Լինելով պատմաբան և առաջին հերթին հայ, պարտքս եմ համարում անդրադառնալ այն վիճակին, ինչ հիմա կատարվում է մեր երկրում: Տավուշը մի վայր է, որտեղ յուրաքանչյուրը կարող է գտնել ինչ-որ յուրահատուկ բան և զգալ իրեն այդ գեղեցիկ մարզի մի մասը… Տավուշը պատմական մարզ է Հայաստանի հյուսիսարևելյան մասում, որը սահմանակից է Ադրբեջանին և գտնվում է լեռնաշղթաների և կանաչ հովիտների միջև։ Այս տարածաշրջանը հարուստ է բնական գեղեցկությամբ և մշակութային ժառանգությամբ, ինչը այն դարձնում է եզակի և նշանակալի երկրի համար: Տավուշը հայտնի է իր գեղատեսիլ բնապատկերներով՝ ներառյալ անտառները, գետերը և լճերը։ Պարզ և Գոշ լիճը տեղական տեսարժան վայրերից են, որոնք գրավում են զբոսաշրջիկներին: Կանաչ հովիտներն ու լեռնային լանդշաֆտները ստեղծում են հարմարավետության և հանգստության մթնոլորտ: Տարածաշրջանն ունի հարուստ մշակութային ժառանգություն, այդ թվում՝ պատմական հուշարձաններ և տաճարներ։ Հաղարծին և Գոշավանք վանքերը նշանավոր տեսարժան վայրեր են, որոնք վկայում են տարածաշրջանի դարավոր պատմության և ճարտարապետության մասին: Տավուշը մարտահրավերների առաջ է կանգնած՝ կապված Ադրբեջանի հետ սահմանային դիրքի հետ: Կատարենք պատմական ակնկարկ կամ համեմատություն, ոնց ճիշտ եք գտնում:
Գարեգին Նժդեհը, նույն ինքը՝ Գարեգին Տեր-Արթունյանը, հայ ռազմական և քաղաքական գործիչ էր, ով նշանակալի դեր է ունեցել Հայաստանի պատմության մեջ, հատկապես Սյունիքի մարզում իր գործունեության հետ կապված։ Նա հայտնի է 20-րդ դարասկզբի Սյունիքում և այլ մարզերում հայկական շահերի պաշտպանությամբ: Նա կարողացավ իր վրա վերցնել ամբողջ Հայաստանի պաշտպանությունը, որի հիմքը Սյունիքն էր: Նա կազմակերպել և ղեկավարել է շրջանի հայ բնակչությանը պաշտպանող ռազմական ջոկատներ, իր ռազմական գործողություններով և կազմակերպչական հմտություններով ամրապնդեց հայկական ներկայությունը Սյունիքում և այլ վիճելի շրջաններում, ինչը օգնեց պահպանել վերահսկողությունը Հայաստանի համար նշանակալի տարածքների վրա: Ու ես հիմա չեմ պատրաստվում ընդունել այն փաստը, որ նույնը Տավուշում անել հնարավոր չէ: Տավուշը Հայաստանի պատմության մեջ կարևոր դեր է խաղում որպես ռազմավարական կարևոր տարածաշրջան։ Այս շրջանի պաշտպանությունն ու հզորացումը նախկինում հայ տիրակալների և զորավարների համար կարևոր խնդիր էր։ Տարածաշրջանի զարգացման հեռանկարները կախված են անվտանգության և ենթակառուցվածքների բարելավումից, ինչպես նաև պետության և միջազգային կազմակերպությունների կողմից ներդրումներ և աջակցություն ներգրավելուց: Զբոսաշրջության զարգացումը կարող է կարևոր դեր խաղալ, ինչը կարող է նպաստել տնտեսական աճին և աշխատատեղերի ստեղծմանը։ Տավուշը եզակի տարածաշրջան է, որտեղ խաչվում են պատմությունը, մշակույթն ու բնությունը։ Իսկ ի՞նչ է պետք կործանման չգնալու ու Տավուշը չկորցնելու համար: Պետք է լինել հայրենիքի հետ, հայրենիքի կողքին: Տավուշը կարող է և պետք է զարգանա… Եվ ինչպես ասում էր Ուինսթոն Չերչիլը՝ «Երբեք մի հանձնվեք, երբեք մի զիջեք, երբեք և ոչ մի բանում, մի զիջեք ոչ մեծ, ոչ փոքր, ոչ ահռելի, ոչ աննշան հարցերում: Մի զիջեք ոչ մի բանի առաջ՝ բացառությամբ ձեր պատվի և առողջ դատողության»: