Մեր պատմության ուսուցչուհին հաճախ մեզ հիշեցնում է, որ ժամանակի ընթացքում շատ բառեր տրամագծորեն փոխում են իրենց իմաստը: Կբերեմ ամենապարզ օրինակը՝ «գրիչ» բառը: Ժամանակին այն ցույց էր տալիս անձ՝ մատյաններ գրող, իսկ հիմա՝ պարզապես մի անշունչ առարկա:
Գուցե տարօրինակ թվա, բայց նման բառ եմ համարում նաև «խաղալ» բայը: Մի՞թե այն իր իմաստը տրամագծորեն չի փոխել: Ներկայում ի՞նչ են հասկանում շատերը այս բայն օգտագործելով: Իհարկե՝ նստել համակարգչի դիմաց, միացնել խաղը, նայել էկրանին և շարժել մկնիկը. գրեթե անշարժ վիճակ, կլանված հայացք ու միմիկայի ոչ մի փոփոխություն:
Ի հակադրություն այս ամենի, ես հիացմունքով եմ լսում ծնողներիս և նույնիսկ ավելի մեծ սերնդի ներկայացուցիչների պատմությունները իրենց մանկական խաղերի մասին:
Վերջերս լսեցի երեք տարօրինակ խաղերի մասին, որոնք հայ փոքրիկները խաղացել են ավելի քան մեկ դար առաջ Արևմտյան Հայաստանում (1900-ական թթ): Այդ խաղերն էին՝ ճանը, ղայիշոցին, հավլուն: Հավլու խաղի ժամանակ երեխաներից մեկը պիտի կքանստեր, իսկ մյուսները ցատկեին նրա գլխի վրայով: Մյուս խաղը՝ ղայիշոցին (ղայիշ=գոտի) խաղում էին այսպես՝ գոտին դնում էին գետնին և մեկը պիտի պահակ կանգներ դրա մոտ, իսկ մյուսները՝ փորձեին այն գողանալ: Որքան հասկացա, եթե գողությունը հաջողվեր, պահակին ծեծում էին: Երրորդ խաղը՝ ճանը, թերևս ամենահետաքրքիրն է: Ճանը դա ոչխարի ոսկոր էր: Երեխաներն այն նետում էին և որոշում խաղում իրենց «պաշտոնը»՝ կախված ոսկորի դիրքից: Դիրքերից մեկը համապատասխանում էր թագավորին, մյուսը՝ գողին, երրորդը` չավուշին (քրդ. ոստիկան): Պաշտոնները որոշելուց հետո յուրաքանչյուրն անցնում էր իր գործին. թագավորը հրամաններ էր տալիս, գողին պատժում էին և այլն…
Բարեբախտաբար, իմ մանկությունն էլ զերծ է եղել համակարգիչներից, ու ժամանակի մեծ մասն անցկացրել եմ բակում՝ ընկերներիս հետ: Իհարկե, վերոնշյալ խաղերը չէինք խաղում: Հավաքվում էինք, խաղում, աղաղակում՝ հարուցելով հարևանուհիների զայրույթը: Նրանք հաճախ բողոքում էին ու զայրանում, բայց…
Հենց հիմա էլ գրում եմ ու հարևան բակից լսում երեխաների ճիչ ու խաղի ձայներ: Մի աղջնակ հայտարարում է. «…19, 20, пора я! բացում եմ…»:
Փաստորեն ոչ բոլորն են համակարգիչների դիմաց…