադ կտամ, խոստանում եմ…

Հանկարծ նկատեցի հեռվից մոտեցող մեր դասարանի Աննային: Նա շնչակտուր եկավ և ասաց.

-Արի՛ արագ դասարան, ինչի՞ ես կանգնել… Դասատուն արդեն բարկացել ա ու ասաց, որ գամ կանչեմ քեզ:

Այդ պահին ես նոր հիշեցի մատյանի մասին և վազեցի դասարան: Ներս մտնելով՝ սկսեցի արդարանալ՝ ասելով, որ չէի գտնում մատյանը, քանի որ շփոթվել և ուրիշ դասարան էին տարել այն: Նստեցի: Սակայն մտքիցս դուրս չէր գալիս փոքրիկ տղան: Ես անհամբեր սպասում էի, թե երբ էր զանգը հնչելու:

Զանգից հետո արագ դուրս եկա դասարանից և քայլերս ուղղեցի այնտեղ, որտեղ կանգնած էր եղել տղան: Նա այնտեղ չէր… Բացեցի մոտակա դասարանի դուռը և նկատեցի նրան՝ տխուր նստած: Մոտեցա և, տեսնելով, որ այլևս չի լացում, հարցրի.

-Ինչի՞ էիր լացում, ի՞նչ էր եղել:

-Երեկ ես դասի չէի եկել, և տնայինը չկատարելու համար դասատուն ինձ հանեց դասարանից,- լացակումած ասաց նա:

Երբ դուրս եկա դասարանից, հարցերը տանջում էին ինձ. «Ինչպե՞ս կարող էր էս խեղճ տղային դասից հանել տնայինի պատճառով: Չէ՞ որ ընդամենը երկու շաբաթ է, ինչ նա դպրոց է գալիս… Հետո էլ կասեն, որ դպրոցը չենք սիրում…»:

Սիրան Մանուկյան, 13 տ.

***

«Ես»-երի կռիվը

«Մինչև Երևանից հասնեմ Նոր Հաճըն, ես կմեռնե՜մ: Մի ժամ տրանսպորտով գնալ, ահավոր հոգնեցուցիչ ա: Ատում եմ, ատում եմ, ատում եմ տրանսպորտները»,- ինքս իմ «ես»-ի հետ խոսելով՝ սպասում էի իմ տրանսպորտին: «Ահա և նա,- տեսնելով հեռվում երթուղայինը՝ ասացի «ես»-իս՝ ուշադիր զննելով տրանսպորտի ներսը և մտքումս անընդհատ կրկնելով,- երանի էս անգամ մեջը քիչ մարդ լինի, երանի էս անգամ մեջը քիչ մարդ լինի…»: Սակայն երթուղայինը գերբեռնված էր: «Մենակ էս տեսարանից արդեն հոգնում ես, բայց ի՞նչ արած, պիտի գնամ»,- խորը շունչ քաշելով՝ մտածեցի: «Վա՜յ, հիմա մեջքս կջարդվի, ի՞նչ ա, էս պապիկը չի կարողանո՞ւմ նորմալ կանգնել, պիտի անպայման հրի՞: Վե՛րջ, հեսա կկռվեմ»,- կատաղած մտածում էի ես: Սակայն այդ պահին աջ ուսիս հայտնվեց իմ բարի «ես»-ը և սկսեց զրուցել հետս: «Չէ՛, Հայաստա՛ն, մի՛ կռվիր, մենակ դու չես, որ այդ վիճակում ես գտնվում, նայի՛ր շուրջդ, պիտի հարմարվես»,- հանգստացրեց ինձ նա: Ես համարյա որոշել էի արդեն լռել, երբ հանկարծ ձախ ուսիս հայտնվեց չար «ես»-ս և, լռեցնելով բարի «ես»-ին, վրդովված ասաց. «Սո՛ւս, բարի՛ Հայաստան, ի՞նչ է, չե՞ս տեսնում ինչ անհարմար վիճակ է, հեսա էս աղջիկը կջարդվի, և ո՞ւմ մեղավորությունն է սա: Իհարկե, վարորդինը: Նա իրավունք չուներ 13-ից ավելի մարդ նստեցնել երթուղայինում: Մի՛ լսիր, Հայաստա՛ն, ասա՛ քո խոսքը, հերիք եղավ, ցո՛ւյց տուր վարորդին իր տեղը»: Բերանս բացել էի, որ բողոքեմ, նորից իմ բարի «ես»-ն ընդհատեց. «Ոչ մի դեպքում չանե՛ս այդպիսի բան, այստեղ քո մեղավորությունն էլ կա: Երբ տեսար, որ շատ մարդ կա, չնստեիր, սպասեիր հաջորդին»: «Ճիշտ ես ասում»,- մտածեցի ես: «Ի՞նչն է ճիշտ… Հայաստա՛ն, եթե դու հիմա ասես քո խոսքը, բոլորը քո կողմից կլինեն, մի՛ լռիր, ասա՛»,- ինձ վարորդի դեմ լարելով՝ բղավում էր չար «ես»-ս: «Դու չես կարող, դու շատ բարի աղջիկ ես և չես կարող քեզ այդպիսի բան թույլ տալ»,- հանգստացնելով լարված մթնոլորտը՝ ասաց բարին: «Ավելի լավ է՝ լռես»,- կարմրեց չար «ես»-ս: «Ո՛չ, չի՛ կարող»: «Կարող է…»:

Եվ այդպես ամբողջ ճանապարհին: Սակայն վերջում չարը հաղթեց: Քանի որ ես տաքարյուն մարդ եմ, չկարողացա լռել: Երթուղայինից դուրս գալիս գումարը հանձնեցի վարորդին և նրան մի լավ իր տեղը դրեցի:

Հայաստան Ապրեսյան, 16 տ.

***

Մայրի՛կ, դու փոքր չե՞ս եղել

Զը՜նգ, զը՜նգ, զը՜նգ, զը՜նգ. հնչեց դռան զանգը: Ես վեր թռա տեղիցս և վազեցի դեպի դուռը:

-Ո՞վ է,- հարցրի ես, և լսվեց մորս ընկերուհու ձայնը:

Մենք այդ ժամանակ փոքր էինք և դեռ դպրոց չէինք գնում, չունեինք հոգս ու ցավ: Մենք չէինք մտածում շուտ արթնանալու, դաս սովորելու մասին:

-Դուրս կիջնե՞ս,- առաջարկեց ընկերուհիս:

Ես, մայրիկից թույլտվություն ստանալուց հետո, վազեցի բակ: Տուն-տունիկ խաղը մեր ամենասիրելի խաղն էր, և ինչպես միշտ, այդ օրը նույնպես մենք տուն-տունիկ էինք խաղում: Սկզբում սցենարը մտածեցինք, ապա շտապեցինք իրագործել մեր պլանները, և հանկարծ լսվեց մայրիկիս ձայնը լուսամուտից.

-Արդեն ուշ է, պիտի տուն գաս:

Մենք փորձում էինք համոզել մայրիկիս, որ թույլ տա մի քիչ էլ մնանք բակում, բայց նա կտրուկ ասաց՝ ո՛չ, և հեռացավ պատուհանից, իսկ մենք տուն գնացինք՝ մտածելով. «Մի՞թե նրանք փոքր չեն եղել»:

Մարիամ Գրիգորյան, 11 տ.

***

Իմ նոր ընկերը

Ես շատ եմ սիրում ընտանի կենդանիներ: Միշտ ասում եմ.

-Մա՛մ, պա՛պ, ես շատ եմ ուզում պահել գոնե մի կենդանի:

Բայց այդ խոսքերն ավելորդ են. նրանք մերժում են՝ ասելով.

-Արա՛մ, լսի՛ր, կենդանիները կարճ են ապրում՝ ամենաշատը 15-16 տարի: Դու երկար տարիներ չես անցկացնի նրանց հետ:

Մի օր էլ տատիկս ինձ տարավ իր ընկերուհու տուն հյուր: Ես այնտեղ մի շուն տեսա: Սկսեցի նրա հետ ընկերություն անել: Հիմա էլ, երբ տատիկիս հարմար է լինում, նա ինձ տանում է իր ընկերուհու տուն: Ես այլևս մայրիկիս ու հայրիկիս հետ չեմ խոսում կենդանի պահելու մասին:

Արամ Մնացականյան, 8 տ.

***

Ուսուցչուհուս դիմանկարը

Հինգերորդ դասարան էինք, երբ ես որոշեցի նկարել ուսուցչուհուս՝ ընկեր Խաչատրյանի դիմանկարը: Ես նրան շատ էի սիրում և հարգում: Առանձնապես լավ չէի նկարում, բայց փորձեցի նկարել: Երբ արդեն նկարս ավարտում էի, մեր դասարանի Լիլիթը հարցրեց.

-Ի՞նչ ես նկարում:

-Խաչատրյանի դիմանկարը,- պատասխանեցի ես:

Մի քանի րոպե անց Լիլիթը մոտեցավ ընկեր Խաչատրյանին, ինչ-որ բան ասաց նրան և վերադարձավ, նստեց իր տեղը: Քիչ հետո ուսուցչուհին ինձ ոտքի կանգնեցրեց և խնդրեց, որ ձեռքիս թուղթն իրեն հանձնեմ: Նայելով նկարին՝ նա զայրացավ և ասաց, որ ես փորձում եմ իրեն ծաղրել, և ինձ վարքից «երկուս» նշանակեց:

Նորայր Բարոյան, 13 տ.

***

Պատիժ

Մի անգամ, երբ դպրոցում «երկուս» էի ստացել տնային աշխատանքս չկատարելու պատճառով, մայրիկս բարկացավ վրաս:

-Վե՛րջ, Թագա՛ ջան, էլ ոչ մի բակ, ոչ մի ընկերուհի, ոչ մի հեռուստացույց: Դու պատժված ես,- հնչեց նրա դատավճիռը:

Առանց լսելու իմ բացատրությունները, նա հեռացավ: Ես շատ տխրեցի: Փակվեցի իմ սենյակում, պառկեցի մահճակալիս և լաց եղա: «Ախր, ո՞նց չի հասկանում, որ ծանրաբեռնված գրաֆիկի պատճառով չէի հասցրել դասս սովորել»,- մտածում էի ես: Հետո մայրիկս մտավ իմ սենյակ, իսկ ես ձևացրի, թե քնած եմ: Նա մոտեցավ, շոյեց գլուխս, համբուրեց և բարի գիշեր մաղթեց ինձ:

Թագուշ Բաղդասարյան, 16 տ.

***

Իմ կյանքն է, չէ՞…

Շրջապատում հաճախ չեն ընդունում իմ հագնվելու ոճը, անգամ առանց հասկանալու: Հատկապես շատ են լինում մայրիկիս հետ վեճերը՝ աչքերս քսելու թեմայով: Իսկ ամենից շատ վրաս ազդում է, երբ ինձ, այսպես ասած, «նկատողություն» են անում մարդիկ, ովքեր իրենք էլ սիրում են այդ ոճը: Երևի փորձեր են՝ իրենց մեծի տեղ դնելու, կամ էլ… Չգիտեմ, ինձ չի հետաքրքրում: Հիմա գոռալու, նյարդայնանալու փոխարեն, ինչպես առաջ էի անում, ուղղակի լռում եմ կամ թողնում հեռանում, ուղղակի հոգնել եմ ասելով.

-Չեք ուզում՝ մի՛ շփվեք հետս, էդ իմ գործն ա, քանի որ իմ կյանքն ա:

Նրանք էլ արդեն այդքան շատ «նկատողություն» չեն անում, երևի հասկացել են:

Մերի Խալիկյան, 15 տ.

***

Մղձավանջ

Ահա և եկան արձակուրդները: Կարելի է դաս չանել: Բայց ես երբեք էլ դաս չէի անում… Ամբողջ օրը համակարգիչ խաղալ, կուշտ փորով հաց ուտել, քնել, քնել, քնել…

Հասա տուն, և ի՞նչ… «Հրաժարվում ենք աշխատելուց» ցուցանակներով ինձ դիմավորեցին համակարգիչս և ցանկիս մնացած բոլոր առարկաները:

-Մենք հրաժարվում ենք աշխատել,- առաջ գալով՝ ասաց համակարգիչս,- մենք պահանջում ենք հանգստի ժամերի ավելացում, ավելի բարեխիղճ վերաբերմունք, և վերջապես, հավաքի՛ր սենյակդ:

-Դե, փորձեք հասկանալ, որ եթե հավաքեմ սենյակս, այնտեղ ինքս ինձ չեմ գտնի…

Լավ է՝ այդ մղձավանջը շուտ ավարտվեց, և աչքերս բացվեցին:

-Լավ ա, երազ էր,- ասացի ինքս ինձ:

-Լուսինե՛, ոտքի՛, սենյակդ հավաքի՛ր, դասերդ սովորի՛ր ու նստի՛ր պատմություն պարապելու: Մինչև չպարապես, հաց չես ուտելու,- լսեցի մայրիկիս ձայնը:

Լուսինե Համբարձումյան, 15 տ.

***

Ճաշակին ընկեր չկա

Մի օր, երբ ես իմ ընկերների հետ դուրս էի եկել դպրոցից, և քայլում էինք, նրանցից մեկը՝ Կարենը, հարցրեց.

-Ռաֆո՛, ի՞նչ նոր երգ ունես:

-Նոր քաշած երգեր ունեմ, տա՞մ,- պատասխանեցի ես:

-Հա՛, տո՛ւր,- ասաց Կարենը:

Ես սկսեցի իրեն հեռախոսով փոխանցել Deep Purple խմբի «Child in time» երգը: Երբ երգն արդեն համարյա ամբողջությամբ փոխանցվել էր, ես իմ հեռախոսով միացրի այն:

-Էդ ի՞նչ Նոյի թվի երգ ա,- ասաց Կարենը:

-Սա Deep Purple խմբի ամենալավ երգերից ա,- հակաճառեցի ես:

-«Oтмена» տուր,- ասաց Կարենը:

-Ինչի՞, լավ երգ ա,- փորձեցի համոզել ես:

-Ես չեմ սիրում Նոյի թվի երգեր: Ես սիրում եմ նոր երգեր ու ռեփ:

Մենք սկսեցինք վիճել և իրար վատ խոսքեր ասելով՝ գնացինք ամեն մեկս մեր տուն:

Ռաֆայել Բաբլոյան, 10 տ.

***

Հանուն լուսանկարչության

Մի սեպտեմբերյան առավոտ տնեցիները որոշեցին ինձ տանել ֆիզիկայի պարապմունքի: Ես գնացի, իհարկե, չուզելով: Ես չէր սովորում ֆիզիկա, և տնեցիները որոշեցին պայման դնել իմ առջև.

-Կա՛մ ֆիզիկա կսովորես, կա՛մ էլ քեզ ֆոտոյի պարապմունքներից կհանենք:

Ես ֆիզիկա չեմ սիրում, որովհետև ինձ համար անհետաքրքիր և անհասկանալի է, իսկ լուսանկարչությունը շատ եմ սիրում, և բոլոր տնային հանձնարարությունները հաճույքով եմ կատարում: Բայց ես ֆիզիկա սկսեցի սովորել, որպեսզի ապացուցեմ, թե ինչքան եմ սիրում լուսանկարչության դասընթացները:

Գարիկ Ավագյան, 15 տ.

«Խաբարբզիկ», 2010թ.