Դիանա Շահբազյանի բոլոր հրապարակումները

Մեր նոր գործընկերները

Seek you seek you. Նրանց համար, ովքեր չգիտեն` սա մի ռադիոկանչ է, որի մասին լավ կիմանան ռադիոկապի սիրահարները` որոնում եմ մեկին, ում հետ կարող եմ հաղորդակցվել: Տարիներ առաջ այսպիսի մի «հաղորդագրություն» ստացավ «Մանանա» կենտրոնը Շվեդիայից: Seek you seek you-ն մշակութային կազմակերպություն է, որը զբաղվում է դպրոցականների մեդիա կրթությամբ, համատեղ ֆիլմեր և անիմացիաներ են նկարում: Անցյալ տարի էլ Երեխաների հաղորդակցության միջազգային օրը, երբ Հալլանդ երկրամասի Վարբերգ քաղաքի պատմական ամրոցի տարածքից եթեր էին մտել, ցուցադրեցին նաև մեր կենտրոնի ֆիլմերը: Մեր կենտրոնի աշխատանքները շվեդ երեխաները շատ հավանեցին, և ցանկություն կա նոր և ավելի երկարատև համագործակցության: Եվ այսպես, այս ամառ մեր գործընկերների հրավերով, ավելի մոտիկից ծանոթանալու միմյանց գործունեությանը, «Մանանա» կենտրոնի ներկայացուցիչները Շվեդիայում էին:

Շվեդական Հալլանդ երկրամասի մի փոքրիկ քաղաքում` Ֆալկենբերգում, հուլիս ամսվա սկզբին Seek you seek you մշակութային կազմակերպությունը, այդտեղի թաղամասերից մեկում, որտեղ մեծ մասամբ փախստականներ էին ապրում, կազմակերպել էր կինոյի դասընթացներ: Երեւի կռահում եք, որ դասընթացները հենց փախստականների համար էին, ավելի շուտ նրանց երեխաների: Երեխաները նախ մտածել էին ֆիլմերի գաղափարները, պատմություններ, թե ինչից են իրենք վախեցել և վախենում: Հետո պատմությունները դարձել էին սցենարներ, հենց իրենք էլ դարձել էին դերասաններ և նկարահանել ֆիլմերը: 

Seek you-ում հավաքված մարդիկ արվեստի տարբեր բնագավառների ներկայացուցիչներ են, որոնք օգնում են երեխաներին ինքնաարտահայտվել: Օրինակ, Մարիա Էրիկսոնը նախկինում դերասանուհի է եղել, հետո Սթոքհոլմի դրամատիկական թատրոնում ռեժիսոր, դե, հիմա էլ հիմնել է այս կազմակերպությունը: Օսան սցենարիստ է, Յոստան` արվեստաբան, Մեհայլան` անիմատոր, Ինգմարը անիմացիոն եւ մոնտաժային ծրագրերի գիտակ, Բեատրիսը` կինոռեժիսոր: Սկզբունքը պարզ է` նրանք միավորվում են մի գաղափարի շուրջ եւ արվեստի միջոցով փորձում են վեր հանել հուզող խնդիրը: 

Վերջին դասընթացի թեման, որին նաեւ հրավիրված էր «Մանանա» կենտրոնը, երեխաների իրավունքներն էին: Քանի որ երեխաները ընդամենը 10-13 տարեկան էին, ֆիլմերը, որոնք ստեղծվեցին այդ ընթացքում, շատ ծիծաղելի եւ զավեշտալի էին: Դե, մենք էլ օգնում էինք նրանց տարբեր գաղափարային եւ մոնտաժային խորհուրդներով: Բացի այդ ներկայացրինք մեր կազմակերպությունը եւ մեր ֆիլմերից դիտեցինք: Հատկապես շատ հավանեցին Երեխաների իրավունքների մասին մեր ստեղծած շարքը:

Հուսով ենք կկարողանանք համագործակցության եզրեր գտնել եւ միասին հետաքրքիր ծրագրեր իրականացնել:

Seek you seek you, մենք այստեղ ենք և ընդունել ենք ձեր ռադիոկանչը:

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Սթոքհոլմ, Շվեդիա

Կոպենհագեն, Դանիա

Երբ 22 տարեկան ես, բայց ոչ մի բանի հավես չունես, կամ` չե՞ս ուզում լուսանկարել

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Երբ դու տասնհինգ տարեկան ես, թվում է, թե աշխարհը հինգ կամ տասը մատիդ պես գիտես: Լավ, գոնե ինքդ քեզ հաստատ գիտես: Դու, ինչպես ոչ ոք, գիտես, թե ինչ ես դառնալու ու առհասարակ ինչ ես ուզում այս կյանքից, որն է քո առաքելությունը: Գուցե մտածում ես, որ քեզ երջանիկ լինելու համար միայն ֆոտոապարատն է պակասում, քանի որ դու քեզ մի տասնհինգ տարուց թույն լուսանկարիչ ես պատկերացնում: Արդեն Աֆղանստան ես հասել, կամ էն ցեղերին ես նկարում, որոնց ֆոտոների համար խենթանում ես: Չէ, ոչ ոք չի հասկանում, որ դու հաստատ գիտես ինչ ես ուզում: Ի՞նչ իրավաբան, ի՞նչ տնտեսագետ, դու հենց լուսանկարիչ ես ուզում լինել:

Հետո սկսվում է ամենահետաքրքիրը: Լուսանկարիչ դառնալու ամենահավես ժամանակը դա այն ժամանակն է, երբ դու ու խցիկդ մեկ մարմին եք դառնում: Ուրիշ բաներ չհասկանաք, նկատի ունեմ, որ ամենուր քեզ հետ քաշ ես տալիս: Ու բոլորը քեզ սիրում են, ամեն տեղ հրավիրում են, որովհետև դու խցիկով ես ու հեսա հավես պորտրետներ կանես իրենց:

Իսկ քեզ համար ամենահավես ժամանակը այն է, երբ դու արդեն չես տարբերում` քո աչքո՞վ ես նայում, թե՞ ֆոտոապարատի անցքից: Գուցե դու Աֆղանստանում չես, այլ Ալափարս գյուղի նարդի խաղացող պապիկներին ես նկարում, բայց քո միջի էնտուզիաստ լուսանկարիչը իրեն պատերով է տալիս, տասը ռակուրս փոխում ու ֆոկուսային հեռավորություն, որ ստանա իր ուզած կադրը: Հետո ժանրերն են փոխվում, բեմադրող-լուսանկարչից դառնում ես մեծն լուսանկարիչ-վավերագրող, պեյզաժիստից պորտրետիստ: Ֆոտոխցիկը թվայինից դառնում է ժապավենային, գունավորից` սև սպիտակ: Հետո նորից թվային: Օբյեկտիվը նեղանկյունից` լայնանկյուն, փոփոխականից` ֆիքսված: Սկսում ես ֆոտոապարատդ ուսիցդ կախած նայել, ուղղակի նայել քո սեփական աչքով:

Հետո մի օր քեզ բռնացնում ես քո նախաճաշը լուսանկարելիս ու հայելու մեջ լուսանկարվելիս ինստագրամի համար: Երբ քեզ տեղ են հրավիրում, դու նախապես զգուշացնում ես, որ չես կարող ֆոտոապարատ բերել, քանի որ փչացել է, կամ օբյեկտիվն ես վնասել (ուղղակի հավես չունես հետդ քաշ տալու) ու մեկ-մեկ չես էլ ուզում քեզ տեղ հրավիրեն: Ու հանկարծ հասկանում ես, որ նույնիսկ չգիտես, թե որտեղ է ֆոտոապարատդ: Որ դու արդեն քսաներկու տարեկան ես, բայց ինքդ քեզ չգիտես, ոչ էլ գիտես, թե ինչ ես ուզում:

Ուզո՞ւմ ես լուսանկարել

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Լինում է, չէ՞, որ նայում եք ինչ-որ մեկին, չէ, չեք խոսում նրա հետ, միայն նայում եք ու կարծես գիտեք` ինչի մասին է մտածում, ով է: Ասես ողջ կյանքում ճանաչել եք իրեն, չնայած, գուցե այդ «ողջ կյանքը» սկսվել է երկու կանգառ առաջ և կվերջանա հաջորդ կանգառում, երբ դուք իջնեք երթուղայինից:

Մարդուն ուսումնասիրելը երթուղայինում ամենահետաքրքիր բանն է: Իր բոլոր տեսակներով, հույզերով, տրամադրություններով, այնպիսին, ինչպիսին կա:

Շատերը ինձ հետ համամիտ չեն լինի, բայց ես կասեմ, որ յուրաքանչյուր երևույթ աշխարհում, նույնիսկ ամենատարօրինակ գաղափարը, կարելի է փոխանցել մարդու միջոցով: Հատկապես, երբ երթուղայինում ես, ու դիմացինդ նստած է պատուհանի մոտ` ոսկե ժամին, երբ վարորդը նյարդային ծխում է, քանի որ արևը կուրացնում է, իսկ դու հիանում ես, ծուխը ուրվագծող ոսկեգույն թելիկներով:

Եթե մոտդ տեսախցիկ ունենայիր, ցանկալի է ժապավեն, կհանեիր ժամերով էքսպոզիցիա կդնեիր, կխնդրեիր մի քիչ էլ պատուհանին մոտենա, կամ վարորդը նորից ծխի, ու գուցե կարողանայիր թույն կադր ստանալ` տրամադրություն: Բայց նույնիսկ, եթե մոտդ ունենայիր, դժվար թե հանեիր ֆոտոխցիկդ, որովհետև գուցե դուրս շպրտեին: Մնում է մոտակա քսան րոպեն պատկերացնել կադրը, էքսպոզիցիան, ֆոկուսային հեռավորությունը:

Ասում են դիմանկարը պետք է փոխանցի մարդու էությունը, աչքերը լինեն հայելու նման: Ես սովորաբար դիմանկարների մեջ փնտրում եմ լուսանկարչին, ու հավատացեք, շատերն են ինձ պես վարվում: Ոչ մեկին հետաքրքիր չէ ձեր բնորդը, դուք եք կարևոր: Այդ հայելին ձեզ է արտացոլում:

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Եթե դուք որոշեք դիմանկարներ անել, ձեզ կասեն, որ վերցնեք նեղանկյուն օբյեկտիվ: Ես առաջարկում եմ մարդկանց նկարել ամենալայնանկյուն օբյեկտիվներով, ասենք, 10,16, 22 mm: Չնայած` դիմանկարի համար ընդունված է վերցնել 80, 100, 200 mm և ավելի նեղանկյուն օբյեկտիվներ: Բայց, դե լուսանկարչության մեջ օրենքները նրա համար են, որպեսզի խախտենք դրանք:

Անրի Կարտիե Բրեսոնը լուսանկարելու պահը նմանեցնում է ձկնորսության հետ: Այն առումով, որ պետք է միշտ աննկատ մնալ, պետք չէ անընդհատ «հիշեցնել» ձեր ներկայության մասին, թե չէ «ձուկը» կարող է փախչել:

Հետո նա ասում էր, որ պատահական լուսանկարներ չեն լինում: Այս միտքն իմ ամենասիրածն է: Հատկապես մարդուն լուսանկարելիս պետք է հաշվի առնել ամեն ինչ` լույսը, կոմպոզիցիան, էքսպոզիցիան, պահը, տրամադրությունը, օբյեկտիվը և այլն: Այս ամենից հետո ասել, որ պատահական լուսանկարները ամենալավն են, աբսուրդ է: Ուրեմն, դուք ոչինչ չեք հասկացել:

Ինչևէ:

Դուք կարող է երթուղայինում չլինեք, այլ բոլորովին մեկ այլ վայրում: Կամ գուցե դուք նկարում եք մի մարդու, ում իրոք հարյուր տարի է գիտեք արդեն, դա ձեր որոշումն է: Բայց այդ «ձեր» բառի տակ իրականում կարևոր մի բան է թաքնված: Ձեր լուսանկարի միջոցով դուք միշտ մի նոր բան եք բացահայտում: Ամենևին էլ պարտադիր չէ, որ դա լինի հանցագործություն, ինչպես Blow up-ում էր: Միշտ մտածեք այդ մասին:

Ուզո՞ւմ ես լուսանկարել

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

1940 թիվն էր, երբ ծնվեց տատիկս: Դե երևի պատկերացնում եք` ինչ ժամանակներ էին: Ես տատիկիս մայրիկին էլ եմ տեսել, ով արդեն բավականին մեծ էր, երբ ես արդեն այն տարիքում էի, որում ինձ հիշում եմ: Տատիկիս մայրիկն ու հայրիկը Երգի և Պարի պետական անսամբլից էին: Հենց այնտեղ էլ հանդիպել են, սիրահարվել, ամուսնացել: Հիմա ինձ համար այդ ժամանակները սև-սպիտակ այն ֆիլմերի նման են, որտեղ դեռ վայրկյանում 16 կադր էր, ու մարդիկ արագ-արագ էին շարժվում (չնայած այդ ժամանակ կինոյում արդեն վայրկյանում 24 կարդ էր), ինչպես Չապլինի համր ֆիլմերում (որպեսզի պատկերացնեք):
Ես այս պատմությունը շատ եմ սիրում, չնայած չափազանց տխուր է:
Մեծ տատիկս ու պապիկս` Եվգենյան ու Պողոսը, ամուսնանում են: Արդեն երկու երեխա ունեին. ինչպես ասում էի` 40 թվին ծնվեց տատիկս, իսկ 41-ին մեծ պապիս տարան պատերազմ: Տխուր է, չէ՞: Ավելի տխուր է, որ նրան տանելուց մի քանի օր անց պաշտոնական հրաման է գալիս, որ Երգի պետականից ոչ ոքի չտանեն պատերազմ:

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Պապիս կռվել է Թամանյան դիվիզիայում: Այն, որ հաղթանակից հետո Բեռլինում քոչարի էին պարում:
Ֆրոնտում լինելու ժամանակ պապիկս անընդհատ նամակներ է ուղարկել: Նամակներից մեկում էլ եղբորը գրել էր, որ երեխեքին լավ նայի մինչև գա:
Երկար նամակագրությունից հետո գալիս է սև թուղթ, ըստ որի, պապիս համարում են անհետ կորած: Իր հետ կռվողներից մեկն էլ պատմել է, որ Կերչի ազատագրական մարտերի ժամանակ խեղդվել է:
Շատ եմ լսել այս պատմությունը, տատիկս էլ շատ է սիրում պատմել, չնայած միշտ հուզվում է: Ես էլ եմ հուզվում ու հպարտանում եմ: Իմ համր ֆիլմում նա մնացել է Գերմանիայում, կամ մի ուրիշ տեղ, երեխաներ ունեցել ու ծերացել-մահացել է, միայն ոչ զոհվել: Տատիկս բոլոր այդ նամակները տվել է բարեկամներից մեկին, որ հանձնի թանգարան, և այդպես կորել են այդ նամակները, պապիս և տատիս նկարներով աֆիշները, ֆոտոները…

Հիմա կինոն վայրկյանում  24 կադր է, բայց կարող է նաև լինել 25 կադր, բայց այ, 26, կամ օրինակ 23 կադր լինել չի կարող, պարզ կնկատվի, շարժումները ռոբոտային կդառնան կամ ավելի վատ:
Հիմա կասեք ինչ կապ ունի այս ու մնացած այն բաները ֆոտոյի հետ:
Այսօրվա իմ ֆոտոյի նյութը այն 25-րդ կադրիկի մասին է, որը աննկատ, հենց այնպես, շատ սովորական կարող է ուղղակի լինել, նույն կերպ ինչպես մի ֆոտոն` մի ակնթարթը շատ աննկատ, անիրական ու գոյություն չունեցող ժամանակում կարող է փաստ դառնալ, ապացույց, փաստաթուղթ: Այնպես, ինչպես պապիս մեկնելուց առաջ նկարեցին որդուն գրկած, ու դա դարձավ միակ ֆոտոն, որը մնացել է իրենից: Ապացույց, որ նա եղել է:
Այստեղ հիշում եմ Գոդարի խոսքերը. «Լուսանկարը ճշմարտություն է, իսկ կինոն ճշմարտություն է` վայրկյանում 24 անգամ»:
Հիմա մտածում եք, որ մենք կարող ենք օրվա մեր ամեն պահը վավերագրել: Ինչպես շնչեցինք, արտաշնչեցինք, կանգնեցինք, նստեցինք: Ու հավանական է, որ այդ ֆոտոներից մեկն ու մեկը միակ ապացույցը կդառնա մեր մասին: Չեմ կարծում:

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Դրա համար մի շարք մարդիկ կարծում են, որ ֆոտոն կորցրել է իր արժեքը, մեր կամ մեկ ուրիշի պատճառով:
Ես կարծում եմ, որ ֆոտոների ու սելֆիների այդ խառնաշփոթը հենց այն ժամանակն է, որտեղ ֆոտոն ամենաարժևորվածն է: Ուշադրություն` լավ ֆոտոն: Միշտ էլ ֆոտոների այդ շատության մեջ առանձնանում է այն միակը, ուրիշը:

Ուզո՞ւմ ես լուսանկարել…

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Ես կանգնած եմ Կոթի գյուղի փողոցներից մեկում ու ֆոտոախցիկը ձեռքումս պինդ սեղմած նայում եմ դիմացի մառախուղների մեջ կորած սարին:

-Էս սարի հետևում հենց իրանց սարն ա, հիմա էլ, որ գիշերները կրակում են, ստեղից են կրակում,- պատմում էր մեր թղթակից կոթեցի Տիգրանը, մինչ ես քարացած-կանգնած նայում էի սարին, որի հետևում մի տեղ մառախուղների մեջ կորել էր «իրանց սարը»: Հիմա սպասում եք, որ երևի ցույց կտամ այդ ֆոտոն: Ձեզ հետ չի՞ լինում որ կանգնում եք մի տեսարանի առջև, որ հաստատ կնկարեիք, իսկ դուք ուղղակի կանգնում նայում եք: Ինձ հետ հաճախ է լինում, չգիտեմ ինչու է այդպես:
Ու մինչ ես ֆոտոապարատս ձեռքումս ամուր պահած լսում էի Տիգրանին, Կոթիի այդ թաղից Լաուրա տատիկը, ում մենք խնդրել-համոզել էինք հավաքել գյուղի տարեցներին (նրանք կպատմեին պատերազմի տարիների իրենց ապրումների, ինչու չէ, նաև հիմիկվա, քանի որ առանձնապես շատ բան չի փոխվել այնտեղ` կրակում են, զանգում էր տարբեր մարդկանց, թե բա` ի՞նչ դաշտ, եկեք, մեր մասին ուզում են ֆիլմ նկարահանեն:

Այդ կնոջ տանը կառուցել էին թաղի ապաստարանը, խնդրել էինք իրենց հավաքվել հենց այնտեղ: Սարի մոտ կանգնելուց մի քանի րոպե առաջ ես արդեն մտել էի այդ վայրը: Տարօրինակ է, որ զարմանում էի, երբ սահմանամերձ գյուղերի երեխաները պատմում էին փակ տարածքների, մանավանդ, ապաստարանների հանդեպ իրենց ֆոբիաների մասին, քանի որ հիմա էլ հիշելուց սկսում եմ անհամաչափ շնչել ու վախենալ: Ընդհանրապես վերջերս զգացած իմ բոլոր զգացողությունները տարօրինակ կերպով նման են իրար:
Երևի հիմա մտածում եք` ինչ կապ ունի այս ամենը ֆոտոյի հետ: Ֆոտոյի մասին իմ նյութը ես սկսում եմ այն րոպեից, երբ սարի դիմաց կանգնած էի ու ոտնաձայներ լսեցի` մեկը մոտենում էր: Շրջվեցի: Գյուղացի կին էր` ծեր, հազիվ քայլելով մոտենում էր ինձ: Հուզվել էր, երբ իմացել էր, որ մի քանի երիտասարդ եկել են իրենց ապաստարանը նկարելու, ու շարունակ կրկնում էր, որ երազում է` երբեք չտեսնենք այն ամենը, ինչ իրենք են տեսել: Ֆոտոյի մասին իմ նյութը սկսվում է այն ժամանակ, երբ հազար վեց հարյուր յոթանասուն ապրում ես ունենում այդ մի քանի ակնթարթում, բայց ֆոտոապարատդ տանում ես աչքիդ ու նկարում:

Մի քանի րոպե հետո մերոնք արդեն ապաստարանում էին: Ես երկար ժամանակ չէի մտնում ներս, մինչև մի պապիկ եկավ, ով ասում էր, թե ինքն է սարքել ապաստարանը: Իր հետևից ներս մտա: Մտա այն ժամանակ, երբ Լաուրա տատիկը պատմում էր իր ամուսնու մասին, որը այն պապիկի հետ, ում հետ մտել էի ներս, սարքել էին այդ ապաստարանը: Հետո պատմում էր, որ մի օր թոռներն էին հյուր եկել, ու այդ գիշեր սկսել են կրակել: Պապն էլ բոլորին իջեցրել է ապաստարան, զանգել է տարբեր տեղեր, որպեսզի կրակոցների վերջանալուն պես թոռներին տանեն գյուղից ու այդ մտքերից հիվանդացել է, մինչև հիմա ծանր հիվանդ է: Չեք պատկերացնում, չէ՞:
Այդ պատմությունները լսելով մարմնովդ սարսուռ է անցնում, ուզում ես գոռալ, լացել, քեզ պատեպատ տալ, բայց միայն կարողանում ես ֆոտոապարատը տանել աչքիդ ու չխկացնել,  հետո մի ամբողջ կյանք քեզ մխիթարելով, որ պահ ես վավերագրել, մարդկանց, պատմություններ:

Հա, էդպիսի բան է, երբ չես կարող խառնվել, ինչ-որ բաներ հարթել, խնդիրներ լուծել: Դու կողքից ես նայում` ֆոտոխցիկիդ անցքից: Պատմության մեջ շատ դեպքեր կան, երբ դոկումենտալիստ լուսանկարիչներն իրենց ֆոտոների միջոցով կարողացել են ինչ-որ բան փոխել, կյանքեր փրկել: Հա, ես մոռացա ասել, որ դոկումենտալ ֆոտոյի մասին էի պատմելու այս անգամ, չնայած երևի արդեն գլխի էիք ընկել: Եսիմ…