Եթե մարդկանց տանք այն հարցը, թե ի՞նչն է հուզում իրենց, որոշ մարդիկ կպատասխանեն, որ հուզում է երկրի իրավիճակը, մյուսը կասի իր ընտանեկան խնդիրները, իսկ վերջինն ուղղակի կանտեսի հարցը։
Երբ առավոտյան արթնանում եմ ու մտածում, որ պետք է դպրոց գնամ, մի պահ տխրություն է իջնում, իսկ թե ի՞նչն է պատճառը, երևի ոմանք գուշակեցին, ոմանք էլ` ոչ։ Հուզող հարցերից մեկը մարդիկ են, այն մարդիկ, ովքեր կրթում են երեխաներ, գրեթե ամեն օր կանգնում երեխաների դիմաց և ինչ-որ բաներ ասում, երեխաներն էլ երևի խոսքի մեծ մասը չեն հասկանում, կամ ըմբռնում են լրիվ այլ իմաստով։ Ինձ հուզում է այն, որ ոմանք գնում են դպրոց միայն գումար աշխատելու համար և ո՛չ թե երեխաներ կրթելու ու լավ գործ կատարելու։
Իսկական դպրոցը միայն այնտեղ չէ, որտեղ երեխաները գիտելիք են ստանում և կարողություններ ձեռք բերում։ Ուսումը շատ կարևոր է, բայց երեխայի հոգևոր կյանքի միակ ոլորտը չէ։ Իսկական կոլեկտիվը մանկական կոլեկտիվի բազմակողմանի հոգևոր կյանքն է, կոլեկտիվ, որտեղ դաստիարակին և նրա սաներին միավորում են բազմաթիվ հետաքրքրություններ և հրապուրանքներ։ Նա, ով աշակերտի հետ հանդիպում է ունենում միայն դասի ժամանակ (ուսուցիչը սեղանի մի կողմում, աշակերտը` մյուս կողմում), չի ճանաչում մանկական հոգին, իսկ ով չի ճանաչում երեխային, նա չի՛ կարող դաստիարակ լինել։ Այսպիսի մարդուն բոլորովին անհասկանալի ու անմատչելի են երեխաների մտքերը, զգացմունքները և ձգտումները։
Ցավով նկատում եմ, թե ինչպես նույնիսկ իր առարկան լավ իմացող ուսուցիչների մեջ դաստիարակությունը վերածվում է անողոք պատերազմի այն պատճառով միայն, որ մանկավարժն ու աշակերտը ոչ մի հոգևոր թելով կապված չեն միմյանց հետ, և երեխայի հոգին ասես նման է բոլոր կոճակները կոճկած վերնաշապիկի։ Այդպիսի ուսուցիչներ կան, ովքեր մտածում են, որ մենք իրենց «հպատակներն» ենք, չենք կարող ունենալ մեր կարծիքը, մեր հետաքրքրությունները, մեր աշխարհայացքը։ Մտնում են դասարան ու սկսում ասել, որ ամեն ինչ մեր համար են անում, մեր լավի համար, բայց իրականում նման բան չկա։ Սկսում են մեզ համեմատել նրանց հետ, ովքեր այլ դասարաններում են սովորում։ Մեր մարդկային արժեքները գնահատում են` ելնելով նրանից, թե մենք ինչքանով ենք տիրապետում իրենց առարկային։
Ականավոր լեհ մանկավարժ Յանուշ Կորչակը իր նամակներից մեկում գրում է, որ անհրաժեշտ է բարձրանալ թափանցել երեխայի հոգևոր աշխարհը, և ոչ թե իջնել մնալ նրա մոտերքում։ Սա մի շատ նուրբ միտք է, որի էության մեջ նրանք` մանկավարժները, պետք է խորամուխ լինեն։
Դաստիարակության գործում չկան գլխավոր և երկրորդական, ինչպես և չկա գլխավոր ծաղկաթերթ` ծաղկի գեղեցկությունն ստեղծող բազմաթիվ ծաղկաթերթերի մեջ։
Իսկական մանկավարժ դառնալու համար երեխաներին պետք է քո սիրտը նվիրես։