Anush abrahamyan

Պատրա՞ստ ես

Դու պատրաստ ես ասելու, որ հրաշալի է աշնան մեղեդին՝ տերևերի անկրկնելի խշշոցով համեմված, չնայած լսվում է միայն այն ժամանակ, երբ դու քայլում ես տերևների վրայով:

Դու պատրաստ ես ասելու, որ կցանկանայիր մարդկանց դեմքին ժպիտ տեսնել անգույն փողոցում՝ մռայլ մտքերի բեռի տակ, բայց այդ ժպիտի ու քո աչքերի բախումից հետո առաջին միտքդ լինում է այն, թե արդյո՞ք քո արտաքինի հետ ամեն ինչ նորմալ է:

Ինչու ոչ, դու նաև պատրաստ ես ասելու, որ ավելի շատ սիրում ես գիշերը՝ երբ լուսինը իր շողերը անխնա կերպով քսում է ապակուն: Բայց երբ մթության մեջ որևէ բան սկսում է շարժվել, դու մտածում ես, որ գիշերվա քողը ծածկել է մի գիշատիչ կենդանու, ու արագ փակելով դուռը՝ հանգիստ փակում ես նաև աչքերդ:

Պատրաստ ես, չէ՞, ասել, որ ազատությունը հրաշալի է, չնայած՝ քեզ ոնց հիշում ես, նույն տանն ես ապրում, նույն վարագույրներով սենյակում՝ մի պտղունց արևով ու քո միտքը կլանած ազատութամբ:

Դու վախենում ես ասել, որ մեր երազած ազատությունը մենք արդեն գտել ենք այն մանրուքների մեջ, որոնք կարող էինք երբևէ չնկատել: Դու ուզում ես թռչնի նման ազատ լինել ու անվերջ թռչել կապույտ երկնքում: Լավ, կա՞ գոնե մեկը, ով մտածի այդ խեղճ թռչնի մասին, որ ստիպված է լինում անվերջ կտրվող ծառերի վրա պատրաստել իր բույնը, որ մի որոշ տարածություն անցնելուց հետո պետք է շունչ առնի շարունակելու համար:

Գոնե պատկերացրե՞լ եք, թե այդ խեղճը ինչ է զգում, երբ պարտավորվում է թռչել հսկայական օվկիանոսների վրայով, որտեղ կապույտն ամենուր է:

Ինչևէ: Մենք շատ բան ենք պատրաստ ասելու, գովերգելու, ու պատրաստ ենք ամբողջ մի կյանք երազելու ու փնտրելու, մինչդեռ դրանք մեր ափի մեջ մեր զայրույթից վաղուց ճզմվել են: Իսկ հիմա, հավանաբար, դու մի նոր բան հիշեցիր, որի մասին ես մոռացել եմ նշել, ուրախ եմ. ի վերջո, եթե ես այն մի օր հիշեմ, ապա անպայման կյանքի խաչմերուկներում կհանդիպենք:

Մի բան ևս. եթե դու շնչկատուր հասել ես բլրի ամենաբարձր կետին, ու քեզ չի հետաքրքրում ոտքերիդ ցավը, ապա դա լավ է: Բայց եթե մտածում ես ազատությունը նորից փնտրելու մասին, լավ կանես՝ ուղղակի տուն գնաս:

Gohar Dodoryan

Միշտ հավատալ և պայքարել հաղթանակի համար

Յուրա  Անդրանիկի Դավթյանը ծնվել է 2002թ.-ի հունիսի 4-ին, Վանաձորում։ Ավարտել է Վանաձորի N5 դպրոցը։ Դպրոցն ավարտելուց հետո զորակոչվել է բանակ։ Չէր կարող չզորակոչվել, քանզի հայրենիքը կանչում էր նրան: Յուրան զորակոչվել է 2020թ.-ի ամռանը։ Ծառայել է Ստեփանակերտում։

24 ամիս` 730 օր, անհանգստություն, սպասում, աղոթքներ… Ամեն օր հայացքդ առ Աստված` հուզումներ, արցունքներ, անքու  գիշերներ…

Յուրան ծառայել է պատվով։ Որպես կրտսեր սերժանտ արժանացել է «Հանուն Հայրենիքի» շնորհակալական Նամակի։

Անցյալը պատմություն է, անցյալը փոխել չենք կարող, բայց ներկան հնարավորություն է` ապագան  փոխելու յուրաքանչյուրս մեր չափով։ Հերոսը չի մոռանում նահատակված իր հերոս ընկերներին:

-Յուրաքանչյուր մարդու պարտքն է իր երկիրը պաշտպանելը, հատկապես, երբ նա ծառայության մեջ է, դա իր աշխատանքն է։ Այդ երկու տարին մենք ծառայում ենք այն բանի համար, որ եթե հանկարծ պետք  լինի՝ կարողանանք պաշտպանել մեր երկիրը, մեր հողն ու ջուրը, մեր ընտանիքները:

Պետք չէ խուճապի մատնվել, թե` վայ, կրակեցին: Պարզապես պետք է թաքնվել։ Պիտի ավելի իրատեսորեն նայել, պիտի մտածել, որ դիմացինդ քեզնից վախենում է, փախչում է, և ավելի խելացի գործել։ Ու այդ ժամանակ ավելի քիչ է հավանական, որ թշնամին կխոցի քեզ, ամենակարևորն այն է, որ կարողանաս հոգեբանորեն պատրաստ լինել այդ իրավիճակին:

-Դեմ դիմաց կանգած էիր մահվան առջև, առաջինն ի՞նչ եկավ մտքիդ, ո՞ւմ կամ ինչի՞ մասին մտածեցիր առաջինը, ի՞նչն ուժ տվեց` հաղթահարելու այդ դժվար ճանապարհը։

-Մտքումս տունս էր միայն:

-Հիմա կա՞ առաջնագիծթե  դա  միայն սոսկ լղոզված բառ է։

-Այո, կա: Պահում են կյանքի գնով։

-Ասում են` ներելու շնորհը տրված է հատկապես այն մարդկանցովքեր ուժեղ են։  Կկարողանա՞ս մի օր ներել բոլոր նրանցովքեր հանդիսացան պատերազմի գլխավոր պատճառը։ Կներե՞ն արդյոք այն հազարավոր հոգիները, որ կռվում էին հանուն և համար։

-Չեմ ների։

-Տուն վերադաձի ճանապարհին ի՞նչ զգացումներ

 ունեիր։

-Այն, որ վերջնական չեմ տուն գալիս, դեռ հետ եմ գնալու: Ինչ-որ բան կիսատ է մնացել…

-Ամեն միլիմետրն այս հողի սրբություն էամեն մի նահատակ սրբացած հոգի, կգա՞ այն օրը, որ կլռեն բոլոր զենքերն ու պատերազմները, որ խաղաղությունը կլինի կապույտոչ թե արյունոտկարմիր։

-Խաղաղություն կլինի միայն այն ժամանակ, երբ հաղթենք ՄԵՆՔ…
Ոչ մի վեհ զգացմունք չկա աշխարհում, քան հաղթանակի բերկրանքը: Մենք հաղթող ազգ ենք, իսկ իմ ժողովուրդը պարտվել չգիտի:

-Եթե քո կյանքի մասին նկարահանվեր որևէ ժանրի ֆիլմ, ի՞նչ վերնագիր կունենար այն։

-Միշտ հավատալ և պայքարել հաղթանակի համար։

Ինչո՞վ էիր զբաղվում հանգստի ժամին:

-Հանգստի ժամին զենքս էի մաքրում, հաճախ էլ գրքեր էի կարդում:

- Ի՞նչ կփոխեիր բանակում:

-Կփոխեի կարևորը, որ պաշտպանվող բանակից անցնեինք հարձակվող բանակի:

-Զորամասից դուրս գալուց ինչ-որ բան ասե՞լ ես քո ընկերներին:

-Այո, ասել եմ իրար հետ կլինեք, էստեղ մենակ դուք իրար ունեք, կյանքի գնով կպահեք պոստերը, ոչ մի բան չտաք, չկոտրվեք ամենակարևորը, չընկճվեք, միշտ իրար հետ եղեք, իրար բռնած ու միշտ պատրաստ եղեք ամեն ինչին, զարգացրեք ձեզ, հասունացեք ինչքան կարող եք, կայացած մարդիկ հետ գնացեք…

-Ի՞նչ է Հայրենասիրությունը քեզ համար։

-Քո կյանքի գնով ապրեցնես ազգդ, երկիրդ, նրա բարեկեցության համար չխնայես ոչինչ: Ցավալի է, որ այսքան եղբայրներ այսօր չկան, զոհվեցին, նկար դարձան: Իսկ ընդհանրապես, թե՛ տանկ խփողները, թե՛ ուղղաթիռ խփողները, թե՛ ավտոմատով կռվողները, բոլորը հերոսներ են:

Ոչինչ այնքան թանկ չէ, որքան հերոսների կյանքը: Նրանք ոսկի են` իրենց փառք ու պատվով:
ՈՍԿԻՆ մեր տղերքն են` պատերազմը հաղթանակած:

valentina

Լուսնի լույսով

Լուսինը երկնքում արդեն երևում էր, երբ դուրս եկա դասից ու նստեցի առաջին պատահած տաքսին:

-Ազա՞տ եք:

-Իհարկե, ո՞ւր ենք գնում:

-«Սասունցի Դավիթ» կայարան:

Ողջ ճանապարհին նայում էի երկրի ամենամերձավոր արբանյակին՝ լուսնին, որն այդ օրն արտասովոր գեղեցիկ էր: Տեսնես՝ այսօր ի՞նչ է թաքցնում լուսինն իր հակառակ կողմում: Մտորումներս կշարունակվեին, եթե վարորդը չսկսեր բողոքել:

-Մեկը լիներ էդ Սուրենյանի ձեռքից պուլտը վերցներ: Այ մարդ, խաշեց: Չի կարելի, չէ: Իրեն ի՞նչ կա, հիմա օդափոխիչը միացրել, նստել՝ եղանակն ա փոխում:

-Պապի ջան, դե Սուրենյանը ի՞նչ մեղք ունի: Եղանակն ինչպես փոփոխվում է, այդպես մեկնաբանում է,- ծիծաղելով պատասխանեցի ես:

-Յա, լավ ա ասիր: Թե չէ՝ չգիտեինք: Էդ դուք «շուստրի» քանի՞ քույր եք:

-Մի քանի:

-Լավ, էս շոգը հերիք չէր, հիմա էլ «Հոլին»: Էն «Հելոինն» ու «Սուրբ Վալենտինը» «դորդուբեշ արեցինք», հիմա էլ «Հոլի»: Սենց, որ գնա, հայկական տոները կվերանան:

-Չեն վերանա, պապի՛կ ջան: Ես էլ եմ դեմ «Հելոուինին», բայց եկեք «Սուրբ Վալենտինին» մի՛ քննադատեք: Սիրում եմ այդ տոնը:

-Յա, էդ ինչի՞ որ: Մեր Սուրբ Սարգիսը թողած, «խալխի» տոնն ես սիրո՞ւմ:

-Ես «խալխի» տոները չեմ սիրում ու դեմ եմ, որ նշվում են մեր երկրում: Բայց ես ծնվել եմ «Սուրբ Վալենտինի» մոտակա օրը: Ճիշտ է, անունս Վալենտին չէ, բայց Վալենտինա են դրել միայն այդ պատճառով:

-Հիմա որ «Սուրբ Սարգսին» ծնվեիր, անունդ Սաքո էին դնելո՞ւ,- կատակեց պապիկը:

-Պապի ջան, որ վերածնվեմ «Սուրբ Սարգսին» տղայի կերպարով, կորոշենք: Հնարավոր է, ինչի՞ չէ:

-Ասում էիր, դուք տենց «շուստրի» քանի՞ քույր եք:

-Ասացի, պապի ջան: Մի քանի: Մի քանի:

-Է՜հ, «խակ» ես, քո տարիքին էի, երբ «Սուրբ Վալենտինի» օրը եղնիկիս գտա:

-Ու չամուսնացաք, չէ՞, որովհետև դեմ էիք «Սուրբ Վալենտինին»:

-Ամուսնացանք: Որ սերը գալիս ա, չի հարցնում, թե որ օրն եք ծանոթացել: Սրտին չես հրամայի: Գիտե՞ս ինչ լավ բան ա սերը:

-Չէ հա, էս կյանքում ավելի կարևոր բաներ կան: Ի՞նչ սեր: Դրա տեղը, որ համալսարան ընդունվեիք, տարիներով սովորեիք, հիմա տաքսու վարորդ չէիք լինի, չէ՞,- փորձեցի սրամտել ես:

-Տո, գիտե՞ս, ես ռուսաստաններն ինչ բիզնեսներ եմ ունեցել: Էնքան համալսարաններ եմ ավարտել, որ էսօր, եթե հաշվես, չես վերջացնի: Հո ես ողջ կյանքս պապի չե՞մ եղել: Սերը լավ բան ա, եթե փոխադարձ ա: Հանկարծ միակողմանի չսիրես, թե չէ շատ կտանջվես: Մարալիս միակողմանի էի սիրում, բայց հետո եղնիկիս գտա: Փառք Աստծո, 4 երեխա, 7 թոռ ունեմ:

-Աստված պահի:

-Ապրես, բալի՛կ ջան: Քեզ էլ թող Աստված ժպիտ նվիրի: Թե չէ, հո դա էլ փողով չի:

-Է՜հ, պապի ջան: Ես ժպիտ ունեմ, ուղղակի, որ սկզբից սկսեցիք բողոքել երկրից, ժպիտս մոռացա լուսնի վրա:

-Հասանք,- վերջապես ժպտաց պապիկը:

-Շնորհակալ եմ, շա՜տ: Վերցրեք:

-Չէ, էդ պահի մոտդ, մի քիչ էլ վրան կավելացնես, կգնաս լուսին՝ ժպիտդ բերելու:

Ժպտացի: Գումարը դրեցի նստատեղին ու լուռ դուրս եկա:

Ա՜խ, ինչ լավն են մեր պապիկները, անգամ եթե բողոքում են:

Հուլիս, 2017 

Sabina Davtyan

Վերջինը կամ վերջինիս…

Ես քեզ հրաժեշտ չտվեցի… 

Ես չեմ սիրում հրաժեշտ տալդա իմը չէ… 

Երեկոն քամոտ էր, անձրևոտ ու անհանգիստ ինչպես ես: Չգիտեմ, թե ինչպես է ստացվում, որ հոգեվիճակս եղանակին միշտ համահունչ է լինում, բայց հարազատ բան եմ միշտ զգում, հանգստություն ու նմանություն եմ զգում…  Եղանակն էլ ինձ նման շփոթված, փոփոխական ու տարօրինակ է: Այնքան արագ է փոխվում, չես հասկանում, թե ինչ հագնել, վերարկու վերցնել քեզ հետ, թե կարճաթևով ման գալ, եթե վերարկու վերցնես, միգուցե ամբողջ օրը քեզ նեղություն ու անհարմարություն պատճառի, իսկ եթե չվերցնես, միգուցե մրսես: Քչերը կհասկանան, թե ինչ է իրականում թաքնված այս տողերի տակ, ինչևէ չեմ ցանկանա, որ այս բառերի տողատակը ձեզ ծանոթ լինի, բայց չգիտեմ անգամ ձեզ ինչ խորհուրդ տալ. Մրսե՞լ, թե՞ ինքներդ ձեզ նեղություն տալ, ինչպես անում էի ես, բայց մի օր խելքի եկա:

Հա, հա, սիրելիս, խելքի եկա…  Չե՞ս հավատում, չէ՞…  Շփոթված ես հիմա, գիտեմ… Անգամ գիտեմ, թե հիմա ինչպես ես ծխախոտի գլանակները իրար ետևից նյարդային հանգցնում, անգամ կարող եմ ասել, թե քանի տուփ զգացմունքներիդ զոհ կգնա, իսկ պակասության դեպքում խանութի ճանապարհը լավ գիտես, կհագնվես, մազերդ կսանրես (դու մազերիդ հանդեպ միշտ ուշադիր ես եղել, միգուցե ինձանից շատ) երկար կնայես հայելուն, հետո դուռը կփակես ու մտամոլոր խանութ կգնաս:

Ծխախոտը կգնես, կհանգստանաս, բայց սիրելիս, իմ պակասը ո՞նց ես լրացնելու:Արդյո՞ք խանութներում կամ փողոցներում, քաղաքներում ու գյուղերում, ակումբներում կամ համալսարաններում, միգուցե ուրիշ երկրներում փոխարինող գտնելո՞ւ ես, թե միշտ շողքս հետապնդողի դերում կլինի:

Այնքան անսովոր է քո մասին անցյալով խոսել, անունդ չտալ, քեզ գաղտնի պահել: Գիտե՞ս, ասում են սիրելու դեպքում հանգամանքները բաժանման պատճառ չեն դառնում: Ստում են հանգամանքնե՞րը, թե՞ մարդիկ: Ստում են,   բոլորն են ստում, ու դու ես ստել ինձ միշտ: Դու բացառություն չես: Դու ուղղակի կրկնվող երևույթ ես: Դժվար է չստել ինքդ քեզ, բայց ավելի դժվար է խոստովանել, որ ամենամոտ մարդն է  քեզ ստում…

Ասա, նայիր աչքերիս ու ասա, թե ինչպես ես համարձակվել  ստել քո ունեցած կամ չունեցած, կիսատ թողած սիրավեպերի մասին:

Ստիր ինձ ու ասա, որ այս անիծյալ քաղաքում ամեն քայլափոխիդ դավաճանություն տեսնելով գլուխդ բարձր ես անցել, քանի որ մտքումդ ես էի՝ ընտրությունդ, իսկ քո ընտրությունը միշտ անդավաճան պետք է լինի:

Լինի՞, թե՞ լիներ, կլինի՞, թե՞ եղավ…

Չգիտեմ` ներողություն խնդրե՞մ, թե՞…

Իսկ ո՞րն է իմ մեղքը:  Միգուցե մեղավոր եմ, որ չափից շատ բան եմ արել քեզ համար, որ հիմա միակ հնարավոր հաջորդ քայլը՝ կանգ առնելն է: Հանգիստ թողնել քեզ: Հեռանալ:

Միգուցե հեռանալուցս հետո սկսել տեսնել, գնահատել, գիտակցել, հասկանալ, ափսոսել ու փոշմանել…

Միգուցե պետք է մոռանալ այն, ինչ զգում ես, և հիշել այն մասին, թե ինչին ես արժանի…

Taguhi Agasyan

261. Արկած

Ամռան գալը իմ սիրելի` ամեն ինչից բողոքող հայ ազգի սրտում, նախ առաջացրեց երջանկություն, ապա դժգոհություն։ Ես որոշեցի հետ չմնալ ու բողոքել ուրիշների բողոքներից։

261-ը այն երթուղայինն է, որով ես ամեն օր գնում եմ համալսարան, ապա տուն գալիս։ Թեև 261-ը շատ հարմարավետ է, բայց երբ բազմությունը մի դժվարության է հանդիպում, առաջանում է կոնֆլիկտ։ Առաջին անգամ, երբ նման միջադեպի հանդիպեցի, միայն ժպտացի, այն էլ ուղևորներից մեկի կատակի վրա։ Երբ երկու կանայք իրար հետ բանավիճեցին, մի երիտասարդ ծիծաղելով ասաց.
-Լույսը դեռ նոր է բացվել…

261-ի համար կարևոր չէ, թե օրվա ինչ ժամ է. եթե ուղևորները դժգոհ են, ապա անպայման վիճելու են։ Իսկ վեճի ընթացքում ում մտքին ինչ գալիս է, բարձրաձայնում է։ Ահա ամառային փոքրիկ պատկեր։

- Պատուհանները կբացե՞ք, շոգից մեռնում ենք,- զայրացած հայտարարեց մի կին, որը դեռ նոր էր ներս մտել։
- Ես առողջական խնդիրներ ունեմ, եթե պատուհանը բացեմ, քամու տակ կմնամ,- հանգիստ տոնով պատասխանեց մեկ այլ տիկին։
- Հիմա ամբողջ ժողովուրդը խեղդվի, ինչ է թե` դու չմրսե՞ս,- ավելի զայրացավ առաջին կինը։
- Վարորդին ասեք, թող օդափոխիչը միացնի,- խորհուրդ տվեց պատուհանի կողքի տիկինը։
- Պետք է բոլոր պատուհանները փակեք, որ օդափոխիչը միացնելիս արդյունք ունենանք,- հայտարարեց վարորդը։
Ինչևէ, վարորդի հորդորին համաձայն` արեցինք այն, ինչ պետք է։ Հազիվ կրքերը մարեցին, երբ բախում սկսվեց մի տիկնոջ ու մի երիտասարդի միջև։
- Տղա ջան, որ այդպես հենվել ես ձողերին, ես չեմ կարողանում բռնվել, մի փոքր այն կողմ գնա…,- խոսքը դեռ կնոջ բերանում էր, երբ երիտասարդը պատասխանեց։
- Այսօր բոլորը զայրացած են։ Մեծ կին եք, բռնվել եմ, որ չընկնեմ Ձեզ վրա։
- Բայց ես զայրացած չխոսեցի, ուղղակի խնդրեցի, որ թույլ տաս բռնվեմ, թե չէ ես էլ կընկնեմ, – ասաց կինը։
Տղան միայն հոգոց հանելով մի կողմ գնաց։

Իսկ թե ամեն անգամ նմանատիպ վեճերի ժամանակ ով է մեղավոր,  ինչպես ասվում է հայտնի հումորում` ո՜չ ոք չգիտի։ Կարիք չկա մարդկանց կոպտել, այն էլ առանց ճանաչելու։ Պետք չէ ոչ էլ էգոիստ գտնվել ու բոլոր հարցերին նայել միայն մի անկյունից։ 261-ով մենք ամենաշատը անցնում ենք մեկ ժամվա ճանապարհ, և այդ մեկ ժամը պետք չէ անցկացնել ատելությամբ ու թշնամանքով։ Կարելի է երբեմն էլ զիջել, մանավանդ, որ այդ դեպքում չենք զրկվի մեր ուսադիրներից։ Եվ կապ չունի` դու որ համարի երթուղայինով ես գնում այս ու այն կողմ, կարևորը, որ չմոռանաս` այստեղ քեզ միշտ սպասվում է 261 արկած, որը պետք է արժանապատվությամբ անցնես։