Ազգ, հայրենիք, պետություն։ Երեք վեհություն, առանց որի չկամ ես, չկաս և դու, չկա ոչ ոք։ Ու մինչ այսօր կա պայքար, կա կռիվ ու հաղթանակ, կա հերոսացում, որ վեհ մնանք, որ մնանք ազգ ու հայրենիք։ Սակայն պատերազմն արթուն է, խաղաղություն՝ չկա…
«Յուրահատուկ էր… Պիտի գար, որ լավ ապագա կառուցեր։ Խոստացել էր»,- լսվում է մի կնոջ լացակումած ձայն։
Ու բոլորն էին յուրահատուկ, բոլորն էին խոստացել։
Գարուն էր, ու էլի այն ապրիլը… Այն «յուրահատուկները», որ խոստացել էին գալ, մինչ այսօր չեն եկել։ Նրանք որոշեցին հավերժ մնալ սահմանին՝ դրժելով իրենց խոստումը։ Բայց սպասողները երևի երբեք էլ չդադարեն սպասել։
Պատերազմը, որ թվացյալ քնով էր անցել, նորից արթնացավ։ Մի փոքր ազգ էլի բռունցք դարձավ, որ շարունակի ապրել։ Ավա՜ղ… Տասնյակ կյանքեր արդեն մարել են, տասնյակ երազանքներ մնացել անկատար։
Քառօրյա պատերազմը, որն անվանում ենք նաև ապրիլյան պատերազմ, մինչ այսօր բոլորի աչքերում կարելի է վերապրել։ Շատերը կորցրին իրենց կյանքը՝ հերոսացան, իսկ մնացողները կորցրին կյանքի գույներն ու իմաստը։
Բայց առայժմ թողնեմ քառօրյա պատերազմը և խոսեմ 2014 թվականի հուլիս-օգոստոս ամիսների մասին։ Շատերը երևի չեն էլ հիշի, բայց էլի պատերազմ էր։ Տարին էր սկսվել թշնամու դավով։
Արմեն Հովհաննիսյան, Զորիկ Գևորգյան, Ազատ Ասոյան, Արարատ Խանոյան, Հովսեփ Կիրակոսյան, Սարգիս Մովսիսյան և շատ ուրիշներ իրենց կյանքի գնով անառիկ պահեցին մեր սահմանները։ Հիմա կուզեմ խոսել Սարգիս Մովսիսյանի մասին, առաձնացնելով նրան բոլորից, կպատմեմ այն, ինչ տեսա իմ աչքերով։ Բայց կարող եմ վստահ ասել, որ բոլորն էլ զգացել են այն, ինչ ես։
Երկու հազար տասնչորս թվական: Չարաբաստիկ ամառ: Իմ կյանքում առաջին անգամ ամառն այնքա˜ն մռայլ էր, այնքա˜ն ցավատանջ: Համատարած սուգ էր: Հանկարծահաս կրակոցներից զոհվել էին տղաները: Ինչ էր կատարվում: Կարծես երազ լիներ: Անհնար էր հավատալ, որ երեք-չորս օրում այդքան զինվորների կյանք մարեց: Ամեն ինչ թվում էր անիրական:
Այն, ինչ կատարվում էր հեռվում` սահմանում, հանկարծ մեր գյուղ հասավ, համակեց բոլորիս: Միթե Սարգիսն էլ: Ա˜խր, շատ ջահել էր, ա˜խր, նա միշտ ժպտում էր, ա˜խր, ծնողները հեռվում էին…
Ծանր օրեր եղան: Համագյուղացիներին պաշարել էին անցած տարիների ցավը: Թվում էր` խաղաղություն է, կյանքն ընթանում է սովորական հունով:
Ավա˜ղ, այդպես չէ: Չի քնում թշնամին երբեք: Գիտեին այդ մասին տղաները: Գիտեին, բայց չվախեցան, չվարանեցին:
Դպրոցական սեպտեմբերը տխուր էր: Բոլորը ափերը սեղմած աղոթում էին նահատակների հոգու հանգստության համար:
Ոչ ոք չէր ուզում հավատալ, որ նա այլևս չկա, էլ երբեք չի վերադառնալու այն տունը, որն ուզում էր շենացնել: Ցավը պատել էր բոլորին:
Այնքան էին պատմում, խոսում նրա մասին: Դեռ քանի˜ անկատար իղձեր ուներ, քանի˜ սպասող սրտեր, քանի˜ ասված ու չասված խոսքեր…
Սարգի°ս, տեղդ բաց է մնալու, մայրդ արցունքն աչքերին միշտ սպասելու է վերադարձիդ, հայրդ ցավով, բայց հպարտությամբ է ապրելու, ընկերներդ միշտ հիշելու են քեզ քո ժպիտով ու բարությամբ: Դու գնացիր անվերադարձ, անդառնալի է կորուստդ: Մխիթարող է մի բան միայն: Կյանքդ զոհեցիր հանուն կյանքի, հանուն երկրի: Գուցե հենց այդ է եղել վերջին միտքդ մարտի դաշտոմ, կռվի ժամանակ, և հենց դա է ստիպել քեզ կռվել մինչև վերջ, մինչև վերջին շունչդ: Իմացիր, քեզ սերունդներ են հիշելու, քանի դեռ հայ ազգն ապրում է, անմահ ես լինելու:
Հիմա Սարգիսի հիշատակին հուշարձան է կանգնեցվել դպրոցի բակում, որ որքան էլ սերունդները փոխվեն, նա մնա անմահ։ Եկողները ճանաչեն նրան և խոսեն ու պատմեն նրա մասին դարերով։ Եվ այսպես յուրաքանչյուրի ծննդավայրում կառուցել են հենց իր անմահության հուշարձանը։
2016-ն էլ կարծես ոչնչով չտարբերվեց 2014-ից, նույնիսկ գերազանցեց նրան։ Թշնամին ավելի վայրագորեն մտավ մեր հող, փորձեց պղծել այն իր ներկայությամբ, բայց փորձերն էլի ձախողվեցին։ Բայց չի լինում պատերազմ որտեղ չլինեն զոհեր, և ցավոք մենք էլի կորցրինք տասնյակ երիտասարդ կյանքեր։
Ու այսպես, դեռևս վաղ անցյալից հայրենիքը սկսեց կերտել իր հերոսներին։ Ազգն էլ պահեց նրանց անունները վեհ ու փառավոր։
Ահա այսպիսին է հայ ազգը, միշտ պատրաստ պայքարի ու հաղթանակի։ Եվ ես էլ լինելով մեր երկրի ապագան կերտողը, կոչ եմ անում սիրել հայրենիքը, ապրել նրա սահմաններում և ծաղկեցնել այն՝ հանուն նրա չխնայելով ոչինչ։ Քանզի Նժդեհն ասում էր՝ հոգեբանորեն անհայրենիք է նա, ով պատրաստ չէ ամեն վայրկյան մեռնելու իր հայրենիքի համար: