meri avetisyan

Հայ թատրոնն այսօր

Յուրաքանչյուր շղթա բաղկացած է օղակներից, և այդ օղակներից  նույնիսկ մեկի բացակայությունը խախտում է շղթայի համաչափությունը: Այդպիսի մի շղթա է պետականությունը, որի օղակներից մեկն էլ հանդիսանում է մշակույթը: Որքան ամուր է պետականությունը, այնքան ամուր ու ազդեցիկ է արվեստը և մշակույթը: Դեռևս  Քրիստոսից առաջ հինգերորդ դարում թատրոնը  ծնվեց և  իր բուռն արտահայտումը ստացավ Հին հունական քաղաքակրթության զարգացման շրջանում: Թատրոնը, որպես արվեստի ճյուղ, արմատավորվեց, զարգացավ ու իր մեջ ներառեց արվեստի մյուս բնագավառները: Այլ կերպ ասած, թատրոնը  արվեստների միավորումն է, և թատրոնն է իր ինքնաարտահայտման բնույթով ունակ մարդու հասցնել հոգևոր ինքնամաքրման, մաքրագործման, կամ ինչպես Հին հույները կասեին. «Կատարսիսի»:  Թատրոնը  յուրաքանչյուր դարաշրջանում  արտահայտվեց յուրովի: Թվում էր, թե քսաներորդ դարասկզբին կվերանա թատրոն ասվածը, քանի որ զարգանում էր ֆիլմ արտադրությունը: Սակայն թատրոնի արմատները ավելի խորն են և նույնիսկ հիմա` քսամեկերորդ դարում, արդի թատրոնը իր դրսևորման յուրահատկությամբ շարունակում է գրավել հանդիսատեսին:

Առհասարակ թատրոնը մնայուն արժեք է, ճկուն է` կարողանում է որսալ իրեն անհրաժեշտը, դա կարող է լինել նորարարություն, գաղափար կամ մեկ այլ բան: Թատրոնը  հասարակության արատները ծաղրողն ու քննադատողն է, բայց միևնույն ժամանակ, ամեն ինչ կենցաղից ավելի բարձր կերպով ներկայացնելու արվեստը: Բեմում փոքրիկ մարդկային խնդիրը դառնում է համամարդկային և հուզում բոլորին, նույնիսկ մարդասպանին կարող են կարեկցել և ընդունել, որովհետև մենք տեսնում ենք նրա հոգու շերտերը: Սակայն բեմում ամեն ինչ պայմանական է, կեղծ  և պատրանք: Միևնույն ժամանակ գրավիչ, հետաքրքիր և մարդկային, ահա թե ինչն է թատրոնի հավերժական լինելու գաղտնիքը:

Ըստ թատերագետների քսանմեկերորդ դարասկզբում թատրոնը անցումային փուլում է: Մեզ մոտ` Հայաստանում, թատրոնն ետ է մնացել իր ժամանակաշրջանից: Չենք կարող ասել, որ չունենք թատերագետներ, սակայն նրանք  չեն ստանում համարժեք պետական աջակցություն, նրանց ստեղծագործությունները գրեթե չեն բեմադրվում: Պետությունը հարկ եղածի  պես չի խրախուսում թատրոնի կամ առհասարակ մշակույթի զարգացմանը, ամեն ինչ բարձիթողի վիճակում է: Բացակայում է արդի թատրոնի մատուցման ձևը, որոշ պետական թատրոններ դեռևս նախորդ դարերի  ցուցադրման ոճն է  և կարծես թե չեն ընդունում նորը: Ցավոք,  քիչ է նաև երիտասարդ սերնդի ներգրավվածությունը:  Մարզերում սահմանափակ են ներկայացումները, և կարելի է ասել, ոչինչ  չի նպաստում թատրոնի հետագա աճին: Այնինչ պետք է թատրոնը վերելք ապրելուց բացի ներկայացներ ժամանակաշրջանը, օգներ ժողովրդին հաղթահարելու անցած արհավիրքները և խոսեր նրանց անունից : Ոչ թե մնար նույն տեղում. դա վտանգավոր է, որովհետև ուժեղը միշտ հաղթում է թույլին, իսկ մենք հիմա թուլացել ենք  և պիտի վախենանք  օտար մշակույթների  ազդեցությունից, քանի-որ վտանգ  կա սեփականը կորցնելու: Իսկ սեփական մշակույթքը ու ազգային արժեքները կորցրած ժողովուրդը միաձուլվելուց բացի դառնում է ոչ ոք և մնում պատմության քառուղիներում:

Մշակույթի հետ մեկ տեղ անկում է ապրում նաև կրթությունը: Ժամանակակից Հայ իրականության մեջ  ամենինչ գնում է լճացմանը , ինչը և սարսափելի հետևանքների կարող է հանգեցնել: Սակայն մենք ունենք ազգային գենոֆոնդ: Մեր ժողովուրդը ստեղծագործող է, արարող  և իմաստուն: Այդ ժողովրդի անհատներն են  մեր վաղվա քաղաքակրթության ու մշակույթի զարգացման միակ հույսը, նրանք պիտի  ամբողջ աշխարհին ներկայացնեն մեր դարավոր մշակույթը և ստեղծագործ ժողովրդի  ամուր կամքն ու գաղափարները: