Լուսանկարը՝ Սերյոժա Առաքելյանի

Նյութերիս մեջ հանդիպած կլինեք այն տողերին, որտեղ նշված է, որ մանկությունս Ռուսաստանում է անցել: Այսօր պատահական հանդիպեցի իմ փոքր ժամանակվա նկարներին, այո, Ռուսաստանի իմ մանկության նկարներին: Ընկա հիշողությունների գիրկը: Ճիշտն ասած, բացեցի պահարանի դուռը, որ ակնոցս վերցնեմ, բայց նկարներին հանդիպելուց հետո մոռացա դրա մասին: Մի պահ հիշեցի մեր բակը, մեր խաղահրապարակը, շիկահեր երեխաներին ու անծայրածիր աղմուկը… Դե, բնականաբար Մոսկվան է, չունի սկիզբ և վերջ: Հա, որ ասացի սկիզբ կամ վերջ, հիշեցի հեռավորություն: Մի անգամ, երբ հայրիկիս հետ մեքենայով գնում էի, քաղաքի միջով հոսող գետի այն կողմում տեսա էլի մեծ շենքեր, մեծ շինություններ, որոնք նման էին մանր փազլների: Նայեցի երկար և մանկական իմ անմեղ ձայնով հարցրեցի.

-Պապա, էն հեռվինը մեր գյեղի տունն ա՞: Հիմա տատիկ-պապիկը էնտեղ ե՞ն:

-Չէ, տղա ջան, դա չէ գյուղի տունը: Դա քաղաքի շարունակությունն է, գյուղի տունը շատ հեռու է:

-Պապա, գնալու ենք, չէ՞, գյուղի տուն:

-Այո, իհարկե գնալու ենք:

Վեց տարեկան հասակում ես եկա Հայաստան: Եկա, և չգիտեմ ինչու, ոչ մեկի հետ չէի ուզում շփվել: Նախ վախենում էի մարդաշատ վայրերից, և երկրորդ, չէի կարողանում հայերեն նորմալ խոսել: Ամբողջ օրը տունն էի, անգամ երբ համոզում էին, որ գնամ խաղալու, չէի գնում ու պնդում էի, որ Ռուսաստանն եմ ուզում: Այստեղ չկա ոչ խաղահրապարակ, ոչ էլ իմ ընկեր Արտյոմը: Մոտ մեկ ամիս պահանջվեց ինձ համակերպվելու համար, չնայած չէ, ի՞նչ մեկ ամիս: Մեկ տարի: Իմ այդ բարդ բնավորության պատճառով ես չգնացի դպրոց և մեկ տարի հետ ընկա: Մեկ տարի չգնացի և չգնալու պատճառով իմ հասակակիցները ինձնից առաջ ընկան: Դե լավ, ոչ գովում եմ ինձ, ոչ էլ մեղադրում: Եղածը հետ չես բերի:

Հա, խոսքս կիսատ մնաց: Մեկ ամիս հետո, ընտելացել էի, արդեն դուրս էի գալիս, շրջում գյուղով և ծանոթանում: Սկզբում դժվար էր: Ոչ ես էի հայերեն հասկանում, ոչ իրենք՝ ռուսերեն: Բայց ամեն ինչ իր տեղն ընկավ: Հիմա պատմեմ իմ արկածներից:

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Առաքելյանի

Դե բնականաբար եկել էի քաղաքից: Ամեն ինչ հետաքրքրում էր, անգամ ամենաանհավանականը: Չկար իմ անբաժան վերամբարձ կռունկը, և շուտով փոխարինվեց մի շարք հետաքրքրություններով: Ինձ համար անչափ հետաքրքիր էր թռչնի բույնը, ժայռանման քարերը, կովերը՝ երբ ամեն տեսնելուց ուզում էի ձեռք տալ պոզերին և տեսնել, թե ինչից է այն սարքված: Հա, ու չծիծաղեք՝ հավերը: Հենց տեսնում էի, ուզում էի դիպչել իրենց կարմիր կատարներին: Սիրում էի չարաճճիություններ, քանդում էի թռչունների բույները, ջարդում ձվերը, ավիրում ծիծեռնակի ցեխից պատրաստված բները կամ երբ տեսնում էի, թե ոնց են պատրաստում, ես նույնպես ուզում էի օգնել, բույնի մոտ փոքրիկ գթալով կամ ցեխ էի դնում կամ խոտ, որպեսզի, իբր թե, փափուկ լինի: Բարձրանում էի քարերի վրա և գոռում. «Я Бетмен»: Իսկ այստեղ՝ գյուղում, երբ ասում էի Բեթմեն, զարմացած նայում էին ինձ: Արդեն մոռացել էի գունավոր խաղահրապարակը, այնտեղի աղմուկը, որը հիմա փոխարինվում է կրակոցով կամ գյուղի անդորրով: Չնայած ես մեր գյուղը գյուղ չեմ համարում: Գյուղ եմ համարում այն տարածքները, որոնք հեռու են ճանապարհային երթևեկությունից, իսկ մեր գյուղը, կարելի է ասել, անընդհատ աղմուկի մեջ է: Երևան – Թբիլիսի ճանապարհը մեր գյուղով է անցնում: Էլ չեմ ասում տարբեր պետությունների բեռնատարները, ավտոբուսները և զբոսաշրջիկների մեծ խմբերը: Շուտով ճանապարհներին կհանդիպեմ նաև հեծանվորդների: Երբ հեծանվորդը ռուս է լինում, մեկ էլ տեսնում եմ՝ անկախ ինձնից, սկսեցի խոսել իրենց հետ հեծանիվին հավասար քայլելով, իսկ եթե չինացի է կամ ամերիկացի, նույն պահին հետ եմ շրջվում:

Գալիս է պահ, երբ փոշմանում եմ, որ եկել եմ Հայաստան, փոշմանում, որ թողել եմ ընկերներիս և շատ ժամանակ ասում, որ այնտեղ միգուցե ավելի առաջ գնայի: Ճիշտ է, ընկերներիս հետ կապը մինչ հիմա պահպանվում է, բայց իրական հանդիպմանը չի փոխարինի: Բայց երբ հետ եմ նայում, տեսնում գյուղս կամ հիշում այստեղի իմ ընկերությունը և ջերմությունը, հասկանում եմ, որ հայրենիքից լավ տեղ չկա: Համ էլ, եթե ես չվերադառնայի, հաստատ կսառեի ու կմոռանայի Հայաստանը: Չէի հաճախի հայկական դպրոց, չէի հասկանա, թե ինչ է հայի ջերմությունը, չէի ճանաչի 17.am-ը, չէի ուտի ավանդական փռի մեջ պատրաստված հաց ու նաև, չէի գնահատի սահմանի կարևորությունը, որտեղից սկսում է հայրենիքս: