milena barseghyan

Երեք կանգառ

Մի ամիս է` ուզում եմ այս դեպքի մասին գրել, պատմել, չի ստացվում։ Կարդա ու հետո ինձ բացատրիր՝ ինչո՞ւ չէի կարողանում գրել։

Ինձ տուն բերող ու տնից էլ կենտրոն հասցնող ավտոբուսը մեկն է: Անգիր գիտեմ բոլոր վարորդներին ու իրենց վարելու ձևը, գիտեմ՝ որ վարորդի դեպքում քանի րոպե կուշանամ, որ վարորդն է պարտադիր ռադիո լսում, որ վարորդն է առհասարակ վատ լսում ու կանգառներում չի կանգնում, ու վերջապես՝ որ վարորդն է իմ ամենասիրելին, ում ավտոբուսում միշտ հետաքրքիր դեպք է լինում՝ պատմելու, գրելու աստիճան հետաքրքիր։

-Ծերանոցի մոտ կկանգնեք, վարորդ ջան,- բարձր, ամբողջ ավոտոբուսով մեկ լսելի ասաց սպիտակահեր պապիկը։

-Երեք կանգառ կա դեռ, պապի, համ էլ ո՞նց, իջնո՞ւմ ես, երեկ ասեցիր՝ վաղը հետդ կպտտվեմ։

Մտածեցի․ «Պապիկի հետ ծանոթ են փաստորեն, կամ էլ նույնիսկ մտերիմ են»։

-Չեմ մոռացել ասածս, բայց երեք կանգառ հետդ գամ՝ հերի՞ք չի։ Հետդ պտտվեմ որ ի՞նչ, մեկ ա՝ Երևանից էն կողմ չես գնում, սկի Շուշի չես հասնում։

Վարորդը դիմապակու հայելուց ժպտաց պապիկին։ Ինձ թվաց՝ ամբողջ ավտոբուսը ժպտաց, ավտոբուս չնստած մարդիկ էլ ժպտացին։

Էն ասված երեք կանգառից առաջինին հասանք։

-Ըհը, հիվանդանոցի կանգառն ա, ժողովուրդ ջան, իջնող չկա՞։

Լսվեցին՝ չկա, չկա։

-Երեք «վարիանտ» կա․ կամ հիվանդ չեք, կամ հիվանդ բարեկամ չունեք, կամ էլ՝ հիվանդատես գնալու «զահլա» չունեք,- էլի շատ բարձր ասաց պապիկը։

Ժպտացի, բայց կիսաթախծոտ մի բան զգացի։

Երկրորդին հասանք։

-Ըհը, էս էլ եկեղեցու կանգառը․ իջնող կա՞։

-Այո, կանգնեք,- ասաց մի կին։

Կնոջ իջնելուց հետո պապիկն ասաց․

-Մի վարիանտ․ ընդամենը մի աղոթող կա։

Երկար լռություն էր մինչև հասանք երրորդ կանգառին։

-Այ, էս իմ կանգառն ա,- դառնալով ժողովրդին՝ ավելացրեց,- չեմ հարցնում, միակ իջնողը ես եմ,- դառնալով վարորդին,- էս կոնֆետները ստացի, ես իջա, վաղը կհանդիպենք։

-Շատ ես տվել, պապի,- ասաց վարորդը լրիվ լուրջ։

-Հա՞, դե լավ, երկու հոգու ստացի, մեկն էլ Սերժ Սարգսյանի տեղը, վերջում կիջնի։

Բոլորը ծիծաղեցին, բայց ես՝ չգիտեմ։ Զգում էի, որ հենց մի հատ թարթիչներս իրար անեմ, լացս կգա էս երեք կանգառների ու չիջնելու «վարիանտների» համար։

Jenya Eghikyan

Իմ չորս պատերը

Մեկ վայրկյան սենյակս կարգի բերեմ ու սկսեմ գրել։ Միակ կախարդական խոսքը, որը կստիպի ինձ երկու րոպեում ուշքի բերել սենյակս, հետևյալն է.

-5 րոպեից տուն մարդ է գալու։

Դե, կարգի բերելը ո՞րն է, աթոռի վրա հավաքված հագուստների վրա ծածկոց գցե՞լը։ Մահճակալս վերջերս ենք փոխել, անկեղծ ասած, ճռճռոցի ձայնը դուրս չէր գալիս ու մեկ-մեկ պահարանի հետ դուետով էին հանդես գալիս։ Բայց պահարանս հնազանդ է, միայն դուռը բացելու ժամանակ է ճռռում, երևի ամաչում է։ Գրասեղանս խառնաշփոթ վիճակում է, գրքերս իրար վրա թափթփված, կարող է նրանց կյանքում մի բան այն չէ՞: Դե, շատ են այս ու այն կողմ ցրվում ու, դրա հետ մեկտեղ, եթե մայրս փորձի նրանց կարգի բերել, ես ոչինչ չեմ գտնի, դասակարգելուց գրքերս իրենք էլ կզարմանան, որ կողք կողքի, մեկը մյուսի հետևից շարված են։

Դաս անելու համար համակարգիչն է խանգարում: Ախր, ես ասել էի, որ տանեն հյուրասենյակ։ Պատին կախված նկարներ ունեմ. մի քանիսը՝ ձեռքի աշխատանք, մի քանիսի մեջ էլ ես եմ, դու ես, կամ էլ երևի միասին նկար չունենք,եսիմ։

Սենյակից բաց պատշգմբ կարող ես դուրս գալ: Ձմռանը մի քիչ խանգարում է: Մեկ-մեկ մոռանում եմ, կիսափակ թողնում ու մրսում։ Իսկ դու սենյակումդ անկյուն ունե՞ս, որն ամենաշատն ես սիրում։ Ես ունեմ. հենց իմ սենյակը, դա էլ իմ անկյունն է, իմ չորս պատը, իմ ընկերը, ում հետ ամեն երեկո ֆիլմեր ենք դիտում, անբաժան ենք։ Իրարից հեռու չենք կարողանում, արդեն հյուրասենյակում էլ երկար չեմ մնում, մտածում եմ՝ կնեղանա ու իր դռները իմ առջև կփակի։

Դե՛ արի թեյ խմենք, իմ չորս պատի մեջ, հրավիրում եմ։

Sargis Melkonyan

Ամառ 2018

Վերցնել մի ճերմակ քառակուսի նկար, մուգ կապույտ ու շագանակագույն ծածկոցով ու վերնաշապիկով տեղավորվել աջ անկյունում, մայր մտնող արևի արհեստական շող դնել դեմքին ու նայել վեր այնքան, ինչքան ունակ են տեսնել աչքերս ու չհասկանալ, չհասկանալ, բայց նայել զարմացած: Ամպերին:

Հետո մրսել երեկոյան անձրևից առաջացող սառը քամուց, բայց ջերմանալ երազելուց, մոռանալ իրականության սառը ու դատարկ լինելը, անգիտակցության ու գիտակցության բոլոր բջիջներով սավառնել, կտրվել ու տրվել երազանքին՝ պատկերելով ապագան աշխարհի ամենասիրուն ձևով. իմ ուզած ձևով:

Սթափվել հեռուներից լսվող հրավառության ձայնից, հասկանալ, որ երբեք էլ ապագան իմ ուզած ձևով չի լինի, դնել ականջակալներն ու խլանալ, մոռանալ, չքնել մինչև լուսաբաց, դադարել մտածել: Չզգալ: Ոչինչ:

Վերցնել բաց կապույտն գրիչն ու երազներ նկարել թղթին: Հետո ամեն ինչ ծալել ու դնել ծոցագրպանում: Հեռու հեռվում գտնել երջանկության կետ ու հենվել դրան՝ ամբողջ մարմնով՝ մի կերպ ու անհասկանալի վախենալ: Կորցնելուց:

Եկող ու գնացող ինքնաթիռների լույսերը տեսնել մթության մեջ ու գրկախառնություններ պատկերացնել առանց արտասվելու: Ժպտալ փուչիկներով երեք տարեկան երեխաներ պատկերացնելուց՝ ցայտաղբյուրների մոտ կամ պաղպաղակ ուտելիս:

Արևածագի հետ փոխվել, մոռանալ զգացածի մասին: Մոռանալ զգալու մասին ու գնալ այգի: Բարձրանալ ծառերի վրա ու սկսել բերքահավաքը: Օրվա ամենաշոգ ժամին ուժասպառ լինել ու քնել: Տեսնել երազներ ու վախենալ արթնանալուց: Եվ ինչ-որ պահի էս ամենն անվանել «Ամառ 2018»:

mariam nalbandyan

Քույրս, կարմիր դիպլոմն ու Նոր Հայաստանը

Մի քանի օր առաջ մեր տանը տոն էր։ Քույրս մագիստրոսական թեզ էր պաշտպանել։ Մայրս տոնական ընթրիք էր սարքել, հորքուրն էլ տորթ էր գնել։ Կարծեմ, շամպայն էլ խմեցինք, ու քանի որ հետո բան չեմ հիշում, ենթադրում եմ, որ հա, շամպայն ենք խմել։ Մի կարմիր դիպլոմ էլ տանը ավելացավ, ուղղակի նախորդն էլ էր քրոջինս, ես դեռ ինչ դիպլոմ։ Հիշում եմ, երբ քույրս բակալավրիատի դիպլոմ էր ստացել, այն համալսարանում էր, ալարում էր գնար վերցներ։ Հիմա էլ չգիտի, թե մագիստրատուրայինը երբ են տալու։ Գիտենք միայն, որ կարմիր է, ու որ շուտով կտան։ Բայց ես արդեն նորից հստակ պատկերացնում եմ քրոջս մանկական ծիծաղը։

-Էսօր էլ չգնացի՞ր դիպլոմդ վերցնես։

-Ալարում եմ։ Վաղը։

Դե, շատ մի պետքական բան էլ չի, հա, էդ դիպլոմը։ Քույրս, որ հենց նոր գիտակցեցի՝ համարյա իմ բոլոր գրածների գլխավոր հերոսն է, պատմաբան է։ Հա, ես էլ եմ ամեն անգամ էդ բառից հետո մտքումս ասում՝ «վայ քո»։ Դժվար է պատկերացնել, թե պատմաբան մարդը, որը հասցրել է բակալավրիատում մանկավարժի որակավորում էլ ստանալ, բացի ուսուցչից, էքսկուրսավարից՝ ոչ միայն տուրիստական, այլ նաև թանգարանի, էլ ինչ կարող է աշխատել։ Քանի որ հումորս լավ չստացվեց, կասեմ, որ հումոր էր, որովհետև ուսուցիչ ու էքսկուրսավար էլ քիչ չի պահանջվում, ու ստացվում է՝ լավ էլ կարելի է այս մասնագիտությամբ աշխատել։ Ուղղակի առաջինի համար մի ամբողջ համալսարան կա, երկրորդի համար էլ տարբեր համալսարաններում լիքը ֆակուլտետներ։ Մեր կրթական համակարգը էնպես է կառուցած, որ միայն մի թեմայից չես կարողանում խոսել, մի բան ասում ես, մի հազար պրոբլեմ՝ ի հայտ գալիս, արդյունքում՝ չես իմանում ինչից խոսել։ Բայց քանի որ սկսել եմ քրոջս էդ վառ կարմիր դիպլոմից (հա, անընդհատ շեշտելու եմ կարմիրը, որովհետև ես էդպիսի գույների չեմ հավակնում, գոնե մի տեղ օգտագործեմ, էլի), չխոսեմ նրա մասին, որ էնքան շատ կադր ունենք, որ եթե առաջիկա տասը տարում էլ նոր կադրեր չլինեն, հաստատ պակաս չենք ունենա, բայց համ էլ չեմ խոսի նրա մասին, որ էդ կադրերից եսիմ քանիսն են իսկապես կադր ու պետքական մասնագիտական աշխատանքում։ Ու քանի որ մեծամտություն է էդպես խոսելը, սուս կմնամ։ Ենթադրենք, բոլոր կադրերն էլ շատ պետքական են, դրա համար մարդիկ մագիստրատուրա էլ են սովորում, որ էլ ավելի պետքական լինեն։ Իրականում, չգիտեմ՝ որտեղից եմ լսել, բայց կրթության ավելի բարձր մակարդակ ունենալու դեպքում ավելի բարձր աշխատավարձ պետք է ունենաս։ Իսկապես չեմ հիշում, թե որտեղից եմ լսել, որովհետև միայն լսել եմ, իրականում երբեք չեմ տեսել։

Մագիստրոս քույրս արդեն մագիստրատուրայի երկրորդ կուրսում աշխատանք էր փնտրում։ Նույնիսկ աշակերտ էր ձեռք բերել, հետը դաս էր անում։ Դասապատրաստում են հիմա ասում դրան, երբ ոչ թե առարկա ես պարապում, այլ բոլոր դասերն ես անում հետը։ Մի ամիս իր աշակերտի կյանքով ապրելուց ու միայն տրանսպորտի փողի չափ աշխատավարձ ստանալուց հետո պարզվեց, որ քրոջս աշակերտը կպած չի առաջադիմում։ Դե, որտեղի՞ց առաջադիմեր, եթե քրոջս էր զանգում հարցնում, թե ինքը այդ օրը ժամը քանիսին է պարի պարապմունքի։ Պարի, ինչի հետ քույրս, մեղմ ասած, ոչ մի կապ չունի։ Էսպիսի փորձից հետո էլ կարմիր դիպլոմավոր քույրս հասկացավ, որ ավելի լավ է աշխատանք փնտրել դպրոցում։ Բայց մի հաճելի անակնկալ ունեցանք այստեղ, որը կոչվում է «շնորհակալություն»։ Պարզվում է, գործի ընդունվելու համար պետք է կարողանաս «շնորհակալություն» հայտնել, ինչը էդ ձեր իմացած շնորհակալություններից չէ, այլ քրոջս նախատեսվող զուտ եկամտի տարեկան չափից էլ մի քանի անգամ մեծ, տեղը տեղին «շնորհակալություն» է։

Նոր էս նույն քրոջս պատմեցի, որ եվրոպական շատ երկրներում կազմակերպությունները ազատվում են որոշակի հարկերից, եթե աշխատանքի են ընդունում նոր համալսարանն ավարտածի՝ առանց աշխատանքային փորձի։ Եվ ոչ միայն ընդունում, այլև պարտավորվում են նրան երեք տարի սովորեցնել ողջ աշխատանքը, փորձել նրան կազմակերպության տարբեր ստորաբաժանումներում՝ տարբեր պարտականություններով, որից հետո էլ որոշում, թե որտեղ նա կշարունակի աշխատել։ Քույրս կլորացրեց աչքերը, ասաց՝ էհ, ու գնաց ֆուտբոլ նայելու։

Ես էլ գնամ մեր նոր Հայաստանում ֆուտբոլ նայելու։ Նոր Հայաստանում, որտեղ շուտով քույրս գնալու է մի քանի դպրոցներում աշխատանքի ընդունման մրցույթի։ Նորից գնալու է, նորից առանց «շնորհակալության», որովհետև ահագին բան փոխվել է։ Դեռ ահագին բան էլ կփոխվի, որովհետև արդեն մտածում ենք մրցույթի, դիպլոմի, մագիստրոսի կոչման մասին, և վստահ ենք, որ էլ «շնորհակալության» անուն չեն տա։ Քրոջս ընկերներն էլ, էլի մագիստրոս, հիմնել են իրենց արշավական ակումբն ու աշխատում են։ Շատ լավ է աշխատում գաղափարը, հատկապես, երբ իրականացնողները հավեսով մարդիկ են։ Բոլորն էլ, այնուամենայնիվ, ձևը գտնում են։ Իսկ «ձևերը» այլևս շատ են լինելու։

Թվապատում 2018

Այս տարի թվապատվե՞լ ես, ո՞չ, սկսենք։

Թվապատումը երկօրյա մեդիա կոնֆերանս է, որը կազմակերպվում է Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոնի և Ինտերնյուսի կողմից։ Միավորում է մեդիա սպառողներին ու արտադրողներին աշխարհի տարբեր անկյուններից։ Այս տարի Թվապատում 2018-ը ամենադեղիններին ու սպիտակներին թվապատեց երիցուկի թեյով, որ քննարկի մեդիագրագիտությունը, հանրային մեդիայի դերը, օգնի բացաhայտել ապատեղեկատվությունը ու հայացք նետի հեղափոխությանը։

Ավելի մանրամա՞սն։ Ունե՞ս ֆեյսբուքյան ակաունտ, ինստագրամում մեկ-մեկ ֆոտոնե՞ր ես հրապարակում, թվիթո՞ւմ ես, փողոց դուրս գալի՞ս ես, ընկերներով քննարկո՞ւմ եք հարևանի շանը ու երկրի վիճակը։ Նշվածներից գոնե մեկին դրական պատասխանեցի՞ր։ Ուրեմն ամենադեղին ու թավշյա կոնֆերանսի թիրախն այս տարի հենց դու էիր։ ԱՄՆ-ից, Նիդերլանդներից, Ռուսաստանից, Շվեյցարիայից, Վրաստանից ու Հայաստանից մեդիա դաշտի պրոֆեսիոնալները երկու օր շարունակ քննարկում էին քեզ, վերլուծում՝ որպես մեդիա սպառող ու թեյում։

Հետաքրքրվա՞ծ ես կամավորության ծրագրերով, ուրեմն կիսվեմ իմ ամենահավես փորձառությամբ։ Ես Թվապատում 2018-ի կամավորներից էի։ Մի լուսապայծառ առավոտ (ստուգեցի, փաստորեն գիշեր էր), երբ չէի կողմնորոշվում «Թվապատում» թե «Բարքեմփ», ինձ գրեց Սոնան՝ Մեդիա Նախաձեռնությունների կենտրոնից ու առաջարկեց լինել Թվապատում 2018-ի կամավոր։ (Ի դեպ Սոնան «տարվա գործատուի» իմ թեկնածուն է): Հանդիպեցինք, Սոնան մանրամասն ներկայացրեց կոնֆերանսի էությունը։ Ի՞նչ պիտի անեի։ Ուրեմն պիտի ուղեկցեի, գրանցեի մասնակիցներին, հանձնեի իրենց, ինչպես նշում էին՝ «եղն ու բրինձը» (չգիտե՞ս Թվապատում 2018-ի «եղ ու բրնձի» մասին։ Հաջորդ տարի կգաս, որ իմանաս), սրահում խոսափողը փոխանցեի։ Բայց դա ընդամենը տեխնիկական մասն էր։

Թվապատում 2018-ի ողջ թիմն ինձ տվեց տարածաշրջանում ամենաընտիր փորձը, հմտությունները մարդկանց, շփումները, թեյը ու ISTC-ի վերելակի չիպ։ Համարյա մոռանում էի։ «Ազատության» Նարինե Ղալեչյանն ընդունեց իմ «friend request»-ը վերելակում մեր հանդիպումից հետո։ Նարինեն Թվապատման բանախոսներից էր։ Պատմեց հեղափոխության օրերին լրագրողների ոչ այդքան թավշյա աշխատանքի, ակտիվության, ծանրաբեռնվածության, իր հայտնի գլխարկի ու այն մասին, թե ինչպես մի քանի օրվա ընթացքում փոխվեց հայաստանյան մեդիա դաշտի պատկերը։ Հեղափոխությունը, ընդհանրապես, երկրորդ օրվա ամենաակտուալ թեմաներից էր։ BBC-ի թղթակից Ռայհան Դեմիտրիեն պատմեց՝ ոնց էր Հայաստանը մի քանի շաբաթ դարձել աշխարհի կենտրոնը։ Հունիսի 16-ն այս տարի ամենաէմոցիոնալն էր։

Հանրայինը վերջին շրջանում ամենաքննարկվածներից էր։ Թվապատումը բացեց Նիդերլանդների գաղտնիքը։ Սթան Էնգելենը (VPRO) ներկայացրեց լսարանին հասկանալու ու նրա հետ շփման իրենց բանաձևը։

Դե ինչ, թվապատված, հեղափոխված, թեյած սպասում եմ, որ 2019-ին դու էլ թվապատվես։

Մի բան էլ լավ կլինի՝ անկախ երիցուկի ցույց տված տվյալներից, միշտ ստուգես կարդացածդ, լսածդ ու անգամ տեսածդ, աշխատես «չապատեղեկատվել»։ Մեդիան դու ես, ուրեմն ինչո՞ւ չլինել մաքսիմալ վստահելի ու հավաստի։

arxiv

Ինչպես աղջիկ խոսեցնել (մաս 2)

Ահա երջանիկ պահը, աղջիկը ձեզ տալիս է իր հեռախոսահամարը: Դուք զանգահարում եք նրան և ժամադրում («Ժամո» ես անում): Նա գալիս է նշված վայրը նշված ժամին:

Վայրն ընտրեք պատահաբար, բայց ձեզ ծանոթ տեղ: Հանկարծ տեղը չնշանակեք նրա տան մոտերքում: Կտեսնեն նրա բակի տղաները, և այն ժամանակ չեմ նախանձում քեզ: Նշեք այնպիսի ժամ, որ նրան թույլատրեն դուրս գալ և եղեք պունկտուալ: Ավելի լավ է՝ դուք նրան սպասեք:

Զբոսնելու ժամանակ շատ հաճոյախոսություններ արեք և չփորձեք հանկարծ թեքել ձեր գլուխը 180 աստիճանի տակ՝ նայելով ուրիշ աղջկա: Այդ դեպքում նա կվիրավորվի և այլևս չի գա ժամադրության, և ձեր չարչարանքը զուր կանցնի: Խոսելիս եղեք քաղաքավարի: Ավելի լավ է՝ օգտագործեք շատ երկար բառեր, որոնց իմաստը նա չի իմանա: Այդ դեպքում հարգանքը դեպի ձեզ կաճի:

Անպայման ճանապարհեք նրան մինչև իր ուզած տեղը: Եթե աղջիկը չի ուզում, որ դուք այդ տեղից ավելի մոտենաք իրենց տանը, ապա դուք համը չհանեք, թե չէ՝ ամեն ինչ կփչացնեք:

***

Անցնում են օրերը, դուք ավելի շատ եք սիրահարվում ձեր «կպցրած» աղջկան: Եկավ մի պայծառ օր: Դուք ժամադրել եք նրան և մտածում եք սեր բացատրել: Մինչև սեր բացատրելը մի քիչ մտածեք: Դուք սիրո՞ւմ եք նրան, թե՞ ապացուցում եք ձեր ընկերներին, որ դուք «լավ տղա» եք։

Ընտրել եք առաջինը, ճիշտ եք արել, ուրեմն, դուք մտածող տղա եք:

Հարց: Ինչպե՞ս ասել նրան ձեր սիրո մասին:

Պատասխան: Ավելի հարմար է սեր բացատրել երեկոյան, երբ մութ է (չեմ ասում ժամը 00-ին), և ոչ ոք ձեզ չի տեսնում: Ճանապարհեք մինչև տուն և շքամուտքի մոտ ասեք նրան ձեր սիրո մասին: Չերկարացնեք, թե չէ աղջիկը ուրիշ բան կկարծի: Միանգամից ասեք և համբուրեք նրան: Եթե ասի՝ կմտածեմ, ուրեմն դուք նրան դուր եք գալիս, 10/90 հարաբերությամբ նա ձեզ սիրում է: Եթե նա ձեզ ասի՝ «հա՜», կժպտաք և կհամբուրեք նրա այտը։

Էդգար Թաթիկյան 15տ., 1999թ.

Արև աչքերով աղջիկը՝ Նատալին

Մանկուց միշտ շատ եմ սիրել «թղթե նամակ» հասկացողությունն ու երևույթը, չնայած նրան, որ երբևէ նման նամակ չէի ստացել ու չէի գրել որևէ մեկին։ Էդպես սպասելով էլ իմ «թղթե նամակին», անցան տարիներ, մեծացա, անցա զինվորական ծառայության։ Ծառայության ժամանակ իմ՝ մանկությունից սիրելի երևույթն ավելի սրտին մոտ է լինում․ ստանալ նամակ հարազատից, ընկերոջից, սիրելի մարդուց ու մեզանում նաև անծանոթ հայրենակիցներից, ովքեր յուրաքանչյուր զինվորի համարելով իրենցը (խոսքս իհարկե ոչ թե նյութապես-ֆիզիկապես իրենցը լինելու մասին է, այլ հոգեպես) անանուն նամակ են գրում հայ զինվորին։ Ինձ էլ ծառայությանս դեռևս ոչ այնքան երկարատև ընթացքում, իմ հարազատներից ու ընկերներից շատերն են փորձել նամակ ուղարկել, սակայն ինչ-ինչ պատճառներով չի ստացվել կամ չի հաջողվել ինձ հասցնել նամակը։ Բայց արի ու տես, որ հանգամանքներն ինձ համար այլ բան էին նախապատրաստել։ 

Եկա զինվորական արձակուրդ, դա համընկավ այս ժամանակի հետ, երբ մեր երկրում սկսվել է փոփոխությունների փուլ, որի ընթացքում ի հայտ են գալիս հերոսական կերպարներ ու միաժամանակ, ցավոք, անարժան «հերոսների» իրական դեմքերը։ Եվ այդ վերջիններից մեկի «սխրագործության» բացահայտման արդյունքում էր, որ ես իմացա մի նամակի մասին, որը երկար պատմություն ուներ, անցել էր երկար ճանապարհ ու հայտնվելով մի խավար տեղում՝ ցավոք, մնացել անպատասխան․․․ Բայց չէ՞ որ ադամանդը երբեք չի կորցնում իր փայլն ու որքան էլ խավար տեղում թաքնված լինի, մի որ ի հայտ կգա իր փայլով։ Այդպես եղավ նաև այս՝ հայ զինվորին ուղղված նամակի պատմությունը։ Շուրջ երկու տարվա «գերության մեջ» մնալուց հետո այս ադամանդն առկայծեց իր ողջ փայլով, հուզեց շատերին ու իր ողջ ուժով դիպավ իմ սրտին։ Փաստորեն այդ նամակին փորձել էին զրկել իր հասցեատիրոջը հասնելու իրավունքից, բայց տեղի ունեցավ ճիշտ հակառակը, այն հասավ ոչ թե մեկ զինվորի, այլ շատերին, ու հուզեց ոչ միայն նրանց, այլ նաև բոլոր նրանց, ովքեր իմացան այդ նամակի մասին։ Եվ ես, որ հանդիսանում եմ փոխարինող այն քաջ տղաների, որոնք նամակի գրման ժամանակ Արցախում մարտնչում էին թշնամու դեմ ու հաղթանակում, սրտիս թելադրանքով ինձ իրավունք վերապահեցի պատասխանել այդ նամակին․ կյանքումս առաջին անգամ «թղթե նամակ», որի հասցեատերն էր անծանոթ, փոքրիկ բարեկամս․․․
Այդ փոքրիկը Նատալի Օհանյանն էր, Երևանի 164-րդ դպրոցի աշակերտուհին, ով Քառօրյա պատերազմի օրերին գրելով իր նամակը ու ծրարում դնելով նաև շղթայով խաչ, իրենց դպրոցի կողմից «զինվորներին ուղարկվելիք նյութական աջակցության արկղերի» հետ ճանապարհ էր դրել, հույսով ու սպասումով, որ այն անպայման տեղ կհասնի ու արձագանք կունենա․․․
Վստահեցնում եմ ձեզ, որ Նատալիի նամակը, ուշացումով, բայց տեղ է հասել, հասել է շատերին, և ուրախ եմ, որ պատասխանը նույնպես կարողացա հասցնել նրան։ Առավել ուրախացա, որ կարողացա անել դա անձամբ՝ հանդիպելով իրեն։ Դեռ հեռվից ճանաչեցի՝ բարի ժպիտով, արև աչքերով աղջնակն էր։ Մոտեցա ու ամուր գրկեցի, հետո․․․ Հետո չգիտեի՝ ինչ ասել, ինչպես հայտել շնորհակալությունս, որ քիչ չլինի․․․ Մի հրաշալի՝ շատ գեղեցիկ ու խելացի աղջիկ էր նա․․․ Շատ էին այդ հանդիպման ժամանակ հույզերն ու ապրումները, նույնիսկ՝ աննկարագրելի, որոնք կարծում եմ՝ միշտ կմնան մեր հուշերում․․․

Դե, ինչպես ասում են՝ չկա չարիք, առանց բարիք։ Չարի կողքին երբեք պետք չէ մոռանալ լավն ու բարին։ Եվ բոլոր նրանք, ովքեր բանակի կողքին են եղել, թող համոզված լինեն, որ իրենց արարքն անչափ գնահատվում է զինվորի կողմից, և դա վաղն անպատասխան չի մնալու առաջնագծում, թե անհրաժեշտություն լինի:
Ես ձեռք բերեցի մի փոքրիկ հրաշալի ընկեր, ավելի ճիշտ, փոքրիկ քույրիկ, ում թեև դեռ շատ քիչ եմ ճանաչում, բայց արդեն շա՜տ եմ սիրում, ու հուսով եմ, որ մի օր էլ ձեզ կպատմեմ մեր արդեն մեծ ու ամուր ընկերության մասին․․․

Հ․Գ․
Շնորհակալություն նաև Երևանի Նվեր Սաֆարյանի անվան թիվ 164 հիմնական դպրոցի տնօրենությանն ու մանկավարժներին՝ ջերմ ընդունելության ու հանդիպման կազմակերպմանը աջակցելու համար։

 Արցախ, Ասկերան

«Ես իմ ապագան այլևս Հայաստանում եմ տեսնում». Շուշանիկ Ասատրյան

24774818_1576935299063739_2639247517599530748_nԵրեք հարյուր յոթանասուն հազար. սա այն մարդկանց թիվն է, որ արտագաղթել է Հայաստանից նախորդ կառավարության շրջանում: Իսկ քանի՞սը դեռ կարտագաղթեին, եթե չլինեին վերջին իրադարձությունները, որոնց արդյունքում փոխվեց քաղաքական իրադրություն, իշխանություն, կառավարություն, փոխվեցին շատ ու շատ բաներ: Այս հարցի պատասխանը ես չգիտեմ, բայց փոխարենը գիտեմ մեկին, ում համար նշածս փոփոխությունները առիթ հանդիսացան վերանայելու սեփական որոշումները երկրից գնալ-չգնալու հետ կապված:

Քսանմեկամյա Շուշանիկ Ասատրյան է՝ ծնունդով Երևանից, արմատներով՝ Մուշից ու Սյունիքից: Ապրել ու մեծացել է քաղաքային միջավայրում, բայց շատ կապված է բնությանն ու լեռներին, ասում է՝ կիսով չափ քաղաքացի եմ, կիսով չափ՝ լեռնեցի.

-Երևանում ամենաշատը Սայաթ Նովա փողոցն եմ սիրում, ինչ-որ հարազատ զգացողության կա այնտեղ: Իսկ հեղափոխության օրերին, երբ նստարաններով փակել էին, ավելի կոլորիտային էր դարձել:

Հեղափոխությանը դեռ կհասնենք, նախ հասկանանք, թե ինչ ճանապարհ է անցել նա, ու որն է եղել պատճառը երկրից մեկնել ցանկանալու:

Օրեր առաջ Շուշանիկն ավարտեց ԵՊՀ ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետը, հիմա արդեն հետադարձ հայացքով է հիշում.

-Լրագրությունը եղավ այն մասնագիտությունը, որով ես կարողացա լրացնել դպրոցական տարիների իմ զբաղմունքների՝ պարի, նկարչության, երաժշտության բացն ու կարոտը, -ասում է ու հավելում,- դե, նաև հետաքրքրասեր եմ, սիրում եմ «բզբզալ»:

Այդպես «բզբզալով» էլ չորրորդ կուրսում համատեղեց ուսումը աշխատանքի հետ և որպես լրագրող սկսեց աշխատել Vivaro News-ի բիզնես և տեխնոլոգիաներ բաժնում: Բայց փաստորեն, այս հանգամանքն էլ հետ չպահեց նրան, ու նա որոշեց ավարտելուն պես մեկնել երկրից.

-Ծնողներս ասում էին՝ ինչո՞ւ չէ, գնա, աշխարհ տես: Բայց շրջագայելուց բացի ես ընդմիշտ մեկնելու միտք ունեի: Ինչո՞ւ: Որովհետև հիասթափվել էի շատ բաներից: Անարդարություն էր, լճացում, չկար մնալու մոտիվացիա: 

Շուշանիկն անկեղծ ասում է, որ սկսել էր ինչ-որ տեղ չսիրել քաղաքը, որովհետև երբ տեսնում էր, որ ծնողներն իրենց մասնագիտությամբ չեն աշխատում, երբ հասկանում էր, որ կոտրված շատ ճակատագրեր կան, չէր ուզում դրանց շարունակողը դառնալ:

-Ես սիրում եմ ժպտացող մարդկանց, – պատմում է նա,- բայց առաջ, երբ երթուղային էի բարձրանում, բոլորն այնքան լուրջ դեմքերով էին նստած, որ կարծես կյանքը մեռած լիներ նրանց մեջ: Նրանք նայում էին մեզ ու մտածում՝ դե լավ, երեխա է, մեզնից հոգնած չի լինի, ու երբ տեղ էինք զիջում, երբեմն անգամ շնորհակալություն չէին ասում, իբր այդպես էլ պիտի լիներ:

-Իսկ այսօ՞ր, -հարցնում եմ:

-Այսօր սկսել են ժպտալ, – ասում է ու ինքն էլ ժպտում:

Հետո հիշում է երազանքների մասին, որոնք ևս արտերկրի հետ են կապված.

-Պիտի գնամ Չինաստան, Չինական պատը հաղթահարեմ ու ոտքով հասնեմ Հնդկաստան:

Այդ պահին մեր գլխավերևով մի ինքնաթիռ է անցնում, Շուշանիկը նայում-նայում է ու կես կատակ-կես լուրջ ասում.

-Այ, դրանով էլ կգնամ, բայց այսօր արդեն՝ միայն վերադառնալու մտքով:

Փոփոխությունները, որ կատարվեցին նախևառաջ մարդկանց ներսում, և երազանքները, որոնք նրանք բերեցին իրենց հետ նոր օրեր, իհարկե գեղեցիկ են, բայց արդյո՞ք այս ամբողջը սպասելի ու կանխատեսելի էր, արդյո՞ք առաջին իսկ օրերից կար հավատ, որ ամեն ինչ լավ է լինելու…

-Սկզբում անհավատ էի,- պատմում է Շուշանիկը,- որովհետև դժվար էր հավատալ, երբ տանը բոլորը շարունակ կրկնում էին՝ մարտի մեկ, մարտի մեկ: Ես ինքս բնավորությամբ այնպիսին եմ, որ սկզբում կողքից նայում եմ հասկանալու համար՝ արժե՞ միանալ թե ոչ: Ու մեկնակետը, որ ինձ դուրս հանեց, եղավ այն, որ սկսեցին բերման ենթարկել ու ճնշել իմ հասակակիցներին, նույնիսկ ինձնից փոքրերին, որոնցով հիմա ես միայն հպարտ եմ: Դրանից հետո ես չէի կարող չմիանալ, կարծես ինչ-որ ուժ զարթնեց իմ մեջ և ուղարկեց փողոց՝ «Ես էլ եմ դուրս գալիս, դե ինձ էլ խփիր» գիտակցումով:

Հեղափոխության թեժ օրերը, փաստորեն, համընկան Շուշանիկի տարեդարձին, ու նա, անծանոթների հետ փողոց փակելով ու շուրջպար բռնելով, ազդարարեց ծննդյան «խնջույքի» մեկնարկը.

-Երեկոյան արդեն այլ վայրում շարունակեցի ուրախանալ ընկերներիս հետ: Ի դեպ, տորթիս հետևից ոտքով եմ գնացել. բոլոր փողոցները փակ էին:

Շուշանիկն ասում է՝ սա սերունդների հեղափոխություն էր, որովհետև երիտասարդ սերունդը հաղթահարեց մի բան, որը ավագ սերնդի համար մնացել էր երազանք.

-Գուցե ես էլ էի կոտրված, գուցե ինչ-որ գենետիկ հիշողությամբ իմ մեջ էլ կար մարտիմեկյան վախը, բայց այսօր ես ուրախ եմ, որ ավագ սերունդը մեր աչքերին արդեն հավատով է նայում,- ասում է ու ամփոփում,- ես իմ ապագան այլևս Հայաստանում եմ տեսնում:

 

razmik hovhannisyan

Կանգառում, մի կարճ ակնթարթ

Ժամը արդեն 10:20 էր, տանից դուրս եկա, որ գնամ նկարահանման: Երբ հասա կանգառ, մի կին հարցրեց, թե այդտեղից կարո՞ղ է արդյոք գնալ Աշտարակ, իսկ ես ժպիտով պատասխանեցի` այո, իհարկե: Երեքից չորս րոպե էր անցել, երբ կինը սկսեց պատմել.

-Վերջին անգամ Օշական եկել եմ 1991 թվականին, երբ երկու թոռնուհիներիս կնքեցի,- պայուսակից հանեց նկարներ և կարոտով, հուզմունքը հազիվ զսպելով` ցույց տվեց ինձ,- նրանք արդեն մասնագիտություն ունեն. մեկը լեզվաբան է, իսկ մյուսը` բժշկուհի: Կարևորը, որ կարողացա նրանց ուսում տալ, միայնակ, «ամենապադոշն» եմ,- անընդհատ կրկում էր կինը:

Հետաքրքրությունս շարժվեց՝ իսկ ինչո՞ւ մենակ, տատիկ: Տատիկը հուզմունքը չկարողացավ զսպել, նստեց քարին, մե՜ղմ շոյեց նկարները:

-Հարսս և տղաս մահացան, իսկ ամուսինս տղայիս կորցնելուց հետո մահացավ. չկարողացավ դիմանալ դառը իրականությանը, չհամակերպվեց մեծ կորստին:

Արցունքները մաքրեց, կանգնեց և նայեց արևին.

-Կարևորը, որ մեծացրել և իրենց նպատակին եմ հասցրել իմ թոռնուհիներին:

Ես ժպտացի, նրա ձեռքը ամուր բռնեցի, և ասացի` դուք հզոր կին եք: