Աստղիկ Հունանյանի բոլոր հրապարակումները

astghik hunanyan

Սա Չապլինի նամակը չի

Աստղը՝ պարոն Փաշինյանին, Աստղը՝ պարոն Փաշինյանին, լսվո՞ւմ է:

Հուսամ նամակս Ձեզ կհասնի և ավելի հուսամ՝ այն անտեսված թղթի (կամ էլ հղման) կտոր չի մնա: Ձեզ է գրում եղեգնաձորցի մի աղջիկ, ով, ինչպես և Դուք, մի քիչ շատ ընդդիմադիր է (լավ, մի քիչ շատ-շատ), ազատ է իր ասածի ու արածի մեջ ու ամեն իրեն հուզող հարց սիրում է բարձրաձայնել: Բայց ինքներդ էլ գիտեք՝ ռեժիմը ազատ խոսողներին ինչ անակնկալներ է մատուցում, ու Ձեզ գրող աղջիկը «խոսել սովորելուց» ու գիտակից դառնալուց հետո երազել է օր առաջ լքել Հայաստանը, գնալ ու ապրել մի վայրում, որտեղ օրենքները միայն ձևի համար գրված չեն լինի, որովհետև համոզված է եղել, որ իր նմանների տեղը կարծրատիպերի երկիր Հայաստանը չէ: Համոզված ԷՐ, որովհետև հիմա չի մտածում, որ Հայաստանը վերջնական կործանված երկիր է: Ցանկություններով ու խնդրանքներով Ձմեռ պապին են, չէ՞, գրում, բայց Հայաստանում Դուք բոլոր սերունդների պապն եք դարձել (չնայած, երիտասարդ հայրիկ եք):

Քանի որ Ձեզ հաջողվել է Ռուսաստանին ստիպել, որ գոռա «Хотим как в Армении», երբ դրանից միայն մի քանի օր առաջ մտածում էր, որ Հայաստանում մարդիկ մենակ ասֆալտ փռել գիտեն, ուրեմն, ամեն ինչ էլ կհաջողվի: Հուսամ Ձեր հարցում չեմ սխալվում, Դուք էլ հո՞ գիտեք, թե էդ 7% հանգած հրաբուխը ինչերի է պատրաստ: Լա՜վ, անցնեմ բուն թեմային:

Ամենաառաջին բանը, որ ես ուզում եմ, դա ճահճացած կրթական համակարգի արմատախիլ անելն է: Դրանից են գալիս մյուս բոլոր խնդիրները, լուրջ եմ ասում: Բայց մի րոպե, որպեսզի թյուրըմբռնում չլինի, ասեմ՝ խոսքը իմ դպրոցի մասին չի, խոսքը ողջ կրթական համակարգի մասին է: Եվ ուրեմն՝

Ես էնպիսի կրթական համակարգ եմ ուզում, որ ուսուցիչը աշակերտին ստիպի իր իրավունքների ու ապագայի համար պայքարել, ոչ թե իր կամքից անկախ փակի դպրոցում (ինչպես վերջերս արեցին հազարավոր դպրոցներում):

Ես էնպիսի կրթական համակարգ եմ ուզում, որտեղ ոչ թե երեխաների մտածելակերպը կսահմանափակեն, այլ կզարգացնեն ստեղծագործ միտքը, որտեղ 5-6-րդ դասարանցին ուսուցչին չհարցնի՝ մի տո՞ղ բաց թողնի, թե՞ երկու, այսինքն, ունակ լինի սեփական, թեկուզ և հասարակ որոշումներ կայացնելու, որտեղ ջնջումները ու լուսանցքից դուրս գալը սխալ չհամարվեն:

Կրթական համակարգ, որտեղ կմոտիվացնեն, ոչ թե կկոտրեն, որտեղ ամեն երեխայի առանձնահատուկ մոտեցում կցուցաբերվի, ոչ թե ձկանը հիմար կհամարեն իր թռչել չկարողանալու, իսկ թռչունին իր լողալ չկարողանալու համար:

Ու ընդհանրապես, Դուք գիտե՞ք, թե ինչ է նշանակում սովորել հումանիտար հոսքում, երբ բոլոր դասագրքերը «ճչում են» հումանիտար լինելուդ մասին: Ասենք՝ ահավոր բարդ տերմիններով բացատրվում է դասը (էն էլ թռուցիկ), իսկ դու բան չես հասկանում ու ավտոմատ սկսում ես վատ սովորել էդ գրողի տարած առարկաները: Ներեցեք, իհարկե, բայց գրքերի հեղինակները ոնց որ ամբողջ ուժով ուզենան ցույց տալ, որ դու հումանիտար ես ու հեչ էլ բան չես հասկանում քո հոսքին չպատկանող առարկաներից: Բնագիտական առարկաներից եմ խոսում, մինչդեռ մեր հոսքի դասագրքերն էլ են անտանելի վատը: Ես հիմա հիմնվում եմ իմ նախորդ տարիների, օրինակ, գրականության, գիտելիքների վրա, որովհետև անցյալ տարիներին մեզ մատուցվում էր և՛ ավելի շատ, և՛ ավելի մատչելի նյութ, քան հիմա: Կարծես՝ եթե հումանիտար ենք, ուրեմն պիտի լիքը բարդ ու ապուշ բառեր իմանանք:

Հետո, ես էնպիսի կրթական համակարգ եմ ուզում, որ աշակետին մատուցվի էնպիսի նյութ, ինչպիսին հետո միասնական քննություններին է պահանջվում, կամ հակառակը, թե չէ՝ մեղք են մեր ծնողները, միլիոններ են ծախսում, մի քանի պարապմունքների ենք գնում, որ նորմալ քննություն տանք: Եվ ինչի՞ համար է դպրոցը…

Ինչ վերաբերվում է քննություն տալուն, գիտեի՞ք, որ շատ դպրոցներում 9-րդ դասարանի քննություններին երեխաներից շատ խոշոր գումարներ են պահանջում կարմիր դիպլոմներ տալու համար, ու եթե չտաս, ինչքան էլ լավ հանձնած լինես քննություններդ, մի առարկան ցածր են գնահատում ու «գցում» քեզ կարմիր վկայկանից: Փառք Աստծո, իմ դպրոցում նման ահավոր բաներ չկան, բայց մարզերից ու Երևանից ընկերներիցս շատերը դրա զոհն են դարձել, բա՜:

Ես ուզում եմ, որ դպրոցում Նալբանդյաններ դաստիարակեն, ոչ թե ուղղակի ստիպեն իր գրած բանաստեղծությունները ժամերով անգիր անել, ես չեմ ուզում պաթոսախեղդ լինել վերջիվերջո:

Ես ուզում եմ ապրել սովորեցնի, կյանքի դժվարություններին նախապատրաստի դպրոցը, ոչ թե՝ փողոցը: Ես էնպիսի կրթական համակարգ եմ ուզում, որ ուսուցիչը աշակերտին չասի՝ ուղիղ նստի, թե՝ թեք, սև ու սպիտակ հագնի, թե կանաչ ու մանուշակագույն, պատռված շալվար, թե՝ ինչ, մազերը փռի, թե կապի, վերջիվերջո, դպրոցը մեր տունը չէ՞ր…

Մեզ ուսուցման նոր մոթոդներ են պետք, պարոն Փաշինյան: Եկեք ինչ-որ քննադատական մտածողության առարկա մտցնենք էդ համակարգի մեջ: Աստծու սիրուն, միայն չասեք՝ հասարակագիտությունը տենց մի բան է: Ըստ իս՝ հասարակագիտությունը իմ երազած առարկայի լրիվ հակառակ առարկան է: Էս ամենից կբխի սերունդ, որ չի լռում ու սերունդ, որ չի լռեցնում: Փորձեք կոտրել էդ կարծրատիպերը, դրանք էնքա՜ն են խանգարում ինձ ու իմ նման շատերին: Իսկ ինչից են սկսում կարծրատիպերը մնալ կարծրատիպե՞ր, իհարկե դպրոցից:

Մի բան էլ առաջարկե՞մ: Պատմություն երեխաներին ավելի հեշտ սովորեցնելու համար կարող եք ինչ-որ հաղորդում ստեղծել, բայց ոչ պաթոսից ու ստից կազմված: Ասենք՝ Նժդեհի մասին ֆիլմը տեսել ե՞ք, էդ ֆիլմից, օրինակ, ես Նժդեհի մասին ավելի շատ բան եմ սովորել ու ավելի հոգեհարազատ կերպար դարձրել ինձ, քան ուղղակի էդ պատմությունն ուսումնասիրելով: Նույն կերպ «Հին արքաները» հեռուստասերիալը, որտեղ չեն գոռում, որ հայերը սրբություն են, ու ամեն-ինչ շատ սիրուն ներկայացվում է:

«Եկեղեցու պատմության» մասին երևի ուղղակի լռեմ: Էնտեղ ասում են՝ անբարոյական է չխոնարհ մարդը, ու հետո թե բա՝ խոնարհ մարդը պետք է հասարակության կարծիքի «ծառան» լինի: Բայց իսկապես, երևի լռեմ:

Էլ չեմ հիշում՝ ինչ կարկառուն խնդիրներ ունի մեր կրթական համակարգը, բայց մի բան էլ ուզում եմ խնդրել: Ուղղակի ամոթալի քիչ աշխատավարձ են ստանում բոլոր ուսուցիչները, մի քիչ անարդար է, չէ՞: Օրինակ, իմ դպրոցում էնքան ուսուցիչներ կան, որ ուղղակի հսկայական գիտելիքի շտեմարաններ են, ու ոնց որ կառավարությունը իր մի քանի կոպեկով ձեռք առնի էդ մարդկանց: Մնացածը Դուք մտածեք, եսիմ…

Ես գիտեմ, որ Դուք կախարդական փայտիկ չունեք, բայց հասկանո՞ւմ եք, բոլոր մյուս նախարարությունների արդյունավետությունը կապված է դրանք ղեկավարողների հետ, որոնք էլի մարդիկ են ու էլի դպրոց են հաճախել: Ավելի լավ կրթություն ստացածները էլ ավելի լավ կանեն իրենց գործը, ամեն ինչ հենց կրթական համակարգից էլ կախված է:

Շնորհակալություն: Կապի վերջ, կապի վերջ…

astghik hunanyan

Գլխիդ ցցված ալեհավաքներով երբ կարդաս ինձ

Վեցերորդ, թե քսաներեքերորդ կոնֆետն էի ուտում։ Անունը չեմ ասի, մեկ է՝ չես հիշելու։ Պետք էլ չի, որ հիշես։ Լավ կանես նաև մտածես, որ մտածված չեմ ասում։ Նախանձ եմ, ինչ խոսք։ Բայց արժի՞ նախանձություն համարել էն, որ դու ինչ-որ բանը կամ ինչ-որ մեկին քոնն ես դարձրել ու չես ուզում կիսել ուրիշի հետ։ Չեմ կարծում։ Համենայնդեպս, ես քեզ հետ իմ կոնֆետները չեմ կիսելու, ոչ էլ քեզ՝ ուրիշի հետ։ Դու կրակն ես ընկել, կրակը չէ, է, հրդեհը։ Ահռելի, անմար հրդեհը։ Չեմ հիշում հրշեջ ծառայության հեռախոսահամարը, թե չէ, գիտե՞ս, շտապ կզանգահարեի, կգային, քեզ կհանեին այդ անիծյալ կրակից։ Ի՜նչ վատ հիշողություն ունեմ, չէ՞։

Ամբողջ գիշեր չեմ քնել, նայել եմ սենյակիս պատին շատ պատահաբար «թանաքոտած» անունիդ ու նոր անուն եմ մտածել քեզ համար։ Ավելի հարմարը, կարծում եմ, չկա։ Դե, համենայնդեպս մինչև շաբաթվա վերջ եմ այդպես կարծելու։ Դեմենտոր։ Ի՞նչ կասես։ Հը՞, ի՞նչ ես էդպես նայում։ Քո նոր անունն է, ծանոթացիր։ Շատ լավ էլ գիտես՝ ինչ է «դեմենտորը»։ Էդպես էլ գիտեի. մոռացել ես։ Մոռացել էի, որ ավելի կարճ հիշողություն ունես, քան մեկ նանոմետրն է։ Դեմենտոր եմ դրել, որ ինչքան ուժ ունեմ՝ բնութագրեմ էությունդ ու էն, որ ամեն անգամ, երբ գաս, ուրախ հիշողություններ, կյանք, հոգի, ինչ ունեմ-չունեմ՝ քաշելու ես, տանես։ Իսկ դու ամեն շաբաթ պարտաճանաչ կգաս։ Ես հո գիտեմ։ Թե չէ՝ ո՞վ պիտի անհաջողակ լինելուս մասին հիշեցնի։ Ասում է՝ եթե «ամենաանհաջողակը» խորագրով մրցույթ ստեղծեն, դու երկրորդ տեղը կգրավես։ Ինչո՞ւ ոչ առաջինը, դե, որովհետև անհաջողակ ես։ Այդ ով էր ասել…

Ընդհանրապես, ես ընդունակ եմ։ Բայց քեզ ատել ու էդ անիծյալ պատրոնուսը ստեղծել էդպես էլ չկարողացա։ Կսովորեմ, խոսք եմ տալիս։ Չնայած ձեզ մոտ՝ Դեմենտորիումում, ծնված օրվանից են պատրոնուս ստեղծում, չէ՞։ Հա, էդպես մի նայիր, ամեն անգամ անունդ փոխելիս մոլորակիդ անունն էլ համապատասխան ապուշությունն եմ դնում։ Հիշո՞ւմ ես՝ անցյալ շաբաթ անունդ ականջ էր, նախանցած շաբաթ՝ ջրծաղիկ։ Իսկ մի 50-60 շաբաթ առաջ դու ընդհանրապես գոյություն էլ չունեիր։ Համենայնդեպս, ոչ իմ գլխում։ Բան ու գործ չունեի՝ անուն մտածեի մի այլմոլորակային ընկերոջ համար, ով իմ գոյության մասին դեռ չգիտեր։

Գիտեմ, որ կարդալու ես։ Դու քո գլխի վրայի երկու գրավիչ ալեհավաքների միջոցով բառերս կհավաքես, հատ-հատ ճիշտ հերթականությամբ կդասավորես, որ հասկանաս՝ ինչ նամակ է ուղարկել ոչ այնքան հին ու ոչ այնքան թմբլիկ ընկերդ Երկիր մոլորակից։ Չմոռանաս, հա, մեր «ճիշտ հերթականությունը» լրիվ այլ է։ Ի դեպ, մեր մոլորակն էլ քանի գնում՝ փչանում է։ Ե՞րբ ես ինձ այստեղից վերցնելու։ Չեմ համբերում, երբ եմ տեսնելու ձեր թռչող ու հաչացող, ընձուղտի պարանոց ու փղի կնճիթ ունեցող կատուներին։ Հիշում եմ՝ սիրելիդ կանաչն է։ Ես էլ եմ հենց դրան սիրում, ազնիվ խոսք։

Դե լավ, կարծում եմ՝ նամակս ավարտելու ժամանակն է։ Շատ գործեր ունեմ։ Պիտի գնամ ֆիզիկա սովորելու։ Հա, էստեղ՝ մեզ մոտ, «ճշգրիտ» գիտություններ են սովորում, իսկ դա էլ, գիտե՞ս, քեզ, մոլորակդ ու ամեն ինչ հերքող գիտություն է։ Մինչև անգամ ստորաբար զգացմունքներս է հերքում։ Ճշգրիտ եմ ասել, է՜։ Ֆիզիկան համարձակ հայտարարում է, որ 16 Հց-ից փոքր հաճախությամբ ձայնային ալիքները մարդու ականջը չի ընկալում։ Բայց արդյո՞ք։ էդ դեպքում ինչպե՞ս է 16 Հց-ից շա՜տ ավելի փոքր հաճախությամբ «ծվծվոցդ» ականջիս թմբկաթաղանթը տատանման մեջ դնում, այն էլ միայն իմը։ Հարց է, որ կա։ Ինչ արած, գնացի…

Կսպասեմ քեզ էլի նույն տեղում, նույն ժամին, մինչև նոր անուն մտածեմ քեզ համար։

Հ․ Գ․ Որ գաս իմ գլուխ, կբերես հետդ թռչող ու հաչացող, ընձուղտի պարանոցով ու փղի կնճիթով կատվիկին, մի իմանամ, թե ում եմ այդքան շատ սիրում։ Իսկ ես երևի քեզ իմ կոնֆետներից մեկը կտամ։ Երևի։

astghik hunanyan

Օդում ապրել ցանկացող ձուկը

-Բարև ձեզ։

-Բարև ձե՞զ։

-Կարո՞ղ եմ ձեզնից հարցազրույց վերցնել, ուղղակի շատ եմ լսել ձեր մասին ու…

-Ինչպես կասեր Ջեք Ճնճղուկը, օյ, կներեք, կապիտան Ջեք Ճնճղուկը՝ եթե լսել եք իմ մասին, դա արդեն շատ բանի մասին է խոսում։

-Փաստորեն «Կարիբյան ծովի ծովահենները» ֆիլմի սիրահար եք, հա՞։

-Դե հա, ի՞նչ մեղքս թաքցնեմ։ Ես բոլորի կողմից փնտրվող ութերորդ հրաշալիքն եմ։

-Ներեցեք, ուրիշ հարց էի տվել։

-Ախ, հա, հա, նաև շատ հետաքրքիր անձնավորություն եմ։

-Իսկ էլ ի՞նչ ֆիլմեր եք սիրում։

-Դե գիտե՞ք՝ ոնց, ես նաև շատ բարեհոգի եմ։ Ամբողջ աշխարհի հոգսերը ոնց որ տված լինեն ինձ։ Վերցրել եմ շալակս, բողոքելով գնում եմ։

-Ո՞ւր եք գնում։

-Գրողի ծոցը։

-Ինչ վերաբերվում է գրելուն, լսել եմ՝ գրում եք։

-Մեծ հաշվով բոլոր դպրոցականներն էլ գրում են, կարդում են, սովորում են, ի՞նչ արտասովոր բան կար դրա մեջ։

-Ի՞նչն է ձեզ համար կյանքում ամենակարևորը։

-Սիրելը։

-Օ՜, դուք սիրել է՞լ գիտեք։

-Դե, իհարկե։ Ես ուղղակի խենթանում եմ ինքս ինձ համար։ Հե՜յ, իսկ դուք ի՞նչ մտածեցիք։

-Ինչպե՞ս եք վերաբերվում ձեր մասին ուրիշների բամբասանքներին։

-Ինչպես կենդանաբանական այգում փակված ուղտը՝ եկող-գնացողներին։

-Այսի՞նքն։

-Թքած ունեմ, սիրելիս։

-Բայց ես լսել եմ, որ դուք շուտ հուզվող եք ու լա՜վ էլ նեղվում եք վատ կարծիքներից։

-Օյ, չէ՜, ես ուղղակի էդ պահին մի շատ ծիծաղելի անեկդոտ եմ հիշում, այնքան եմ մտքիս մեջ ծիծաղում, որ արցունքները հոսում են աչքերիցս։ Թե չէ՝ ի՞նչ նեղվել, ի՞նչ բան։

-Կա՞ կախարդանք ըստ ձեզ։

-Դե, իհարկե, հակառակ դեպքում ինչպե՞ս պիտի բոլոր մարդկանց ենթագիտակցության մեջ տրոլների, մարդագայլերի, Ձմեռ պապի, հրեշտակի և այլ գերբնական «դեմքերի» կերպարները նույնը լինեին։ Ու հետո՝ ես հենց ինքս կախարդանք եմ, էդ ի՞նչ չհավատալու մասին է խոսքը։

-Նկարագրեք ձեզ երկու բառով։

-Էգոիստ, մորալիստ, լավատես, վատատես, իրատես, երազող, ծույլ, նպատակասլաց, պերֆեկցիոնիստ, հումորասեր, անլուրջ, անպատասխանատու, կրեատիվ, սարկաստիկ, միշտ ուշացող, տարօրինակ, անօրինակ, բնօրինակ…

-Լավ, լավ, ամեն ինչ պարզ է։ Իսկ ինչի՞ մասին եք հենց հիմա մտածում, մանուշակագույն պուտիկներով կանաչ ընձուղտի՞։

-Այդ ընձուղտը թամբելու։

-Ո՞ւմ կարող եք ցանկացած պահի ցանկացած բան վստահել։

-Ադոլֆիկին, Վերնոնին, Շապուհին, Սոնիկին, Ասքանազին, Մարգոյին…

-Ովքե՞ր են նրանք։

-Արջուկներս, իհարկե։

-Իսկ սիրո՞ւմ եք գրքեր կարդալ։

-Հա՜, շա՜տ, օրական տասից ավելի ֆիլմ եմ նայում ու մի քանի սեզոն՝ սերիալներիցս։

-Բա գի՞րք։

-Իսկ էդ ո՞վ չի սիրում շատ նոր կամ շատ հին գրքերի հոտը։

-Թարս ոտքի վրա՞ եք արթնացել, թե՞ ուղղակի թարս ոտքի վրա ծնվել եք։

-Այ թե մերոնք ուրախացել էին ծնվելուցս, է՜, էսօրվա պես հիշում եմ։ Աչքերս բացեցի, մորս գրկում էի, ճաքճքած պատերով հիվանդասենյակ էր, որտեղ մի քանի կոտրված պահարան կար ու մի բժիշկ, ով աչքերը լա՜յն բացած նայում էր ինձ ու հիանում։ Ա՜յ թե սիրունիկ երեխա էի։ Ու գիտե՞ս, ոչինչ չի փոխվել։ Ես մինչև հիմա էն սիրունիկ մեծ երեխան եմ, հիվանդասենյակի պատերն էլ էն «սիրունիկ», ճաքճքած պատերը։ Իսկ այ, ջարդված պահարաններն էլ չկան։ Հիմա դրանք ուրիշ ջարդված պահարաններով են փոխարինվել։

-Լավ, ո՞վ եք դուք առանց հեռախոսի։

-Հանճար, միլիարդատեր, փլեյբոյ, ֆիլանտրոպ։

-Բայց դրանք Թոնի Ստարկի խոսքերն են։

-Հա՞, դե ուրեմն՝ ձուկ, որը ցանկանում է ապրել օդում։

-Ո՞րն է ձեր սիրելի բառը և ինչո՞ւ է հենց դա։

-«Ջան»-ը։ Էնքան սեր ու ջերմություն կա էդ երեք տառի մեջ։ Ու հետո, էդ ո՞ր երկիրն ունի էդպիսի բառ. «Ամերիկաներ»՝ What?, Ռուսաստաններ՝ что?, Հայաստան՝ հա ջա՜ն։

-Եղել է՞, որ միշտ ուզել եք ինչ-որ հարցի պատասխանել, սակայն այդ հարցը ձեզ երբեք չեն տվել։

-Այո՛, միշտ ուզեցել եմ՝ հարցնեն, թե ինչ կանեի, եթե իմանայի, որ սա իմ կյանքի վերջին օրն է։ Պատասխանեմ. մի ամբողջ գինու շիշ կքաշեի գլուխս (ինչն իմ մասնագիտությունն է), կհագնեի «սփայդըր մեն»-ներով, «բեն թեն»-ներով, «բեթմեն»-ներով, «սկուբիդուբիդու»-ներով ու վարդագույն պոնիներով գիշերազգեստս, գզգզված մազերով դուրս կվազեի փողոց ու ամբողջ ուժով կգոռայի, որ ես ջրահարս եմ։

-Իսկ ի՞նչն է խանգարում ձեզ նման բան անել։

-Ո՞վ է գժվել՝ վարդագույն պոնիներով գիշերազգեստ հագնի։

-Եթե դուք պետք է փոքրիկ երեխային ընդամենը մեկ խորհուրդ տաք ամբողջ կյանքի համար, ո՞րը կլինի դա:

-Կասեմ՝ մի ատիր «շուտ քնելու» պատիժները, լուրջ, մի ատիր։

-Ի՞նչն եք նախընտրում՝ ձախողում առանց փորձելո՞ւ, թե՞ ձախողում փորձելով։

-Հաղթանակ։

-Եթե ոչ հիմա, ապա ե՞րբ:

-Հեսա։

-Իսկ ո՞րն է ձեր կատարելության գաղտնիքը։

-Ես կասեի, միայն թե դա գաղտնիք է։

-Եվ վերջում՝ ի՞նչ կցանկանայիք ասել ընթերցողին։

-Սիրելինե՛րս, հարգելինե՛րս, թանկագիննե՛րս, մի փնտրեք երջանկություն. ես այսօր տանն եմ։

-Լավ, Աստղ ջան, շնորհակալություն հարցազրույցի համար։

-Խնդրեմ, Աստղ ջան։

astghik hunanyan

Ձմեռ ա, գարուն ա արել

Մի առիթով հայոց լեզվիս ուսուցչուհին ասաց․ «Ածանցումը բառակազմության ամենալավ եղանակն է»։ Դեմ եմ։ Ամենալավ եղանակը գարունն է՝ իր 90 օրով հանդերձ։ Չէ՜, չկարծեք՝ ես գարնանն եմ ծնվել, դրա համար եմ էդ եղանակն ամենալավը համարում (ճիշտ ուղու վրա եք, էդպես էլ կա), ուղղակի գարունը մոտիվացիայի ու հավեսը հետ բերելու եղանակ է։ Եղանակ չասես՝ ադամանդ ասես։

Արթնանում ես թռչունների ծլվլոցից, ամեն ինչ հեքիաթային է։ Միայն թե հեքիաթում թռչունները ծլվլում են հաճույք պատճառելու համար, իսկ իմ կյանքում թռչունները ծլվլում են, որ անուշ քնիցս հանեն ու ցույց տան, թե բա՝ տես, Աստղ ջան, տես, թե ոնց ենք «հարամել» սենյակիդ պատուհանները, ծըվ-ծըվ, ծըվ-ծըվ։ Հեքիաթ եմ ասել, է՜։

Մի խոսքով, դուրս ես գալիս տնից։ Ու դու թեթև ես հագնված, Կառլ, թե՜-թև՜։ Մի բարակ բաճկոն, վանդակավոր վերնաշապիկ, նույնքան բարակ շալվար ու կեդեր։ Ու ինչքան էիր սպասել կեդեր հագնելուն, քանի ու քանի տանջալից ամիս։ Սառը, սպիտակ երկնքով, «չոր ու ցամաք» ձմռանից հետո էլ գրողի տարած խոտի կանաչն ու երկնքի կապույտն էնքան են սիրունացնում ամեն ինչ, որ աչքդ սովորականի պես չի ծակում քարուքանդ եղած ասֆալտը, էդ ասֆալտի փոսերի մեջ վայրենաբար թափված աղբը ու էլի լիքը բան։ Դու անգամ չես էլ հասցնում մտածել, որ երկիրը երկիր չի։ Ուղղակի հաճույք ստանալով գնում ես դպրոց։ Դու տեսնում ես ճամփին էլի «թեթև» հագնված մարդկանց։ Ու ինչքան ես երջանկանում, որ տեսնում ես, թե ինչքան են երջանկանում, երբ տեսնում են, թե ինչքան երջանկացած ես քայլում։ Բայց հետո հասկանում ես, որ էդ մարդկանց մոտ երջանկության ժպիտ չէ, այլ ուղղակի ծիծաղ։ Ու գուշակիր՝ ինչի՞ են նայում քեզ ու ծիծաղում։ Հավանաբար պատուհաններիդ օրին ես ընկել, հա՞։ Դե լավ, չէ։ Ոչ էս անգամ։ Ուղղակի մարդիկ «շատ լուռ» հետևում են, թե ինչպես են մեղուները եկել, թառել շորերիդ ու մազերիդ, որովհետև որոշել ես գարնանը համահունչ վառ գույնի շորեր հագնել։ Հա, իրենք քեզ խոտի կամ նեկտարի տեղ են դնում։ Բա որ իմանաք՝ ինչքան անուշ է բուրում ծլող-ծաղկող խոտի հոտը, ինչքա՜ն խաբուսիկ է էդ մի կտոր լազուրից ժպտացող արևը ու էդ ինչքա՜ն ես փոշմանելու, որ մամայիդ չես լսել ու թեթև ես հագնվել։ Հա, հա, էդ ո՞վ չի փոշմանի մի քանի օր ջերմության մեջ պառկած մնալուց ու առավոտից իրիկուն խրատ լսելուց հետո։ Ու ինչո՞ւ, ինչ է թե՝ արևը խաբել է քեզ։

Ես, որ էդքան խոսեցի դպրոցի ճամփին, պատկերացրեք՝ արդեն դասերը վերջացել են ու ժամանակն է տուն գնալու։ Տուն գնա՞լ, ի՞նչ տուն գնալ։ Հիմա դու պիտի գնաս ու ամբողջ քաղաքդ կամ գյուղդ ոտնատակ անես, որովհետև թո՜ւյն եղանակ է դրսում։ Պիտի ականջակալներդ դնես ականջներիդ, Imagine dragons-ի նոր երգը լսելով՝ շունչը փչելու աստիճան քայլես, ու հետո միայն «սառած-սատկած» գաս տուն, դաս անես։ Հա, էս տարի ձմեռը գարուն էր արել։ Ու էս ամեն ինչը ես արդեն իսկ զգում եմ հիմա՝ փետրվարին։

Հ. Գ․ Ինչպես սկզբից ակնարկեցի՝ գարնան մի անձրևոտ ապրիլի երեքին ծնվեց աշխարհիս կրակը՝ ես։ Նվերներ, նվերներ, նվերներ, հավես նկարներով թեյի բաժակ, նվերներ… (Վայ, չէ, չէ, ոչինչ չեմ ակնարկում)։

astghik hunanyan

Ծերացած ու չծերացած հոգիների մասին

Բարև, իմ վախկոտ ընկեր։

Ինչպե՞ս ես։ Մեկ է՝ բողոքելու ես ու ասես, որ լավ չես, գուցե ֆանտաստիկ թանկացումներից, իշխանությունից ու Նոր տարվա անընդհատ կրկնվող «խորհրդից» էլ բողոքես, դրա համար արի` շրջանցենք էս ձանձրալի հարցերի կույտը, ու էլ չհարցնեմ՝ ո՞նց դիմավորեցիր Նոր տարիդ։ Ես, որ լավ եմ դիմավորել, շա՜տ լավ։ Համենայն դեպս, երբ ունես այնպիսի ընկերներ, որոնց համար կարող ես Նոր տարվա գիշերը «փախչել» տնից ու գնալ իրենց հետ դիմավորելու Ամանորդ, ոչինչ վատ լինել չի կարող, չէ՞։ Դե հա, ի՞նչ խոսք։

Հա, չշեղվենք։ Հիշո՞ւմ ես, որ սկզբից քեզ բարևելուց «վախկոտ» անվանեցի: Դե, չնայած «մուննաթ» հայացքով հաստատ մի տասը վայրկյան էդ բառին նայած կլինես, մի խոսքով, ուզում եմ բացատրել, թե ինչու քեզ էդպես անվանեցի։ Շատ պարզ պատճառով. որովհետև դու վախենում ես։ Հնարավոր է՝ վախենում ես չմուշկներով սարդերից, կամ էլ անմազ մարդու սանրից (ուրիշ ապուշություն մտքիս չեկավ), բայց հնարավոր չի, որ ոչնչից չվախենաս։ Ես էլ եմ հազարավոր բաներից վախենում, բայց երևի ամենաշատը վախենում եմ անտարբեր դառնալուց ու մենակ մնալուց։ Արի միասին մտածենք։

Ես ունեմ էնպիսի ընկերներ, ում համար հաստատ արժի «գլուխ տալ»։ Էդ մարդկանց հետ շատ հանգիստ կարող ես հորդառատ անձրևի տակ քայլելով գնալ մարդկանց տուն՝ Նոր տարի շնորհավորելու, շատ հանգիստ կարող ես մի էնպիսի «հարսանիք» բեմադրել, որ մի ամիս բոլորը դրանից խոսեն, ու էնպիսի ընկերներ, որոնց հարսանիքի ժամանակ կարող ես ամբողջ ուժով գոռալ ու ոգևորվել։ Ունեմ էնպիսի դասարանցիներ, որոնց հետ կարելի է ամբողջ դասամիջոցին «տաշի» գոռալ ու պարել, չնայած, որ տնօրենի «գլխի վրա ենք»։ Ունեմ էնպիսի ընկերներ, որոնց երբեք չեմ տեսել կամ տեսել եմ 1-2 անգամ, բայց ինձնից շատ եմ սիրում և ունեմ էնպիսի ընկերներ, որոնց ուղղակի կարելի է փողոցում տեսնելիս ժպտալ, անցնել առաջ, ու վերջապես ես ունեմ շատ մտերիմ ընկերուհի։ Մենք իրար հետ էնքան բան ենք արել, որ ձեր մտքի ծայրով էլ չեք անցկացրել հաստատ, իրար հետ ենք եղել լավ ու վատ օրերին, ու իրար հետ էլ կլինենք մի ամբողջ հավերժություն։ Բայց արդյո՞ք։

Ես ունեմ հսկայական շրջապատ, որի անդամներից ամեն մեկը իմ օրվա մի մասն անպայման կազմում է։ Մեկը պիտի պարտադիր «հումանիտար» ասի, մեկն անպայման անպոչ գդալի նման մեջ ընկնի, ես էլ նյարդայնանում ու ասեմ՝ մի մուկ խոսեց իր հերթին (չէ՞, Դավիթ ջան): Մեկը ամբողջ գիշեր չքնի, մտածի, թե ինչ բառերով առավոտյան վիրավորի, մեկին պիտի գրկեմ պարտադիր, մեկն ինձ պիտի գրկի, մի քանիսը պիտի թևերն ու գլուխները մոտիկ բերեն, որ սովորությանս համաձայն հարվածեմ, մի քանի ուսուցիչ պիտի ամեն վայրկյան հանդիմանեն ու ասեն. «Ա՜ստղ, սովորիր, գրողը տանի, քանի գնում, շարքից դուրս ես գալիս», «Ափսոս են էն 9-երը, որ շարել եմ քեզ, ափսո՜ս են», «Էն վերջում սուս մնացեք, Աստղիկ»… Մի քանի ֆեյսբուքյան ընկերներ պիտի անգամ շատ ծիծաղելի պոստերս «հահա»-ի փոխարեն ուղղակի լայքեն, մի քանիսի համար էլ պարտաճանաչ լուրջ պոստերս «հահա»-են, մի քանիսը պիտի գրեն ու ասեն, որ ուշ-ուշ եմ գրում, մի քանիսն էլ ուղղակի գրեն, տեսնելու՝ ո՞ղջ եմ, թե՞ մեռած։ Ու հետո պիտի անցնի մի 60 տարի ու վերջ։ Չլինի ոչ հին շրջապատս, ոչ սերն ու հետաքրքրությունը ընկերներիս հանդեպ, ոչ առօրյայիս մաս կազմող փոքր դետալները, ոչ մի բան, հասկանո՞ւմ եք։

Համենայն դեպս, մեր մեծերի հետ էդպես է։ Սա լացուկոց չէ, իրոք, բայց ի՞նչ եմ անելու համալսարանում՝ լուրջ-լուրջ դեմքերի հետ, առանց հիմար դասարանցիներիս: Չէ, մի մտածիր՝ կհարմարվեմ, և այլն, և այլն: Ես չեմ հարմարվի։ Լավ, սա դեռ մի կողմ։

Ասենք՝ նորից մարդ է մահացել մեզ մոտ («մեզ մոտ»-ը Վայոց ձորն է՝ փոքր մարզ, փոքր բնակչություն, ուր վատ լուրերը շուտ են տարածվում)։ Տատիկս կլսի, հետո կասի. «էհ, դասարանցիս էր, լավ մարդ էր», «Աստղ, գիտե՞ս, իմ ընկերուհին էր», և այլն, ու սառը հայացքով կնայի կամ վրաս, կամ պատին, ու վերջ։ Հասկանո՞ւմ եք. ոչ լաց, ոչ բան, ուղղակի «լավ մարդ է՞ր»։ Ես էդպես չեմ ուզում, ո՞նց կարելի է, ախր։ Հիմա անգամ ֆիլմի գլխավոր հերոսի մահանալուց եմ հոնգուր-հոնգուր լաց լինում, ու պիտի գա ժամանակ, որ չլացեմ էն մարդու համար, որի հետ ինչքան խենթություն ասես չե՞մ արել, կամ գուցե չհիշե՞մ անգամ էդ մարդուն։ Ինչի՞ են մարդիկ այդ աստիճանի անտարբեր դառնում, երբ մեծանում են, դեմքի մի քանի կնճի՞ռն է մեղավոր, ի՞նչ ծերացած հոգի, է՞։ Լավ, «ծերացած» օրինակ չբերեմ։ Էն հարցին, թե մաման ունեցե՞լ է մտերիմ ընկերուհի, դրական պատասխան ստացա։ Հարցնում եմ՝ մամ, բա ինչի՞ հիմա չեք շփվում, էդքան մոտիկ չեք եղե՞լ, ինչքան ես ու Մարիամը։

-Լավ էլ մոտիկ ենք եղել, բալես, իրար տուն ենք գնացել, մնացել, ընտանիքներով ենք մոտիկ եղել, վստահել ենք իրար ամեն ինչ։

-Բա ինչի՞ հիմա չեք շփվում։

-Դե որովհետև հիմա ամեն մեկն իր ընտանիքով ու հոգսերով ա, որ տեսնում ենք իրար փողոցում, բարևում ենք, էլի։

Հասկանո՞ւմ եք, ինչ եմ ուզում ասել: Մորս հոգին էլ ընդհանրապես «ծերացած» չի, բայց չի շփվում էն մարդու հետ, որի հետ կյանքի կեսն է անցկացրել։ Իսկ երբ ծերանա, իր թոռներին էլ կասի՝ ընկերուհիս էր, է, լավ աղջիկ էր: Իսկ ես էդպես չեմ ուզում։ Ես չափից շատ եմ սիրում իմ շրջապատը, որ էսպիսի բախտի արժանացնեմ։ Եսիմ, դուք էլ մտածեք, նայեք ձեր շուրջը, ինչքան ծանոթ-բարեկամ ունեք, որոնց հետո ուղղակի չեք հիշելու, ու որոնց նկատմամբ բացարձակապես անտարբեր եք դառնալու։ Ես երևի էդպես չեմ անի։

astghik hunanyan

Վարք Նարեկի

Ոչ ամանորյա շնչով բարևներ, ո՞նց եք, երկար ժամանակ է՝ չէի գրում։ Դե, ոչ թե սովորականի պես հավես չունեի, այլ գործերն էին խեղդում։ Հաստատ մտածում եք, որ եկել եմ էլի մի բանից բողոքեմ ու էլի ուղիղ մի ամիս կորչեմ։ Չկռահեցիք, էս անգամ պիտի գովեմ մեկին։ Իսկ այ, ո՞ր մեկին, կիմանաք մի քիչ ուշ։

Դեկտեմբերն էն ամիսն է, երբ մի խղճուկ հայացք ես նետում տարվա սկզբին, որ տեսնես՝ էդ տարում ի՞նչ արեցիր, ի՞նչ թողեցիր ու ինչքա՞ն փոխվեցիր։ Առաջին երկու հարցի մասին ավանդույթը չխախտելով՝ ուղիղ մի ամսից կխոսեմ (կատակեցի, 30 օրից ուշ կլինի արդեն, ես 29 օր հետո կխոսեմ), իսկ այ, երրորդ հարցն էն հարցն է, ինչի համար նորից գրում եմ։ Դե, մարդկանց փոխվելուն շատ բան կարող է նպաստել՝ եղանակը, հանգամանքները, կեղտոտված հագուստը, բայց մեծ հաշվով՝ մարդիկ են փոխում մարդկանց։

Այս տարի ինձ էլ մի մարդ փոխեց, ու պատկերացրեք՝ դեպի աջ (դե, դրական, էլի)։ Էն որ ասում են՝ դրական ու բացասական լիցքերն իրար ձգում են, չի ասվում, որ հետո դոմինանտը իր նման է դարձնում ռեցեսիվին, բայց ես ասում եմ, որովհետև նման մի բան էլ ինձ հետ է եղել։ Մի 1500 տարի առաջ էլ Կորյուն անունով մի աշակերտ ինձ նման նստեց, նստեց ու հասկացավ, որ պիտի իր ուսուցչի՝ Մաշտոցի կենսագրությունը գրի, ու հետո էդ ձանձրալի ստեղծագործությունը կոչի վարք (թե բա՝ սրբերի կենսագրություն)։ Ես ոչ մի սրբի մասին չեմ գրելու, իմ «սենսեյ»-ը հասարակ մահկանացու է՝ առանց սրբի պսակի, հա ու ոչ էլ իր մասին եմ գրելու, իմ նյութն այն մասին է, թե ինչպես ես փոխվեցի մեկի ազդեցության տակ։ Էդ «մեկին» դուք շատ լավ գիտեք, վերնագրից էլ երևի արդեն հասկացել եք, որ Նարեկն է, Բաբայանը, մալիշկեցին, էն 17-ցին՝ ամենասիրուն ունքերով ու ամենահավես ժպիտով։

Մի օր (էդ մի օրը 2017 թվականի փետրվարի չեմ հիշում որ օրն է) սովորականի պես մտա չաթ՝ «Մագեր», որ տեսնեմ՝ ինչ կա-չկա։ Բան չկար։ Էսօրվա պես հիշում եմ, է, սկսեցի «մեսինջերի» ֆուտբոլը խաղալ, մեկ էլ տեսնեմ՝ մեկը 170 միավորով ռեկորդ է խփել, մինչդեռ ես 5-ից ավել միավոր չէի կարողանում հավաքել: Դասական հետաքրքրասերին վայել՝ չաթում հարցրի ռեկորդակրի մասին ու իմացա, որ մի Նարեկ կա, ու որ էդ Նարեկի մասին լեգենդներ են պտտվում։ Վերջ։

Մեկ էլ մի օր էդ չաթի կորած-մոլորած Նարեկը որոշում է վերադառնալ հին ու բարի «մագեր»: Էդպես ծանոթանում ենք, սկսում շատ շփվել, մինչև անգամ դառնում ենք մոգական պատերազմում դաշնակիցներ, «մտքի բլոտ»-ի լավ ընկերներ։ Իրար հետ մոտ մի ամիս վիրտուալ շփվելուց հետո մի անգամ, ու ի դեպ՝ առաջին անգամ, ատամնաբուժարանում տեսնում ենք իրար։ Ես՝ նախկին հիպերկոմպլեքսավորված անձնավորությունս, սկսում եմ էնքան ամաչել, որ կողքին կանգնած՝ ձևացնում եմ, թե չեմ տեսել։ Ինքն էլ գաղտնի նկարում է ու հիմք դնում մեր սեզոնային գաղտնի նկարահանմանը։ Մի կլոր շրջան հենց իրար տեսնում էինք, պիտի գաղտնի նկարեինք, դա օրենքի նման մի բան էր՝ կոմպլեքսներս հաղթահարելու առաջին փուլը։ Դե, կամաց-կամաց էլ չէի ամաչում։ Հետո սկսեցի իր բառերով խոսել, հասկացա, որ կյանքի իմաստը ցանկացած իրավիճակում «օկ» կամ «հեհե» ասելն է, մտածելակերպս փոխվեց, աշխարհայացքս, սկսեցի հասարակը, պարզն ու հինը սիրել ու դրանց մեջ տեսնել կյանքի իմաստը։ Ձևամոլությունն ու պերճամոլությունն էլ արմատախիլ եղան միջիցս։ Էն «բա ամոթ չի՞» արտահայտությունն էլ թշնամացավ հետս էն դեպքում, երբ լեքսիկոնիս կարևոր արտահայտություններից մեկն էր։ Ասենք՝ հարցնում էր՝ կուզե՞ս 17-ի թղթակից դառնալ, ու ես պատասխանում էի՝ բա ամոթ չի՞։ Ամոթ եմ անում, որ էդպիսի ճղճիմ մտածելակերպ եմ ունեցել։ Երկար մտորելուց ու «չէ, ամոթ չի» մտածելակերպին հասնելուց հետո վերջապես դարձա 17.am-ի թղթակից։ Նարեկը սովորեցրեց, թե ինչպես ճիշտ ու հավես գրեմ նյութերը, որ պաթոսով գրելուս ու փիլիսոփայելուս վերջ տամ։ Չգիտեմ՝ գիտակցաբար, թե անգիտակցաբար, բայց սկզբից, որ նյութեր էի ուղարկում՝ կարդար, ասում էր՝ շատ լավ ա, երբ իրականում ահավոր վատ էին ստացվում, ու ես ոգևորվում էի ու շարունակում գրել, մինչև իսկապես սկսեցին նորմալ ստացվել։ Հիշո՞ւմ եք, մի նյութ եմ գրել 17-ի՝ ինձ փոխելու մասին, եթե մի քիչ անկեղծ լինենք՝ Նարեկն ինձ արդեն իսկ փոխել էր, դե, իսկ Նարեկին փոխել է 17-ը, ստացվեց, որ ինձ էլ է էս մոգական կայքը փոխել։ Հետո Նարեկն իր քայլերով հասկացրեց, որ կյանքի իմաստը միլիոն հատ անկապ, դեմքը փակ սելֆիների մեջ չի, ու որ բնական տեսախցիկից լավը չկա։ Նարեկից սովորեցի, թե որն է իսկական ընկերությունը, ինչն էլ ահռելի չափով անդրադարձավ իմ ու մոտ ընկերուհուս՝ Մարիամի վրա (էդ էս տարվա ամենամեծ ձեռքբերումներիցս էր)։ Նարեկը դարձավ իմ մոտիվացիան, ամբողջ մի տարի ոնց որ մրցակցության մեջ լինեի հետը։ Համ էլ լավ զրուցակից է, ինչից ուզես՝ կարող ես հետը խոսել, օրինակ՝ ունքերից, ունքերից, էլի ունքերից, ուղիղ ունքերից, հանած ունքերից, մի խոսքով՝ շատ թեմաներ կան։ Մի շրջան էլ կար, երբ գիշերները հենց օնլայն չէր լինում, պիտի պարտադիր գրեի ու օրս վերլուծեի, կիսվեի, ոնց դու արջուկիդ հետ կխոսես՝ ամենայն անկեղծությամբ ու ինչից ասես։ Դա օգնում էր սեփական սխալները վելուծել ու ուղղել դրանք։ Ու հետո էլ ո՞վ առավոտյան համբերատար կկարդար միլիոն հատ նամակ, եթե ոչ սենսեյ Շպակլին (դե, Նարեկը, էլի)։ Մի խոսքով՝ հասանք նրան, որ ես հիմա ուղղակի ատում եմ նախկին Աստղիկի նման մարդկանց։ Ապրես, եղբայր, ազգը քեզ չի մոռանա։

narek babayanՀ.Գ. Ասում եմ՝ Նար, քեզ ե՞րբ էին էսքան գովել։

astghik hunanyan

Հեչ էլ ռոմանտիկ չի

Չեմ սիրում, էլի, նոյեմբերյան աշունը, հո զոռո՞վ չի։ Ֆիզկուլտիս ուսուցիչը հնարավորություն ունենար նյութս կարդալու, ինչպես միշտ կասեր. «Աչ, տու լրիվ բողոքի գիրք ես, ուրիշ պաներ մի զուռցը»։ Միշտ է էդպես ասում, համարյա միշտ, դե, կամ էլ երբ ինձ տեսնում է, այսինքն՝ երբ ֆիզկուլտի դասին եմ նստում, այսինքն՝ ամիսը մի քանի անգամ։ Մեկ-երկու անգամ ես լսում եմ, որ աչ եմ (աղջիկ) ու որ բողոքի գիրք եմ, բայց չեմ եկել ֆիզկուլտուրայի գերանիմաստ դասերից բողոքելու։

Ընդհանրապես, չեմ եկել բողոքելու, ուղղակի մի բան պիտի խնդրեմ. պատկերացրու, որ քայլում ես «նոյեմբերյան» փողոցներով, վառ ոսկեգույն ծառերն էլ երկու շարքով երկու մայթերն են եզերում, մեղմիկ քամի է, տերևներն էլ պար գալով թափվում են գետնին։ Օ՜, ինչ ռոմանտիկ է, դե, հիմա շուտ արի իրականություն, նոր քայլիր, կամ էլ վազիր, ի՞նչ տարբերություն, մեկ է՝ էլ ոչինչ քեզ չի փրկի, վառվող տերևների բարբարոս ծուխն արդեն հասցրել է մարմնիդ, մազերիդ ու նույնիսկ փռածդ լվացքի ահռելի մասը կազմել։ Դրա ի՞նչն է ռոմանտիկ: Ու ոչ էլ սառը օդը, բուք ու բորանն են ռոմանտիկ։ Բացառված է, իրոք։ Միայն ցուրտ, մառախուղ, վառվող տերևների ծխի գարշահոտ, էդ գարշահոտից փախչող կարմիր քթերով ու այտերով մարդիկ, մերկ ու մեռած ծառեր։ Թեթև քամի՞, ի՞նչ թեթև քամի, էս նոյեմբերյան քամիները երևի վաղուց արդեն գերազանցել են լույսի արագությունը, մեկ-մեկ էնպես են ողջ մարմնովդ անցնում, մտածում ես՝ դեմենտորի համբույր ստացար, ու դա հերիք չի, եթե ինձ նման «մի քանի կիլոգրամ» ես, ուրեմն եթե «գետնից բռնված» չքայլեցիր, քամին կքշի, կտանի։

Եթե ինձ ճանաչում եք, ուրեմն գիտեք, որ ես ռոմանտիկայից յոթ սար այն կողմ գտնվող մարդ չեմ, բայց ես ոչ մի ռոմանտիկ բան չեմ տեսնում նոյեմբեր-դեկտեմբերին ակտիվացող ագռավ-կաչաղակների մեջ, որոնք իրենց փայտփորիկի տեղ են դնում, գլուխդ էլ՝ փայտի, ու էնպես են կտցահարում, որ հիվանդանոցում, ու հետո էլ՝ ոստիկանությունում, չես կարողանում ապացուցել, որ հարբած ամուսինդ (կինդ) չի գլուխդ «բացել»։

Ռոմանտիկա չկա էն ցրտի մեջ, որը հազարավոր անապահով ընտանիքիների փաստի առաջ է կանգնեցնում։ Հո ցախ առնելն էլ խաղ ու պա՞ր չի, հատկապես, որ էս տարի կրակի գին են դարձրել, ինչ է թե՝ արգելված է ծառահատումն, ու իրենք ռիսկի են դիմում։ Ու հեչ էլ ռոմանտիկ չեն մառախուղների պատճառով տեղի ունեցող ավտովթարները։ Այ, բայց բերանից դուրս եկող «մառախուղն» իրոք հրաշք է։ Մի տեսակ քեզ ինքնավստահ մեկն ես զգում, երբ «հո» ես անում ու բերանիցդ «մառախուղ» է դուրս գալիս։

Նոյեմբեր, երբ չգիտես էլ ինչ շոր հագնես, որ լավ լինի։ Առավոտյան ցուրտ է լինում, տաք-տաք հագնվում դուրս ես գալիս, մի 6 ժամից այնքան շոգ է լինում, որ էլ ասելու չի։ Կամ գլխարկ ես դնում՝ ամոթ է, չես դնում՝ ականջներդ սառում են։ Աշնանային կոշիկներ ես հագնում՝ ոտքերդ սառցակալում են, ձմեռային ես հագնում՝ «Ծո, խելառ է էս աղջիկը»։ Մի խոսքով՝ հակասությունների սեզոնում ենք։ Չես էլ հասցնում կանգնել, ֆոտոներ անել՝ էս «հրաշք» բնությունը թեթև ձեռքով անմահացնել, էդ ձեռքերդ էնպես են սառչում, որ մի փոքր կպնես, կփշրվեն, հետո վերականգնելն ու կյանքի կոչելը Արա Գեղեցիկին վերակենդանացնելու նման դժվար է դառնում։ Միակ մխիթարանքը տուն վերադառնալն ու «փեչը» գրկել, նստելն է (կխնդրեի «փեչ» բառը չփոխեք, գրեք «վառարան», մերը վառարան չի, ու էդ երկաթից գլանաձև տաքացնող բանն իր համն ու հոտը կորցնում է, երբ վառարան են ասում)։

Այս եղանակը ոչ մի տիպիկ բան անգամ չունի։ Արքայանարինջ, մանդարին, նուռ ու այլ «չռթելու» մրգեր ձմռանն էլ կան, «փեչի» վրա կարմրացված լավաշի կտորներն էլ ձմռանը կան, համենայնդեպս՝ ձմռանն ուզածիդ չափ տաք ես հագնվում, թեկուզ շորերով փաթաթված խմորի գնդի ես նմանվում։ Ու այս «հրաշք»-ը տևում է այնքան, մինչև ձյուն է գալիս։ Նոյեմբեր-դեկտեմբեր, էլի։ Ախ, էլ ի՞նչ բողոքեմ, ամեն ինչ հիանալի է։ Չեմ բողոքում։

astghik hunanyan

Երևի թե խենթ եմ ես

Սովորական դպրոցական օր էր, ինչքան հիշում եմ՝ մարտի 19-ը: Արթնացա զարթուցիչի անբարեհաճ ձայնից, աչքերս մի լավ տրորելուց հետո նայեցի ժամացույցին, հետո՝ պահարանիս: Ժամերով մտորելուց հետո հագա առաջին աչքիս ընկած հագուստն ու շտապեցի խոհանոց՝ նախաճաշելու: Դե, նախաճաշ ասվածը սովորաբար թեյն է՝ հաց ու պանրով, կամ ձվածեղը, որը, սովորաբար, սիրում եմ ուտել 10 գդալ շաքարով շաղախված: Այս անգամ հերթը թեյինն էր: Արագ-արագ թեյեցի այն հույսով, որ եթե արագ խմեմ, քունս շուտ կփախչի, ու կկարողանամ սթափ գնալ դպրոց, չնայած՝ առանց թեյի ազդեցության էլ դպրոց տանող միակ ճանապարհին բնակություն հաստատած հնդիկ ուսանողների ձայները չեն թողնի, որ անսթափ լքեմ այդ փողոցը (տնաշեններն այնքան արագ ու այնքան բարձր են խոսում, որ եփած հավի ծիծաղն անգամ կգա՝ նրանց խոսակցությանն ականատես լինելուց հետո): Մի կերպ ինձ զսպեցի, որ աչքերս չփակեմ, կապեցի կոշիկներիս կապերը, պայուսակս գցեցի ուսերիս ու դուրս եկա տնից:

Սակայն հույսերս չարդարացան. թեյը չօգնեց, իսկ ուսանողները, չգիտես ինչու, մոռացել էին ինձ ուշքի բերելու իրենց պարտականության մասին ու քնել էին: Փողոցը լի էր երեխաների իրար խառնված ամբոխով: «Ահա, հեսա ոնց էլ չլինի՝ կհանդիպեմ ընկերներիցս մեկին, կցրվեմ ու կմոռանամ քնի մասին»,- մտածեցի ես՝ չորս կողմս զննող հայացք գցելով: Բայց չէ, է՜, ախր տաքուկ-փափուկ մահճակալս ինձ է սպասում, ինչպե՞ս թողնեմ նրան մենակ սենյակիս խառնաշփոթի մեջ, ու գնամ դպրոց՝ անցկացնելու հերթական ձանձրալի օրը: Վե՛րջ, հետ եմ դառնում:

Վերադարձա տուն, հանեցի կոշիկներս, մի կողմ նետեցի պայուսակս ու սլացա դեպի սենյակս, որ մայրս չնկատի, բայց, դե ո՞նց չէր նկատի… Զարմացած եկավ հետևիցս, հետո զարմանքին փոխարինեց բարկությունը, բայց տեսնելով, որ մուշ-մուշ քնած եմ՝ որոշեց չարթնացնել: Դուռը փակեց, որ տատիկի «Իչան» ու «Վիրը» չխանգարեն ինձ, ու զգույշ հեռացավ: Երևի 7-րդ երազն էի տեսնում, երբ հեռախոսս ծնգաց: Անակնկալի եկած կամ, ավելի շուտ, վեր թռնելով՝ բացեցի աչքերս, քթիս տակ փնթփնթացի, մի կերպ ինձ ստիպելով հավաքեցի հեռախոսիս մի քանի մետրանոց գաղտնաբառը՝ բնականաբար, մի քանի անգամ սխալվելով: Դա միշտ ինձ նյարդայնացնում է: Ընկերներիցս մեկն էր գրել: Նրա, ինչպես նաև մյուս ֆեյսբուքյան ընկերներիս հետ ծանոթացել եմ Հարի Փոթերի աշխարհի շնորհիվ: Մի խումբ փոթերհեդներ են, ովքեր արդեն մի տարի է՝ կարծես մեկ ընտանիք լինեն, և ի դեպ, ես նույնպես նրանցից մեկն եմ:

-Էս ի՞նչ ա:

-Ը՜, շարադրություն:

-Ինչի՞ համար ես գրել:

-Դասատուս էր հանձնարարել:

-17.am-ի մասին գիտե՞ս:

-Դե, լսել եմ:

-Ուրեմն «Ով եմ ես» թեմայով շարադրություն կգրես ու նկարիդ հետ կուղարկես:

Տեսել էր ֆեյսբուքյան էջումս տեղադրված շարադրությունը, հավանել ու մտածել, որ ես նույնպես պետք է շարադրություններս ուղարկեմ 17.am-ին:

Սկզբից կարևորություն չտվեցի, դա միայն խոսակցություն էր, որն ուղղակի «հարամ էր արել» քունս, հետո սկսեցի մտածել այդ հարցի շուրջը: Ինչո՞ւ չլցնեմ ձանձրալի օրս կյանքով, արկածներով, չէ՞ որ դա կարող էր հենց այն լինել, ինչին այդքան ժամանակ սպասում էի՝ փոփոխության, ու որոշեցի գրել այդ շարադրությունը:

Ոգևորված՝ սենյակիս քաոսի միջից գտա թուղթ ու գրիչ ու սկսեցի գրել: Բայց մի րոպե, ո՞վ եմ ես, ի՞նչ գրեմ, գրողը տանի: Երևի այդ հարցն ինձ երբեք չէի տվել, դե, անհրաժեշտություն էլ չէր եղել դրա մասին մտածելու: Ընդհանրապես, մինչ վերջերս ես շատ քիչ էի մտածում ու չէի էլ նկատում շուրջս տիրող քաոսին միախառնված բնության բազմաթիվ հրաշքերի գոյությունը, հետևաբար իմ մասին գրելը շատ ավելի խրթին էր, քան ես պատկերացնում էի: Ես աղջիկ եմ, ով երազում է, հավատում հրաշքների, ամենուր փնտրում է արկածներ, 15 տարեկան մագլ եմ (այդպես են դիմում մարդկանց Հարի Փոթերի աշխարհում), ով հույսը չի կտրում ու սպասում է Հոգվարթսի իր նամակին: Ունեմ աչքի չընկնող արտաքին, մեծ, շագանակագույն աչքեր, որոնք ամեն ինչի մեջ մի մեծ դույլ յուրահատկություն են տեսնում: Սիրում եմ նվագել դաշնամուր ու երգել, չնայած երգելուցս «ագռավները հավաքվում են շուրջս»: Ունեմ բազմաթիվ վախեր, բայց և այնպես՝ էքստրիմի սիրահար եմ: Ատում եմ ձմեռը, քանի որ շատ շուտ եմ սառչում և չեմ կարողանում նորմալ ձնագնդի խաղալ: Գարունն ատում եմ նրա համար, որ անձրևների պատճառով միշտ կոշիկներս ցեխոտվում են: Ամռանը մեր քաղաքում անտանելի շոգ է լինում, իսկ ծիտիկները ափալ-թափալ կեղտոտում են մարդկանց: Ատում եմ աշունը, որովհետև աշնանն արդեն պաղպաղակ չեմ կարող ուտել, և երկարատև հանգստից հետո էլի պետք է դպրոց հաճախենք: Սպասում եմ իմ 5-րդ եղանակին:

Սիրում եմ ֆանտաստիկ ժանրի ֆիլմերն ու գրքերը: Ըստ ընկերներիս, ովքեր ինձ պես խենթ ու խելառ են, ես, բացի լավ շարադրություններ գրելը, ոչինչ չեմ կարողանում անել: Չնայած մյուս կողմից էլ ասում են, որ եթե հաղթահարեմ ծուլությունս, ամեն ինչի էլ կհասնեմ: Հա՜ մոռացա մի բան ասել. խենթանում եմ բենզինի, նոր գրքերի ու ներկի բուրմունքի համար: Դե, լավ, արդեն ինչ-որ երկար խոսեցի: Երևի ես խենթ եմ, ով փնտրում է արկածներ այնտեղ, որտեղ ըստ մարդկության՝ դրանք լինել չեն կարող:

astghik hunanyan

Նյարդային նյարդերիս ու էլի շատ բաների մասին

Ասում են, չէ՞՝ իմ նյարդերի վրա ազդում է այն ամենը, ինչը շարժվում է, իսկ ինչը չի շարժվում՝ ես եմ շարժում ու նյարդայնանում։ Իրականում չեմ հիշում՝ ովքեր են ասել։ Համենայնդեպս, էս փոքր բառախումբը վիճակիս ամենատիպիկ նկարագրությունն է։ Ասենք՝ հենց հիմա ես նյարդայնացած եմ, որովհետև չգիտեմ՝ ինչից սկսել գրել և ուր հասնել, հետո նյարդայնացա նյարդերս հանգստացնելու համար դեպրեսիվ դեռահասի նման նոթատետրիս էջերը պատռելուց (էն ֆիլմերի նման, որ մեկը մյուսին ուզում է նամակ գրել, չի ստացվում, էջը պատռում ու դեն է նետում անքան անգամ, մինչև մյուս կադրում սենյակի ողջ հատակը թղթի կույտերով է պատվում)։ Բայց էդ խեղճ նոթատետրն ի՞նչ մեղք ունի, որ հենց ինքն է ձեռքիս տակ ընկել։ Հասարակագիտությանս դասագիրքն ընկներ, գոնե էջերը պատռելով նյարդերս հանգստացնելու հետ մեկտեղ հաճույք էլ ստանայի, որովհետև էդ դասագրքի բովանդակությունն էլ է նյարդերիս վրա ազդում։

Դու պիտի սովորես, որ մարդը ոչինչ է առանց սեփական իդեալն ունենալու, որովհետև էդ մարդը չի ձգտի ինչ-որ բանի հասնել։ Դե, չգիտեմ, գրքում էդպես է գրված, թե չէ, համենայնդեպս ուսուցչուհիս էդպես էլ ասում է։ Թե բա. «Դուք ինչքան էլ երազեք, օր ու գիշեր էլ աշխատեք, չեք կարող դա Վինչիին հասնել» կամ՝ «Ինչի՞ տեղ եք ձեզ դրել, որ ասեք՝ իդեալ չունենք», «Նկարի գեղագիտական արժեքը դուք չեք որոշում, եթե վերադասը, կամ մի խումբ արվեստագետներ ասում են, որ էդ նկարը իդեալական ա ու շատ գեղեցիկ, ուրեմն էդպես էլ կա, պետք չի հակառակվել ու ասել՝ չէ, սիրուն չի»։ Ու հետո էլ չի թողնում՝ ասեմ. «Այ ձեր ցավը տանեմ, ինչքան էլ ինչ-որ մեկին ձգտեք նմանվել ու ինչքան էլ էդ անտեր գործը լավ անեք, դուք չեք հիշվելու երբեք։ Կհիշվեք էն ժամանակ, երբ ձեր սեփականը կստեղծեք, մի ինքնատիպ բան, ձեր իսկ ոճը։ Այ ձեր ցավը տանեմ, էդ ինչի՞ց վերցրիք, որ մենք՝ «ստորադասներս», չենք կարող գնահատել գեղեցիկը կամ սեփական կարծիք ունենալ, մինչև անգամ՝ հակաճառել»։

Բայց քանի որ թանկագին ուսուցիչդ իր կարծիքն է ճիշտ համարում ու չի թողնում դու էլ խոսես ու կարծիքդ հայտնես, դու՝ նյարդերից թույլ դեռահասդ, չես կարող չնյարդայնանալ էս դարի ուսուցիչների մի տեսակի վրա, որ ուզում է խոսել, չի ուզում լսել, ու իր ասածներով ու քայլերով միայն քեզ կոտրում է, վանում տվյալ առարկայից, իսկ քո ձեռքն անտեսվելուց հետո էլ չի ուզում բարձրանալ։ Ու դրա պատճառով ես նյարդայնանում եմ շաբաթը մի քանի անգամ, օրը 50 րոպե։ Չէ, չկարծես մեր դասաժամերը 50 րոպե են, ուղղակի ուսուցիչները տնային հանձնարարություն տալու մասին միայն դասամիջոցներին են հիշում, ու իմիջիայլոց՝ մեր դասամիջոցներին։ Ու եթե համարձակությունդ ներեց տեղիցդ շարժվել, անդաստիարակի մեկն ես, հա, ու հումանիտար (որպես վիրավորանք հասկացեք)։ Ու դու էլի ամբողջ հոգով-սրտով նյարդայնանում ես, որովհետև հենց էդ ուսուցիչը, որ ասում է. «Մի ուշացեք, բա դասամիջոցն ինչի՞ համար ա», քո իսկ դասամիջոցն օգտագործում է, ու դու դա իրեն չես կարող ասել, որովհետև «թարսվել կա, բան կա»։

Հումանիտար ասացի, հիշեցի. ես նաև անչափ նյարդայնանում եմ, երբ որոշ ուսուցիչներ դասարան են մտնում «եկել եմ հումանիտարների պարապեմ» դեմքով։ Սիրելի ուսուցիչներ, եթե դուք սա կարդաք, չնեղանաք, բայց մեր «ՀԲՉ» դասարանական կոալիցիան սկսել է ու շարունակում է կոտրել բոլոր կարծրատիպերը հումանիտարների մասին (եթե հետաքրքիր է, հապավումը բացվում է՝ հումանիտարները բութ չեն)։

Լավ, սա հեչ, երկու րոպե էլ դասամիջոցին եմ հասցնում նյարդայնանալ։ Էն, որ շքախմբով տղաները կանգնած են, մեկ էլ մյուս կողմից իրենց անտանելի «ձև տալով» աղջիկներ են գնում։ Ու դու սկսում ես մտածել, որ էդ մարդիկ ծնված են իրենց ցույց տալու համար։ Ու հետո քեզ՝ խեղճուկրակ «հետամնացիդ» էնպես են ոտքից գլուխ «չափում», որ աչքերդ լցվում են։ Ծիծաղից, որովհետև իրենք ուղղակի առաջին մի քանի վայրկյանը պատկերացում էլ չեն ունենում, որ դու ավելի «օձական» հայացք ունես։ Նյարդայնանում եմ այնքան ժամանակ, մինչև չեմ մոռանում իրենց տաղտկալի դեմքերը, որոնք կարծես ստեղծված լինեն նկարելու ու սոցկայքեր գցելու համար։ Ախր, դեմքերն էլ չեն նկարում, է, որ նայես՝ նյարդայնանաս։ Մի հսկայական հեռախոս պահում են դեմքի առաջ ու նկարվում, հետո էլ պատահաբար երևացած մի աչքը «սմայլով» փակում են, նոր գցում սոցկայքեր։ Ու դու այդ ժամանակ էլ չես նյարդայնանում, ուղղակի ուզում ես սպանել իրենց, հետո դիակների մոտ նկարվել, մի աչքդ «սմայլով» փակել ու գցել սոցկայք։ Էդպիսի նկար գցեք մեկ, երկու անգամ, բայց ոչ բոլոր նկարները, Աստծու սիրույն։ Ու եթե էդպիսին եք, հանեք ինձ ձեր ընկերների ցուցակից, որ չտեսնեմ ու նյարդայնանամ։ Խոստովանում եմ, մի ժամանակ ես էլ էի էդպիսին, ու ամեն անգամ նախկին «ես»-իս մասին հիշելիս էլի ահագին նյարդայնանում եմ։

Աստված ասացի, էլի բան հիշեցի։ Ես անչափ նյարդայնանում եմ, երբ տեսնում եմ, որ «նորաթուխ» աթեիստները սկսում են ծաղրել քրիստոնյաներին, նրանց կրոնն ու մի բան էլ՝ վիրավորում։ Ու նյարդայնանում եմ, երբ քրիստոնյան ամեն եղած-չեղած առիթին քարկոծում է անկրոն մարդկանց ու «ազգի դավաճաններ» անվանում։ Ախր, ի՞նչ եք ուզում իրարից, այ մարդիկ, էլ բան ու գործ չունե՞ք։ Ինչի՞ եք վիրավորում ուրիշի աշխարհայացքը, կարծիքներն ու դիրքորոշումը, ուրիշի մաշկի գույնն անգամ հանգիստ չեք թողնում, ախր, գոնե իմ մասին մտածեք, նյարդերս այդքան դիմացկուն չեն, է։

Մի օր այնքան եմ բորբոքվելու, որ գյուղացուն ծաղրողին էնպիսի ապտակ հասցնեմ, որ անգամ «Աստերիքսի ու Օբելիքսի» մեջ իրար էդպես չեն խփում կախարդական թուրմի ազդեցության տակ, որովհետև էդպիսի մարդիկ ամենանյարդայնացնողն են։ Էն, որ իրենցից ոչինչ չեն ներկայացնում, բայց որ ծնվել են քաղաքում՝ վերջ. իրենք մարդ են, իսկ գյուղացին՝ չէ։ Նույն միս ու արյունն ենք, էլի, վերջներս էլ՝ մահ, էլ ի՞նչ եք կռիվ տալիս, ապրեք, էլի։

Իսկ երբ որոշ ժամանակ չեմ ուզում ոչնչի մասին մտածել, որ չնյարդայնանամ, մեկ էլ տատին հրամայական տոնով մի բան կասի, որ անեմ։ Ու ես չեմ անում։ Ինչ ուզում եք՝ մտածեք, կարող է՝ վատ թոռ եմ, բայց ես երբեք չեմ անի այն, ինչն ինձ կհրամայեն։ Այ, հանգիստ ասեք՝ օգնեմ։

Բա որ նյարդային ժամանակ եղբայրս է գալիս ու սկսում ինչ-որ անիմաստ հարցեր տալ, թող ու փախիր։ Ու էդ ժամանակ ոչ ոք հաշվի չի առնում, որ ես նյարդային երեխա եմ, ու միայն դրա համար գոռացի եղբորս վրա, հետո էլ սկսեցի խփել, ինչն էլ սուսերամարտի վերածվեց։

Օրվա վերջում, երբ պառկում եմ «տեղերիս» մեջ ու սկսում սերիալս նայել, սկսում է նյարդայնացնել հեռախոսի լիցքավորիչը։ Վայրկյանը մեկ անջատվում, միանում, անջատվում, միանում, ու երբ նորմալ դիրքի ես բերում, որ էլ չանջատվի, մեկ էլ փռշտում ես ու վերջ, լիցքավորիչը նորից «ցնդում է» (5-րդ մարտկոցի լիցքավորիչն եմ արդեն «ուտում»)։

Բայց մարդիկ էլ կան՝ հրաշալի «անտիսթրես» են: Նայում ես՝ էնքան անկեղծ են ժպտում, էնքան կյանքով լիքն են, քեֆդ գալիս է։ Բա չէ՝ դատարկ ու ոչինչ չասող հայացքովները։

Հ. Գ. Երևի նկատած կլինեք, որ մի քիչ պասիվացել եմ: Գիտե՞ք, ինտուիցիաս ինձ հուշում է, որ նյութերս չեն կարդում, գրելու հավեսս էլ է փախնում, ու էլի նյարդայնանում եմ։ Շատ դժվար է արևածաղիկը կեղևազրկել ու հավաքել, բայց հեշտ է էդ ամբողջը միանգամից ուտել, նույնն էլ նյութերի հարցում է։ Դժվար է միլիոնավոր էջերից հավաքել ամենալավ ստացված նախադասությունները, խմբագրել ու գրել, բայց հեշտ է չկարդալը։ Ասածս ինչ է՝ գնամ արևածաղիկ չրթեմ, մինչև կարդաք ու կարծիքներ հայտնեք։

Ինչպես անցկացրեցին աշնանային արձակուրդները Հայաստանի դպրոցականները

Երևան

-Ո՞նց թե՝ «անցկացրել», արդեն վերջացա՞ն արձակուրդները։ Լո՞ւրջ։ Հըմ, ախր, ի՞նչ ասեմ: Ասեմ, որ ժամը երկուսին հազիվ արթնանում էի, որովհետև ամբողջ գիշեր չէի քնո՞ւմ: Ասեմ, որ մինչև ուզում էի վեր կենալ, լինում էր ժամը հի՞նգը, էլ վեր կենալու իմաստը ո՞րն էր, եթե պիտի մի քանի ժամից քնեի էլի։ Ու ասեմ, որ հերիք չի, ամբողջ շաբաթն էսպես անցկացրեցի, մի բան էլ հիմա շոկի մեջ եմ, որովհետև ֆիզիկայիս գործնական աշխատանքը չեմ արել (Մարիամ Կարապետյան, 15տ, Եղեգնաձոր):

-Արթնանում էի, շնչում, ասում՝ լավ, մի հատ էլ արտաշնչեմ։ Վեր էի կենում, հաց ուտում, դուրս էի գալիս բակ՝ մի քիչ թարմանալու, լուծվող սուրճ էի պատրաստում, նստում «կոմպի» առաջ, կինո նայում, հետո գրավորներս էի գրում, հաց ուտում ու պառկում քնելու։ Շաբաթվա բոլոր օրերը… (Կարապետ Բաղդասարյան, 15տ, Եղեգնաձոր):

-Դե ոնց մյուս շաբաթները՝ ամեն օր գնացել եմ երաժշտական դպրոց, եկել տուն՝ պարապել։ Ոչ մի օր նորմալ տանը չեմ մնացել՝ հանգստանալու (Էլեն Գասպարյան, 15տ, Եղեգնաձոր):

-Աշնանային արձակուրդս վատնել եմ «ուժեղացուցիչ», «դրոնի վահանակ» սարքելով, մի հատ էլ ժապավենով ձայնագրիչ եմ սարքել՝ հեռախոսի համար։ Մի խոսքով՝ չեմ հանգստացել (Նարեկ Հարությունյան, 15տ, Եղեգնաձոր):

-Շատ խառը: Սովորականի պես արձակուրդից բան չհասկացա։ Արձակուրդը սկսվեց հետաքրքիր էքսկուրսիաներով, ավարտվեց վերջին օրով գրքերը «քրքրելով» (Ժորա Անդրեասյան, 16տ, Եղեգնաձոր):

-Հասցրել եմ կիսատ թողած մի սերիալ նայել ու վերանայել կյանքիս իմաստ դարձած «Teen wolf» սերիալը։ Հա, համ էլ՝ հասցրել եմ ամեն օր պլանավորել, որ հաջորդ օրը պատմությունը կպարապեմ։ Կիրակի օրով բնականաբար մի «ծով» դաս եմ արել։ Հասցրել եմ մի լա՜վ քնել ու առանց հոգս ու ցավի կանգնել վառարանի կողքին, մինչև այնքան այրվեմ, որ էլի բարկանան վրաս։ Թե չէ, որ դասերի ժամանակ վառարանը գրկելու ժամանակ հազիվ եմ կարողանում պեղել ծանր ու հոգնեցուցիչ դպրոցական առօրյայիցս (Աստղիկ Հունանյան, Եղեգնաձոր, 15տ):

-Դե, ես էնքան զբաղված էի ֆիլմեր նայելով, որ բացի դրանից ուրիշ ոչինչ չեմ արել։ Հա, ու մեկ էլ՝ շնչել եմ (Քնարիկ Սմբատյան, 15տ, ք. Երևան):

-Գնացել էի Դիլիջան։ Օրը մի երեք ժամ զբոսնում էի: Մի օր էլ ընկերուհուս հետ եմ գնացել զբոսանքի։ Ու էս ամենը համատեղել եմ գիրք կարդալու հետ։ Հա՜, մեկ էլ՝ նոր սերիալ եմ սկսել նայել (Ժենյա Կարապետյան, 15տ, Բյուրական):

-Ինչպես միշտ՝ բազմոց վարելով (Մելինե Քարամյան, 15տ, Երևան):

-Չեմ անցկացրել (Վահե Յավրումյան, 15տ, Երևան):

-Ոնց մնացած օրերը՝ պարապմունքներով, բայց մի քիչ հանգստացած (Հովհաննես Աբրահամյան, 16տ, Եղեգնաձոր):

-Շատ հետաքրքիր և հաճելի օրեր անցկացրեցի։ Այս աշնանային արձակուրդներին այցելեցի թանգարաններ (ժամանակակից արվեստների և Երկրաբանական)։ Զբաղված էի իտալերենիս իմացությունը խորացնելով և ընթերցանությամբ (կարդացի «Հարրի Փոթթերը և հրե գավաթը» ու շուտով կավարտեմ Դեն Բրաունի «Ինֆեռնոն»։ Ըկներներիս հետ հաճախ էի դուրս գալիս զբոսնելու և վայելում էի մեր քաղաքի չքնաղ աշնանային տեսարանները։ Իսկ այժմ պատրաստվում եմ դասերիս, քանի որ վաղը երկուշաբթի է, եւ վերսկսվում են հոգնեցուցիչ դասերը (Զառա Սարգսյան, 15տ, Երևան):

Աստղիկ Հունանյան, Եղեգնաձոր, 15տ.

***

Կոտայքի մարզ, ք.Հրազդան

-Իրականում պետք է յուրաքանչյուր օրը լիարժեք և ճիշտ օգտագործել, անկախ արձակուրդներից: Հիանալի օրեր եմ ունեցել, տանը գրեթե չեմ եղել: Սիրում եմ աշունը, այն թույլ է տալիս մտորել, ստեղծագործել և մի փոքր խաղաղվել, շուտով կունենամ նոր աշնանային ֆոտոշարք (Մարիամ Հովհաննիսյան,18 տ):

-Արձակուրդի ընթացքում անընդհատ երեկույթների եմ մասնակցել: Շատ հրաշալի անցավ (Ռաֆայել Խաչատրյան,16 տ.):

-Դասերով, գործերով ծանրաբեռնված էի, բայց հասցրի ընկերներիս հետ ժամանակ անցկացնել: Մեկ շաբաթը քիչ է լավ հանգստանալու համար, բայց փորձեցի (Միշել Ոսկանյան, 15 տ):

-Արձակուրդս տատիկիս տանն եմ անցկացրել, տիպիկ հայ թոռնիկի նման (Էլեն Գրիգորյան, 15 տ):

-Աշնանային արձակուրդներս անցկացրեցի ինտերնետում (Էրիկ Եղյան,15 տ):

-Արձակուրդին գնացել եմ մայրական գյուղ, հետս վերցրել եմ երկու գիրք ու ամեն օր կարդացել եմ: Արձակուրդն օգտագործել եմ գերհոգնածությունից ազատվելու համար (կատու եմ սիրել…), բացի այդ, գյուղում ունեմ լավագույն ընկերներ, հանդիպել եմ նրանց հետ, հավաքվել ենք ու լավ ժամանակ անցկացրել։ Արձակուրդը գյուղում ավելի լավ է անցնում, քանի որ մաքուր օդ եմ շնչում ամեն առավոտ, կտրվում առօրյա հոգսերից, մոռանում դասերի մասին։ Չեմ սիրում արձակուրդին դաս անել, վերջին օրն եմ անում, փոխարենը՝ կարդում եմ այն, ինչ ինձ հետաքրքիր է (Նարե Վարդումյան, 17տ):

-Ամբողջ շաբաթ ՖԼԵՔՍ-ի հայտադիմումն եմ լրացրել (Վահե Բաղդասարյան, 16 տ):

-Էքսկուրսիա ենք գնացել: «Հայ Ասպետի» խմբով ենք պարապել, պիտի կիրակի չորս օրով տանեին Արցախ, էն էլ չտարան (Հովսեփ Հովսեփյան, 16 տ):

-Դե պարապմունքներով, էլի: Ֆոտոսեսիայի պատվերներով եմ զբաղվել մեկ էլ (Դավիթ Շառյան, 17 տ):

-Արձակուրդս անցկացրել եմ հարսանիքի պատրաստվելով (Ռոզա Հարությունյան,15 տ):

-ԱԿԿ- Հանրային ռադիո – պար, կիթառ-տուն- UWC հայտադիմում: Այսպես (Արմինե Գևորգյան,16 տ):

-Աշնան գրկում էի հինգ օր, հինգ օրերիցս ոչ մեկն էլ անկապ չի անցել: Ընկերներիս հետ եմ եղել, նախընտրեցի իրենց հետ անցկացնել արձակուրդս, քան թե գնալ շոփինգի կամ այդպիսի մի բան: Այս հինգ օրվա մեջ լավ երջանկացա, լիքը ֆոտոներ արեցի, մասնակցել եմ Հելոուինին, որը այդքան էլ չեմ ընդունում, բայց կարևորը ընկերներիս հետ էի, ու դա ինձ հերիք է երջանիկ դառնալու համար (Մարիամ Հովհաննիսյան,16 տ):

-Արձակուրդ չունեի: Այս մեկ շաբաթվա ընթացքում հասկացա, թե ինչքան հարազատ են դարձել մետրոյից օգտվող աշակերտները, առանց իրենց մետրոն դատարկ էր, չկային էն չարթնացած կամ հոգնած աշակերտների դեմքերը: Կարոտով սպասում եմ երկուշաբթի օրվան (Իռեն Գևորգյան):

-Էս շաբաթվա մեջ ավելի շատ անհանգստացա, քան թե հանգստացա: Անընդհատ մրցույթներ, պարապմունքներ (Մարիետա Մինասյան):

 Լիլիթ Գրիգորյան, Հրազդան

***

Արագածոտնի մարզ

-Ես արձակուրդների ընթացքում իջել եմ բակ, խաղացել եմ։ Գնացել եմ «Փարքինգ» ու հոդ-դոգ եմ կերել (Գառնիկ Աբրահամյան, 9տ):

-Երգել եմ, պարել եմ ու դասերս եմ սովորել (Ժենյա Խորշորյան 8տ.):

- Անունները չեմ հիշում, բայց շատ տեղեր եմ գնացել։ Կարդացել եմ, առաջադրանքներս եմ արել, բայց առաջադրանքներս էդքան շատ չէին: Գիրք եմ կարդացել, երգ եմ պարապել

(Մարիամ Մանասյան, 10տ.):

-Շատ են հանձնարարություններ տվել։ Տասնհինգ հեղինակ պետք ա կարդանք (Անահիտ Դանիելյան, 11տ.):

-Ուղղակի հանգստացել եմ։ Զբաղվել եմ նկարչությամբ, երգել եմ, շատ պարել եմ։ Շատ հանձնարարություններ եմ ունեցել։ Շատ գրքեր են տվել կարդալու (Անուշ Խորշորյան 11տ):

-Արձակուրդների ընթացքում սպորտային խաղեր եմ խաղացել, դասերս եմ սովորել և երեկոյան համակարգչային խաղեր եմ խաղացել (Հրաչ Մկրտչյան, 12տ):

-Մեր արձակուրդները շատ դուրս եկան, որովհետև էլ դասի չէի, ազատվել էի էս դասերի հոգսերից։ Բայց ընդամենը մի շաբաթ էր, է… Հա, էդ մի շաբաթն էլ ա էլի բան։ Մի շաբաթվա ընթացքում ընկերներիս հետ եմ խաղացել։ Տատին ասում էր՝ դասերդ արա, բայց չէի ուզում անել (Անդրանիկ Աբրահամյան, 12տ):

-Արձակուրդներն անկապ անցան: Համակարգիչ, հեռախոս։ Երևան եմ եկել էս ընթացքում (Վահե Ավետիսյան, 14տ.):

-Արձակուրդներին զվաղվել եմ առօրյա գործերով։ Գնացել եմ պատմության մրցույթի փորձերին։ Չեք հավատա, 2-3 օր միայն մուլտ եմ նայել

(Ժորա Հովհաննիսյան, 15տ.):

-Ես իմ աշնանային արձակուրդները անցկացրել եմ տանը ու ֆեյսբուքում (Արմինե Հովհաննիսյան, 16տ):

Անուշիկ Մկրտչյան, Արագածոտնի մարզ, գ.Արագած

***

Կոտայքի մարզ, գ.Արզական

-Մինչև արձակուրդները շատ էի ուզում հագստանալ, իսկ հիմա կարոտել եմ դպրոցը, դասընկերներիս, ուսուցիչներիս (Դիանա Երանոսյան, 14 տ.):

- Շտեմարաններ գրելով ու պարապմունքներ անելով, բայց դրա հետ մեկտեղ կարողացա նոր հոդվածներ գրել վիքիպեդիայում (Տաթև Գաբրիելյան, 17 տ):

-Հանգստանալուց բացի գիրք եմ կարդացել ու հիմա էլ կարդում եմ: Տանը մնալուց հոգնել եմ (Վաչե Համբարձումյան, 14 տ):

-Արձակուրդներn անցան շատ վատ: Մի շաբաթ էլ տային, լավ կլիներ (Անժելա Համբարձումյան, 16 տ):

Էլադա Պետրոսյան, Կոտայքի մարզ, գ.Արզական