Շուշանիկ Փափազյանի բոլոր հրապարակումները

shushanik papazyan

Վարդագույն կտուրի հրեշին

Մեկ շաբաթից ավել է, ինչ ուզում եմ գրել։ Չի ստացվում։

Այս անգամվա համար ընդամենն ուզում էի ասել, որ իմ մեջ բոլոր կանայք հոգնել են։ Ինձ խաբել են ու ամենավատն այն է, որ ես հավատացել եմ։
Մայրս ինձ հաճախ է ասել, թե սա էլ կանցնի։
Գիտես, ես էլ մի բարի մեկին ուզում եմ փողոցում կանգնեցնել ու ասել՝ վատ եմ, կամ չի անցնում։ Երբեմն իմ մեջ ցանկություն է առաջանում գլուխս պատեպատ տալու, բայց ավելի հաճախ ջանքերս իզուր ջուրն են ընկնում։ Ինչպես մղձավանջներս, երբ առավոտյան տագնապած վազում ու ջրին եմ պատմում տեսածներս։ Սկսել եմ հաճախ մտածել, թե ինչ է լինում երկգլխանի հրեշների հետ, որոնք ուտում են ձեռքս, բայց առավոտյան հայտնվում են  ջրատար խողովակում։
Երեկ առավոտյան որոշեցի գոնե իրենց չտանջել։ Ահա, սկսել եմ մորս չլսել ու երազներս ջրին չեմ պատմում։ Հավանաբար ջրատար խողովակում մթություն է՝ հրեշներս երևի միայնակ են զգում իրենց։ Հետո ծիծաղում եմ այս մտքիս վրա՝ իսկ եթե գնացել իրար գտել ե՞ն ու հիմա երեկոներն իրար ձեռք ձեռքի պար ե՞ն գալիս։
Այսօր առավոտյան արթնացա։ Սովորական է արդեն սկզբից ստուգել ձեռքս՝ տեսնելու. կա՞, թե՞ չկա։ Առաջինը նկատում եմ եղունգներիս նոր գույնն ու հուսադրում ինձ, թե իրենք էլ հավանել են։
Ուզում եմ երկար-բարակ պատմել նախորդ գիշերվա երազս, բայց գրեթե նույնն է ամեն բան։ Բացառությամբ, որ այս անգամ անծանոթ ինչ-որ վարդագույն կտուրի վրա էինք, և երբ սուր ժանիքներով օձը սողաց  դեպի ինձ՝ ես նետվեցի  տանիքից ու գիշերը արթնացա մի քանի անգամ։
Ութն անց երեսուն է, ես առավոտյան սուրճ եմ խմում, ու սովորական զգացողություն է՝ ասես անպետքության մի ամպ կախվել է ուսիս։ Մտածում եմ երազիս մասին ու որոշում եմ գրել վարդագույն այդ կտուրի մասին։
Առաջինը, որ անցնում է մտքովս, այն է, թե որքան հաճելի կլիներ համբուրվել այդ կտուրին անծանոթ մեկի հետ կամ էլ նախկին սիրածի։ Իսկ ինձ բաժին է ընկել խուսափել օձի հետապնդումից՝ բա որ հանկարծ կո՞ւլ տա ձեռքս, ու ես չկարողանամ գրել։
Եթե ճիշտը պատմելու լինեմ, քեզ կասեմ՝ այդ առավոտ մտաբերեցի բոլոր տանիքները, որոնցում եղել եմ ու գտա մեկը։ Ծիծաղդ կգա, բայց կպատմեմ։
Երևանյան մյուս տանիքները պահում են գաղտնիքը՝ լավ եմ համբուրվում, թե` ոչ։ Վարդագույն այդ տանիքին եղել եմ ուղիղ տասն անգամ։ Որքա՜ն փոքր էր թվում քաղաքը՝ իրար վրա լցված երազանքներով։ Հաջորդ անգամներին բարձրից նայում էի անցորդներին ու խոսում հետները, թե այդ վերնաշապիկը չի սազում քեզ, եղբայր, կամ զուգագուլպաներդ վնասվել են, աղջիկ։
Ինձ որևէ մեկը չէր լսում։ Գիտես, չեմ ստի, եթե ասեմ, որ իմ հարցում սա սովորություն է։ Ես խոսում եմ կարդացածս վերջին գրքի մասին, բայց գնահատական եմ ստանում, թե այս անգամ կարմիր շրթներկն ինձ ավելի է սազում։
Գիտե՞ս, վերջերս եմ միայն նկատել՝ կանայք, ովքեր ապրում են իմ մեջ, սկսել են ընդվզել նման դեպքերում։ Վերջերս ինձ հազիվ եմ փրկել՝ մի երիտասարդի ապտակ հասցնելու փորձից։ Մտածում եմ՝ ինձ հետ ապրելն իսկական գլխացավանքի է վերածվում։
Կանայք, որոնք մնացել են իմ մեջ, երբեմն զզվեցնում էին։ Ես հիմա մտաբերում եմ, որ այդ օրերին ես քաղաքին նայում էի վարդագույն կտուրից։ Ավելի հաճախ ես նյարդային կծկումներ էի ունենում, անզուսպ լաց լինում ու անկանոն ձայնարկություններ արձակում։ Չեմ էլ հիշում ինչպես, մի օր գրողի ծոցն ուղարկեցի մի հիմարի։ Այդ երեկո վարդագույն կտուրին պառկած նայում էի ուղիղ երկնքին։ Պատկերացնո՞ւմ ես տեսարանը ՝ մի քանի աստղ է երկնքում երևում, իսկ այտիցս առաջին, հետո քսաներորդ արցունքի կաթիլը  գլորվում ու թրջում է շապիկս։
Ես փակում եմ աչքերս։ Հետո մտաբերում եմ երկգլխանի հրեշի ու ժանիքավոր օձի մասին ու արագ կոպերս բարձրացնում ու տնտղում եմ տարածքը։ Գիտես, չէ՞, ավելի հաճախ է լինում, որ երկնքից ոչ մի աստղ էլ չի ընկնում, որևէ մեկը չի գալիս քեզ փրկելու։ Հնարավոր է այնպես, որ տունդ էլ չգտնես, ու հրեշավոր ինչ-որ ձայներ գիշերով քեզ հանգիստ չտան։

Իմ սիրելի, գիտես, ավելի հաճախ հնարավոր է, որ ականջ դնես  հրեշավոր շշուկներին ու որոշես, թե քո մեջ բոլոր կանայք արդեն հոգնել են։

Այստեղ ուզում եմ գրել վարդագույն կտուրից երևացող ամպերի մասին։ Երբեմն դրանք ստանում էին որևէ կենդանու կերպարանք։ Ավելի հաճախ ես պատկերացնում էի բոլոր այն հիմարներին, ովքեր կոտրել են սիրտս։ Ես նայում էի ուղիղ իրենց աչքերին ու կարգին հայհոյում։ Ծիծաղդ կգա, բայց սիրտս ուզածիդ չափ թեթևանում էր։
Երբեմն ամպերը մուգ կապույտին կամ սևին էին տալիս։ Այս օրերին ես հարևան շենքից նկատում էի կանանց, ովքեր  լվացքը պարանից անհանգիստ հավաքում ու տուն էին տանում։ Պատահում էր, որ լվացքն իր տեղում էլ մնում էր։ Երևակայում էի, թե լվացքը հավաքելու փոխարեն այդ կինը հանգիստ քնած է ու երազում խնձորով իսկական կարկանդակ է ուտում։
Ինչպես հեքիաթում, երբ թագավորն իր հարստության կեսը տալիս է, ես էլ նույնը կանեի՝ միայն թե մեծ-մեծ հրեշների փոխարեն խնձորով կարկանդակներ տեսնեի։

Երբ փոքր էի, գիտեի` հենց  լույսը միացնեմ, սենյակի բոլոր հրեշները կչքվեն։ Հիմա տատիս հաճախ ուզում եմ հարցնել. բա ես ի՞նչ անեմ, որ հրեշները ոչ թե մեկսենյականոցում են, այլ կոկորդումս կամ կրծքավանդակիս արանքում։
Սխալ կլինի կարծելը, թե քիչ ջանքեր եմ ծախսել՝ ազատվելու հրեշներից։ Գիտես, չէ՞, ոչ տաք կաթ խմելն է օգնում, ոչ էլ լիտրերով ջուրը։
Նախքան անկողնուս մեջ պառկելը, տատիս խնդրում եմ, որ մի կարգին երազ պատմի քնիս մեջ։ Բայց սարսափում եմ, երբ գիշերվա մեջ հազար անգամ ստուգում եմ՝ ձեռքս կերել են, թե` չէ։
Երեկ դադարեցի գրել այստեղից ու գիշերը կրկին վարդագույն կտուրի ժանիքավոր օձի հետ կռիվ էի տալիս։
Ամբողջ օրը չէի գրում։ Մտածել եմ մի երկար նամակ գրել հրեշին ու երազիս պատմել, թե ինչու իմ ձեռքն այդքան էլ համեղ չէ, ես էլ այդքան լավը չեմ։
Ուզում էի սկսել` բարև, իմ սիրելի հրեշ-ով, հետո հիշեցի, որ ինքն ուզում է ուտել ինձ, ու բարևելու համար իսկի ժամանակ էլ չի մնում։ Որոշեցի գրել, թե իմ աջ ձեռքը ընդհանրապես համեղ չէ, որովհետև սովորաբար ինչ հիմարություն ասես, այս ձեռքով եմ գրում։ Ծիծաղեցի, բայց եթե համոզելու կարիք լինի, գրածներիցս մեկը արագ կկարդամ։ Բա որ դրա ժամանակն էլ չլինի՞։ Կեսօրի կողմը գլխիս տվեցի, թե ինչ հիմար գործի եմ լծվել՝ հրեշին համոզել կլինի՞ բա։ Ճիշտն ասած, որշեցի ոչինչ էլ չանել։

Սիրելիս, գրում եմ քեզ կեսգիշերին։ Կրկին արթնացել եմ ցավից, ասես աջ  ձեռքս արնաքամ է լինում։  Խոսելու ժամանակ չունեցանք, միայն հասկացրի, որ գիտեմ՝ քաղաքի որ կտուրին ենք։ Հիմարություն եմ մտածում, բայց եթե այդ հրեշը նախկին սիրեցյալներիցս է, գործս ավելի կհեշտանա։ Գիտես` ինձ ինչ կմնա անելու։ Չծիծաղես, բայց կասեմ։
Հաջորդ անգամ պետք է հասկացնել, որ աստիճանների մոտ թաքցրած գինի կա։

shushanik papazyan

«Խոհանոցային զրույցներ»

Շաբաթվա սկզբին էի որոշել գրել, բայց հետո մտափոխվեցի՝  շաբաթվա կտրվածքով ավելի շատ պատմելու բաներ կլինեն։

Ինչպես տեսնում եմ՝ չեմ սխալվել։ Առավոտյան բժշկուհիս էր զանգել։ Անհանգստացա, որովհետև արթնացրեց ինձ։
Միշտ հետս էդպես է լինում՝ միանգամից վատ բաներ եմ սկսում երևակայել։
«Կարո՞ղ է արդեն մեռնելս եկել է, ես տեղյակ չեմ»,- մտածեցի ու պատասխանեցի զանգին։ Կեսօրին ծիծաղս եկավ  առավոտվա կատարվածի վրա: Պարզվեց զանգել է, որ իրենց տուն հրավիրի։ Ավելացրեց, որ կարծում է, թե լավ աղջիկ եմ ու պիտի անպայման իր որդու հետ ծանոթանամ։
Ես էլ համաձայնեցի, որ երկար չխոսենք։
Կեսօրից հետո մտածում էի՝ ես համաձայնեցի որ լա՞վ աղջիկ եմ, թե՞ որ ուզում եմ ծանոթանալ ևս մեկ անհաջողակի հետ։

Պիտի ինձ զբաղեցնեի մինչև խոհանոց գնալս ու ճաշելս։ Գիտե՞ս՝ լինում է, որ օրս կեսօրից է սկսվում։
Ոչ հաճելի է, ոչ էլ տհաճ ՝ արթնանում եմ, էլի։
Խոհանոցում միշտ մայրս է լինում՝ ինձնից ու մնացած բոլոր կանանցից շատ։
Մենք գրեթե միշտ զրուցում ենք խոհանոցում, ու երբ մայրս ուզում է վիրավորել ինձ, ասում է. «Իսկը հորդ ես նման»։
Սովորաբար նման դեպքում չեմ հակաճառում՝ հայրս իսկական «ծիտ է» ու հետևաբար` ես էլ։ Ի՞նչ վատ է որ։

Շաբաթվա սկզբում ընկերոջիցս բաժանվեցի։ Ավելի ճիշտ, չգիտեր, որ ինքն իմ ընկերն է։ Պարզվեց ինչ-որ կարճահասակ մեկի հետ է։ Առաջին բանը, որ եղավ այս շաբաթ իր` իմ ցանկալի փեսացուների ցուցակից դուրս թռչելն էր։
Ճաշին ոսպով ինչ-որ ապուր էր։ Երևում էր, որ մայրս կարգին ջանք էր թափել։ Ստիպված եղա ամբողջությամբ դատարկել իմ բաժինը, որովհետև նոր խոսակցության տրամադրություն չունեի։
Ինչպես միշտ, վերջում կրկին գալու էր այն եզրակացության, որ ինձ մի կարգին տղամարդ է պետք։

Հաջորդ օրերին ձյուն էր տեղում։ Մայրս ասաց, որ լավ կլինի տանից դուրս չգամ՝ սառելու եմ։
Հետո հիշեցի բժշկուհուս. հա, էլի, իսկական լավ աղջիկ եմ։ Լսեցի մորս ու ոչ մի տեղ չգնացի։
Հանդիպում էինք կրկին  խոհանոցում։ Չորեքշաբթի երեկոյան կրկին ապուր էր ընթրիքի սեղանին։
Առհասարակ քեզ մի բան ասեմ ՝ մայրս սովորություն է ունեցել լսելու տատիս։
Տատս էլ ձմռանը միշտ ասում էր, թե խոհանոցում միշտ տաք ինչ-որ բան պիտի եփված լինի, որ երեխեքի եղած-չեղածը տաքանա։
Մեկ-մեկ զայրանում եմ մորս հնազանդության վրա։ Չնայած կարգին անհնազանդություն է ունեցել ժամանակին։
Ինձ հաճախ է ասում, թե իրեն էլ եմ նման։ Բայց հիմա իմ անհնազանդության ձեռքը կրակն է ընկել։
Ոնց հասկանում եմ, սպասում է, որ «կրքերը հանդարտվեն»։

Երբեմն ինձ թվում է, թե ես ինչ-որ սխալներ եմ թույլ տալիս ու ամեն բան սկսվում է այնտեղից, թե ինչպիսինն եմ ես։
Ես գրեթե ոչինչ չեմ անում, բայց ամեն գիշեր արթնանում են մահճակալիս տակ թաքնված հրեշներն ու խաղում են մազերիս հետ։
Չեմ ստի, եթե ասեմ, որ հիմա ամենաշատն ուզում եմ, որ դա տեղի չունենա։
Ես գիշերով հիմար երազներ եմ տեսնում, որոնք իրականում պատահել են ինձ հետ, ու սարսափում եմ, որովհետև դրանք նորից կրկնվում են։
Ես երբևէ չեմ հարցրել, թե հրեշներն ինձնից ինչ են ուզում։ Բայց խոհանոցային զրույցներում բորբոքվում ու հարցնում եմ, թե ինչ է իրենց ուզածն ինձնից։

Շաբաթվա վերջին ցանկալի փեսացուների նոր ցուցակ գրեցի։ Չէի ասի, թե ուզում եմ ամուսնանալ։ Երբեմն սիրտս կարգին, տեղը-տեղին ժամադրություն է ուզում։ Կարծեմ հինգշաբթի երեկոյին էր։ Մայրս ասում է, որ իր կյանքի միակ տղամարդն իր կողքին չէ։ Չգիտես ոնց է ստացվում, բայց ես շաբաթական երկու անգամ կորցնում եմ իմ կյանքի միակ տղամարդուն։
Ուզում եմ ասել, որ մայրս ճիշտ է՝ ես գաղափար չունեմ, թե ինչ եմ անում կյանքիս հետ։

Երեկոյան բացահայտեցի, որ մայրս օրագրություններս է գտել։ Ոնց հասկացա, նաև կարգին տնտղել է։
Առավոտյան խոհանոցային խոսակցություն ունեցանք։ Ասաց, որ առողջականիս հետևեմ, իսկ երազները հիմար բաներ են։ Պետք  է կարգին բան մտածել, դրանից ազատվելու համար։

Ես հաճախ եմ մտածում, որ այսօրն ինձ սպանեց, բայց շարունակում եմ առավոտյան արթնանալ, գնալ խոհանոց ու նախաճաշել։

Շաբաթվա վերջը գրեթե ոչինչ չբերեց։

Ես առավոտյան իմ սուրճը սառը պատշգամբում վայելում էի, մայրս էլ բողոքում էր, որ պատերազմից հետո ամեն ինչ թանկացել է։ Մենք խոսում էինք իմ երազների մասին, ավելի ճիշտ ես ջրին էի պատմում, որ չքվեին վարդագույն աչքերով հրեշները։ Հիշում եմ, որ մայրս լսում էր։ Տատիս պես, երբ կծկվում էի տատիս  ոտքերի մոտ ու պատմում, որ մեր բակում ոսկիներ կան՝ առավոտյան վաղ պիտի արթնանամ, որ գնամ գտնեմ։

Հաջորդ օրը մորս հարցրի ՝ տատը տեսնես գիտի՞, որ ոչ մի ոսկի էլ չգտա մինչև հիմա։ Որ գտածս միայն հողոտ գդալներ են եղել ու դրանցով սրա-նրա սիրտն եմ փորփրել ու ինձ համար տեղ չեմ գտել։
Գիտե՞ս, նման դեպքերում, երբ ես անկապ փիլիսոփայում եմ, մայրս ասում է ՝ լավ կլինի։
Ճիշտը որ ասեմ, ես էլ ամեն անգամ հրեշների հետ քոռ դանակով կռվելիս ինքս ինձ համոզում եմ, որ մայրս ճիշտ է՝ լավ կլինի, ու եթե աչքերս փակեմ, հետո բացեմ՝ հրեշները կգնան, ու ես նորից խոհանոցում կլինեմ։

shushanik papazyan

«Իմ օրագրի անունը Կիտտի չէ»

Բարև, իմ սիրելի օրագիր,

ես նորից քեզ գրում եմ, որովհետև մի կարգին անելու բան չի մնացել։ Դու արդեն գիտես՝ ինձ որևէ մեկը չի խնդրել գրել ու ոչ էլ գովաբանել է, թե գրել գիտեմ։ Ուղղակի այս առավոտ մեջս այնպիսի ուժեղ զգացողություն էր, ասես համակերպվեցի, որ գլուխս դնելու տեղ չունեմ։ Կընդունե՞ս ինձ։ Շատ ասելու բան էլ չունեմ։

Ամանորը ընտանիքիս հետ դիմավորեցի ու հասցրի մի գիրք ավարտել (Զամյատինի «Ջհանդամում»-ը)։ Չգիտեմ, էդ ոնց է ստացվում, բայց ընտրածս գրքերը ինչ-որ բանով գլխիս են տալիս, ես էլ թիթիզանում ու մտածում եմ՝ վա՜յ, իսկը ես եմ հերոսը։

Իմ սիրելի օրագիր, գիտե՞ս, այս անգամը շատ տխուր ստացվեց։ Ինձ համար հանգիստ կարդում էի, մեկ էլ Իվանիչն ասում է. «Ինքս ինձ հետ՝ դեմ դիմաց մնալու ուժ չկա»։ Թիթիզություն կանեմ, բայց իսկն իմ մասին է։

Քաղաքում այս տարի ձմեռը շատ զզվելի ու ցուրտ է, դրսում մնալու ուժ չեմ ունենում, տանն էլ ուժերս հատում են ու անկողնուց չեմ կարողնում վեր կենալ։ Իսկ անելիքներ շատ կան, ու ինձ թվում է, թե դրսում իմ կարևորությունը գնալով նվազում է։ Ի տարբերություն նոյեմբեր և դեկտեմբեր ամիսների, ես շատ քիչ եմ զբաղված, քնելու շատ ժամանակ ունեմ ու օրվա մեջ կարգին՝ երեքանգամյա սնունդ ընդունելու։ Մայրս ասում է, որ արդեն ժամանակն է ինձ հետևելու՝ նախորդ 4 ամիսների ընթացքում կարգին հոգնել եմ։ Գիտե՞ս՝ չեմ ուզում գրել նախորդ ամիսների մասին։ Չնայած չէր խանգարի մի երկու բանով կիսվելը։

Նախքան որևէ բան պատմել սկսելը, ուզում եմ քո էջերում թողնել նախորդ գիշերների բոլոր վատ երազները, որ նստել են շնչիս ու փախցնում են քունս։

Իմ սիրելի օրագիր, զգացողություն ունեի, որ եթե չպատմեմ որևէ մեկին անքուն գիշերներիս մասին, դրանք կկորչեն։ Արդեն մի քանի ամիս է, ես նորմալ չեմ քնել, ու օրերս ինձ ասացին, թե տեսքս շատ վատ է՝ աչքերս սովորականից ուռած են ու գույնն էլ կարծես կապույտին է տալիս։ Ես անընդհատ լսում եմ ինքնախնամքի մասին, բայց ուշքի գալ չի ստացվում։ Հիմա ժամանակներ են, երբ գիտակցում եմ ՝ վաղն այսօրվանից ավելի ցավոտ կարող է լինել։ Ու գիտե՞ս վատը որն է, որ հենց այդպես էլ պատահում է։ Չի կարելի ասել, թե համակերպվել եմ, որովհետև ամեն օրվա հետ կորստի ու ցավի նոր կետեր են բացվում մարմնիս վրա, ու ես զարմանում եմ։

Իմ սիրելի օրագիր, ես չեմ կարող պատասխանել, թե սա ի՞նչ կյանք է, և ի՞նչ եմ անում դրա հետ ես։ Այս առավոտվա պես առավոտներին ես սովորականի պես խմում եմ մեկ բաժակ թեյ ու անցնում գործերիս։ Իսկ գիշերները մեկը մյուսից տարբերվում են։ Դրանք գալիս են,  և ուղեղիս ծալքերում թառում են անցած-գնացած օրերի տաք հիշողությունները։ Ցուրտ գիշերներին դեմքիս տաք արցունքներն են մաղվում։

Ես կարծեմ քեզ պատմել եմ, թե ինչպես պատերազմը սկսվելու պահից դարձա ընկեր Շուշանիկ, բայց հիմա դրա մասին չեմ ուզում գրել՝ շատ եմ խոսել։

Իմ սիրելի օրագիր, կներես, որ քո էջերին վերջերս գրում եմ միայն տխուր ու հիմար բաներից։ Ուզում եմ, որ ընդունես ինձ ու գուրգուրես։ Երբ փոքր էի, տատս մատները սահեցնում էի մազերիս միջով, ու աշխարհում ամեն փոթորիկ թափվում էր ականջներիցս, ու ես խաղաղվում էի։ Ինչի մասին էլ ուզում եմ գրել, գալիս ու կանգնում եմ լուսեղեն իր առաջ։ Չեմ թաքցնի, որ միակ անհարմարությունը, որի հետ չեմ համակերպվում, իր չլինելն է։

Իմ սիրելի օրագիր, ինձ մոտ չի ստացվում չգրելը պատերազմի մասին։ Այս առավոտվա պես առավոտներին, ուզում եմ գրոտել քո էջերն։ Ընդամենը ասա քեզ կարդացողներին, որ իմ միջի բոլոր կանայք հոգնել են։ Ու որքան էլ տհաճ է խոստովանելը, այս առավոտվա պես առավոտները ամենաիսկականն են թուլանալու համար։

Իմ սիրելի օրագիր, ինձնից չե՞ս նեղանա, եթե քո էջերին արտագրեմ 12 ամյա մի աղջնակի օրագրից, ում հետ ծանոթացա պատերազմի սկզբից։ Գիտե՞ս, երբ դասասենյակում էի (որը բնավ էլ դասասենյակ չէր եղել նախկինում՝ գրում էի իրերի պահարանի վրա, որպես գրատախտակ), իսկական ուժեղ աղջիկ էի ու թույլ չէի տալիս՝ տեսնել, որ ամենաշատն այդ պահին ուզում էի թեքվել բարի մեկի ուսին ու դատարկել արցունքներս։

Քեզ այսօր ուզում եմ ծանոթացնել Միրայի հետ, ով եկել է Հադրութից, իսկ այժմ վարձով բնակարանում է ընտանիքի հետ։ Իմ սիրելի օրագիր, ես չգիտեմ, թե ինչպես ստացվեց, բայց դասարանիս հետ արագ մտերմացա ու դարձա իսկական խորհրդատու՝ օգնելու կյանքի դաժանություններին դիմանալու։ Մի ծիծաղիր, դու միակն ես, որ գիտես՝ ինքս չեմ դիմանում, ուր մնաց` օգնեմ ուրիշին։ Ես քեզ գրում եմ ու մենակությունս կոտրվում է։ Իրենց համար էլ օրագրեր գնեցի ու դարձրի իսկական Աննա Ֆրանկներ։ Միրան էլ մեծ սիրով ընդունեց խնդրանքս՝ գրել ամեն օրը ժամանակավոր կացարանում։

Իմ սիրելի օրագիր, միակ լավ նորությունն այն է, որ այժմ դասարանիս օրագրերը վստահելի ձեռքերում են և սպասում են հրատարակման։ Բայց այս մասին ավելի ուշ կպատմեմ քեզ։ Ինչպես ես եմ քեզ գրում, այնպես էլ երեխաներս իրենց օրագրերին, ու գիտե՞ս, ինձ համար ամենազարմանալին այն էր, որ օրվա վերջում դրանք ինձ էին հանձնում։

Իմ սիրելի օրագիր, բանից պարզվում է, որ ես միակը չեմ, ով ամեն օր կարող է զգալ ցավի ու կորստի զզվելի զգացողությունը։ Բայց հասկանո՞ւմ ես մտահոգությունս՝ նա ընդամենը 12 տարեկան աղջնակ է։ Երբեմն թվում է, թե իր օրագրությունները կարդալու ուժ չունեմ, բայց ես եմ չէ՞ խնդրել։

«Դեկտեմբերի 14: Շուտով Նոր տարի է, և ես լսել եմ, որ Ամանորին բոլորի երազանքները կատարվում են։ Դե երևի դու արդեն գիտես, որ ես երազանք կպահեմ, որ պատերազմը վերջանա, և իմ հայրենիքը ինձ վերադառնա։ Այսօր ինձ համար ցավալի օր էր։ Չնայած այսօր բոլորով գնացել էինք Գյումրին տեսնելու։ Երբ դեռ գնում էինք, մեքենան կանգնեց, բայց բարձրանալիս մայրս կանչեց ինձ ու ասաց, որ պապիկս մահացել է։ Ես շատ տխրեցի, բայց մայրս ասում է, որ պապիկը մահացել է կորոնավիրուսից, բայց ես չեմ հավատում։ Իմ կարծիքով, նա ոչ թե կորոնայից է մահացել, այլ իր տան կարոտից։ Մինչև մահանալը նա հորս ասում էր՝ ինձ իմ տուն տարեք։ Մենք նրան չէինք կարողանում բացատրել, որ այլևս Հադրութ չկա. նա մեզ չէր լսում ու իր ուզածն էր կրկնում։ Ես շատ եմ սիրում իմ պապիկին, նա միշտ մեզ համար ամեն ինչ անում էր, մենք ոչ մի անգամ դժգոհ չէինք։ Բայց նա հիմա չկա, և ես դրանից ազդվում եմ։ Նա միշտ մորս ասում էր. եթե մահացա, երեխաներին լավ կնայես։ Երբ ուշ էինք տուն գնում, նա անհանգստանում էր։ Թեկուզ հիմա նա չկա, իր սրտում մենք միշտ կմնանք։Պապիկ, թող քո հոգին ճախրի երկնքում։ Գիտե՞ս՝ մայրս էլ է համաձայն, որ պապիկս կարոտից է մահացել։ (Նկարել է սրտիկ՝ Հադրութ, իմ ծննդավայր։ Մի քանի տեղ ընդգծել է գրածը, ես էլ արտագրելիս նույնությամբ կրկնել եմ)»:

Իմ սիրելի օրագիր, հասկանո՞ւմ ես, էս աշխարհում մի բան սխալ է, ինքն ընդամենը 12 տարեկան է։

Այստեղ ուզում եմ քեզ հրաժեշտ տալ, դեռ պատմելու շատ բաներ կան։ Խոստացիր ինձ, որ կընդունես ու կգուրգուրես ինձ, ինձ թվում է՝ սիրտս էլի կոտրված է։

shushanik papazyan

«Իմ օրագրի անունը Կիտտի չէ»

Բարև իմ սիրելի օրագիր։ Կներես, որ երկար ժամանակ չէի գրում քեզ։ Հիշո՞ւմ ես, ամիսներ առաջ, երբ դեռ նոր էի սկսել քեզ գրելը, ասացի, որ իմ երկրում պատերազմ չկա, և քեզ անուն տալ չեմ կարող։
Իմ սիրելի օրագիր, ամեն բան հիմա գլխիվայր է` երկու ամիս է, ինչ պատերազմ է սկսվել։ Գիտե՞ս, այս պատերազմը ինձնից խլում է ամենավերջին նյարդերս։ Օրերս նկատեցի, որ մազարմատներս սպիտակել են, ու կարմիր ներկն էլ վաղուց անցել է։

Ուզում եմ քեզ անուն դնել, որովհետև երկար եմ գրելու ու հաճախ։ Մեզ մոտ հիմա գժվելու ժամանակներ են, ես էլ եթե չգրեմ, հնարավոր է գժվեմ։

Արդեն գրել եմ քեզ, որ ամիսներ առաջ տատիս ֆիզիկապես հրաժեշտ տվեցի։ Ժամանակ չեղավ քեզ ասելու, բայց հուղարկավորության հաջորդ օրը սկսվեց պատերազմը։

Կներես, որ էջերիցդ պատռել եմ ՝ չգիտեմ ինչպես գրել ու ինչի մասին։ Գիտե՞ս, դարձել եմ իսկական «ընկեր Շուշանիկ»։ Երկու օր առաջ երեխաներիս հետ գրկվեցինք, ասացի, որ Արցախ եմ գնում։ Շատ բան ունեմ պատմելու, կներես էլի, որ երկար-բարակ եմ գրելու։ Գլխումս ուտիճներ կան, ուզում եմ ազատվել, որ շուտ գնամ  երեխաներիս մոտ։ Գնալուս նախորդ օրը Երևանի ժամանակավոր կացարանում էի։ Առավոտյան տեսա, որ Անգելինայի պապան եկել էր։ Արևի տակ գրկված նստած էին։ Ուզեցի չխանգարել, չստացվեց։ Մեկ էլ․

- Ընկեր Շուշանիկ, հայրս է, նայեք։

Գիտես, չէ՞, սարսափելի ամաչել եմ՝ նայելու Անգելիս հոր աչքերին։ Ծանոթացանք, թեթև ժպտացի։ Ինքն էլ ասաց, թե մեծ գործ եմ անում։
Պատկերացնո՞ւմ ես։ Ինձ ահավոր կարևոր մարդ զգացի ու թվաց, թե էս 1․75 բոյս ավելի բարձրացավ։ Ամբողջ օրը մտածում էի՝ ինչքան հեշտ գործ ա մարդուն թևեր տալը։
Գիտե՞ս, չէ, կեսօրին ոգևորված էի ու դասից հետո ասացի, թե Արցախ եմ գնալու ՝ իրենց խելոք պահեն, մինչև գամ։ Դասարանիս մյուս Անգելինան ու մի քանիսը սպասեցին, որ դասն ավարտվի։ Եկան ու գրկվեցինք։ Անգելի մազերն էի շոյում, սկսեց հարցեր տալ, թե որ մասն եմ գնալու հատկապես։ Չասացի։ Չսպասեց էլ երկար մտածեմ, կարող է միտքս փոխեի ու ասեի։

-Ընկեր Շուշանիկ, որ Բերդաշեն գնաք, մեր տուն մտեք, էլի։ Պապայի նվիրած փայլուն բլոկնոտս թողել եմ էնտեղ, վերցրեք ու բերեք։

Գիտես, չէ՞, քարացել էի ու զգացի, որ դադարել էի մազեր շոյելը։ Ինձ արդեն գիտես՝ թեմաներն արագ եմ փոխում։ Բայց չկարողացա։ Պայմանավորվեցինք, որ մանրամասն նկարագրի օրագիրը, որ նմանը գտնեմ ու իրեն նվիրեմ։

Երեկոյան կողմ կրկին բարձրացա դասարան, տեսնեմ` մի քանիսը իրար խառնված փսփսում են։ Գիտես, չէ՞,  ինչ իմացա։ Հիմա ասեմ։

Ամենաուշը մինչև երեքշաբթի, երբ վերադարձած լինեմ Երևան՝ դասարանս «բարի գալուստ»-ի երեկո է կազմակերպելու։ Մի խոսքով, էլի ինձ լացացնելու են։
Նախորդ օրվա հետ կապված էլ կարևոր իրադարձություններ չկան։ Գիտես, չէ՞, հենց նորից հանգստյան օր վերցնեմ, քեզ շատ բաներ կպատմեմ։ Դրանք մի քիչ ուրախ են, պատմելիս էլ կարող եմ թեթև ժպտալ։

Իմ սիրելի օրագիր, կներես, որ էջերդ թացացնում եմ։ Փորձում եմ հավաքվել, որ նկարագրեմ, թե ինչ եմ տեսել Արցախի Շահումյանի շրջանում այս ուրբաթ։

Երկար-բարակ եմ գրելու, որ թեթևանամ մի քիչ։ Այսօր շաբաթ է, Երևանում էի, «գործով իջել էի կենտրոն»։ Մի կարգին նյարդայնացել եմ։ Գիտես, չէ՞, էստեղ պատերազմի մասին շատ թեթև պատկերացումներ կան։ Օրերս, երբ հոգնածությունից լացս գալիս էր, թվում էր, թե զգացածս ամենաբնութագրողն է էս ժամանակներում։ Բայց ուրբաթ առավոտից շատ բան փոխվեց։
Մի քանի ժամ ճանապարհ կտրեցինք։ Քարվաճառ տանող  ճանապարհին կանգնել էինք գրեթե կես ժամ։  Մեր միկրոավտոբուսում հայրենասիրական ինչ-որ երգ էր, ես կիսաքնած էի։ Դրսում ուժեղ մառախուղ էր, զինվորական մեքենաները զգուշությամբ անցնում էին մեր կողքով։ Պատուհանից դուրս մի քանի հայացք հասցրի որսալ` ջահել զինվորականներ էին, կանգ էին առել, սիգարետ էին ծխում ու նայում հաց տեղափոխող բեռնատարների հետևից։

Գիտե՞ս, մտածում էի՝ հիմա բառեր կան, որ ասեմ կամ գրեմ։ Բայց քեզ գրելիս մտքիս մի բան եկավ։ Ոնց որ ամենատխուր ֆիլմից կադր լիներ՝ բեռնատար մեքենայով զինվորական հագած տղամարդը տանում էր տան դռները, պատուհանները, մի քանի պահարան ու էլ չհասցրի տեսնեմ։ Դռների դեղին գույնն եմ ֆիքսել։

Գիտե՞ս, սարսափելի ամաչեցի։ Որովհետև օրեր առաջ, երբ երեխաներիս հետ խոսում էի, ասացի, որ հասկանում եմ՝  ինչ են զգում տուն կորցնելիս։ Ոչ մի բան էլ չէի հասկանում։ Խաթարված երթևեկում կամաց-կամաց սկսեցի չուզելով հասկանալ։ Փորձում էի արցունքախառը  թեթև ժպտալ կանգնածներին, քիչ էր մնում իջնեի ու սիգարետ ուզեի՝ միասին նստեինք թաց խոտին ու մեջքով լինեինք պատերազմին․ մեքենաներին նայեինք, բայց մառախուղ լիներ՝ ոչ մի բան չֆիքսեինք։

Իմ սիրելի օրագիր, ես շատ էի կարդացել, որ սպասումը լինում է երկար։ Բայց էս սպասման մասին ոչ մի տեղ չի եղել, ու ես սարսափելի ափսոսում եմ, որ ոչ մի տեղ չգիտեն՝ ինչպես չընկնել խցանման մեջ։ Մանավանդ, որ ինչ ասես, որ չես տեսնում էդ ընթացքում։

Եղեգնուտ գյուղով էինք անցնում։ Բացել կարդացել էի` կարգին էլ գյուղ էր։ Մի քանի տներ արագ աչքիս առաջ հայտնվեցին՝ կեսը դեռ ծխում էին։ Հավանաբար նոր էին հրկիզել։ Պատկերացնո՞ւմ ես, մարդիկ սեփական ձեռքերով այրում են իրենց տները ու մի կողմի քաշված ՝ առանց ողբի հեծկլտում։  Զինվորականները պատուհաններից իրեր էին տեղավորում բեռնատարներում։ Լացս դեռ չէր կտրվել, չգիտեի՝ ինչ անել։ Մեքենան լուռ անցնում էր լքված ու այրված քարաշեն տների կողքով։ Մեկ էլ, գիտե՞ս ինչ տեսա։ Դրսում լվացք փռած ու երթիկից ծուխ դուրս եկող տուն։ Ձեռքով դեմքս փակեցի ու հեծկլտացի։ Չմեղադրես ինձ, ես չգիտեի` ինչ անել։ Ամեն քայլափոխի զինվորականներ էին, որ ինչ-որ գործով էին զբաղված։ Մեծահասակները մի կողմի սիգարետ էին ծխում, իսկ ջահելները աշխատում էին։  Մոտենում էինք «Կուսանաց» անտառին։ Երևի մինչև  այս տողերը գրելս, ոչինչ չմնա անտառից։
Հաստատ դրսում ցուրտ էր։ Միայն շապիկով զինվորականները կացիններով ծառեր էին կտրում։ Սկզբից մտածեցի, որ բնությունը մեղք չունի ՝ ինչի են վնասում։ Հետո նկատեցի, որ շիվեր են թողնում տեղ-տեղ, որ կրկին աճեն։ Պատկերացնո՞ւմ ես, զինվորականն, ով երկու ամիս կյանք ու մահի կռիվ է տվել, հիմա իր հայրենիքից ստիպված է վառելիքի համար փայտ տանել։ Ես չէի պատկերացնի, մինչև չծանոթացա ու աչքովս չտեսա։ Նորից ստիպված էինք կանգնել՝ գառների մեծ հոտ էր անցնում ճանապարհով։ Չգիտեմ՝ ուր էին քշում հովվուհիները։ Երկու շուն հետևում էր հոտը վերջից, հովվուհիները գլուխները կախ մայթին էին նայում։ Երևի, գառներից մեկը պակասեր` չէին նկատի, մինչև շան հաչոցը չլսվեր։ Որովհետև մտքերն ուրիշ տեղ էին, գուցե արդեն Նոր տարվա սեղանին ՝ հարմարավետ տանը, ամբողջ ընտանիքով։

Իմ սիրելի օրագիր, ես պատմում եմ իմ ամենավատ մղձավանջը։ Երկու ամիս առաջ սարսափելի ֆիլմ սկսվեց, այն, ինչ հիմա գրում եմ, ֆիլմի ամենատխուր հատվածներն են։ Չմտածես գրում եմ ՝ չմոռանամ։ Ինձ բռնեցրել եմ այն մտքի վրա, որ տեսածներս ու լսածս մոռացության տալ չեմ կարող։

Կներես ինձ չափազանց երկար խոսելուս համար՝ հիմա ժամանակներ են, երբ ինձ լսող ու հասկացող է պետք։  Այսօր չեմ կարող շարունակել պատմելս։ Կգրեմ հնարավորինս շուտ։ Գիտե՞ս, այս բոլոր մտապատկերները ինձ գալիս են գիշերով, կարծես մեկը բթամատով ինձ է դիպչում անընդհատ։ Ես ուզում եմ շատ մանրամասներով պատմել քեզ, որովհետև տատս ասում էր, որ ինձ մոտ գրելը լավ է ստացվում։ Հիմա միայն դա է մնացել։

Իմ սիրելի օրագիր, մոռացա նշել, մազերս եմ կտրել։ Սարսափելի նյարդային եմ դարձել, տատիս եմ կարոտում ու քաղց եմ զգում։

Իմ սիրելի օրագիր, ես հնարավորինս շուտ կշարունակեմ քեզ գրել։

shushanik papazyan

«Իմ օրագրի անունը Կիտտի չէ»

Իմ սիրելի օրագիր, ես խճճվել եմ։

Ես նորից չեմ կարողանում գրել  ու վախենամ, որ խմբագիրը ետ ուղարկի գրածներս ՝ համարելով` «վերանայման ենթակա» կամ անպետքություն։ Գրելիս կրկին հիշում եմ ինձ, երբ լուցկու տուփում «թուրքական» զատիկներ էի հավաքում։ Մտածում էի զատկական նոր ու լուցկու տուփում տեղավորվող հրաշալի  աշխարհի մասին։

Սիրելի օրագիր, ես չէի էլ կարող պատկերացնել, որ երբ ավարտվի մանկությունս, ու հաճախ խճճվեմ ՝ ես էլ կտեղավորվեմ լուցկու փոքրիկ տուփի մեջ։
Ինձ էլ օտար ձեռքերը միշտ հավաքում են, իսկ որ ավելի հաճախ է լինում ՝ պոկում են տոտիկներս։ Երբեմն կոշտ, երբեմն էլ հոգատար ձեռքեր վերցում են ինձ ու տեղը չեն դնում․ այս վերջինն ինչ-որ տեղ կարդացել էի ու իմ փոքրիկ ուղեղով մտածել․ «Ըհը, իսկն իմ մասին է»։ Երբեմն ինձ երևակայում եմ, թե շաբաթվա դիտած ֆիլմն էլ «իսկն իմ մասին է»։

Սիրելի օրագիր, շաբաթ-կիրակի օրերին ցուցադրվող ֆիլմերը քաղաքում կորած կատվի, խնձորով թխվածք պատրաստողի (ում աշխատանքին խանգարում է խրտվիլակը), չստացված սիրային հարաբերությունների մեջ հմտացած կանանց ու ինկվիզիցիայի վհուկների  մասին է միշտ լինում։

Հիշո՞ւմ ես՝ ինչպես էր արտասանվում Լոլիտա բառը․ Լո-լի-տա՝ լեզուն քիմքին հպելով ու ծերունական ոգևորությամբ։ Ահա գրեթե նույնությամբ ֆիլմի ամենաանհարմար պահին արտաբերում եմ ՝ իսկն իմ մասին է։

Այս մեծ ու փոքր աշխարհում շատ քիչն է իմ մասին․ ես միայն կարողանում եմ գրել։ Չնայած երբեմն  դուռը շխկացնում է երեսիս ու հեռանում  ինձնից։

Սիրելի օրագիր, գաղտնիք չէ, որ երկար ժամանակ է, ինչ հեռանում է ինձնից գրեթե ամեն ինչ, ու եթե համեմատելու լինեմ աշխարհում «ամեն ինչ» ասվածի չափերին, ապա գրեթե ոչինչ։
Հաճախ պատահում է, որ բարձրակրունկները ձեռքիս վազեմ  ամուր ուսերի հետևից։ Հաճախ պտտվում եմ ու թույլ տալիս, որ փխրուն մեջքով պառկեցնեն փոքրիկ լուցկու տուփի մեջ։ Մազերիս միջով անցնում են լուսեղեն կանաչ մատներն ու անհետանում, երբ չեմ էլ հասցնում փոխել մազերիս գույնը կամ նոր կտրվածք անել։
Ավելի հաճախ պատահում է, որ բռնեցնեմ ինձ որոշման վրա․ պետք է ավելի կարճ կտրվածք անել ՝ կոշտ, լուսեղեն-կանաչ մատները չտանջելու։
Պատահում է, որ ամուր ուսերն ամենից հաճախ եմ կորցնում, ինչպես օրինակ սիրելի գուլպայի ձախը կամ աջը։

Գիտես, երբևէ չեմ մտածել՝  ինձ կորցնո՞ւմ են, թե՞ չէ։ Մտքովս էլ չի անցնում, որ ինչ-որ մեկն ինձ կհամեմատի սիրելի գուլպայի ձախի կամ աջի հետ։
Ծիծաղելի է, բայց ի տարբերություն դրանց, որ մշտական շարժման մեջ են, ես միշտ նույն տեղում եմ։
Սիրելի օրագիր, ինձ երբեմն թվում է, թե ես այնտեղ եմ, որտեղից ինձ հեռացրել են կամ հեռացել։ Խճճվում եմ քաղաքում․ անչափելի է, չէ՞, թե որտեղ քեզ կհեռացնեն կամ քեզնից կհեռանան։

Օրեր առաջ, հայտարարեցի, թե ինձ մոտ միայն գրելն է ստացվում․ չգիտեմ թե այսօր ինչ եմ կերել նախաճաշին, բայց բառերը թռել են գլխիցս, ու այժմ, երբ փորձում եմ բառեր տեղավորել էջերում, մտքիս միայն շոկոլադով տորթի բաղադրատոմսն է։ Թվում է, թե կետադրական սխալներ եմ անում ամեն նախադասության մեջ։ Այս օրերի պես օրերին, ես փակվում եմ զատկական լուցկու փոքրիկ տուփի մեջ, ու աշխարհը կրկին  թվում է մանուշակագույն թելի փոքրիկ գունդուկծիկ։
Երբ մանկությունս դեռ ավարտված չէր, թվում էր, թե ճանկերով խաղում էի, վազում դրա հետևից ու  պոկոտում։

Իմ սիրելի օրագիր, երկար ժամանակ է, ինչ ամեն բան գլխիվայր շուռ է եկել․ մանուշակագույն թելի գունդուկծիկն ընկած է հետևիցս։ Հաճախ սայթաքում եմ ու մեկ էլ ուպս՝ խճճվում։

Այսօրն այն օրերից է, երբ սայթաքել եմ։

Քեզ բարի գիշեր եմ մաղթում, վաղը նոր օր է սկսվելու, ու նոր էջից գրելու եմ քեզ․ սիրելի օրագիր, ողջույն, ես նորից խճճվել եմ։

shushanik papazyan

«Իմ օրագրի անունը Կիտտի չէ»

Ողջույն, իմ սիրելի օրագիր։ Հիշո՞ւմ ես, քեզ գրել էի, որ ներքին պատերազմները փորում ճիճվակրությունից ավելի սարսափելի են։

Այսօր արթնացա թարմ մսով կոտլետների հոտից։ Վաղ առավոտ էր, ու քիչ էր մնում բղավեի մորս, թե ով է տեսել լույսը չբացված տապակի բույր գցել ամբողջ բնակարանով։

Սիրելի օրագիր, մայրս իր սենյակում հանգիստ քնած էր ու գրեթե լուսանում էր։ Գիտե՞ս՝ այսպես է լինում, երբ քնիդ մեջ հայտնվում ես գյուղի տանն, ու խոհանոցում հարազատ մեկը աշխույժ շարժումներով ափերում կլորացնում է մսի գնդիկներն ու բակով մեկ տարածվում է տատիկի  ախորժակ գրգռող «ֆիրմեննի» կոտլետների հոտը։

Հիշում եմ, երկու տարի առաջ լրիվ հասուն որոշում կայացրի`   «Ընտանի՛ք, ես բուսակեր եմ»։ Երկար ժամանակ է, ինչ բացառել եմ միսը իմ ճաշացանկից, ու լացս գալիս է, երբ արթնանում եմ կոտլետի ու կարտոֆիլով տապակայի հոտը քթիս։

Սա իսկական ներքին պատերազմ է, ու նման չէ  «բազկաթոռային կռիվներին»։ Այսօրվա պես օրերին սիրտս ընկնում է հարազատ սարերը, ձգվում տատիս ծնկների մոտ ու լսում է Շողակն կախարդական երկրի ու երկու քույրերի մասին պատմությունները։ Նստում է յասամանի կանաչ տերևներին ու իբրև դոլարներ` հողից սուրճ է առնում ու պահարանից նոր հագուստներ։
Գողանում  է հարևանի  «գլխիս չափ» ազնվամորիները ու ծլկում խոտերի մեջ։
Իսկ մարմինս, այս օրվա պես օրերին քաղաքային երթևեկից ճզմվում ու թվում է` ուր որ է կփոքրանա։ Այստեղ` քաղաքում, ամեն բան գլխիվայր փոխվում է․ դոլարները, որոնցով կարելի է հաց ու նման բաներ գնել, այրում են զանգվածային ցույցերի ժամանակ`  փողոցի բանուկ կետերում։
Գիտե՞ս, հաճախ ինձ թվում է, որ այս քաղաքը ազատություն է տալիս բոլոր նրանց, ովքեր ուզում են սպանել ինձ։ Թույլ է տալիս, որ ասեն՝ գիրացել եմ, կապույտը ինձ չի սազում, մազերս ահավոր են, ու հնաոճ եմ։ Այստեղ մարդիկ ինձ լռեցնում են, թե գրել չգիտես։
Իմ սիրելի օրագիր, ես չեմ կարողանում դադարել քեզ գրելս, որովհետև միակ բանն է, որ ինձ մոտ մի քիչ ստացվում է։

Էստեղ` քաղաքում, սպիտակները ու սևերը դեռ ատում են միմյանց, ոմանք թանգարաններ են գնում «ինտիմ» ծանոթություններ հաստատելու համար։ Ինչ վերաբերում է ինձ, ապա դեռ շարունակում եմ մոռանալ հաց գնելը՝ տուն բարձրանալիս։ Ամեն ինչ գնալով հեռանում է իսկական բնույթից, ու վախենում եմ, որ ես էլ։

Իմ սիրելի օրագիր, ուզում եմ տուն վերադառնալ, որովհետև տատս շատ մաքուր է։ Տատիս ձեռքերն էնքան մաքուր են, որ քիչ է մնում ծնկեմ ու թույլ տամ ալյուրոտ ձեռքերով խառնի մազերս։
Մեր գյուղի տան մաքրությունից աչքերս ցավում են, թվում է՝ ուր որ է դուրս եմ գալու մի անկյունից ու գնամ բակում գանձեր որոնելու։
Գիտե՞ս ՝ տատիս մոտ ամեն ինչ էնքան մաքուր է, որ ես էլ եմ ուզում մաքրվել։
Այստեղ ուզում եմ գրել տատիս մասին։
Ուզում եմ, երբ վերադառնամ շորերս խնամքով հանի ու տաք ջրի մեջ մարմինս մաքրի մեծ ու փոքր վերքերից, որ քաղաքային փոշուց մրմռում են։ Նստեմ ու լսեմ կախարդական երկրի մասին, որը հաստատվել է  մեր բակի ջրի խողովակում։
Տատս իր ձեռքերում մսի գնդիկների պես կլորացնում ու կարգի է բերում ինձ։ Ու ինձ միշտ թվացել է, բոլորս էլ իմանում ենք տուն վերադառնալու իսկական ժամանակը։
Ես վերադառնում եմ տատիս ձեռքերին, երբ աչքերիս Շողակն երկրի կախարդական դարպասներն են։
Իմ սիրելի օրագիր, ես վախենում եմ բոլոր այն մարդկանցից, ում առաջին գիրքը «Դեկամերոն»-ը կամ  «Ոճիր և պատիժ»-ն է եղել։ Գիտե՞ս՝ խիստ աղջկական, ես շատ բաներից եմ վախենում։ Երբ փոքր էի, մեր գյուղի տան մութ սենյակներից էի փախչում ու կծկվում տատիս մոտ։ Հետո, այս կինը խոհանոցից դուրս եկավ` գոգնոցով ձեռքերը չորացնելով, բռնեց ձեռքս ու իսկական ասպետների պես անցանք երկհարկանի տան բոլոր մութ սենյակներով. իմ դեմքն ու ձեռքերը լույս տեսան։ Հիմա կուզեի, որ ամենամեծ վախս լիներ մութ սենյակներից, երկգլխանի հրեշներից ու բակում գանձեր չգտնելուց։

Իմ սիրելի օրագիր, ես վախենում եմ,որ երբ տուն վերադառնամ, այս լուսեղեն կինը տանը չլինի։

Իմ բառերն էլ նման են իր կիսալուսին թխուկներին․ երբ փոքր էի, խնդրում էի վառարանից հանել ու կիսահում ինձ տալ։ Իմ յուրաքանչյուր բառ խնդրանք է` տանը ինձ սպասելու կամ հավատարմության մեջ մնալու։

Իմ սիրելի օրագիր, ես քեզ չեմ կարող պատմել, թե ինչքան քաղցր է տուն վերադարձը։ Երբեմն այն բուրում է վարդի մուրաբայով, վանիլով, լվացքի հեղուկի կամ տանիքին կաթկթող անձրևի հոտով։
Տուն վերադարձը հաճախ ձգձգվում է դեպի նույն սարերը, որտեղ սիրտդ է, երկարում ու բարակում է։ Երբեմն գիշերներին թվում է, թե կտրվել ես կամ օտարացել։ Բայց այդ նույն գիշերներում էլ երազիդ հայտնվում է բահը ձեռքին մի աղջիկ ու տան յուրաքանչյուր անկյունից պատրաստվում է վազել դեպի բակ՝ գանձեր գտնելու ու հողեր փորելու։ Գիտե՞ս՝ տուն վերադարձը գալիս է հարազատ հոտերով ու ճիշտ ժամանակին, երբ անհրաժեշտություն կա հավաքվելու ու մսի գնդիկների պես կլորանալու հարազատ մեկի ձեռքերում։

Իմ սիրելի օրագիր, բարի լույս։

shushanik papazyan

Իմ օրագրի անունը Կիտտի չէ

Ողջույն, ես Աննա Ֆրանկը չեմ։ Չեմ թաքնվում հետնատանը, իմ օրագրի անունը Կիտտի չէ ու իմ երկրում պատերազմ չկա։ Բայց, այնուամենայնիվ, ես ամեն օր գրում եմ։

Ես շատ թափթփված եմ ապրում, որ կապվեմ բնակարանիս իրերին՝ դրանք անվանակոչելով։ Ես վաղ եմ արթնանում, փորձում ճիշտ ժամին նախաճաշել, ու սկսվում է իմ օրը, որը շատ նման է նախորդ 3 ամիսների օրերին։

Իհարկե, ես կարող եմ անգամ իմ անկողնուն անվանակոչել։ Նույն հաջողությամբ թեյի սիրելի բաժակին, ճաշի ափսեներին, գդալին, համակարգչին, օրագրին ու անգամ յոգայի գորգին։ Բայց ինձ թվում է՝ բազմիցս հասցրել եմ նախաճաշին մի կարգին ցավի բաժին կուլ տալ ու իմ այս փոքրիկ գլխով հասկացել եմ՝ չպետք է կապվել, որովհետև Նախշունիկը (թեյի բաժակը) անզգուշորեն կարող է կոտրվել ու չի հաջողվի հանրապետության որևէ վաճառակետում գտնել նույնից կամ գոնե նմանը։ Դե հա, մեր սիրելի առարկաները մեզ շատ հանգիստ լքում են։ Մենք ցավում ենք, ափսոսում դրանց բացակայության համար, երկար ժամանակ դարակում ազատ տեղ թողնում՝ հիշատակը հարգելու։ Իսկ հետո մենք հարմարվում ենք։ Մեր աչքերը ընդունում են, որ կապվելը ցավ է բերում։ Իմ փոքրիկ գլխով ես հասկացել եմ՝ կորցնելու ցավից մեզ փրկում են տան լիքը անկյունները, որտեղ կարող են հայտնվել մարդիկ, ովքեր ապրում են մեզ հետ։

Այստեղ ուզում եմ գրել մորս մասին։ Եթե քեզ ծանոթ է «Որ չկորչես թաղամասում» գիրքը, ուրեմն քո մտքին էլ կգա հաստատուն նշդարենու ծառը։
Ըհը, ինքն իմ նշդարենու ծառն է, որի վրա միշտ թեքվում կամ հենվում եմ։

Հիշո՞ւմ ես, չէ՝ ես Աննա Ֆրանկը չեմ ու իմ երկրում պատերազմ չկա։ Բայց ստացվում է այնպես, որ միշտ ինքս ինձ հետ ու շատ հաճախ մամայի հետ պատերազմների մեջ եմ։ Դրանք «բազկաթոռային կռիվներ» են, նման հարևանի տան իրավիճակին, երբ տեղափոխություններ է անում։
Մեր հարաբերություններն էլ անընդհատ տեղափոխվում են։

Իմ սիրելի օրագիր, կարո՞ղ ես պատկերացնել, թե որքան մոլեռանդությամբ է մայրս կապված իր աղջիկներին։ Վերջերս պարզեցի, որ դա կոչվում է «գերհոգատարություն»։
Ամերիկա չեմ բացահայտի, եթե քեզ ասեմ, որ ինքնամեկուսացումն ու անընդհատ տանը մնալը շատերիս համար բացահայտումների առիթ դարձավ։
Ես բացահայտեցի մորս մոլուցքն ու իմ անկարողությունը՝ նրա գերհոգատարությունը մեղմելու։

Իմ փոքրիկ գլխով հասկացել եմ՝ ներքին պատերազմները փորում ճիճվակրությունից ավելի սարսափելի ու տհաճ են։ Բայց ինչ կարող եմ անել, երբ մայրս օրական հազար և ավելի անգամ հարցնում է «ո՞նց ես», «ի՞նչի կարիք ունես», «կուզե՞ս պառկել, եթե հոգնած ես»։
Իմ սիրելի օրագիր, ես Աննան չեմ, որ քեզ անվանակոչեմ։ Երևի ես համարձակություն չունեմ այդքան։ Բայց կարող եմ խոսել քեզ հետ։ Օրինակ՝ հարցնել՝ ի՞նչ անել, երբ տեսնում ես, թե ինչպես է քո հաստատուն կետը իրեն մաշում։

Իմ սիրելի օրագիր, գիտե՞ս՝ մայրս ու գերհոգատարությունը հոմանիշներ են։ Ես վստահ եմ, որ այս պատմությունը սկսվել է շատ վաղուց։

Մոտավորապես այն ժամանակ, երբ որոշվեց՝ ինձ պետք է Շուշանիկ կոչել։ Հիշո՞ւմ ես, պատմում էի քեզ, որ անվանակոչումը կապ է ստեղծում։ Իսկ կապվելը միշտ ցավ է բերում։
Ես Աննա Ֆրանկը չեմ, որ կանչեմ քեզ՝ իմ սիրելի Կիտտի ու պատմեմ նկուղի մեծ աշխարհի ու սիրո մասին։ Բայց կարո՞ղ ես պատկերացնել՝ որքան ցավ եմ բերել ու բերում մորս։ Նրան Սոնա են կոչում ու իր հետ էլ հազար կապով կապված է տատս։
Իմ փոքրիկ գլխով հասկացել եմ՝ մեր կորցրած առարկաների ցավը մեղմում են կապերը, որ հազար ու մի թելով ձգվում են դեպի մեկը։ Իսկ մենք կարող ենք միշտ ցավ ու վարդեր բերել:

Իմ սիրելի օրագիր, ես պատկերացում չունեմ՝ կարո՞ղ եմ երբևէ անվանակոչել բնակարանիս առարկաները կամ ինչ-որ մեկին։ Դե հա, իմ և մորս ցավը չափելի չէ, բայց երբեմն զգում եմ՝ ինչպես եմ հոգնած աչքերս տանում դատարկ տեղ թողած դարակներին, հետո մորս, ով խոհանոցից կանչում է անունս՝ հմտորեն բաժանելով երեք վանկի՝ Շու-շա-նիկ, իսկ հետո․ «Հոգնա՞ծ ես, չէ՞, արի երիցուկով թեյ խմի»։

Ես Աննա Ֆրանկը չեմ, բայց ամեն անգամ օրագրում նշումներ անելիս չեմ մոռանում ողջունել կամ բարի երազներ մաղթել գրոտած էջերին։

Բարի երազներ, իմ սիրելի օրագիր։