taguhi aghasyan

Դպրոցական հուշեր

Ես սովորել եմ Բյուրեղավան քաղաքի Ս. Վարդանյանի անվան ավագ դպրոցում: Տասներկու տարի նույն պատերի ներսում եմ սովորել և բնականաբար շատ եմ կապվել այնտեղ եղած ամեն ինչին: Ի սկզբանե մեր դպրոցը միջնակարգ էր, և երբ ես արդեն չորրորդ դասարանում էի, այն դարձավ ավագ դպրոց: Դե իհարկե, մեզ չվռնդեցին դպրոցից, և ես մինչև վերջ սովորեցի այնտեղ:

Սովորելու տարիներին ուսուցիչների խոսքերը կամ արարքները, ինչպիսին էլ, որ դրանք լինեին, եղել են ամենատպավորիչը ինձ համար: Այսօրվա պես հիշում եմ, երբ մաթեմատիկայի ուսուցչուհին տեսնում էր, որ ինչ-որ աշակերտ դասի ժամանակ ձեռքը դրել է գլխի տակ, ասում էր.

-Ձեռքդ հանի՛ր գլխիդ տակից, թող այդ դատարկ գլուխդ ընկնի, ջարդվի:

Ինձ մինչ օրս էլ ծիծաղելի են թվում այդ բառերը, որովհետև ես վախից նրա դասաժամին այդպես չէի անում, ու «պատիվ չունեցա» լսելու այդ խոսքերը:

Պատմության ուսուցիչս մինչև մեզ դաս հարցնելը միշտ դասը պատմում էր, ու երբ պատմելիս ձեռք էինք բարձրացնում, որ հարց տանք, ասում էր.

-Մի՛ ընդհատեք ինձ, հարցը թղթի վրա գրե՛ք, որ չմոռանաք, երբ ավարտեմ, կհարցնեք:

Աշխարհագրության ուսուցչուհիս դաս պատմելիս գրեթե միշտ ասում էր․

-Դուք գիտե՞ք, որ…

Ամենազավեշտալին այն է, որ մենք ոչինչ էլ չգիտեինք. չէ՞ որ դա լրիվ նոր դաս էր և եթե որոշ բաների էլ ծանոթ էինք եղել նախկինում, մեկ է, չէինք հիշում:

Անգլերենի ուսուցչուհիս մեկ-մեկ նուրբ հումորներ էր անում: Օրինակ՝ մեզ զվարճացնելու համար գրատախտակի մոտ կանչելիս ասում էր.

-«Մույսը» դու կգաս:

Վերջում էլ ուզում եմ պատմել դպրոցը ավարտելուց առաջ վերջին ծիծաղելի դեպքը: Իմ շատ բկլիկ դասընկերուհին սոված էր, և ինչպես ասում են՝ գրեթե հանգչում էր սովից: Ես իմ մեկ ուրիշ դասընկերուհու հետ գնացի բուֆետ, որ նրա համար ուտելիք գնեմ, մինչ նա գրադարանում դասի պատրաստվի: Մենք գնեցինք կարտոֆիլով կարկանդակ: Մինչ բուֆետից հեռանալը, իմ ընկերուհին որոշեց սեղանին դրված աղամանը վերցնել ու մի քիչ աղ լցնել կարկանդակների վրա, որ մեր սոված ընկերուհին ավելի ախորժակով ճաշակի այն: Երբ աղամանը վերցրեց ու սկսեց աղ լցնել, աղամանի կափարիչը դուրս եկավ, և աղը լցվեց կարկանդակի վրա, մի մասն էլ թափվեց գետնին: Մինչ մենք խուճապի մեջ էինք, վաճառողուհին ճչում էր մեզ վրա.

-Վայ, մի քիչ զգո՛ւյշ եղեք, ամբողջը թափեցիք:

Նա սկսեց ավլել գետնին թափվածը` շարունակելով բողոքել: Ես վերցրի աղամանը և սեղանին դնելիս այս անգամ էլ այն իմ ձեռքից սայթաքեց, ու աղը թափվեց սեղանին: Կինը վերջնականապես պոռթկաց.

-Մեծ աղջիկներ եք, զգո՛ւյշ եղեք, էլի… գոնե սեղանին թափվեր…

-Հա, բայց այս անգամ սեղանին թափվեց,- չէր նահանջում ընկերուհիս:

-Պատահական ստացվեց, կներեք,- ես ինձ շատ վատ էի զգում:

Ինչևէ, երբ հեռացանք ու այդ աղոտ կարկանդակները տվեցինք իր տիրուհուն, նա առանց դժգոհելու հաճույքով սկսեց ուտել, իսկ ընկերուհիս պատմում էր.

-Թագուհին հազար անգամ ներողություն ասելով՝ մեջքանց դուրս եկավ բուֆետից…

SvetlanaDavtyan

Շոկոլադ

-Բաղադրատոմսը երբեք մարդկանց չպատմես:

-Աչքերիս մեջ ուղիղ նայելու սովորություն ունես:

-Ինձ մոտ անկեղծ է ստացվում՝ ի տարբերություն շատ անտաղանդ դերասանների:

-Ու խոսակցությունը քո նախընտրած կողմը շրջելու կարողություն: Խոստացել էիր քո բաղադրատոմսով շոկոլադ պատրաստել սովորեցնել:

-Հիշում եմ: Բայց էնպես պետք է սովորեցնեմ, որ շատ տպավորիչ լինի ու երբեք չմոռանաս: Դրա համար այլընտրանքային ձև եմ գտել բացատրելու: Կհավատաս, թե ոչ, բայց շոկոլադ պատրաստելը նման է մարդակային հարաբերություններին: Կակաոյի փոշին մեր զգացմունքներն են, որը դանդաղ կրակի վրա եփվելով պնդանում է, այսինքն՝ ամրանում ու դառնում միասեռ զանգված: Հետո ավելանում է կաթը ու այն ավելի պինդ է դառնում: Բոլոր բաղադրիչները կամաց-կամաց միաձուլվում են իրար: Ու դառնում են շատ հարմոնիկ, կարծես իրարից առանձին դրանք չեն էլ լինում:

Պատրաստելուց հետո պետք է, որ այն ճիշտ ափսեի մեջ հայտնվի: Ճիշտ քանակությամբ, որ դուրս չծորա ու ոչ էլ մի անկյունում լինի: Բոլոր դետալները իրենց ճիշտ տեղում պետք է լինեն:

Ամեն ինչ պատրաստելուց հետո ամենակարևոր հատվածներից մեկն էլ զարդարելն է: Երբ նայեն, չպետք է իմանան, թե ինչ կա ներսում: Ու այն չպետք է լինի բոլորի համար, միայն հատուկ ընտրվածների: Ու գաղտնիքը պետք է ոչ ոք չիմանա: Հակառակ դեպքում բոլորը այն կտարածեն ու այլևս չի լինի արտասովոր: Կարծես ոչինչ բաց չթողեցի: Ճիշտ զգացմունքներ, յուրահատուկ վերաբերմունք: Ահա և համեղ շոկոլադ:

-Իմ հանդիպած լավագույն խոհարարն ես:

maneHarutyunyan

Ակամա խախտված իրավունքներ

Ճանապարհը, որով ընթանում էր մեքենան, խորդուբորդ էր, գրունտային փոշին բարձրանում էր վերև՝ վատացնելով ճանապարհի տեսանելիությունը։ Ամեն ինչ պարուրված էր հրաշալի բնությամբ, ծառերը շուրջբոլորը ծաղկել էին այնպես, որ այդ փոշոտ ճանապարհը կարծես ցույց էր տալիս մարդկային անկատարությունը աստվածային կատարելության նկատմամբ։ Բայց մենք դեռ ականատես էինք լինելու այն բանին, որ մայրաքաղաքից կտրված այս հեռավոր վայրում անբարեկարգ ճանապարհներից ու անտանելի փոշուց բացի՝ ավելի խորքային ու արմատական խնդիրներ կան։ Առաջին հայացքից սա հասարակ այց էր շրջանում ապրող երեխաներին, փորձելու էինք պարզել նրանց վնաս պատճառած խնդիրները, իրավիճակի հետ կապված հուզումներն ու փորձելու էինք միասին մշակել լուծումները։

Մեքենան վերջապես կանգ առավ մի լքված շենքի դիմաց, այն երևի խորհրդային մշակույթի տուն էր կամ էլ ինչպես հետո պարզվեց՝ մազապուրծ դպրոց։ Մազապուրծ բառը, ըստ իս, այստեղ գործածված է շատ տեղին․ դպրոցի պատուհանների ապակիները ականներից ջադված էին, մուտքի վրա կային անցքեր։ «90-ականներից է»,-մտածեցի ակամա։

Արդեն ոտքով առաջ շարժվեցինք, մեքենայով առաջ գնալու իմաստ չկար, վառելիքը խնայել էր պետք, հետո էլ չուզեցինք մարդիկ մեզ օտարականի տեղ դնեն։ Մեր քայլերն անվստահ էին, կարծես ահ կար մեր մեջ բնակիչներին հարցեր տալուց, մտածում էինք՝ ինչպես սկսել, որ ճիշտ տեղեկատվություն ստանանք, քիչ ցավով լիքը հուզմունք պատճառենք։ Ու մեզ այստեղ օգնության հասավ փոքրիկ մի երեխա․ նա բակում էր խաղում։ Մոտեցանք։ Ես կռացա։ Երեխաների հետ իմ շփումն ընդհանրապես միշտ հեշտ է ստացվում, պետք է ուղղակի սկսել ամենաբարի լեզվով՝ ժպտալ։ Նա ինձ նայեց հետաքննող մի հայացքով՝ կարծես մեր միջի լրագրողը հենց ինքն էր։ Ես գրպանումս շոկոլադ ունեի՝ առաջարկեցի, նա այն վերցրեց, նայեց աչքերիս մեջ ու սկսեց ճչալ։ Ահավոր էր։ Նրա ձայնը ամբողջ գյուղին վեր հանեց, մայրը, հայրը, տատիկը եկան։ Ես ինձ մեղավոր էի զգում, փորձում էի բացատրել, որ իսկապես չեմ հասկանում երեխայի լացի պատճառը, այն սկսվեց միանգամից՝ առանց նկատելի պատճառի։

Մայրը պատասխանեց՝ նորմալ է, կանցնի։ Ամբողջ գիշեր չքնեցի, մտածում էի՝ ինչպես հասկանամ՝ ինչ է կատարվում։ Հիմա կասեք՝ երեխա է, լաց է լինում, սովորական երևույթ է։ Բայց ոչ, լացը ավելի շատ հիստերիայի էր նման, նա կարմրած էր, աչքերը լայն բացվել էին, մի խոսքով՝ ահավոր տեսարան էր։ Մտքումս որոշեցի՝ պարզելու եմ կատարվածը։

Առավոտ էր, մեքենայում նկարչական պարագաներ ունեինք, վերցրի, մտածեցի, որ կօգնի երեխայի հետ շփվել։ Օգնեց․․․ Նկարելու ընթացքում նկատեցի, որ երեխան նկարում էր բավականին լավ, բայց հետո հանկարծակի էլ վերցնում էր սև ջրաներկը ու փչացնում նկարածը։ Հարցրի՝ ինչի՞ ես տենց անում, ափսոս ա, չէ։ Պատասխանը պարզ էր ու հակիրճ՝ մարդկանցից էր սովորել։ Երեխաները կարողանում են մի նախադասությամբ արտահայտել համամարդկային ճշմարտությունը՝ մարդիկ կարող են միլիոններ ծախսել բնության հրաշքը ռազմական փոշով ծածկելու համար։

Հետաքրքրությունս գնալով շատացավ, երբ մեզ միացան գյուղից այլ երեխաներ։ Բոլորն էլ շփվող, սրամիտ, կենսախինդ մանուկներ էին, բայց զարմանալին այն էր, որ բոլորի նկարներում ինչ-որ հիասթափության էլեմենտ կար․ մեկի մոտ սև գույնի գերակայությունն էր, մյուսի մոտ խզբզանքը, երրորդի մոտ էլ նկարի հերոսի դեմքերի աղավաղումը։ Այս երեխաները բնավորությամբ ու ընդունակություններով տարբեր էին, բայց իրենց մեջ կար մի հետաքրքիր ընդհանրություն․ բոլորին կարծես ինչ-որ ահավոր հարց էր տանջում։

Դե, ինչ-որ բան բացահայտելու լավագույն մեթոդներից մեկը խնդրին մոտիկից նայելն ու վկաների հետ շփվելն է։ Դա մի փոքր երկար տևեց, բայց այն բացահայտումը, հետևությունը, որն արեցինք, բավականին ակնառու էր։

Մանկապատեզից մինչև դպրոց, տնից մինչև բակ այդ երեխաները հանգիստ շունչ քաշելու իրավունք չունեն, նրանք վախենում են մազապուրծ դպրոցի օրն ընկնելուց, միգուցե իրենցից կիլոմետրերի վրա տեղակայված թշնամու գնդակը ի զորու կլինի սպանելու մանկան ժպիտը։

Խնդրի էմոցիոնալ դաշտը ընթերցողի դատին եմ թողնում, բայց չեմ կարող չնշել այն երկարաժամկետ հետևանքների մասին, որոնք կարող է սահմանային լարված դրությունը թողնել կրակակակետերից մի քանի մետր այն կողմ ապրող երեխաների վրա։ Առաջին՝ դա միանշանակ բացասական հերևանքներ կարող է ունենալ երեխայի ֆիզիոհոգեբանական աճի վրա․ նրանք դառնում են ավելի ագրեսիվ, զգայուն ու խոցելի։

Երկրորդ՝ խախտվում է երեխայի սովորելու իրավունքը։ Ինչքան էլ նա պատրաստ լինի, ականների պայթյունից վախենալով դասի նստելը արդյունավետ լինել գրեթե չի կարող։

Երրորդ՝ այսօրվա երեխան վաղվա ապագայի կերտողն է, ու ցանկացած դեպքում մանկական այս տրավման կարող է անդառնալիորեն աղավաղել կյանքեր։

Մեքենան առաջ էր ընթանում, մենք հեռանում էինք մի վայրից, որտեղ երեխաների իրավունքը ուղղակի և անուղղակի կերպով խախտվում է ամեն պահի, բայց հարցը հետևյալն է՝ կա՞ արդյոք միջազգային ինչ-որ կառույց, որ սեփական շահը չի գերադասի երեխայի իրավունքի պաշտպանությունից։

Հարցի ամենացավալի մասը դրա անլուծելի բնույթն է, բոլորն այն լուծել են ցանկանում, խաղաղության կոչ անում, հյուրանոցներում նստած՝ դիվանագիտական խաղեր խաղում, մինչդեռ բնության ամենախոցելի էակը ամեն օր ստիպված է պայքարել հնչող գնդակների հետ։ Բայց նրանք շարունակում են ապրել, ապրում են ակամա խախտված իրավունքներով․․․

nare hovhannisyan

Վերջին անգամ

Բարև։ Երևի սա վերջին նամակն է, որը երբևէ կհասնի քեզ, ու երևի վերջին անգամը, որ կսիրեմ քեզ, ու երևի վերջին անգամը, որ անունդ անգիր կանեմ բազմապատկման աղյուսակի պես։ Երևի սա վերջն է ու վերջին անգամն է, որ ժպիտդ թղթերի վրա կնկարեմ ու կփակցնեմ հոգուս դատարկ պատերին, ու մի վերջին անգամ պատահական քեզ կորոնեմ ծանոթ փողոցներում, հետո մեր սիրած այգին կգնամ, որ թթվածինը առնեմ թոքերիս ու փոխեմ քաղաքս, գյուղս, տունս ու տեղս, բայց քեզ չփոխեմ, քեզ առնեմ ու տանեմ։ Հետո վերջին անգամի համար մազերս հավաքեմ, շունչդ առնեմ մազերիս մեջ, երգդ, վերքդ առնեմ սրտիս մեջ ու վերջին անգամ գնամ։ Վերջին անգամ քեզ որոնեմ չորացրած տերևներիս մեջ, գրքիս թերթերի ու սրտիս անհունների մեջ։ Այդ մի վերջին անգամ քեզ թողնեմ թատրոնների, կինոների ու այդ բեմերին հնչող ծափերի մեջ։ Հետո քեզ առնեմ աչքերիս, զրնգուն ձայնդ՝ ականջներիս ու թափառեմ քաղաքով մեկ, հետո խառնեմ գինուն ու կում-կում խմեմ, արբենամ ու մոլորվեմ ու քաղաքն առնեմ փեշերիս մեջ… Վերջին գնալուս ժամին քեզ առնեմ ճմրթած թղթերիս մեջ, քեզ նորից գրեմ ու չհավանե՜մ, գրեմ ու չհավանե՜մ, բայց այդ չհավանածն էլ ինձ հետ վերցնեմ։ Հետո փակեմ դուռն ու վրան սև թանաքով գրեմ, որ չեմ վերադառնալու, բայց հետգրություն թողնեմ։

Հայ Գրականություն

Եթե չգիտեք, ասեմ, որ խոսակցություններ են գնում դպրոցում «Հայ Գրականություն»-ը փոխելու «Գրականության»։ Ո՞րն է դրա իմաստը։ Նրանք ուզում են, որ մենք մոռանանք մեր մեծ գրողներին և ճանաչենք այլ օտարերկրյա գրողների։ Այդ գրքերում կատարվել են դարերի խզումներ և գրականությունը սկսվում է Խաչատուր Աբովյանից։ Հանվել են Գրիգոր Նարեկացին և այլոք։ Չկան սփյուռքահայ գրողները, օտարագիր հայ գրողները, օրինակ՝ Վիլյամ Սարոյանը։ Սահմանափակվել են արևմտահայ գրողները։ Փոխարենը դպրոցում Կաֆկա կկարդան։ Նրա ստեղծագործությունները համաշխարհային գրականության գանձերից են, ինչ խոսք, բայց շատ բարդ են դպրոցահասակ երեխաների համար։ Նոր գրքերում կա մի կոպիտ սխալ՝ 7,8,9-րդ դասարաններում ուսումնասիրելու են նոր դարերի գրականությունը, ապա՝ հին։

Արդյոք կառավարությունը նպատակ ունի հայերին մոռանալ տալու իրենց հազարամյա պատմությունը։

karin eranosyan

Մութ աշխարհի գառնուկները վերջացել են

Գառնուկները վերջացել են: Էլ ո՞ւմ պիտի հաշվեմ, որ կարողանամ քնել: Մտածում եմ: Անընդհատ մտածում: Մտքումս երազանքներս են: Երազանքներս բարձրանում են երկինք, հետո ընկնում ու… Ու էլ չկան:

Երազանքներս էլ վայրկենական կորչում են արևոտ երկնքում գոյացած սև ամպիկների նման: Մի քանի րոպե ու վերջ: Երազանքներս հաշվել չի լինի, չափազանց շատ են, չգիտեմ՝ ո՞ւմ հաշվեմ, որ քնեմ: Իրենք իրենց գալիս են, իրենք իրենց կորչում: Ես ուշադրություն չեմ էլ դարձնում, գիտեմ, որ նորից կորչելու են: Բայց համառ են, էլի չեն թողնում, որ քնեմ իրենց սիրունությամբ: Բայց նորից ուշադրություն չեմ դարձնում: Ես իմ գառնուկներին եմ փնտրում: Կորել են, չգիտեմ՝ ո՞ւմ հաշվեմ, որ քնեմ: Երևի մեծացել եմ, գառնուկներս էլ նեղացել են: Էլ չգիտեմ՝ որտեղ փնտրեմ, ում մոտ փնտրեմ:

marat sirunyan

Մախաթասար

Վերջերս մի պատկառելի տարիքով կնոջ հետ զրույցս հիշեցրեց վաղուց լսած այս պատմությունը, որն էլ ուզում եմ կիսվել ձեզ հետ։

Այդ կինը բողոքում էր արտակարգ իրավիճակի սահմանափակումներից.

- Մարդը մենակ ո՞նց կապրի, ախր, ես մենակ ապրող կին եմ, և զրուցակցի մասին եմ երազում ամեն օր։ Ուրիշ ոչինչ չունեմ տանելու էս կյանքից։ Հիմա էլ ասում են՝ ոչ մեկի հետ մի շփվեք, ես հո պուպուն չե՞մ։

Իսկ պատմությունն այս է.

Շա՜տ ժամանակ առաջ մի հարուստ մարդ է եղել, հասարակ ժողովրդի մեջ ապրող։ Ամեն հարց ու գործով իրար օգնող ժողովուրդը մեկ-մեկ էլ այս տանուտերի դուռն էր բացում, ու սրան թվում էր, թե ամենքն իր հույսով ու իր հաշվին են ապրում։ Մի օր գալիս ու կնոջ հետ խորհրդի են նստում.

-Այ կին, մենք ամեն ինչ ունենք, մեր ինչի՞ն է պետք, թե մնանք էստեղ ու մեր ունեցվածքից սրան-նրան տանք։ Վեր կաց, հավաքիր` ինչ ունենք, ելնենք սար ու մեզ համար հանգիստ ապրենք։

Կինը հլու կատարում է ամուսնու պատվերն, ու օրեր անց սարն են ելնում։

Մի քանի օրից սարում ապրողների հացը վերջանում է.

- Ա՜խ թե մի հարևան լիներ, մի երկու բուռ ալյուր բերեի,- տխրում է կինը։

-Ձա՛յնդ, ա՛յ կին, ցորենը հրե՜ն պահեստում լցրած, հիմա սելով տանեմ ջաղաց, ու ալյուրով կգամ, չէ՜ մի, հարևա՜ն…

Ելնում, պահեստ են գնում՝ ցորենի ետևից։ Որ ջվալը որ ուզում են տեղից պոկել, ցորենը թափվում է. մկները ծակել էին պարկերը։ Կատաղած տանուտերը գոռում է կնոջ վրա.

- Ի՞նչ ես կանգնել, ա՛յ կին, գնա մի մախաթ* բեր, կարի՛ր։

- Մի՛ բարկանա, ա՛յ մարդ, ախր, մախաթ չունենք։

- Ուրիշից բեր,- կատաղությամբ գոռում է մարդը։

- Ումի՞ց,- զարմացած հարցնում է կինը։

Եվ այստեղ, ինչպես հին հեքիաթում է ասվում՝ թագավորը մատը կծեց.

- Վե՛ր, հավաքիր ինչ կա, ետ ենք գնում. անհարևան մարդու օրը կտրի…

Իսկ սարի անունն այդ օրվանից ի վեր Մախաթասար մնաց, որպես հուշում մի մեծ՝ անաղուհաց մարդկանց։

*Մախաթ – Կորածայր մեծ ու երկար ասեղ՝ տոպրակներ, ջվալներ ևս կարելու համար:

shushanik papazyan

«Իմ օրագրի անունը Կիտտի չէ»

Ողջույն, իմ սիրելի օրագիր։ Հիշո՞ւմ ես, քեզ գրել էի, որ ներքին պատերազմները փորում ճիճվակրությունից ավելի սարսափելի են։

Այսօր արթնացա թարմ մսով կոտլետների հոտից։ Վաղ առավոտ էր, ու քիչ էր մնում բղավեի մորս, թե ով է տեսել լույսը չբացված տապակի բույր գցել ամբողջ բնակարանով։

Սիրելի օրագիր, մայրս իր սենյակում հանգիստ քնած էր ու գրեթե լուսանում էր։ Գիտե՞ս՝ այսպես է լինում, երբ քնիդ մեջ հայտնվում ես գյուղի տանն, ու խոհանոցում հարազատ մեկը աշխույժ շարժումներով ափերում կլորացնում է մսի գնդիկներն ու բակով մեկ տարածվում է տատիկի  ախորժակ գրգռող «ֆիրմեննի» կոտլետների հոտը։

Հիշում եմ, երկու տարի առաջ լրիվ հասուն որոշում կայացրի`   «Ընտանի՛ք, ես բուսակեր եմ»։ Երկար ժամանակ է, ինչ բացառել եմ միսը իմ ճաշացանկից, ու լացս գալիս է, երբ արթնանում եմ կոտլետի ու կարտոֆիլով տապակայի հոտը քթիս։

Սա իսկական ներքին պատերազմ է, ու նման չէ  «բազկաթոռային կռիվներին»։ Այսօրվա պես օրերին սիրտս ընկնում է հարազատ սարերը, ձգվում տատիս ծնկների մոտ ու լսում է Շողակն կախարդական երկրի ու երկու քույրերի մասին պատմությունները։ Նստում է յասամանի կանաչ տերևներին ու իբրև դոլարներ` հողից սուրճ է առնում ու պահարանից նոր հագուստներ։
Գողանում  է հարևանի  «գլխիս չափ» ազնվամորիները ու ծլկում խոտերի մեջ։
Իսկ մարմինս, այս օրվա պես օրերին քաղաքային երթևեկից ճզմվում ու թվում է` ուր որ է կփոքրանա։ Այստեղ` քաղաքում, ամեն բան գլխիվայր փոխվում է․ դոլարները, որոնցով կարելի է հաց ու նման բաներ գնել, այրում են զանգվածային ցույցերի ժամանակ`  փողոցի բանուկ կետերում։
Գիտե՞ս, հաճախ ինձ թվում է, որ այս քաղաքը ազատություն է տալիս բոլոր նրանց, ովքեր ուզում են սպանել ինձ։ Թույլ է տալիս, որ ասեն՝ գիրացել եմ, կապույտը ինձ չի սազում, մազերս ահավոր են, ու հնաոճ եմ։ Այստեղ մարդիկ ինձ լռեցնում են, թե գրել չգիտես։
Իմ սիրելի օրագիր, ես չեմ կարողանում դադարել քեզ գրելս, որովհետև միակ բանն է, որ ինձ մոտ մի քիչ ստացվում է։

Էստեղ` քաղաքում, սպիտակները ու սևերը դեռ ատում են միմյանց, ոմանք թանգարաններ են գնում «ինտիմ» ծանոթություններ հաստատելու համար։ Ինչ վերաբերում է ինձ, ապա դեռ շարունակում եմ մոռանալ հաց գնելը՝ տուն բարձրանալիս։ Ամեն ինչ գնալով հեռանում է իսկական բնույթից, ու վախենում եմ, որ ես էլ։

Իմ սիրելի օրագիր, ուզում եմ տուն վերադառնալ, որովհետև տատս շատ մաքուր է։ Տատիս ձեռքերն էնքան մաքուր են, որ քիչ է մնում ծնկեմ ու թույլ տամ ալյուրոտ ձեռքերով խառնի մազերս։
Մեր գյուղի տան մաքրությունից աչքերս ցավում են, թվում է՝ ուր որ է դուրս եմ գալու մի անկյունից ու գնամ բակում գանձեր որոնելու։
Գիտե՞ս ՝ տատիս մոտ ամեն ինչ էնքան մաքուր է, որ ես էլ եմ ուզում մաքրվել։
Այստեղ ուզում եմ գրել տատիս մասին։
Ուզում եմ, երբ վերադառնամ շորերս խնամքով հանի ու տաք ջրի մեջ մարմինս մաքրի մեծ ու փոքր վերքերից, որ քաղաքային փոշուց մրմռում են։ Նստեմ ու լսեմ կախարդական երկրի մասին, որը հաստատվել է  մեր բակի ջրի խողովակում։
Տատս իր ձեռքերում մսի գնդիկների պես կլորացնում ու կարգի է բերում ինձ։ Ու ինձ միշտ թվացել է, բոլորս էլ իմանում ենք տուն վերադառնալու իսկական ժամանակը։
Ես վերադառնում եմ տատիս ձեռքերին, երբ աչքերիս Շողակն երկրի կախարդական դարպասներն են։
Իմ սիրելի օրագիր, ես վախենում եմ բոլոր այն մարդկանցից, ում առաջին գիրքը «Դեկամերոն»-ը կամ  «Ոճիր և պատիժ»-ն է եղել։ Գիտե՞ս՝ խիստ աղջկական, ես շատ բաներից եմ վախենում։ Երբ փոքր էի, մեր գյուղի տան մութ սենյակներից էի փախչում ու կծկվում տատիս մոտ։ Հետո, այս կինը խոհանոցից դուրս եկավ` գոգնոցով ձեռքերը չորացնելով, բռնեց ձեռքս ու իսկական ասպետների պես անցանք երկհարկանի տան բոլոր մութ սենյակներով. իմ դեմքն ու ձեռքերը լույս տեսան։ Հիմա կուզեի, որ ամենամեծ վախս լիներ մութ սենյակներից, երկգլխանի հրեշներից ու բակում գանձեր չգտնելուց։

Իմ սիրելի օրագիր, ես վախենում եմ,որ երբ տուն վերադառնամ, այս լուսեղեն կինը տանը չլինի։

Իմ բառերն էլ նման են իր կիսալուսին թխուկներին․ երբ փոքր էի, խնդրում էի վառարանից հանել ու կիսահում ինձ տալ։ Իմ յուրաքանչյուր բառ խնդրանք է` տանը ինձ սպասելու կամ հավատարմության մեջ մնալու։

Իմ սիրելի օրագիր, ես քեզ չեմ կարող պատմել, թե ինչքան քաղցր է տուն վերադարձը։ Երբեմն այն բուրում է վարդի մուրաբայով, վանիլով, լվացքի հեղուկի կամ տանիքին կաթկթող անձրևի հոտով։
Տուն վերադարձը հաճախ ձգձգվում է դեպի նույն սարերը, որտեղ սիրտդ է, երկարում ու բարակում է։ Երբեմն գիշերներին թվում է, թե կտրվել ես կամ օտարացել։ Բայց այդ նույն գիշերներում էլ երազիդ հայտնվում է բահը ձեռքին մի աղջիկ ու տան յուրաքանչյուր անկյունից պատրաստվում է վազել դեպի բակ՝ գանձեր գտնելու ու հողեր փորելու։ Գիտե՞ս՝ տուն վերադարձը գալիս է հարազատ հոտերով ու ճիշտ ժամանակին, երբ անհրաժեշտություն կա հավաքվելու ու մսի գնդիկների պես կլորանալու հարազատ մեկի ձեռքերում։

Իմ սիրելի օրագիր, բարի լույս։