-Bonjour, mon amie.

-Bonjour mon amie.

Ու ամեն անգամ ես ու Անին ծիծաղում ենք իրար այդպես բարևելու համար:

Նստում եմ մեջտեղի շարքի առաջին նստարանին, որը մի տարի պայքարից հետո կարողացել եմ «սեփականաշնորհել»: Դա ամենալավ տեղն է, որովհետև երկրորդ նստարանից անգամ ակնոցով գրատախտակն այդքան լավ չի երևում: Նաև առաջին շարքում ավելի կենտրոնացած եմ լինում:

-Կարին (ֆրանսիական ակցենտով), էսօր ի՞նչ դաս ունենք:

-Պատմություն, Հաշվապահություն ու ֆրանս:

-Էէէէ, էլի պիտի 70 րոպե պատմության դաս լսե՞մ… Կարին, կողքիս նստարանն ազատ ա, արի:

-Չէ, էսօր դասը լավ չեմ սովորել:

-Դե լավ, առաջին նստարանին նստածներն էդքան նկատելի չեն,-ասացի առաջին շարքի նստարանի առավելություններից մեկը: Չնայած, երևի ինձ համար դա առավելություն չէ:

70 րոպե պատմություն լսելուց հետո հաշվապահության դասն է: Ֆրանսիական քոլեջում կա հինգ ուղղություն՝ էկոնոմիկա, մարկետինգ, ապահովագրություն, ֆինանսներ և ծրագրավորում:  Եվ ինչպես հասկացաք, ես սովորում եմ էկոնոմիկայի կուրսում:

Երևի հաշվապահությունը ավելի հետաքրքիր է լսել, որովհետև դա մեզ համար նորություն է:

-Երեխաներ, գալի՞ս եք գնանք խանութ,- ասում եմ ես քսան րոպեանոց դասամիջոցի ժամանակ:

Քսան րոպեանոց դասամիջոցի ընթացքում հասցնում ենք գնալ քոլեջի տարածքից դուրս խանութ, հետ գալ ու նախաճաշել: Չնայած դրան՝ քսանրոպեանոց դասամիջոցները շատ արագ են անցնում: Հիմնականում այդ քսան րոպեի ընթացքում կրկնում, արտագրում կամ սովորում են դասերը, զբոսնում են քոլեջի մոտակայքում, նախաճաշում են:

Մի օր ես ու Անին որոշեցինք միայն ֆրանսերեն խոսել: Շատ ուրախ ստացվեց:

-Կարին, մյուս ժամը ֆրա՞նս ա:

-Հա:

-Է, վերջին ժամով ֆրանս հավես չի, որ առաջին ժամ լիներ` ավելի հավես կլիներ:

Քոլեջի անունից կարելի է հասկանալ, որ մենք սովորում ենք ֆրանսերեն: Սիրում եմ լեզուներ սովորել: Արդեն երկու տարի է՝ ֆրանսերեն եմ սովորում: Ֆրանսերեն սովորելը ինձ շատ է դուր գալիս:

Դասերից հետո երեքով երեքով (3-րդ համարի ավտոբուսով) գնում ենք տուն: Ես, Կարինեն ու Այծեմնիկը խոսում ենք այդ օրվա դասերի ու այն մասին, թե ինչ ունենք անելու հաջորդ օրվա համար. «Գրականություն, ռուսաց լեզու, ֆրանսերեն»:

Եթե հետաքրքիր է, թե ինչի մասին ենք մենք խոսում չորեքշաբթի օրերը դասից տուն գալիս: Ավելի շուտ, ինչ էինք խոսում չորեքշաբթի օրերը, որովհետև վերջերս մենք քննություններ էինք հանձնում ու համարյա մի ամսով արձակուրդ ենք: Սրանով էլ ենք ավագ դպրոցների մեր հասակակիցներից տարբերվում:

Բա որ ասում էի` չսովորե՞մ

Դասից տուն եկա, հաց կերա և անցա դասերիս: Բացեցի օրագիրս և տեսա, որ շատ դաս ունեմ սովորելու. հանրահաշիվը 10 վարժություն է հանձնարարել, կենսաբանությունից 2 դաս և յուրաքանչյուր դասի ծավալը` մի 3 թերթ, պատմությունից` 1 դաս, բայց երկար, անգլերենս` 7 վարժություն, 1 անգիր ու 1 դաս էլ` պատմելու:

Հուսով եմ այդքանը բավարար պատճառ է վաղը դասի չգնալու համար: Օրագիրս վերցրեցի, գնացի մայրիկիս մոտ ու սկսեցի քարոզ կարդալ:

-Մա՛մ, շատ դաս ունեմ, խնդրում եմ, վաղը դասի չգնամ:

-Ի՞նչ դաս ունես:

-Հանրս լիքը վարժություն է տվել, կենսաբ

-Չէ, նստի՛ր, դասերդ սովորիր, ստուգելու եմ:

Մայրիկիս համոզելը դժվար է: Դրա համար մտա սենյակ և մինչև 12-ը իբր դաս էի սովորում: Հետո կարծեցի, թե մայրիկս արդեն քնել է, զգույշ գրքերս ձեռքիս սենյակից դուրս եկա, բայց… Բախտս չբերեց: Մայրիկս բազկաթոռին նստած` ինձ էր սպասում: Քանի որ մենակ գրավորների կեսն էի արել, դրանից հետո մի 2 ժամ էլ դեռ նստեցինք: Բայց սովորեցի, իսկ մյուս օրը բոլորս քնած մնացինք, և ես դասի չգնացի:

Իզուր էր այդքան սովորելս:

Ռիմա Տոֆանյան

***

Արգիշտի թագավորի արկածները մեր դասարանում

 

Ո՞վ է լսել, որ իններորդ դասարանցիները հանդես անեն:

Լավ, թեկուզ լսած լինեք` դա կապ չունի… Ուղղակի ուզում եմ ասել, որ հիմա այդպիսի բաներ չեն անում: Հասկացա՞ք, դե հիմա փորձեք այդ նույն բանը մեր պատմության երիտասարդ ուսուցչուհուն հասկացնել:

-Երեքշաբթի օրը հանդես ենք անելու:

-Չէ՜:

-Ինչո՞ւ «չէ»:

-Ամոթ է,- ասաց Աշոտը,- չենք անի:

-Ես արդեն խոսքերը բաժանել եմ:

-Չէ՜:

-Ճիշտ է ասում,- դժգոհ ասացի ես,- ինձ Արգիշտի թագավորի խոսքերն եք տվել:

-Հետո՞ ինչ,- զարմացած հարցրեց ուսուցչուհին,- կարո՞ղ է վատ խոսքեր են:

-Բա ի՞նչ են… Լավ, թեկուզ լավ խոսքեր լինեին, ես Արգիշտիին հեչ հման չեմ:

-Էդ ինչի՞ց եզրակացրեցիր:

-Սկսենք նրանից, որ ես աղջիկ եմ… Հետո…,- էլ չկարողացա ասել, որ հետո` անգիրը երկար է: Ամոթ է:

-Աղջիկ-տղա, նման լինելը հեչ կապ չունի: Կարևորը ճիշտ արտասանելն է: Դե, լավ…

Այս խոսքի վրա սիրտս սկսեց «ուրախ» բաբախել: Ուրեմն համաձայն է դերս փոխել, ուրեմն նա հասկացավ ինձ…

-Դե լավ, հերիք է խոսենք: Եկեք փորձ անենք: Արգիշտի՛ թագավոր, սկսի՛ր:

Չէ, նա չհասկացավ ինձ, իմ խոսքերը ուրիշին չտվեց, ու չի էլ տա…

Այսքան գրեցի, գրեցի, երանի գրածս կարդալով գոնե ինձ հասկանա:

Էլեոնորա Հարությունյան

***

Դաստիարակչական քայլ

Գրում ենք ստուգողական աշխատանք: Բոլորը լուռ ու խորասուզված աշխատում են: Հանկարծ մի «նամակ» ստացա. «Անի՛, տո՛ւր պատասխանները»: Երկար մտածելով` հասկացա, որ տալու դեպքում նրան կվնասեմ: Կսկսի հույսը դնել ուրիշների վրա և ամբողջ կյանքում ինքն իրեն չի վստահի: Չուզենալով նրան վնաս պատճառել` մի «նամակ» էլ ես գրեցի. «Չեմ ցանկանում լավամարդ դառնալ, որի արդյունքում դու կտուժես»:

Ընկերուհիս մի «նամակ» էլ գրեց, որտեղ մեղադրում էր ինձ, թե իբր չեմ ցանկանում իրեն օգնել: Իմ սովորության համաձայն, փորձեցի նրան հասկացնել, որ ինձ համար դժվար չի վարժությունները լուծել և տալ, բայց այդպիսով իրեն լավություն չեմ անի:

Ես չտվեցի լուծած վարժությունները, ու նրա կողմից էլ չհասկացվեց իմ լավությունը: Ճիշտ է, ես այնքան էլ չհուսահատվեցի` մտածելով, որ ամեն մարդ չէ, որ ընդունակ է հասկանալու դիմացինին: Ի՞նչ արած…

Բայց այս ամենը գիտակցելու հետ մեկտեղ` մեջս կար նաև տհաճության զգացում, որը, բարեբախտաբար, կարողացա հաղթահարել:

Անի Դեղոյնան

 Հեռավորություն 1

Դու քայլում ես մայթերով: Սովորական երևույթ: Շնչում ես անձրևից հետո մնացած օդը: Շատ սովորական: Նայում ես շուրջդ: Մարդիկ՝ տարբեր, շատ տարբեր: Ի՞նչ է, որ: Միանման մարդիկ չկան: Չէ, դու չես կարող հասկանալ՝ ինչու եմ գրում այսպիսի սովորական, առօրյա-երևույթների մասին: Դու քայլում ես, ֆիզիկապես ոտքերդ դիպչում են գետնին, իսկ մտքե՞րդ: Հանկարծ հասկանում ես, որ մտքերդ ուրիշ հողում են, ուրիշ արմատներ են պահում նրանց: Դու քայլում ես, բայց չես քայլում: Թրջվում ես անձրևից, բայց մեկ է, անձրևը ի զորու չէ թրջել վարսերդ, վերնաշապիկդ, չէ, ուրիշ անձրևը քեզ թրջել չի կարող: Քոնը չէ… Ո՞ւր մնաց անձրևից հետո մնացած օդը, այն օդը, որ շնչում էիր քո պատշգամբում, էդպես էլ չի հերիքելու: Նայում ես մարդկանց, բայց չես տեսնում: Քո մարդիկ ուրիշ մարդկանց մեջ չեն կարող լինել: Հասկացիր, ի վերջո: Սովորել էիր, որ ամբոխի միջից դժվար չգտնվի մեկը, ում ճանաչում ես: Հիմա ինչքան ուզում ես նայիր, բոլորը անծանոթ են, ուրիշ են, ուրիշ՝ ամենակարճ ու երկար իմաստներով: Ուրիշների հայացքները միշտ անավարտ են, միշտ չեն լրացվելու:

 

Հեռավորություն 2

Ուրիշ մարդկանց մեջ չեմ գտնում քեզ՝ այն ամենաթանկին: Հասկանո՞ւմ ես, չկան այն կես հայացքից միտքս կարդացող քո աչքերը: Դեռ չնվագած, արդեն երգը կռահող դու չկաս: Չկաս, բայց կաս: Կաս այնքան, որքան «շողանք միասին», այնքան, որ` ‘«գիտե՞ս՝ ինչքան եմ կարոտել»:

 

Հեռավորություն 3

Չեմ գտնում քեզ: Ինձ գրկող այն ձեռքերդ չկան: Հանգստացնող, ու միևնույն ժամանակ, ամենաանլուրջ կատակը անող, ու «վաղը կիթառս բերելու եմ», դու չկաս: Կիթառն էլ: Կարոտել եմ քեզ այնքան, ինչքան «հեռախոսիդ մեջ փող չկա»: Խելառ ծիծաղդ, որ 2 ամսից ավելի է` չենք համարձակվում լսել: Մենք երկու ամիս ու ավել իրար զանգած չկանք: Այ, այդքան կարոտել եմ («էս անձրևն ու էս լուսինը քո մասին են» լինելու չափ շատ):

 

Հեռավորություն 4

Չկան հեռախոսիս առավոտյան ժամը 8:30-ից սկսվող զանգերը: «Ու՞ր ես հասել, ե՞րբ դուրս գամ»: Դե իհարկե, հասկացար, որ խոսքս քո մասին է, կողքս նստող ու ինձ դիմացող այն ամենաքոյի: Չկան «էս պահը արի նկարվենք, վայ, մեզ են նայում, հըն ո՞ւր ա»: Քեզ կարոտել եմ այնքան, որքան դու՝ «65-ի մեջ եմ»: Այնքան, որ «կարող ա` լավ չե՞ս»:

 

Հեռավորություն 5

Չկաս: Երկնքի ամենասիրուն կապույտը ունեցող աչքերդ չկան: Փողոցում պատահաբար ինձ գտնող ու գրկող դու չկաս: Չկա ամեն ասածս քո չափ հասկացող, հետս ամեն ուրախ ու տխուր միտք ապրած քո տեսակը: Այն ժպիտդ, որ ստիպում էր վեր կենալ, վեր կենալ ու ապրել:

Կարոտել եմ քեզ այնքան, որքան «25-19=6», որքան «go solo» ու «it’s ok» ենք սիրում:

 

ՀԵՌԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆ

12 տառ: Չբացատրվող ու չհասկացվող իմաստ ունեցող բառ: Հեռացնող ու հեռվացնող: Մոռացնող ու մոռացվող: Բայց միշտ կարոտով, միշտ կարոտվող: Կարոտով. հեռացումն էլ, մոռացումն էլ:

Ես հոգնել եմ:

Արդեն տարեվերջ է, ու ես հոգնել եմ ամեն ինչից:

Հոգնել եմ իմ մտքերից, որ ինձ կուլ են տալիս: Հոգնել եմ նույն ձայներից, նույն դեմքերից ու նույն շարժումներից: Հոգնել եմ վեճերից: Հա, լուրջ: Ես հոգնել եմ անիմաստ ու զզվելի վեճերից, ներսն ավիրող ու հոգի կրծող վեճերից:

Հոգնել եմ անընդհատ բացատրելուց, որ հեռախոսազանգեր չեմ սիրում: Հոգնել եմ հին երգերն անընդհատ լսելուց ու նոր երգեր փնտրելուց: Հոգնել եմ կինոներ խորհուրդ տալուց: Հոգնել եմ վրձիններով խզբզելուց ու բացիկներ սարքելուց: Հոգնել եմ առանց պիցցա խնջույքներից: Հոգնել եմ ծանոթ փողոցներով քայլելուց: Հոգնել եմ ավտոբուսներ նստելուց: Հոգնել եմ դրսում իրենց անձրևանոցի տակ կանչող մարդկանցից: Հոգնել եմ հեքիաթներ կարդալուց: Հոգնել եմ օծանելիքներիս բույրերից ու շրթներկերիս գույներից: Հոգնել եմ ամեն օր արթնանալ դասի գնալուց: Հոգնել եմ համալսարանում ժամեր սպանելուց: Հոգնել եմ համակուրսեցիներիս դատարկ հայացքներից: Հոգնել եմ դասախոսիս բացատրելուց, որ գրողը տանի, ես ճիշտ եմ արտասանում բառերը, էդ դուք եք, որ իմ ամերիկյան անգլերենին սխալ անունն եք տալիս ու ձեր բրիտանական վատ ակցենտով ուղղում եք:

Հոգնել եմ ճանապարհներին 3 ժամ անցկացնելուց: Հոգնել եմ կանգնած երթևեկելուց: Հոգնել եմ անընդհատ չաթվելուց: Հոգնել եմ խոհանոցում թեյ պատրաստելուց: Հոգնել եմ լավ սերիալ ընտրելուց: Հոգնել եմ շատերիդ կարոտելուց: Հոգնել եմ նույն քաղաքում ապրելուց: Հոգնել եմ միշտ կարմիր կիսաքաղցր ընտրելուց: Հոգնել եմ, լուրջ:

Լավ, դուք ո՞նց չեք հոգնել: Հոգնել եմ մասնագիտական նյութեր կարդալուց ու նեղվելուց, որ չեմ հասցնում շատ գեղարվեստական գրքեր կարդալ: Հոգնել եմ իվենթներին «հետաքրքրված եմ» տալուց ու էդպես էլ չգնալուց: Հոգնել եմ երեկոյան 8-ին տուն մտնելուց: Հոգնել եմ սոցիալական կայքերում անուշադիր վեր ու վար անելուց: Հոգնել եմ երգելուց, նվագելուց ու պարելուց: Հոգնել եմ մայրամուտներ նայել չհասցնելուց: Հոգնել եմ արևի շողերից, որ էլ չեն տաքացնում: Հոգնել եմ սպասելուց ու սպասումից: Հոգնել եմ ցուրտ բակերից: Հոգնել եմ թափառական շներին «ֆու» ասողներից:

Հոգնել եմ քաղաքականությունից ու ձեր քաղաքական տափակ վերլուծություններից: Հոգնել եմ ձեր բալիկների նկարները նայելուց: Հոգնել եմ ստուգարքներից, միջանկյալներից ու քննություներից: Հոգնել եմ պասիվ կյանք վարելուց: Հոգնել եմ հավես չունենալուց: Հոգնել եմ ձեր նեգատիվ կարծիքներից: Հոգնել եմ տառերի համար սիրուն ֆոնտ ու տառաչափ ընտրելուց: Հոգնել եմ թաց մազերս չորացնելուց: Հոգնել եմ սենյակիս պատերի նույնությունից: Հոգնել եմ հանդիպումները հետաձգելուց: Հոգնել եմ ջերմելուց ու հիվանդանալուց: Հոգնել եմ «մազերդ ինչի՞ կարմիր չես ներկել» հարցից: Հոգնել եմ ձեր անհանդուրժող վերաբերմունքից:  Հոգնել եմ ամեն տեսակ նույնությունից:
Մի օր ես ամեն ինչ կփոխեմ, ամեն ինչ իմ սրտով կլինի ու ամեն ինչ լավ կլինի, բայց մինչ էդ, էսօր, ես հոգնել եմ:

- Պապ, դու մեզ ամեն անգամ մանկապարտեզ էիր տանում, իմ ու Մանեի համար համով բաներ էիր առնում, դու հաստատ ինչ-որ դրվագներ կհիշես էդ ժամանակներից:
- Մերի, արդեն լիքը ժամանակ ա անցել, ո՞նց հիշեմ, ա’յ բալես:
- Գիտեմ, պապ, ուզում եմ պատմես էն, ինչ հիշում ես:
- Դե դուք շատ կապված էիք, ու չեմ հիշում օր, որ միասին չխաղայիք կամ չզբոսնեիք:
- Իսկ ինչի՞ իրենք որոշեցին գնալ երկրից
- Դե հիմա ծնողներն են որոշել, ես ի՞նչ իմանամ…
Ինչ իմանամ: Թե ասա, որ դու ինքդ ընկերուհուդ հեռանալու պատճառը չգիտես, հայրդ ի՞նչ իմանա…
Դե, ինչպես հասկացաք, Մանեն իմ մանկության ընկերուհին է: Մենք շփվում էինք երեք տարեկանից, ու ես այդ ժամանակներից ոչինչ չէի հիշում: Ուզում էի իմանալ, թե երբ ենք ծանոթացել ու ինչպես: Իսկ ո՞վ ինձ ավելի լավ կպատմեր այդ ժամանակների մասին, եթե ոչ հայրս, ով գրեթե միշտ մեզ հետ էր:
Մեր ընկերությունը շարունակվեց մինչև 13 տարեկանը, երբ Մանեի ծնողները անսպասելիորեն որոշեցին ընտանիքով մեկնել երկրից: Իմ ու Մանեի ընկերության վերջին աշունն էր: Սեպտեմբերը վերջանում էր: Օրերը կարճանում էին: Երեկոյան ժամերին կարճաթևով արդեն կարելի էր մրսել: Մանեի մեջ մշտապես արյունը եռում էր, ու ինքը երբեք չէր զգում, որ մրսում է: Սեպտեմբերի վերջերն էր. Մանեն զգաց մարմնով անցնող դողը, բայց շատ ուշ էր. ջերմությունը 39 էր:
- Պապ, դու մեզ միշտ շոկոլադ էիր առնում, չէ՞:
- Դե հա, երբ ինչ պատահեր` էդ էլ առնում էի, դուք միշտ սոված էիք:
- Մանեն ամենաշատը ի՞նչ էր սիրում:
- Չեմ հիշում, Մերի:
Մենք մի փոքր վիճել էինք, ու ես մմայրիկից իմացա, որ Մանեն ջերմություն ունի:
-Ալո, Ման, ո՞նց ես:
- Դե վառվում եմ, էլի 39 ա ջերմությունս, բայց դե էդ քեզ քիչ կհետաքրքրի:
- Մտածում ես, որ չե՞մ մտահոգվում:
- Դե դու կիմանաս…
36 շենքն ի վիճակի չէր երկար պահմտոցի խաղալու և շուտով տեղի տվեց: Մոտավոր հաշվարկներ անելով` վերելակով բարձրացա 13-րդ հարկ. պարզվեց, որ մի հարկ պետք է իջնեմ: Մնում էր ամենադժվարը. ինչպես շոկոլադը հանձնել Մանեին: Իմ  բախտից հարկում մեծ ծաղկամանով տարօրինակ բույս կար: Շոկոլադի տուփը դրեցի ծաղկամանի մեջ և շտապեցի շենքից հեռանալ: Զանգահարելու համար երևի մի փոքր ուշ էր, որոշեցի հաղորդագրություն ուղարկել. «Ման, շոկոլադը ձեր հարկի ծաղկամանի մեջ է, հավանաբար առավոտյան կվերցնես ու այլևս չես կասկածի իմ սրտացավության վրա: Անուշ լինի»:
Պատասխանը շատ չսպասեցրեց «Մե՜ր, ապշած եմ, միևնույն ժամանակ շոյված: Շնորհակալություն»:
Մեր նախավերջին խոսակցությունը: Վերջինն արդեն հրաժեշտի ձոն էր:
Ամիսներ անցան,  ես հաճախ էի լինում նրանց բակում: Միշտ քայլում էի 36 շենքի հարևանությամբ գտնվող պուրակով և մտածում, որ բակը, որտեղ ապրում է հարազատ մարդկանցից մեկը, մեխանիկորեն մեզ հարազատ է դառնում: Հարազատ է դառնում նաև փողոցի ծայրին գտնվող չորացած այն ծառը, որի վրա միգուցե Մանեն երբևէ ուշադրություն չէր դարձրել, հարազատ են դառնում այդ բակի բնակիչները, խանութները, տերևները ու նույնիսկ նստարանները: Թանկ ու հարազատ է դառնում ամեն բան, որպես նրան զգալու միակ, հուսահատ, վերջին միջոց:
-Պապ, մենք իրենց տուն հաճա՞ խ էինք գնում:
- Բալես, ոչ այնքան, բայց իրենց դռան դիմացի ծաղկամանը շատ լավ եմ հիշում, ինչ-որ տարօրինակ բույս էր, բայց մամադ շատ էր հավանել…

Ես շատ եմ փախչել իմ տնից ու առանց մի վայրկյան մտածելու՝ ինձ քո գիրկը նետել: Շատ ժամանակ մոլորվել եմ քո գրկում և գտել ինքս ինձ, մնացել տաքո՜ւկ, թաքուն անկյուններումդ, որ փնտրեն ու չգտնեն ինձ:

Մայրս, որ ապտակ էր ինձ հասցնում, ես քո մոտ էի վազում, գլուխս ուսիդ դնում ու դու դառնում էիր ինձ միակ լսողը:

Իմ անթառամ գյուղ, իմ քաղցրահամ Զանգու, անխռով թթենի։ Ես ձեզանից շատ հեռու եմ գնացել, հեռացել եմ, ու երբ քաղաքում վիրավորվում եմ, խնդիրներ եմ ունենում, կարոտում եմ այն ապտակը, որ քեզ մոտ էր ինձ ուղարկում։

Կյաժն այդտե՞ղ է, նորից կքանստա՞ծ է էլեկտրասյան տակ:

Գիտե՞ս՝ ես ամեն առավոտ քեզ «բարևելու» ձև եմ գտել: Ես քեզ ամեն օր, առավոտյան ութն անց քսանհինգ բարև եմ ուղարկում: Կանգառում, երբ իմ ավտոբուսից շուտ երեսուներեք համարի երթուղայինն է գալիս, ես փայլող աչքերով անիվներին եմ նայում ու ասում. «Երբ անցնես կամրջի վրայով ու մտնես իմ գյուղ, առաջինը կողջունես իմ դպրոցին, ապա կտեսնես՝ արդյո՞ք տիկին Նվարդը նայում է իր կրպակի փոքր պատուհանից։ Թե նայելիս լինի, կփոխանցես, որ այն երկու հարյուր դրամը անպայման մի օր կվերադարձնեմ: Երբ հասնես փողոցի այն մասը, որտեղից տունս է երևում, կլռես, ու միայն ես ու նա կհասկանանք այդ լռությունը»։

Անի՜վ, դանդաղ կպտտվես, շա՜տ դանդաղ, որովհետև ես քո վրա իմ աչքն ու հոգին եմ դնում:

Զանգվի ափին նստած, ուռկանը ձեռքին՝ հորեղբայրս հաճախ է ձուկ որսում: Ամեն առավոտ ես թաքուն գնում եմ նրա հետևից: Նա, երբ վերջացնում էր ձկնորսությունը ու քիչ հեռվում՝ պատնեշի հետևում զգեստափոխվում, ես, ինչքան հնարավոր էր, դույլը գետի մեջ էի դատարկում ու շնչահեղձ լինելով հասնում էի տուն…

Հիմա տեսնես ո՞վ է փրկում ձկներին:

-Բարև ձեզ:

-Ինչպե՞ս թե «բարև ձեզ», չգիտե՞ս քահանային ողջունելու ձևը՝ օրհ-նե-ցեք, Տեր Հայր:

-Ո՜չ, ես գիտե՜մ, ուղղակի ինձ թվաց՝ շտապում եք ու չեք հասցնի գլխիս բամփել։

Այդ ի՜նչ հայացք էր:

Տեր Գրիգորը մեր գյուղի անսահաման բարի քահանան է: Նիհար-միհար մարդ է, վզից էլ մեծ խաչ կախված, որը չի երևում երկար մորուքի տակ մնալու պատճառով:

Մենք մեջտեղում ենք ապրում: Երկու ծայրահեղ, իրար հակառակ մարդկանց մեջտեղում:

Նրանցից մեկը, երկու տարեկանիցս սկսած, մինչև օրս ինչ-որ ջեմով կոնֆետ է տալիս։ Դա մինչև հիմա արտադրվում է, և նա գնում ու տալիս է ինձ… Քաղցր է։

Քաղաքից դու բոլոր եղանակներին մառախուղի մեջ ես ու միայն ուղղությունդ ես նույնը պահում: Գյո՛ւղ, մարդկանց ստիպիր, որ կարոտեն քեզ, որ չապրեն միայն ապրելու համար:

Հա՛, երեխաներին ուշադիր եղիր, որ չմտնեն Անժիկի այգի՝ ցոգոլ գողանալու, հետևանքներին ծանոթ եմ:

Ես հիմա քո ուսի կարիքը ունեմ, գյո՛ւղ, մորս սթափեցնող ապտակի կարիքը ունեմ։ Չնայած, եթե ապտակ ստանամ էլ, ժամանակ, մեկ է, չեմ ունենալու, որ գամ՝ լաց լինենք:

Կուտակվել եմ…

Ես ամեն օր քեզ էլի կբարևեմ:

Ես չեմ գա, որ կարոտեմ:

Ես սիրում եմ քեզ, իմ մանկության, պահմտոցիի հազար ծակ ու ծուկերով գյուղ։

-Հա՜յկ (ռուսական ակցենտով), ինչքա՞ն կարելի ա: Մեկը մտնի քո սենյակ` սրտի կաթված կստանա: Ամեն ինչ չափ ու սահման ունի: Սկոլկը մոժնը: Լավ, մի շաբաթ, 2 շաբաթ, մի ամիս չհավաքեցիր սենյակդ, բայց սա արդեն գագաթնակետն ա: Ասում ես` ինքնուրույն ու անկախ: Տեսնում եմ ինքնուրույնությունդ:

-Մամ, սկսենք նրանից, որ ոչ ոք իրավունք չունի առանց իմ թույլտվության մտնի իմ սենյակ, ու առավել ևս, սրտի կաթված ստանա: Սա իմ անձնական տարածքն է, ու ես եմ տնօրինում, ու ես եմ որոշում, թե ոնց ու երբ մաքրել սենյակս:

-Սա վերջին զգուշացումն էր: Հայկ (չենք մոռանում ռուսական ակցենտի մասին), երեկոյան սենյակդ մաքուր լինի:

-Հա, մամ, իմ հոգու պես մաքուր կլինի:

Ինչ արած, վաղ թե ուշ այս օրը գալու էր: Ինչպես նկատեցիք, ես սենյակս միայն նահանջ տարիներին եմ մաքրում` 4 տարին մեկ: Եթե չեմ սխալվում, վերջինը Սոչիի օլիմպիական խաղերի ժամանակ էր: Հա՜, այդ տարի Ղրիմն էլ Ռուսաստանին միացավ:

Լավ, Հայկ, խորը շունք քաշիր: Հիշիր այն բոլոր մեդիտացիաները, որոնք դու մեկ-մեկ անում ես ու սկսիր: Հենց գրքերից էլ կսկսեմ: Վա՜յ, ինֆորմատիկայիս ու ՀԵՊ-ի դասագրքերը: Ես հոկտեմբերից ման էի գալիս: Ահա թե ուր էիք դուք` մահճակալիս տա՞կ: Ավազակներ, էդ ինձնի՞ց էիք փախել, թե՞ ընկեր Պատուրյանից:

Իսկ սա՞: Իսկ սա իմ կյանքի օրագիրն է, որը ես լրացրել եմ 6 տարի առաջ` 2012 թվականին: Միայն ոչ սա: Եթե դուք կարծում եք, որ միայն 13 տարեկան սիրահարված աղջիկներն են կյանքի օրագիր պահում, ապա շտապեմ ձեզ զարմացնել ու հիասթափեցնել, հերիք է կարծրատիպերով ապրեք:

«Ես ապրել եմ տասը տարի և հասցրել սիրահարվել: Ես ասում եմ` սերը տարիք չի հարցնում: Մարդիկ կան, որ համաձայն չեն այդ արտահայտության հետ, բայց սերը մեզ տրված է ծնված օրվանից մինչև մահվան ժամ»:

Այսպիսի թևավոր խոսքով է սկսում կյանքիս օրագիրը: Հուզիչ էր: Խոստովանում եմ` ուզում եմ հետ տալ:

«Սերը մի երազ է, որը գալիս է և գնում մեկ ակնթարթով: Մարդիկ ճիշտ են ասում, որ սերը կյանք է: Այո, կյանք, որ ընդամենը ապրում է մի ամբողջ դար կամ էլ մեկ վայրկյան»:

Չգիտեմ, թե ինչի ազդեցության տակ էի սա գրելու ժամանակ, բայց չափաբաժինը բավականին մեծ է եղել…

«Անցողիկ են կյանքում գրեթե բոլոր բաները, սակայն սերը` սերը առաջին կմնա մեր սրտի խորքում: Հայկ,10 տարեկան, գ. Ավշար»:

Շահել եմ անպատասխան սեր, բայց կցանկանայի` ուղեղ:

-Հայկո՜ (ավելի ճիշտ` Айко), մաքրում ես, չէ՞, սենյակդ:

-Հա, մամ:

Լավ, սրան հետո կանդրադառնանք, ես պետք է դեռ այս սենյակը մաքրեմ ու դեռ ինչեր եմ գտնելու…

Երբ դու երեխա ես, քո երջանկությունը փորձում ես տիկնիկների և այլ խաղալիքների մեջ գտնել: Չնայած նրան, որ վաղուց տիկնիկներին այֆոններն ու համակարգիչներն են փոխարինում: Այնուամենայնիվ, երբ այդ շրջանը անցնում է, վերը նշածներս սկսում են քեզ չհետաքրքրել:

Անցնում է ժամանակը, և դու ուրիշ արժեքներ ես որոնում, չնկատելով և չգնահատելով երջանկության այն արժեքները, որոնք քո կողքին են:
Դպրոց գնալով՝ սկզբնական շրջանում գրենական պիտույքներից այն կողմ երջանկություն չկա:
Անցնում են տարիները, գուցե դպրոցի թվանշաններն են համարժեք դառնում երջանկությանը:
Մենք մեծանում ենք, և տարիների ընթացքում փոխվում են մեր երջանկության արժեքները:
Դու ունենում ես ընկերներ, որոնց շատ ես սիրում, հարգում, և նրանք քեզ համար երջանկություն են հանդիսանում: Սակայն, երբ առիթ է լինում, և նրանք քեզ վիրավորում են, չգիտակցելով, կամ էլ ձևացնելով, թե ոչինչ չի եղել, դու սկսում ես ամենը հասկանալ և երջանկության այլ արժեքներ որոնել:
Իսկ երբ աչքերիցդ հանում ես «վարդագույն ակնոց»-ը, որով աշխարհին ես նայել, հասկանում ես, որ չկա իրական երջանկություն, քան քո ընտանիքը: Ընտանիք, որը քեզ պահել և մեծացրել է, ընտանիք, որտեղ անցել է մանկությունդ և կյանքիդ շրջադարձային իրադարձությունները: Դու նոր ես սկսում գիտակցել և արժեվորել այն, ինչ ունես:
«Կյանքի օրենք»-ն է այդպիսին, կորցնելուց հետո ենք սկսում գնահատել, բայց ինչ, չէ՞ որ արդեն ուշ է:
Կենսաբանորեն մարդը կենդանուց բանականությամբ է տարբերվում, այդ դեպքում ինչո՞ւ մանկուց չենք հասկանում կյանքը և երջանկության իրական արժեքները, ինչո՞ւ ենք այն ժամանակ հասկանում, երբ ուշ է լինում…
Չնայած, եթե հենց սկզբից գիտակցենք և պարփակվենք, գուցե կյանքը միապաղաղ ընթանա, գուցե ֆիլմի աղջիկը կամ տղան ֆիլմը միապաղաղ դարձնեն:
Չգիտեմ, միայն կասեմ` գնահատենք այն, ինչ ունենք: