Երբեք չէի պատկերացնի, որ շատ դժվար կկողմնորոշվեմ մասնագիտության ընտրության հարցում: Որոշել էի, որ պետք է դերասանուհի դառնամ, հետո՝ չէ, մտափոխվեցի, զգում էի, որ ինձ համար չէ: Մտածեցի ռեժիսոր դառնալ, բայց ինձ նաև մտահոգում էր այն, թե սովորելուց հետո որտեղ պետք է աշխատեմ: Հետո հաստատ որոշել էի, որ պետք է գերմաներենի ուղղությամբ գնամ, բայց կրկին զգում էի՝ մի բան այն չէ, իմ սրտով չէ: Ավարտում էինք 11-րդ դասարանը, բոլորը արդեն որոշել էին, թե ինչ են ուզում դառնալ, իսկ ես դեռ մտահոգ էի, դեռ տատանվում էի: Հաշված օրեր էին մնացել ամառային արձակուրդներին, երեխաների մեծ մասը էլ դասի չէր գալիս, իսկ վերջին օրը միայն 4 հոգով էինք գնացել: Աշխարհագրության ժամն էր, մենք պետք է դաս պատմեինք, բայց ոչ ոք դասը չէր սովորել:

Ընդամենը մի անգամ էի դասը կարդացել, ոչինչ չէի հիշում, ի՞նչ պատմեի: Մեզանից ոչ մեկը դասը չպատասխանեց, բայց անբավարար չստացանք, թեև այդ անբավարարը, անգամ եթե ստանայի, ինձ համար ոչ մի արժեք չէր ունենա այն խորհրդի դիմաց, որը ինձ ընկեր Գալոյանը տվեց: Պատմում էինք, թե ինչ մասնագիտություններ ենք ընտրել, երբ ես ասացի՝ ինչ եմ որոշել, ընկեր Գալոյանը ինձ ասաց.

-Այ օրինակ՝ ինչո՞ւ լրագրությամբ չես ուզում շարունակել, ես միշտ կարդում եմ քո նյութերը, լավ ես գրում: Աշխատանք ավելի հեշտ կգտնես:

Դրանից հետո, երբ տուն եկա, անընդհատ մտածում էի այդ մասին և ի վերջո որոշեցի, որ պետք է լրագրող դառնամ: Ես սկսեցի սիրել այս մասնագիտությունը, այն էլ՝ շատ: Իմ մասնագիտության վերաբերյալ ես լսեցի ինչպես դրական, այնպես էլ բացասական կարծիքներ, օրինակ․

-Ի՞նչ ես գտել էդ անտեր մասնագիտության մեջ, կարո՞ղ ես իրենց նման աներես լինել:

Այդ ժամանակ ես ինձ այնքան վատ զգացի: Բայց ոչ, ես այս անգամ վստահ էի իմ որոշման մեջ, բնականաբար, կան մարդիկ, որոնք միշտ կցանկանան կոտրել քեզ, բայց պետք է, այն էլ ճակատագրական որոշումներում, միշտ հաստատակամ լինել: Դա էլ անցավ, քանի որ իմ շրջապատում այնպիսի մարդիկ կան, որոնք դրական կարծիք արտահայտելուց բացի՝ սատարում են ինձ: Ինչպես կարող եմ մոռանալ իմ դասղեկի մասին, երբ պատմում էի նրան իմ մտահոգությունների մասին, և ասացի, թե ինչ կարծիք են արտահայտել իմ մասնագիտության վերաբերյալ, նա ինձ հանգստացրեց՝ ասելով.

-Իհարկե, շատ ճիշտ որոշում ես կայացրել: Մի մտածիր, շատ լավ բան ես որոշել, հաստատ կկարողանաս։

Եվ ապագա մասնագիտությունս օգնում է ճշգրիտ, արագ ու համակողմանիորեն իրազեկել հանրությանն այն ամենի մասին, ինչն այդ պահին մարդկանց տեսադաշտից դուրս է, վարագույրից այն կողմ:

1985 թվականից ՄԱԿ-ի որոշմամբ դեկտեմբերի 5-ը նշվում է որպես կամավորների միջազգային օր։ Օրվա առթիվ հարցազրույց ուեցանք ՀԿ կենտրոնի «Վանաձորի Ինֆոտուն» ծրագրի համակարգող Վահե Խաչիկյանի հետ։

Վահեն մեզ հետ կիսվեց կամավորական աշխատանքում ունեցած իր փորձի մասին։

Վահեն սկսել է կամավորությամբ զբաղվել 2010 թվականից։ Նրա հայտնվելը կամավորական գործընթացներում տեղի է ունեցել պատահական, երբ Վահեն մի միջոցառման ժամանակ հանդիպել է Վանաձորի Սուրբ Գրիգոր Նարեկացի եկեղեցու Երիտասարդաց միության անդամների հետ, և հենց այստեղից էլ սկսվել է ամեն ինչ։ Ավելին` Երիտասարդաց միության համակարգող Վանիկ Գաբրիելյանն էլ Վահեի համար դարձել է կնքահայր։ Մինչ այս հանդիպումը, Վահեն կամավորության փորձ ունեցել է նաև գյուղում` աշակերտական խորհրդի մեջ ներգրավված լինելով։

«Կամավոր գործունեության մեջ ամենակարևորը նվիրումն ու սերն է»,- նշում է մեր հերոսը և ավելացնում. «Կամավորություն անելուց առաջ դու պետք է իմանաս, թե ինչի համար ես կամավորություն անում. գաղափարի՞, թե ասենք, հավաստագրի կամ շնորհակալագրի»։

Վահեն իր կամավորական փորձի ընթացքում հասցրել է աշխատել տարբեր ծրագրերում ու տարբեր կազմակերպությունների հետ։

2013 թվականիցից մինչև 2016-ը եղել է Գուգարաց թեմի մարզային երիտասարդական կառույցի համակարգողը։

2015-ին ընկերների հետ հիմնադրել է Գուգարաց թեմի հովանու ներքո գործող համայնքային զարգացման կենտրոնը, որը մինչև հիմա գործում է։ Նախքան կենտրոնը հիմնադրելը Վահեն ընկերների հետ ստեղծել է «Ձեռք մեկնիր» բարեգործական ծրագիրը, որին հաջորդել է կենտրոնի ստեղծումը։ Վահեի խոսքով` մենք պիտի պատասխանատու լինենք մեր շրջապատում գտնվող ցանկացած մարդու համար, և հենց այդ պատասխանատվությունից էլ բխել է ծրագիրը։

Այնուհետև Վահեն ավելի շատ խորացել է երիտասարդական ծրագրերում և սրա արդյունքում 2016 թվականին հիմնադրում է «Մենք» Լոռու մարզի երիտասարդական ՀԿ-ն, որի առաքելությունը երիտասարդական հիմնախնդիրների լուծումն ու երիտասարդների համար հնարավորությունների ստեղծումն է։

Մեր հերոսի կարծիքով` կամավորություն անելուց առաջ մարդը իր համար պիտի ընտրի կոնկրետ նպատակ, որևէ կարգախոս, որով կառաջնորդվի իր գործունեության ընթացքում։ Վահեն իր համար կարգախոս է ընտրել Մայր Թերեզայի հետևյալ խոսքը. «Խաղաղությունը ժպիտով է սկսվում»։ «Խաղաղաշինական ծրագրերը ու ընդհանրապես միջանձնային կոնֆլիկտների կարգավորումը ինձ համար առաջին պլանում են գտնվում»,- ընդգծում է Վահեն։

Բացի այս կարգախոսը, Վահեի կարծիքով կամավորության դրդող լավագույն խոսքը հենց աստվածաշչյան ոսկե կանոնն է։

Վահեն կարծում է, որ տարբեր ոլորտներում կամավորական գործունեությամբ զբաղվելը օգնում է ունենալ մասնագիտական ճիշտ կողմնորոշում։ Բացի այս, կամավորությունը Վահեին օգնել է նաև ձեռք բերել ազատություն, ազատվել բարդույթներից և ստանալ գիտակցություն, որ դու միայնակ կարող ես ինչ որ բան փոխել, գիտակցություն, որ փոփոխությունը հենց դու ես։

Ու հնարավոր է, որ կողքի մի անհայտ կամ հայտնի մոլորակի վրա երկու տեղաբնիկ նստել, գլուխը դրել են ծնկներին (եթե նրանք էլ մեզ նման ծնկներ ունեն), ծիծաղելով նայել են մեզ, որտեղ մենք իրար կոչել ենք ռուս, թուրք, չինացի, փարիզեցի, լոռեցի ու սարիթաղցի, իսկ իրենք ուղղակի՝ երկրացիներ:

Իրենք նայել ու չեն հասկացել, թե որն էր Մակեդոնացու, Նապոլեոնի, Տիգրան Մեծի ու Չինգիզխանի արշավանքների իմաստը, եթե դրանից մեր մոլորակի չափերն իրենց աչքին չէին մեծանում:
Իրենք նայել ու չեն հասկացել, թե ինչու այդ գնդի վրա ապրող մարդիկ չհավատացին Գալիլեյին, երբ ասաց՝ երկիրը կլոր է, բայց հավատացին, որ մեծ կրիաների վրա են ապրում, իրենք նայել ու ամեն նոր ու կարևոր քայլ անողի մեջ բարեկամի են տեսել: Չեն հասկացել, թե ինչի համար են մարդիկ սահմաններ ստեղծել ու ինչի համար են այդ գծերի երկու կողմերում մարդիկ մահանում՝ զենքերը ձեռքներին, գծերը հետ ու առաջ տալով, իրենք տեսել են Մեքսիկայից Ամերիկա անցնող բոլոր միգրանտներին, հետո անհասկանալի հայացքով նայել են մեզ, հետո՝ իրար, ու ուսերը թափ տվել։

Իրենք քմծիծաղ են տվել, երբ Արքիմեդը ասել է «էվրիկա», հուզվել են առաջին շոգեքարշի ծխից ու հնարավոր է՝ այդ ընթացքում երաժշտություն են լսել, ծիծաղել են հավերժական շարժիչ ստեղծող գիտնականների վրա ու հայտնվել են Ժյուլ Վեռնի ու Լեոնարդոյի երազներում, պատմել լուսնի շուրջ պտտվելու հնարավորության ու ինքնաթիռի մասին, ու փոշմանել մի ինչ-որ երկուհազարմեկյան սեպտեմբերի 11-ի: Իրենք գիտեն, թե որտեղ է Չարենցի անհայտ գերեզմանը, տեսել են կրակի համար քարերն իրար շփող մեր նախնիներին ու Արտեմիսի տաճարը վառող Հերոստատին, իսկ հետո նայել են թաշկինակի համար մեռած Դեզդեմոնային նույն անհասկանալի հայացքով ու էլի ուսերը թոթվել:

Իրենք լսել ու չեն հասկացել մեզ, չեն հասկացել մի գնդի վրա 5000 լեզուներով խոսելու իմաստը, չեն հասկացել սևամորթների ստրկությունը, իսկ հետո ցանկացել են երկնքից մի աստղ վերցնել ու դնել Լինկոլնի ճակատին ու կատաղած երկնքից մի քար էլ Հիտլերի գլխին տալ:

Իրենք տեսել են Լենոնին ու ասել՝ վերջապես, հիպիներին տեսնելիս մտածել են, որ մի տեղ ուրիշ մոլորակի վրա հանդիպել են երևի, իրենց էլ է դուր եկել Էլվիսի «Բլու շուզը», ու Վան Գոգի «Աստղալից գիշերը»։ Նրանք նայել են այլմոլորակայինների մասին բոլոր ֆիլմերը ու չեն հասկացել՝ ինչու չենք հավատում իրենց գոյությանը, եթե հավատացինք ծառերի՝ հոգիներ ունենալուն։ Մեր ստեղծած այլմոլորակայինների կանաչ կերպարների վրա ծիծաղել են հայելու դիմաց, ու ասել “oh no!”: Եթե սատանան «պրադա» է կրում, միգուցե այլմոլորակայինները անգլերեն են խոսում, ինչ կա որ։

Իրենք չեն հասկացել «հայրենիք» բառը, չեն հասկացել կայսրերին, նախագահներին, արքաներին, ցարերին ու ավելի շատ՝ սուլթաններին: Հերոսներ չեն փնտրել մարտի դաշտերում, որտեղ մարդիկ իրար սպանում են: Չեն հասկացել Քրիստոսի, Բուդդայի, ու Մուհամեդի հետևորդներին, ատել են ինկվիզիցիան, չեն հասկացել Խաչակրաց արշավանքը, բայց սիրել են Սուրբ Ծնունդը, չգիտես՝ ինչու: Իրենց էլ է դուր եկել կաթոլիկ եկեղեցու Սուրբ Ծննդյան երգերը, ու հա, հնարավոր է մի պահ ցանկացել են երկրացի լինել, բայց Աֆղանստանում, Սիրիայում ու Մոսկվայի մետրոյում, Հերոսիմայում ու Բեռլինի պատի վրա իրենք սկսել են մեզ էլի չհասկանալ:

Մեզ հետ քանդել են Բեռլինի պատը, Լենոնի հետ գրել են “War is over if you want it” երգը:
Իրենք չեն հասկանա մեզ, իսկ մենք մեղավոր չենք, որ էս աշխարհին տիեզերքից չնայեցինք էդպես էլ, չտեսանք մեր փոքրությունը էդ հեռուներից, ու «ո՞վ ես դու» հարցին, անունից, ազգությունից ու կրոնից առաջ չպատասխանեցինք՝ մարդ:

Ասում է՝ եթե թուղթը վերցնես, կիսես երկու մասի, դնես իրար վրա ու էլի կիսես, ու էդպես՝ 50 անգամ, թղթի հաստությունը կհասնի արեգակին: Երկրաչափական պրոգրեսիա: Հա, մոռացա ասել՝ Զոբրիստն է ասում: Նաև ասում է, որ մեկ օրում բնակչության թիվն ավելանում է քառորդ միլիոնով: Էդ ամենն ասում է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության նախագահին: Ու գիտե՞ք՝ ինչ է առաջարկում, առաջարկում է մարդկանց այլևս չբուժել կամ համաճարակ տարածելով բնակչության թիվը նվազեցնել, որովհետև մարդկային տեսակի քանակը արդեն թույլատրելիի սահմանը հատել է:

Մոռացա ասել: Խոսքը Դեն Բրաունի «Ինֆեռնո» վեպի հերոսների մասին է:

Արդեն հետաքրքիր է, չէ՞: Դե, եկեք ասեմ, որ էս մեր Զոբրիստը էդ համաճարակը արդեն ստեղծել, ինքնասպան է եղել ու հուշումներ է թողել, որ գտնեն: Էստեղ պետք է ծանոթանանք Լենգդոնի՝ «կինոյի տղայի» հետ, որը Հարվարդի համալսարանում դասախոս է: Նրան օգնության են կանչել, որովհետև մեր Զոբրիստը, շատ սենտիմենտալ անձնավորություն լինելով, իր բոլոր հուշումները Դանթեի «Աստվածային կատակերգության» միջոցով է թողել, իսկ Լենգդոնը Դանթեի մեծ գիտակ է:

Եթե արվեստի սիրահար ես, կամ գոնե հասկանում ես, որ վերնիսաժում վաճառվող նկարներին պետք չէ հիացած նայել, քեզ համար էս գրքում մեծ գիտելիքների պաշար կա:

Առանց տեսնելու՝ անգիր պատկերացնում ես Բոտիչելլիի Դժոխքի քարտեզը, առնվազն ուզում ես տեսնել Վազարիի գաղտնի ուղերձ պարունակող որմնանկարը: Սիրտդ կոտրվում է, երբ իմանում ես, որ Միքելանջելոյին միշտ իր կերտած Դավթի կերպարով պատկերացնելուց հետո պարզվում է, որ նա իր սիրեցյալին է էդպես պատկերել, իսկ Բոտիչելիի հանրահայտ «Վեներայի ծնունդը» ուղղակի հարսանեկան նվեր է:

Էսպես արվեստոտ ու արկածային որոնումներից հետո Զոբրիստի համաճարակը գտնում են: Բայց արդեն ուշ էր, այն արդեն տարածվել էր: Ու գիտե՞ք ինչ, ամենատարօրինակն այն է, որ գրքի վերջում Զոբրիստի արած քայլը նույնիսկ մի պահ խելամիտ է թվում: Բայց չեմ ուզում պատմել համաճարակի մասին: Ուղղակի գիրքը կարդալիս մի քիչ երկար սկսում ես մտածել:

Հա, ինչ էի ուզում ասել։
Կարդացեք, լավն է: Դեն Բրաուն. «Ինֆեռնո»:

-Տատ, արդեն 26 տարի է, ինչ  լքել եք Արծվաշենը։ Գիտեմ, որ հեշտ չի հիշել, բայց մի քիչ կպատմե՞ս Արծվաշենի մեր տան մասին։

-Մեր տա՞ն։

-Հա, էն տունը, որտեղ ապրել եք նախքան Արծվաշենից դուրս գալը։

-Երկու հարկանի, վեց սենյակներ, դուրսը` լրիվ բետոնապատ, դարպասները սիրուն դրած, 1/4հա հող, ընտիր տնամերձ բաղ ու բախչով։ Առաջին, երկրորդ հարկերում` ամեն տեսակի հարմարություններ։ Էդ ժամանակ գյուղում գազ չկար, բայց առաջին հարկում լիցքավորած գազ կար։ Բաղնիք կար, սեփական քաշած ջուր։

-Վերանորոգումից հետո քանի՞ տարի եք ապրել  այդ տանը։
- 5 տարի ենք վայելել վերանորոգումը, դրանից հետո երբ գյուղում արդեն բնական գազ էին քաշում` պատերազմն ընկավ։

-Իսկ տնամերձ փոքր հողատարածքում ի՞նչ մրգեր էիք աճեցնում։

-Դեղձի ծառ կար, խնձորը` պարտադիր, մեծ-մեծ տանձեր էին աճում։

-Տա՛տ, լսել եմ, որ Արծվաշենում լիճ է եղել։

-Բա, վերջում մի լիճ էին սարքել, մենակ Սևանին կզիջեր (ժպտում է): Էլ իշխան կար մեջը, էլ սիգ կար։ Մեր ամենալավ հանգստյան գոտին էր։ Էհ, բալա ջան, 50 տարվա աշխատանք, հո մենակ մերը չէ՞ր, բա մեր նախնինե՞րը։
-Ե՞րբ սկսեցին ռմբակոծել գյուղը։

-Որ արդեն Սումգայիթի ջարդերը եղան, դրանից հետո սովետական բանակի զորքերը եկան, եկան մեր առաջին բլրի վրա կանգնեցին։ Աշունքն էր։ Վախեցանք, ասեցինք` պատերազմն ընկավ։ Արդեն արծվաշենցիներին ասեցին` զենքերը հանձնեք, թե չէ մոխիր ենք սարքելու Արծվաշենը։

-Այդ ժամանակ մարդիկ խուճապի մատնվեցին, չէ՞։

-Հա,  բա ինչ։ Դե գյուղի մեծամեծերը բանակցություններ վարեցին դրանց հետ, վերջը, էդ ժամանակ ռմբակոծել բան թողեցին, բայց դե, պետք ա ազատեինք գյուղը։

-Պաշտպանվելու համար ապաստարաններ շա՞տ կային։

-Դե, տների առաջին հարկերը, խոր հորեր կային։ Վերջը, էլի, պաշտպանվում էին մարդիկ։ Բայց ինչքան էլ պաշտպանվեին, մեկ ա, ով ոնց կարում, արդեն իրա երեխեքին հանում էր։ Հանիլից էլ ամանքն իրանց ավտոներով էին հանում, ճիշտ ա, ոչ բոլորն ունեին ավտո, բայց ով ուներ` կարաց իրա վեշերը հանի։

-Երբ դուրս էիք գալիս, մտածո՞ւմ էիք, որ էլ չեք վերադառնալու։

-Չէ, մենք ժամանակավոր էինք դուրս գալիս, դրա համար շատ վեշ չէինք կարացել հանենք։ Պապիկդ ու հայրիկդ հլը Արծվաշենում էին։

-Զինվորագրվել է՞ին։

-Բա նո՞ր էին զինվորագրվել, հենց սկզբից գյուղի տղամարդիկ սահմանին են եղել։

- Հիշում եմ, որ պատմում էիք, որ պապիկի եղբայրներից մեկը մնացել ա գյուղում։

-Հա, չի ուզեցել գա, զոռով բերել են ավտո նստացրել, բայց մեկ ա, իջել ա ու ասել, որ ինքը իր երեխեքի ու կնոջ գերեզմանը չի թողնի ու գա։ Իրան որպես գերու Ղարաբաղ են տեղափոխել, ընդեղ էլ մահացել ա կամ սպանել են։

-Հիմա  որ սենց պատմում ես, ի՞նչն ես ամենաշատը կարոտում։

-Ամենաշատը կարոտում եմ մեր ստեղծագործ աշխատանքի արդյունքը։ Տունը, որ մեր 50 տարվա աշխատանքի արդյունքն էր։ Մեր հույսերը, մեր աշխատանքն էինք ներդրել։

-Ո՞րն ա ամենաքաղցր հուշը կամ պատմությունը Արծվաշենի հետ կապված։

-Ամենաքաղցր հուշը էն էր, Տաթև ջան, որ ուղարկում էինք խոպան ու սրտատրոփ սպասում, թե երբ են գալու։ Որ աշունը սկսվում էր, տերևաթափը սկսվում էր, մեր սիրտը բաբախում էր շատ ավելի արագ: Սպասում էինք, որ մեր երեխաների համար սիրուն շորեր կբերեին ու այդպես շարունակ։

-Լավ, իսկ երբ եկաք Ճամբարակ, ի՞նչ դժվարությունների հանդիպեցիք։

-Դե հետներս շատ սնունդ-մնունդ չէինք վերցրել, մենակ շորեղեն: Որ եկանք, պետությունը տարավ մի քանի անգամ հաց տվեց, մի ամիս Սևանի պանսիոնատներում ենք մնացել։ Պետությունը հոգում էր հիմնականում սննդի հարցը։

-Իսկ որտե՞ղ էիք գիշերում։

-Դե ով բարեկամ ուներ, իրա տանն էր մնում։ Մենք քրոջս տանն ենք մնացել։ Ով որտեղ կարացել ա։ Վթարային շենքեր կային, բացեցին ու ժողովրդի մի մասը ընդեղ էր մնում։ Վարձ-մարձ չէինք տալիս։

-Իսկ գումար կա՞ր ձեր մոտ։

-Չէ, չկար։ Հետո պետությունը վարկ տվեց, կարացինք տուն առնենք։ Կամաց-կամաց ոտքի կանգնեցինք։ Էհ, հազար երազանքով էինք տուն շինել, ուրախացել էինք, որ տենց տուն ունենք, մի անառիկ ամրոց ոնց որ լիներ։ Միանգամից թող ու սկզբից ամեն ինչ սարքի։

-Դժվար ա, տատ, գիտեմ։
-Եկանք ու ընկանք ավելի մեծ  դժվարությունների մեջ։Բայց դե լավից-վատից սարքեցինք ու տուն դառանք։

-Հա, տա՛տ, էսօր քեզ գցեցի տխուր հիշողությունների մեջ, կներես։

-Ոչինչ, բալա ջան, մեր պատմությունն ա, բա պետք ա իմանաս։