Մանկանց երկիրը խորագրի արխիվներ

Մեր կողքին ապրող երեխաները

Աշխարհում իմ ամենասիրած անկյունը

-Լիլի՛թ, աթոռդ մի կողմ քաշի՛,- ասաց պապիկը:

Ես աթոռս կողք քաշեցի, իսկ պապիկը բացեց պահարանը և գրիչ վերցրեց:

-Մի քիչ կողք նստի՛, էլի, ամեն անգամ պետք ա աթոռդ քաշես, որ ինչ-որ բան վերցնենք դարակից:

Ես աթոռս նորից կողք տարա, և ինչպես միշտ, նստեցի պահարանից 10 սմ հեռավորության վրա:

Ես երկու փայտե աթոռ ունեմ՝ մեկը թիկնակ ունի, մյուսը՝ ոչ, երկուսն էլ ցածր աթոռներ են: Այդ աթոռների վրա ես նստում եմ մանկուց: Մոտ տասնչորս տարվա աթոռներ են: Իհարկե, այդ աթոռների վրա միայն ես չեմ նստում: Իսկ այդ պահարանի կողքին միայն ես եմ նստում:

Այն ժամանակ ես նստում էի փոքր ինչ կողք: Իսկ հիմա հենց այնտեղ եմ նստում և հեռուստացույց դիտում: Մեր տունը վերանորոգելուց հետո հյուրասենյակի պահարանները փոխեցինք և ավելի մեծ պահարաններ գնեցինք: Մի անգամ, չեմ էլ հիշում երբ, ես նստեցի պահարանի ուղիղ դիմացը և զգացի, որ այնտեղից հեռուստացույցը ավելի լավ է երևում: Այդ օրվանից ես մեխանիկորեն նստում էի այդտեղ և մինչև հիմա էլ ես նստում եմ այնտեղ և մինչև հիմա էլ բոլորը խնդրում են ինձ տեղս փոխել, բայց արդեն գիտեն, որ այդտեղ նստելը երկար է տևելու:

Լիլիթ Վարդանյան
13 տարեկան

արամ հարությունյան

Շատ երկար մի տարի

Այս մեկ տարվա ընթացքում ես շատ եմ փոխվել: Սակայն ես չէի զգում դա, և դրա համար ես խնդրեցի, որ ինձ օգնեն, ասեն,  թե ինչով եմ լավացել և ինչով եմ վատացել: Ես այս մեկ տարվա ընթացքում սկսել եմ ավելի ուշադիր լինել, քան թե առաջ (բայց այդ չի նշանակում, որ շատ եմ ուշադիր դարձել): Ես ավելի եմ խելոքացել, սակայն միաժամանակ ես ծույլիկացել եմ: Եթե առաջ ես դասերս ավելի շատ էի անում, բայց սխալներով, ապա հիմա ես ավելի քիչ եմ անում քան թե պետք է: Ես ավելի եմ լավացրել իմ անգլերենը, բայց թուլացրել եմ իմ մաթեմը: Ես շատ-շատ բոյովացել եմ: Սկսել եմ ավելի շատ հետաքրքրվել տարբեր սպորտաձևերով (այ, օրինակ, մարտեր առանց կանոնների սպորտաձևով): Ես արդեն ավելի քիչ եմ անցկացնում ժամանակս համակարգչի առաջ, բայց դեռ տեղ կա ավելի քչացնելու համար:

Առաջվա Արամից շատ քիչ բան է մնացել: Հիմա ես պատրաստվում եմ շատ լավ սովորել, որ կարողանամ ապացուցել ինքս ինձ, որ ես կարող եմ հաղթահարել իմ վախերը և դժվարությունները:

Մանկության տարիներին ես շատ էի վախենում էակներից, որոնք գոյություն ունեին միայն իմ գլխում: Ես կարող էի տեսնել հրեշ մթության մեջ կամ էլ անհասկանալի դեմքերով երեխաներ: Հիմա ես այլևս չեմ վախենում այդ վախերից, սակայն մի քանիսը իմ գլխից չեն դուրս գալիս դեռ:

Ես մինչև հիմա կարող եմ քայլել մութ փողոցում ու տեսնել սև շորերով անհասկանալի էակի: Ես սկսել եմ ուշադրություն չդարձնել այդ էակների վրա: Հասկանում եմ, որ ինքս եմ հորինում: Բայց մեկ-մեկ ուշ գիշերը ես տեսնում եմ մթության մեջ շատ վախենալու էակներ, որոնք չեն ուզում հեռանալ այդ տեղից, նրանք քարացած կանգնած ինձ են նայում ու վերջիվերջո հեռանում են, կամ էլ ես ինքս եմ լույսը միացնում, որ համոզվեմ, որ իրենք գոյություն չունեն:

Արամ Հարությունյան
13 տարեկան

ելզա զոհրաբյան

Ձեզ համար աղբ է, իսկ մեզ համար կարևոր բան

Երբ լսում եմ, որ մայրիկս իմ սենյակից բարձր ինձ է կանչում, գիտեմ, որ կամ տեղափոխություն է անելու իմ  սենյակում  կամ  դարակներս է դասավորելու:

Այս անգամ երկուսն էլ ես նրան խնդրեցի, որ չանի, բայց նա ինձ չլսեց: Ճանաչելով մայրիկիս, գիտեի, որ նկարներիս և իրերիս կեսը աղբաման է նետելու: Ասացի` սիրածս իրերը թաքցնեմ: Հաջորդ օրը փնտրեցի-փնտրեցի բառատետրս, բայց չգտա: Չմտածեցի, որ մայրիկս աղբամանն է նետել: Երբ գնացի դպրոց, դասատուն  բարկացավ ինձ վրա, քանի որ բառատետրս մոռացել էի:

Եկա տուն, մայրիկիս ասացի, թե ուր է բառատետրս, նա պատասխանեց, որ ինքն է աղբամանը նետել: Եվ ես  ստիպված եղա բոլոր հոմանիշները, հականիշները, համանունները և դարձվածքները նորից գրել:

Էլզա Զոհրաբյան
11 տարեկան

արթուր համբարձումյան

Խնդրանք բոլոր ծնողներին

Սիրելի ծնողներներ, պատկերացրեք, թե ես այսօր երեխաների իրավունքների պաշտպանն եմ: Ես ուզում եմ ձեզ բոլոր երեխաների անունից դիմել.

Խնդրում եմ, մեր հանդեպ անտարբեր մի եղեք: Օրինակ` թույլ տվեք մեզ արտահայտելու մեր կարծիքը: Լինում է այնպես, որ ծնողները դժվար իրադրությունից փորձում են ելք գտնել, և երբ իրենց երեխան էլ է ուզում իր տարբերակը առաջարկել, չեն լսում:  Եվ երբ ելքը գտնում են, կամ լուծումը, պարզվում է` միայն իրենց մասին են մտածել, երեխայի շահերը հաշվի չեն առել:

Խնդրում եմ նաև` դուք էլ ուրախացեք ձեր երեխայի հետ: Այսպես եմ ասում, որովհետև ես այսօր` հունիսի 1-ին, երբ քայլում էի փողոցներով, տեսա շատ ծնողների, որոնց երեխաները վազվզում էին, ուրախանում, իսկ մայրիկները կամ տատիկները թթված դեմքերով գնում էին իրենց երեխաների հետևից, մտածելով, թե երբ պետք է այս օրը վերջանա, և իրենք գնան տուն:

Մեկ խնդրանք ևս` կատարեք ձեր երեխաների փոքրիկ ցանկությունները: Կան ծնողներ, որոնք ափսոսում են նույնիսկ 100 դրամ ծախսել իրենց երեխայի խնդրած պաղպաղակը կամ «ադիբուդին» գնելու համար, և անգամ տեսնելով, որ երեխան լաց է լինում, մեկ է, չեն փոխում իրենց որոշումը:

Եվ այսպես, նորից եմ խնդրում. ուշադիր եղեք ձեր երեխայի հանդեպ: Թույլ մի տվեք, որ նրանք նեղանան ձեզանից: Դուք հաճախ եք ձեր մանկության մասին պատմելիս հիշում, թե ինչ բարի հայրիկ կամ մայրիկ ունեիք, ոնց էին նրանք ձեզ զբոսանքի տանում, ձեր խնդրանքները կատարում: Այնպես արեք, որ վաղը  ձեր երեխաներն էլ իրենց երեխաներին մանկության մասին  պատմելիս, հիշեն ձեր արած բոլոր լավ բաները:

Հուսով եմ, չնեղացաք:

Սիրով բոլոր երեխաների անունից`

Արթուր Համբարձումյան
12 տարեկան

Լուսանկարը՝ Տաթեւիկ Տեր-Հովհաննիսյանի

Այն ժամանակ մանկապարտեզում

Ամեն անգամ ամուր գրկում էի տիկնիկս և տատիկի հետ գնում մանկապարտեզ: Երբ տեղ էի հասնում, ներս էի մտնում ու տիկնիկս դնում պահարանի մեջ: Ինքս էլ մինչև հիմա չեմ հասկանում, թե ինչու էի այդպես անում, երևի այն պատճառով էր, որ ամեն անգամ տիկնիկս ձեռքիցս վերցնում էին ու խաղում առանց իմ թույլտվության: Երբ տատիկը գալիս էր ինձ մանկապարտեզից  վերցնելու, ես պահարանից հանում էի իմ տիկնիկը և ուրախ-ուրախ պատմում, թե ինչ ենք արել այդ օրը:

Այն օրը ես սովորականի պես վերցրի իմ տիկնիկը և տատիկի հետ գնացի մանկապարտեզ: Երբ հասել էինք դռան շեմին, տատիկը հարցրեց:

-Քեզ մանկապարտեզում ո՞վ ա դուր գալիս:

Ես առանձնապես մտերիմ ընկերներ չունեի: Առավել շատ էի շփվում՝ Սամվելի, Ինեսայի (կներես, եթե քո անունը սխալ գրեմ, որովհետև կա Ինեսա և Ինեսսա)  և Սյուզիի հետ, բայց իմ պատասխանը այդ պահին շատ որոշիչ էր:

-Առնոն,-ասացի ես անտարբեր:

-Դե գնա ասա` ես քեզ սիրում եմ, արի` ամուսնանանք:

Ես հենց այդպես էլ ասացի և պատասխանը իհարկե բացասական եղավ:

Այդպես ես մինչև դպրոց գնալը չշփվեցի նրա հետ, որովհետև, իրոք, ես նրան չէի հավանում:

Սկսվեց իմ ուսումնական առաջին տարին: Այնքան ուրախ էի, որ վերջապես դպրոց էի գնում և մի գաղտնիք էլ ասեմ, ես դպրոց գնացել եմ մեկ տարի շուտ, երբ դեռ հինգ տարեկան էի, և նոյեմբերին պետք է լրանար իմ վեց տարեկանը:

Առաջին օրը ինձ շատ հետաքրքիր թվաց, ես այնքան էի տարվել գրքերով, ներկայացումներով և ցուցադրություններով, որ նույնիսկ չէի նկատել, որ մեր դասարանում են սովորելու մեր մանկապարտեզից համարյա բոլորը:

Մեր դասարանում այնքան շատ աշակերտ էր սովորում (36 հոգի), որ ես չնկատեցի, որ մեր դասարանում է սովորելու նաև Առնոն:

Սակայն երբ նկատեցի, ապա ինքս էլ չեմ հիշում, թե ինչպես սկսեցի ընկերություն անել նրա հետ: Մենք իրար հետ կիսվում էինք նախաճաշով, կատակում և այլն:

Անցավ չորս տարի: Մեր դասարանում արդեն սովորում էին 39 հոգի, և շատ խոսակցություններ էին գալիս այն մասին, որ մեր դասարանը կիսվելու է: Ես իհարկե մտահոգված չէի, որովհետև գիտեի, որ մեր դասարանից են լինելու իմ լավագույն ընկերն ու ընկերուհին:

Օգոստոսի երեսունմեկին ես և մայրիկս գնացինք իմանալու, թե ով է լինելու իմ նոր դասղեկը, և իմացանք, որ մեր դասարանը կիսվել է: Բարձրացանք երկրորդ հարկ և տեսանք, որ մեր դասարանցիներից մի քանիսը նստած են այնտեղ:  Փաստորեն  որոշ աշակերտներ մտածում էին, որ ավելի լավ է սովորեն «ա» դասարանում, ոչ թե «դ»: Եվ նրանց մեջ էր գտնվում նաև Առնոն: Այն ժամանակ ես չգիտեի այդ մասին և բարձրացա երկրորդ հարկ, որտեղ և հանդիպեցի մեր նոր դասղեկի հետ: Սեպտեմբերին ես նկատեցի, որ իմ լավագույն ընկերուհին մեր դասարունում է սովորում, սակայն լավագույն ընկերոջս չգտա: Փաստորեն նա գերադասել էր իր զարմուհու դասարանում սովորել: Ծնողներս էլ էին ինձ առաջարկում գնալ «ա» դասարան, սակայն ես չհամաձայնվեցի:

Հիմա, ես էլ չեմ շփվում Առնոյի հետ: Երբ տեսնում եմ նրան, չնկատելու եմ տալիս, և նույնիսկ չգիտեմ, նա հիմա մեր դպրոցո՞ւմ է սովորում, թե ոչ, որովհետև այն ժամանակ նա ասում էր, որ ութերորդ դասարանից հետո պետք է ընդունվի ճեմարան:

mariam ghukasyan

Մի մանկություն. հազար ու մի արկածներ…

Իմ մանկությունը լի է զավեշտալի ու զվարճալի դեպքերով, կամ ինչպես ես եմ սիրում ասել. «Վտանգավոր, բայց կարևոր» դեպքերով:
Ես կարծում եմ, որ ազատությունը և մանկությունը որոշակիորեն փոխկապակցված են իրար «էլեկտրական» ամուր շղթաներով, սակայն վերջում լարերը կտրվում են, և մնում են միայն դիէլեկտրիկ (անհոսանք) հուշերը:
Սկսեմ նրանից, որ ես մեր տան ամենափոքրն եմ, և այդ է պատճառը, որ թե՛ փոքր տարիքում, թե՛ հիմա ընտանիքիս ողջ ջերմությունն ու հոգատարությունը պտտվում է իմ շուրջը, ինչպես մոլորակները` Արեգակի: Լավ… Ֆիզիկայից անցում կատարեմ դեպի իմ պատմությունը:
Երբ մայրիկս աշխատում էր դպրոցում (հայոց լեզվի և գրականության ուսուցչուհի էր) իմ և միջնեկ քրոջս խնամքի ու դաստիարակության գործում, տատիկիցս ու պապիկիցս բացի, իր փոքրիկ, բայց կարևոր ներդրումն է ունեցել ավագ քույրս:
Իմ մանկության մեջ վառ է մնացել այն պատկերը, թե ինչպես տատիկս ու պապիկս իրենց սիրելի նստարանին նստած ուշադրությամբ հետևում էին ինձ ու քույրերիս, որպեսզի մենք խաղալիս տան բակից դուրս չգայինք, որովհետև մեր տունը գտնվում էր կենտրոնական փողոցի վրա (ներկայումս ևս):
Այժմ սկսեմ պատմել ինձ հետ պատահած մի դեպք, որը մինչ օրս հիշում եմ ծիծաղով և ուրախությամբ: Հինգ, թե վեց տարեկան էի, երբ որոշեցի խախտել դաստիարակությանս «սահմանները»՝ փախչելով տանից` դառնալ ազատ և ինքնուրույն:
Աշուն էր: Եղանակը զով ու գեղեցիկ, արևը ջերմացնում էր երեկվանից էլ ավելի տաք, իսկ արևի փոքրիկ ճառագայթները բաց չէին թողնում սենյակս սողոսկելու և քունս խանգարելու հնարավորությունը: Արթնացա: Բացեցի աչքերս և սովորությանս համաձայն կանչեցի մայրիկիս.
-Մա՜մ, մա՜մ, ես զարթնել եմ:
Հագնվեցի, հետո լվացվեցի, նախաճաշեցի և ուրախ երգելով գնացի տիկնիկներս վերցնելու: Այդ օրը ես ստացա դրսում խաղալու հնարավորություն, իհարկե գտնվելով տատիկիս ու պապիկիս մշտական հսկողության տակ:
-Մամ, մամ, ինչքա՞ն կա դեռ մինչև քնելս,- հարցրի ես մանկական խանդավառված սրտով, սպասելով լավ պատասխանի:
-Դեռ երեք ժամ կա մինչ քնելդ, կարաս…
-Իսկ էտ շատ ա՞, այսինքն, լիքը-լիքը՞, մինչև վա՞ղը,- հարցրի ես, չթողնելով մայրս ավարտեր խոսքը:
-Հա, լիքը,- ասաց մայրս ժպտալով:
Իհարկե, ես չէի կարող հենց այդ րոպեին էլ դուրս գնալ խաղալու. իսկ ո՞վ էր իմ փոխարեն խանգարելու քույրերիս, ովքեր սովորում էին իրենց դասերը: Սակայն իմ կողմից վարած այս «քաղաքականությունը» ևս ուներ պատճառ՝ կանչելու քույրերիս, որպեսզի գային և խաղային ինձ հետ:
Հինգ վայրկյան, երկու րոպե, տասնհինգ վայրկայն, քսան րոպե, տասնութ վայրկյան, երեսուն րոպե, քսանհինգ վայրկյան, տաս րոպե… Ահա այսքան ժամանակ ես անիմաստ վազվզում էի տան մեջ, խանգարում՝ քույրերիս:
-Ու՜ֆ,- ասացի ես, խորը հիասթափություն ապրելով, որ ոչ մեկը ինձ հետ չի խաղում,- ես էլ կգնամ ու մենակ կխաղամ, բա~, երեխեք ջան,- ասացի ես ու դուռը փակեցի իմ հետևից: Դուրս եկա խաղալու: Տասը-տասնհինգ րոպե էր անցել, երբ բացվեց դուռը և լսվեց մայրիկիս քնքուշ ձայնը.
-Մարիամ ջան, հավաքի խաղալիքներդ, ներս արի, արդեն քնելուդ ժամն է:
Հիմա կզարմանաք, չէ՞, թե վեց տարեկանում ի՞նչ քնել, բայց այո՛, ես քնում էի մինչև դպրոց գնալս՝ յոթ տարեկանը, երևի սրանով էլ պայմանավորված է իմ չափից դուրս քնկոտությունը: Ինչևէ, այս լսելով դիմեցի կոկորդիս օգնությանը և բարձր բղավեցի՝ խախտելով տիրող լռությունը մեր բակում: Բոլորը թափվեցին դուրս, մտածելով, որ փորձանքի մեջ եմ ընկել, կամ ինչպես պապիկս էր ասում.
-Այ բալա, հոմ ԼՂՀ-ն չգրավեցին, որ էդպես ճչում ես,- և այս խոսքերը միշտ ավարտվում էին պապիկիս բարկությամբ:
Բայց չէ՛, ես ոչ փորձանքի մեջ էի ընկել, ո՛չ էլ փառք Աստծու, ԼՂՀ-ն էին գրավել, այլ ուղղակի զարմացել էի, չէ՞ որ լիքը ժամանակ ունեի, մի՞թե սպառվեց իմ ժամանակը:
Բայց ես չտխրեցի, մայրիկիս ասացի, որ խաղալիքներս հավաքեմ և կգամ, պապիկիս և տատիկիս ասացի, որ ներս գնան, թե չէ արևը կխփի գլխներին ու քթներից արյուն կգա (սեփական փորձովս): Համոզեցի բոլորին… Եվ ես առաջին անգամ փախա տանից, պարզապես արկածներ որոնելու համար: Բոլոր խաղալիքներս չէի կարող վերցնել. շատ-շատ էին, այդ պատճառով վերցրի իմ ամենասիրելի տիկնիկին՝ «Մեծ գլխանիին», քանի որ նրա գլուխը մարմնի համեմատ շատ մեծ էր, ես որոշեցի նրան այդպես կոչել: Վերցրի տիկնիկիս և փախա դեպի մեր հարևան Գառնիկ պապիկենց խոտի դեզի մոտ, որը շատ մեծ էր և տարօրինակ տեսք ուներ: Ահա և վերջ…
-Ես ազատ եմ, կարող եմ ամբողջ օրը խաղալ. էլ ոչ ոք չի ասի` արի քնելու, չարություն մի՛ արա, մի՛ խանգարի, խաղալիքներդ հավաքի, էս՛ արա, էն՛ արա,- մտածում էի ես:
Դուրս է գալիս մայրիկս տանից.
-Մարիամ, Մար… Ու՞ր ես:
Հաջորդեց պապիկս.
-Ու՞ր կորավ էս երեխեն, նոր ստեղ էր:
Իրարանցում, խառնաշփոթ, քաոս, դմփդմփոց էր տիրում մեր բակում: Հավաքվել էին մեր բոլոր բարեկամները, հարևանները, կարճ ասած, մեր բակում խորհրդի նիստ էր գումարվել. «Գտնե՛նք Մարիամին» խորագրով:
-Մարիամ ջան, դուրս արի, չես քնի,- լսվում էր մայրիկիս լացակումաց ձայնը:
-Հիմա, որ մութը ընկնի, էլ չենք կարա գտնենք,- ասում էր մեկը:
-Վա~խ, Աստված ջան, էս ինչ փորձանք էկավ մեր գլխին,- ենթադրում եմ, որ ասած կլինի պապիկս:
-Ի՞նչ ենք անելու,- ասում էր մեկ ուրիշը:
-Մա~ր, Մարիա~մ, արի դուրս, եկել ենք, որ խաղանք հետդ, համ էլ` Արսենն ու Ջուլիան (մորաքրոջս երեխաներն են) էլ են էստեղ: Բայց իզուր…
Ես խաղում էի «Մեծ գլխանիով», բայց սկսեցի հոգնել, որովհետև երկար ժամանակ է, ինչ նրանով էի խաղում և որոշեցի դուրս գալ և գնալ խաղալիքներիս հետևից: Տարօրինակ էր, բայց ինձ այդ ճանապարհը, որը 10-15 մ-ով էր հեռու ընկած մեր տանից, թվում էր աշխարհի ամենաերկար թունելը, որը չուներ ո՛չ սկիզբ, ո՛չ էլ վերջ: Ես մոլորվեցի…
Սկսեցի լաց լինել, բղավում էի՝ անվերջ գոռում.
-Մա՜մ, պա՜պ, ես ստեղ եմ, արեք` ինձ տարեք, վախենում եմ, մա՜մ, պա՜պ:
Արդեն մութն ընկնում էր, և ես վախենում էի և՛ մթությունից, և՛ այն մտքից, որ ինձ էլ չեն կարող գտնել, և ես կմնամ էդտեղ՝ սոված, ծարավ, առանց մամա-պապայի, տատիկ-պապիկի, քույրիկների: Սկսեցի խոսել, դիմելով ընտանիքիս անդամներին.
-Մա՜մ, բա ես մեղք չե՞մ, էստեղ էնքան մութ է, բա որ կորեմ, ինձ ուտեն, բա որ ես էլ ձեզ չտեսնեմ, բա որ… բա որ… Մերի, Արփինե, մամ, պապ, Ելեն մորքուր, Վրույր քեռի,- այսպես սկսեցի տալ մեր բոլոր բարեկամների անունները, նույնիսկ պապիկիս հայրիկի անունը, թե ինչո՞վ էր օգնելու այն ինձ, մինչև օրս չեմ կարողանում հասկանալ:
Կարծես մի վատ երազի մեջ լինեի, որը չէր ավարտվում: Այնքան էի լաց եղել, որ աչքերս իմ կամքիցս անկախ փակվում էին, և իմ կամքից անկախ էլ քնեցի:
Երբ արթնացա, արդեն տանն էի, չգիտե՛մ ինչպես: Միայն հիշում եմ թե ոնց էր ինձ մոտենում մայրիկս, բերելով՝ տաք թեյ և քաղցրավենիք (ի դեպ, ես քաղցրավենիք շատ-շատ եմ սիրում): Բան չէի կարողանում խոսել: Հավանաբար՝ շատ էի մրսել: Գրկում էի բոլորին, կարծես առաջին անգամ էի տեսնում նրանց: Ընտանիքիս անդամները նստել էին անկողնուս մոտ՝ փորձելով մխիթարել սարսափած սիրտս:
Մի քանի օր հետո իմացա, որ երբ լաց եմ եղել, հարևանիս աղջիկը լսել է ձայնս, բայց չի կարողացել հասկանալ. որտեղի՞ց է գալիս: Տեղեկացրել է ծնողներիս, ովքեր արդեն զանգահարում էին ոստիկանություն: Գալիս են ծնողներս, ինձ գտնում և տանում տուն:
Ահա իմ առաջին փորձը՝ ազատ և ինքնուրույն դառնալու համար կարող էր և այլ ավարտ ունենալ, օրինակ՝ որ ես հիմա տառապեի կլաուստրոֆոբիայով (վախ`փակ տարածությունից) կամ նիկտոֆոբիայով (վախ մթությունից): Սակայն հիմա չեմ տառապում այս հիվանդություններից և ո՛չ մեկով, այլ տառապում եմ ակրոֆոբիայով (վախ բարձրությունից) և արախնաֆոբիայով (վախ սարդերից): Ահա իմ մանկության ամենահիշարժան պատմություններից մեկը, որը իմ ողջ կյանքի ընթացքում չեմ մոռանա:

Մանկության հրաշքները

Մեր մանկության «Կլասը»

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Երբ փոքր էինք, մեր ամենասիրած խաղերից մեկը «Կլասն» էր: Մենք ջանք չէինք խնայում այն գծելու համար: Ավելի շուտ նկարում էինք, քան գծում, չմտածելով, որ վաղ թե ուշ անձրև է գալու, և մենք ստիպված ենք լինելու նորը գծել: Բայց մենք դրա համար էլ էինք հնար գտել, որ անձրևից հետո մեր «Կլասը» չջնջվի: Դրա համար գծելուց հետո մի քանի անգամ էլ էինք կավիճը անցկացնում «Կլասի» վրայով և իրար խրախուսում.

-Լավ արեք, որ ավելի մուգ լինի:

Իսկ երբ անձրև էր գալիս, կտրվելուն պես կավիճները ձեռքներիս վազում էինք դուրս` մեր «Կլասին» նոր կյանք տալու, և շատ էինք տխրում, եթե այն ամբողջովին ջնջված էր լինում:

Քիչ չէին կռիվները «գծի» և «ջուրխմիկի» համար: Երկար կռիվներից հետո մենք դիմում էինք տարիքով ավելի մեծերի օգնությանը, որոնք մեր կարծիքով, ավելի փորձառու էին: Դե իհարկե, մենք էլ ունեինք մեր «բախտավոր քարերն» ու «նավսելու խոսքերը», որոնք մեր երևակայության արդյունքն էին: Այսօր տարիքով մեծ և փորձառուն, երեխաների կարծիքով, մենք ենք, ու շատ փոքրեր մեզ են դիմում կանոնները ճշտելու համար:

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Վերջերս, երբ ընկերուհիներով դուրս էինք իջել, տեսանք, թե մեր շենքի երեխաներից երկուսը` Մանուելան և Վահեն, ինչպես են «կլաս» խաղում: Մոտենալուն պես սկսվեց մեր ուրախությունը, երբ հայացք ձգեցինք նրանց գծած «կլասին»: Դա ուղղակի տեսնել էր պետք: Այն միաժամանակ և «կլաս» էր, և «կլաս» չէր: Բոլոր վանդակներն անհավասար էին` մեկը քառակուսի էր, մեկը` ուղղանկյուն, մյուսը` հնգանկյուն: Թվերը բոլորը խառն էին գրված. մեկին հաջորդում էր 2-ը, և էլի` 2, մյուսը ինչ-որ անհասկանալի տեսք ունեցող թիվ էր, 9-ը թարս էր գրված, իսկ «Դոմա»-ի փոխարեն գրված էր «2441»: Նրանց կլասի քարերը կլոր էին, իսկ կլասը գծված էր թեք հարթության վրա, և երբ նրանք իրենց քարը գցում էին այն գլորվում էր` որևէ թվի վրա մնալու փոխարեն:

Նրանց ընդհանրապես չէր էլ հետաքրքրում, որ խաղում կանոններ կան: Նրանք 3 հնարավորություն ունեին «Դոմա»-ից տուն ձեռք բերելու համար: Որտեղ ցանկանում էին, այնտեղ էլ կանգնում էին քարը գցելիս:

Մանուելան պատրաստվել էր, որ պետք է գցեր 3-ը, բայց պատահմամբ գցեց 9-ը, և ահա, թե ինչ շարունակություն հետևեց խաղին.

-Վայ, բայց լես լելեքը պիտի քցեի,- տխրելով ասաց Մանուն (նրան կարճ այսպես են անվանում):

-Հա, Մանու, բայց գիծ չի, խաղա,- առանց հասկանալու, թե ինչ է կատարվում, ասաց Վահեն:

-Հա, հիմա լես 9-ը կխաղամ, հետո 10-ը ու կհասնեմ «Դոմա», ցէ՞ Անի,- դիմելով քրոջս ուրախությամբ բացականչեց Մանուն` մոռանալով, որ ինքը 3-ը պետք է խաղար:

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Իսկ Մանուի համար «Դոմա» հասելը ամենամեծ ուրախությունն էր: Նա բոլորին շտապում էր տեղեկացնել այդ լավ նորության մասին. «Գիտե՞ս, հասել եմ «Դոմա»:

Նրանք երկուսն էլ դպրոց չեն հաճախում, և նրանց համար մեկ էր` թվերը ճիշտ գրված կլինեն, թե սխալ, արդյո՞ք խաղը կանոններ ունի, կամ էլ, որ կլոր քարով իրենց ուզած թիվը չեն կարող գցել: Այ սա է կոչվում անհոգ մանկություն, երբ քեզ անգամ չի հետաքրքրում դու թվերը ճիշտ գրել գիտես, թե ոչ, ու, շատ մեծ ուրախություն է պարզապես այն, որ դու հասել ես «Դոմա»: