Մեկ ձեռքը ձեռք է լվանում, հազար ձեռքը՝ երկիր

Լուսանկարը՝ Անահիտ Բաղշեցյանի

Լուսանկարը՝ Անահիտ Բաղշեցյանի

Երբեք չէի մտածել, որ կարող եմ ունենալ այնպիսի զգացողություն, որ եթե չգրեմ, կմեռնեմ։ Փաստը մնում է փաստ․ զգացմունքը մոտ տասներկու ժամ է՝ խեղդում է ինձ։ Չգիտեմ՝ ինչպես եմ այս գիշեր քնել, բայց զարթնել եմ, թե չէ՝ համակարգիչս գրկել ու սկսել եմ գրել։

Մայրիկիս հետ երկար վեճերից հետո երեկ մի կերպ համոզեցի տանից դուրս գալ ու միանալ ազատատենչ ժողովրդիս։ Վեցօրյա վեճերն իրենց արդյունքը տվեցին, և ժամը հինգին տանից դուրս եկա։ Հենց հասանք Կոմիտաս փողոց, մի ժպիտ ուղղակի պարուրեց դեմքս, ու անկեղծ եմ ասում, մինչև ուշ գիշեր չէր հեռանում։ Ժողովուրդս ոտքի էր կանգնել իր ապագայի համար պայքար սկսելու նպատակով։ Քաղաքիս վրայի սև մառախուղը ասես մի հրաշքով ցրվել էր։ Չկային թախծոտ ու մտահոգ հայացքներ, շտապող քայլեր, նույնիսկ Կոմիտասի պապիկը, որ միշտ ինձ տեսնելիս գումար էր խնդրում, չկար։ Ազատությունը գրկել էր փողոցները, բակերը, երիտասարդներին ու տարեցներին։

Լուսանկարը՝ Անահիտ Բաղշեցյանի

Լուսանկարը՝ Անահիտ Բաղշեցյանի

Հետո նստեցինք մետրո։ Կասկածում եմ, որ մետրոն երբևէ այդքան մարդաշատ է եղել։ Մայրիկիս կողքին նստել էին երկու տատիկներ, իսկ իմ ու եղբորս կողքին երկու տղամարդ էին կանգնած։ Մենք էլ չնկատեցինք, թե ինչպես զրույցի բռնվեցինք, բայց կատակում էինք ու ծիծաղում։ Երբ հայտարարվեց, որ Մարշալ Բաղրամյան կայարանում չենք կանգնելու, եղբայրս ասաց․

-Մա՛մ, ինչի՞ չենք կանգնելու որ։

-Բալե՛ս, վախենում են հանկարծ դուրս գանք, Սերժ Սարգսյանին առևանգենք,- արագ պատասխանեց մայրիկիս կողքին նստած տատիկը, ու սկսեցինք ծիծաղել։

Բոլորս միասին իջանք Հանրապետության հրապարակի կանգառում։ Հապշտապ դուրս եկանք մետրոյից, ու էն ժպիտը էլի հետ եկավ։ Երևի թե այդքան երջանիկ վերջին անգամ Դիսնեյլենդում էի եղել։ Երիտասարդներ, մանուկներ, տատիկներ, ծերուկներ, անասելի շատ պաստառներ հետաքրքիր ու ծիծաղելի գրվածքներով ու նկարազարդումներով, տասնյակ եռագույններ, հարյուրավոր շչակներ (կամ միգուցե այդպես չեն կոչում այդ առարկաները, ես էլ չգիտեմ) մեքենաների անդադար ազդանշաններ։ Բայց այս ամենի մասին նման երջանկությամբ չէի պատմի, եթե չլիներ ամենակարևորը․ այս ամենը ողողված էր առկայծող հայացքներով ու լայն ժպիտներով։

Առաջացանք ու կանգնեցինք բեմին հնարավորինս մոտ՝ մի մեքենայի կողքին։ Հենց մթնեց, մեր կողքին կանգնած տղաներից մեկը հանկարծ անհետացավ, ապա հետ եկավ լիքը հոթ-դոգներով, կարկանդակներով, խաչապուրիներով ու սառը սուրճով։ Ճիշտ է, այդ նույն հոթ-դոգը ամեն շաբաթ ուտում եմ, բայց եթե անկեղծ ասեմ, այդքան հաճույքով դեռ հոթ-դոգ չէի կերել։ Այնքան էինք կատակում ու ծիծաղում, որ շատ բան չհասցրեցի լսել բեմում կանգնած մարդկանց խոսքերից։

Երբ հետ էինք գնում տուն, մետրոյի ուղևորներից մեկը բարձրաձայն ասաց․

-Ժողովո՛ւրդ ջան, քա՛յլ արա, մերժի՛ր Սերժին։

Նույնը մենք բացականչեցինք էլ ավելի սրտանց, սիրով, ազատության ցանկությամբ։ Այսպես երգելով, ուրախ բացականչելով՝ հասանք վերջին կանգառ։

Հասա տուն ու սկսեցի մտածել այսօրվա կատարվածի մասին։ Հասկացա, որ Երևանը Հանրապետության հրապարակը, «Մոսկվա» կինոթատրոնը կամ Հյուսիսային պողոտան չէ։ Երևանը բարի պապիկները, հին բակերը, պատանեկան ժպիտները, գոռում-գոչյունները, սառը հոթ-դոգերն ու մեքենաների ազդանշանները, գթասիրտ հայացքները, Կապանից, Գավառից, Թալինից եկած ավտոբուսներն ու մի բռունցք դարձած ազգն է։ Հասկացա, որ բոլորս միասին պարտավոր ենք փրկել մեր Երևանը, մեր Հայաստանը․․․

Ժողովուրդը Քայլ է անում

Լուսանկարը՝ Անահիտ Բախշեցյանի

Լուսանկարը՝ Անահիտ Բախշեցյանի

Երևանում մենք մեր կյանքը փորձում ենք մեր ձեռքը վերցնել արդեն: Ես ա՛յն սերունդն եմ, որը ոչ մի մասնակցություն չի ունեցել ընտրություններին, և իմ լուման չեմ ունեցել կառավարության ձևավորման գործընթացում ՝ հպարտ եմ դրանով: Չէ, քաղաքական անտարբերություն չեմ ցուցաբերել, շատերի նման մի ողջ երկրի ճակատագիր 5-10000 դրամով մի գիշերում չեմ վաճառել, ես ընտրության տարիքում չէի:

Ես ա՛յն սերունդն եմ, որը ժառանգություն է ստացել այս իշխանություններին:
Ես ա՛յն սերունդն եմ, որը մեծացել է այն մթնոլորտում, որտեղ մարդիկ միշտ ունեն ֆինանսական լուրջ խնդիրներ:
Ես ա՛յն սերունդն եմ, որը միշտ զարմացել է, թե ինչո՞ւ են մեծերը այսքան հոգնած ու միշտ բողոքում:
Ես ա՛յն սերունդն եմ, որ տեսել է, թե ինչքան դրամաշնորհներ են մտնում երկիր ու գնում անհայտ ուղղությամբ:
Ես ա՛յն սերունդն եմ, որին ավելի մեծ սերունդը փորձում է համոզել, որ Հայաստանը կործանված երկիր է, այստեղ մարդը չունի արժեք, այստեղ ամեն ինչ բաժանված է մի քանի հոգու միջև, և իմ Երկիրը իմը չէ ու չի էլ եղել երբևէ:
Ես ա՛յն սերունդն եմ, որ տեսնում եմ անտարբերությամբ լցված մարդիկ իրենց ավելի խելացի և խելամիտ համարելով, փորձում են քեզ զգացնել տալ, որ «Բալա, ուղեղդ ջուր է, գնա դու քու դասերով զբաղվի»:
Բայց ես ա՛յն սերունդն եմ, որ երբեք չեմ համակերպվի այս և բազմաթիվ այլ խնդիրների հետ, ինչպես անում են Մեծերը:
Ես ա՛յն սերունդն եմ, որի կյանքը իր ձեռքերում է, ես ա՛յն սերունդն եմ, որը երբեք չի համակերպվի այն ամենի հետ, ինչի հետ համակերպվել եք դուք և ինձ էլ ստիպել մեծանալ այդ կործանում տանող ձեր գործողություններով:

Այսօր մենք ոտքի ենք ելել, մեր ձայնը լսելի դարձնելով նույնիսկ Սփյուռքում, բայց Հայաստանի գյուղերից շատերում մեր ձայնը բախվում է մարդկանց թերահավատության և անտարբերության հետ և կարծես անգամ չի լսվում:
Ես Ամասիայում եմ, և աշխատանքի բերմամբ ֆիզիկապես լքելով «Թավշյա հեղափոխությունը», եկա այստեղ, ապագայիս հեռանկարները չլքելով: Ու..

-Հանկարծ չերթաք չխառնվիք, թող իրար ուտեն:

-Տո ի՞նչ բդի փոխեն է, էս երկիրը մեռած երկիր է:

-Ի՞նչ են ելե կպառկին ավտոների դեմը, անդաստիարկները, թող քշեն վրեքը, որ իմանան:

-Հայ աղջիկն է՞լ իրան սպես պահե, ամոթ է:

Ու գիտեք ամեացավոտը որն է, որ այս և բազմաթիվ այլ կարծիքներ հնչում են ոչ այն պատճառով, որ խոսողները ՀՀԿ-ական են, այսինքն, կառավարության գլխավոր կուսակցության հետևորդներ: Ո՛չ: Այս ամենը հետևանք է անտեղյակության, քաղաքացիական ցածր ինքնագիտակցության, անտարբերության: Այս ամենը ցուցաբերվում է այն մարդկանց կողմից, ովքեր ավերեցին էս երկիրը իրենց ծախած ձայնով ու տվեցին մեր սերնդի ձեռքը: Այն մարդկանց կողմից, ովքեր բողոքել են միշտ, կշարունակեն բողոքել, բայց միայն բողոքել՝ առանց որևէ քայլ ՝ ինչ-որ բան փոխելու ցանկությամբ:

Իսկ երբ դու գիտակցելով ու հասկանալով, որ այն, ինչ կատարվում է այստեղ, իրականում քո սերնդին սազական չի, գալիս ես որոշակի գործողություններով, որոնք կնպաստեն քաղաքացիական և իրավական ինքնագիտակցության բարձրացմանը և մարդկանց կհասկացնեն, որ պայքարը դա ճիշտ է, իսկ փախուստն ու համակերպումը՝ Ո՛չ, կլսես այն կարծիքը, որ…

-Դա մեր երիտասարդներին հետաքրքիր չի, ավելի լավ կլինի ինչ-որ ֆինանսական ծրագիր բեր:

Բայց ես չեմ համակերպվում:

Ժամանակաշրջան, երբ այստեղ բոլորը գիտեն իրենց այս իրավունքները, բայց միայն գիտեն ու աշխատում են 10 ժամ, նվազագույն աշխատավարձ անգամ չստանալով, ընտրական իրավունքը օգտագործելով որպես եկամտի միջոց: Եվ այո՛, ես հասկանում եմ, թե ինչու ենք Մենք հիմա պայքարում, և ովքեր են կերտել այս իրավիճակը: Եվ երբ ինձ ստիպում են հասկանալ, որ սա կործանված երկիր է: Բա գիտի՞, թե ինչու է կործանված երկիր, որովհետև կործանողն ինքն ու իր նմաններն են եղել, թեկուզ անգիտակցաբար: Անգամ չի ասում, թե ինչպես վարվեմ, թեկուզ այս իրավիճակում երիտասարդը ի՞նչ անի: Բայց ասում է՝ չպայքարես:

Լավ: Մեծ սերո՛ւնդ, Դու՛, որ քննադատում ես այն երիտասարդներին, որոնք ճանապարհներն են փակել, որոնք գոռում են և պայքարում, որոնք իրենք իրենց անտարբերության և առավել ևս քո զոհը չեն:

Ես քեզ եմ մեղադրում այս ամենի մեջ, Ես քեզ եմ մեղադրում, որ իմ երկիրը իմը չէ, ես քեզ եմ մեղադրում, որ այսօրվա երիտասարդը պայքարում է, բայց նաև անկարող է: Ես մեղադրում եմ քեզ, քեզ ու միայն քեզ: Դու ես հանձնել Իմ երկիրը այս մարդկանց ձեռքը, և տեսնելով, որ նրանք թալանում ու ավերում են քո երեխայի հայրենիքը, լռել ես և հանդուրժել: Դու վաճառել ես իմ երկիրը,երբ ես գիտակից չէի, ու դատապարտել ես ինձ կրելու քո որոշումը: Իսկ հիմա սպառնում ես, որ կարտագաղթե՞ս, որովհետև չես կարողանում պահել երեխաների՞դ: Գնա:

Լուսանկարը՝ Անահիտ Բախշեցյանի

Այսօր և վաղը

Գիտե՞ք, էս ցույցերի, գոռոցների, դասադուլների ու հանրահավաքների մեջ մի հաճելի բան կա։ Զգալ ու տեսնել, թե ինչքան ոգևորված ու համախմբված են մեր հայրենակիցները։ Ավելի հաճելի է նկատել դա հարազատ քաղաքում ծանոթ մարդկանց մասնակցությամբ։ Նստած կարդում էի ուրիշ քաղաքներում անցկացվող երթերի մասին ու մի քիչ տխրում, որ նույն համախմբվածությունը չեմ կարող տեսնել մեր պատշգամբից, բայց․․․ Ինձ ու շատերին մի խումբ երիտասարդներ եկան ապացուցելու, որ, այո՛, սպիտակցիները կարող են համախմբվել, անկախ տարիքից, աշխատավայրից ու անձնական սկզբունքներից նրանք կարող են կանգնել մեկը մյուսի կողքին ու գնալ մի գաղափարի հետևից։ Նայում եմ դեռահաս դպրոցական տղաներին: Նրանցից ոմանք հնարավոր է, որ դպրոցի բակում երբեմն հակասություններ են ունեցել, երբեմն չեն հասկացել իրար, բայց հիմա, այսօր նրանք ձեռք-ձեռքի բռնած փողոց են փակում ու մեկ մարդու նման մեզ հայտնի արտահայտություններ վանկարկում։ Համախմբվածությունն ամենամեծ ուժն է։ Պայքարողը միշտ էլ պայքարում է, ու կարևորը այդ ոգին արթնացնելն է։ Այսօր արատավոր երևույթների դեմ պայքարողը վաղը թշնամու դեմ ավելի ամուր ոգով ու կամքով կպայքարի։

Milena movsesyan yerevan

Ուսանողը խաղաքար չէ

2018թ. ապրիլի 16-ն էր՝ աշխատանքային շաբաթվա առաջին օրը: Պատմության դասախոսը մտավ լսարան: Ուսանողները, ովքեր ուղիղ եթերով հետևում էին քաղաքում տիրող իրավիճակին, անջատեցին հեռախոսները: Բոլորը պատրաստ էին լսելու Հայաստանի առաջին հանրապետությանը վերաբերող դասը: Բայց դասախոսը եկել էր արտահայտելու իր մտքերը՝ կապված անցկացվող ցույցերի հետ: Նա եկել էր հավաստելու, որ դա ապարդյուն է, որ պատմությունը ցույց է տալիս՝ նման դեպքերի հանգուցալուծումն ինչպիսին է լինում, որ պետք է հիշել փաստերը, ունենալ հստակ ծրագիր՝ հեղափոխության հասնելու համար: Կարճ ասած, պետք չէ միանալ ցույցին: Իսկ մինչ դասի սկսվելը ուսանողների հեռախոսները թնդում էին հակառակ ուժերի հնչեցրած պայքարի խոսքերով:

Պատահական չէ, որ կոչերն ու հորդորները առաջին հերթին հենց ուսանողությանն է ուղղվում. թվում է՝ ղեկավարները կարող են օգտագործել վերջիններիս, ինչպես շախմատի տախտակին հակառակորդի դեմ զինվոր ուղարկելիս, կարող են «շտկել» մեր մտածելակերպն ու կարծրատիպերը, մի խոսքով, ոտքի կանգնեցնել կամ հանգստացնել նրանց:

Դասախոսին ուսանողները ուշադիր էին լսում, բայց հաջորդ օրը ողջ կուրսը դասադուլ հայտարարեց, և շատերը դուրս եկան փողոց: Մի՞թե գաղտնիք է մնացել, որ ուսանողն այսօր ավելի կայացած է ու խելացի: Առանց որևէ մեկի օգնության նա կարող է հասկանալ՝ ինչ է կատարվում իր շուրջը, կարող է տեսնել, նկատել ու ճիշտ եզրահանգում անել՝ քաջ գիտակցելով ինչու է դուրս գալիս փողոց, բացակայում դասերից ու ընկերների հետ ձեռք ձեռքի բռնած դադարեցնում երթևեկությունը:

Nane Eghiazaryan

Հակասություն

Բոլորն են քաջատեղյակ Հայաստանում տեղի ունեցող իրադարձություններին: Շատերն են միանում ցույցերին ու փորձում տեր կանգնել իրենց ազատությանը, իրենց հայրենիքին: Կան մարդիկ, ովքեր առանց վախի շարժվում են դեպի առաջ, բայց կան նաև նրանք, ովքեր իրենց հոգու խորքում հավատում են հեղափոխությանը, բայց վախը դեպի աշխատանք կորցնելը, նրանց ստիպում է, որպեսզի արտասանեն ոչ թե ազատ քաղաքացու բառեր, այլ վախեցած, ոչ ազատ մարդու բառեր:

Այսօր դեռ դպրոցական տարիքից երեխաներին սովորեցնում են հնազանդվել, սովորեցնում են համակերպվել իրականության հետ, իսկ ով ավելի քաջատեղյակ է, կամ էլ իր սեփական կարծիքը ունի կատարվածի վերաբերյալ, ստիպում են լռել, կամ էլ ուղղակի ներկայացնում են ոչ հասու մարդու, ավելի շուտ դեռ հեքիաթներում ապրող երեխայի տեսքով: Դպրոցներում իրավունք, պետություն հասկանալու համար աշակերտներս անցնում ենք «Հասարակագիտություն» առարկան, սակայն երբ պահը գալիս է, որ սկսում ենք խոսել իրավունքների մասին, հանկարծ աշխարհը գլխիվայր շուռ է գալիս, ու դրանք դառնում են ոչ պիտանի: Երբ աշակերտին ամեն անգամ ասում են, որ երկրում բան չի փոխվի, նա իսկապես մտածում է, որ չի փոխվի: Երբ ամեն անգամ, հենց դպրոցական շեմից աշակերտին սովորեցնում են իրավունք, բայց հետո էլ ասում են, թե դրանք մեր երկրում չեն գործում, դե պարզ չի՞ դառնա, որ դրանք չեն էլ գործի: Ամենավատ իրավիճակում էլ հայտնվում է այն մարդը, ով ազատ մտածելակերպ ունի, ով կարող է մտածել ոչ թե ինչ-որ սահմանների մեջ, այլ անցնելով սահմանները՝ մտածել ապագայի մասին, մտածել ոչ թե իր սեփական շահի, այլ իր ընկերոջ, իր բարեկամի, պատահական անցորդի, վերջապես իր հայրենակցի մասին: Փոքրիկ քաղաք Ջերմուկ, քաղաքի բնականոն անցուդարձ, հույսը կորցրած ու վախեցած բնակչություն…

Ինչպես չվախենալ…

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Մի քանի օր է՝ ուզում էի գրել… Այնքան շատ բան կար պատմելու, բայց չգիտեի՝ որտեղից սկսել: Գրում էի մի քանի նախադասություն, հետո ջնջում ու որոշում հաջորդ օրը նորից սկսել… Ու հանկարծ Ադելը…

Այսօր ցույցի չգնացի. պիտի գյուղ գայի: Երթուղայինի մեջ էի: Փողոցից լսվում էին ցուցարարների ձայները. «Հայաստանը մերն է, Հայաստանը մերն է»… Երթուղայինը կանգնեց, կանգառից մի կին բարձրացավ՝ իր փոքրիկ աղջկա ձեռքը բռնած: Բարձրանալիս աղջիկը հարցրեց մորը, թե ինչու են մարդիկ փողոցում գոռում:

-Բալե՛ս, մարդիկ դժգոհ են,- լսեցի մոր պատասխանը,- մարդիկ դժգոհ են և իրենց դժգոհությունն արտահայտում են խաղաղ ձևով:

Ինչքա՜ն բան էր ասված այդ մի նախադասության մեջ. «Մարդիկ իրենց դժգոհությունն արտահայտում են ԽԱՂԱՂ ՁԵՎՈՎ»: Միանգամից հիշեցի մի կնոջ, որին մի քանի օր առաջ տեսել էի ուրիշ երթուղայինում: Այդ օրը ցուցարարները փակել էին Հաղթանակի կամուրջը, և նա ստիպված էր ոտքով հասնել իր կանգառ:

«Էդ են, էլի: Վախտին տասը հազարները չվերցնեիք»…

Ահա թե ինչ ասաց այդ կինը իրենց իրավունքների համար փողոց դուրս եկած խաղաղ ցուցարարների մասին:

Ինչքա՜ն մեծ է տարբերությունն այս երկու կանանց միջև:

-Մա՛մ, բա ինչի՞ մենք չենք միանում էդ մարդկանց,- շարունակեց երթուղայինի աղջնակը:

-Սպասի՛ր, երեկոյան մենք էլ կմիանանք,- պատասխանեց մայրը:

Երթուղայինում բոլորը հետաքրքրությամբ թեքվեցին նրանց կողմ:

-Դո՞ւ էլ ես դժգոհ,- հարցնում էին մարդիկ:

-Հա, ես ուզում եմ, որ գործի տեղը մամային չնեղեն…

-Ու մաման հարկեր քիչ վճարի,- շարունակեց մայրը…

Էլ չկարողացա ինձ զսպել, թեքվեցի աղջնակի կողմը, ձեռքս պարզեցի առաջ ու ասացի.

-Թխի՛, թող գա…

Աղջիկը իր փոքրիկ թաթիկը բարձրացրեց ու «թխեց»:

Ժպտում էի, երբեք այդքան ուժեղ չէի ժպտացել. աչքերիցս «կանաչ» սրտիկներ էին թափվում:

-Անունդ ի՞նչ է,- հարցրի:

-Ադել…

Ադե՜լ… Այդ պահին ինձ թվաց, որ դա աշխարհի ամենա-ամենագեղեցիկ անունն է:

-Քանի՞ տարեկան ես,- հարցրեց Ադելի կողքին նստած կինը՝ իմ նման ուժեղ ժպտալով:

Ադելը շրջվեց նրա կողմն ու ձեռքերով ցույց տվեց հինգ: Հի՜նգ տարեկան, Աստված իմ, Ադելը հինգ տարեկան է: Հանկարծ աչքիս առաջ հայտնվեցին բոլոր այն մարդիկ, որոնք այս օրերին անտարբեր գնում են աշխատանքի և տուն վերադառնում, այն մարդիկ, որոնք դուրս չեն գալիս փողոց ու ասում են՝ մեկ ա, ոչ մի բան էլ չի փոխվելու, ամեն ինչ արդեն որոշված ա, այն վարորդները, որոնք դժգոհում են խցանումներից ու պահանջում իրենց առաջ ճանապարհ բացել, այն ոստիկանները, որոնք լրագրողի են ծեծում ու անչափահասների են բերման ենթարկում, այն մարդիկ… Է՜հ, ինչքա՜ն շատ են այդպիսի մարդիկ: Իսկ հինգ տարեկան Ադելը համարձակ նայում էր երթուղայինի մեծահասակներին ու ասում.

-Ես ուզում եմ ուժեղ լինել:

Այո՛, Ադելն ուզում է ուժեղ լինել, Ադելն արել է իր քայլը, նրա մայրն արել է իր քայլը, նրանք գիտեն իրենց իրավունքները, նրանք դժգոհ են ու իրենց դժգոհությունն արտահայտում են ԽԱՂԱՂ ՁԵՎՈՎ:

Երթուղայինը հասավ իմ կանգառ: Ես նայեցի Ադելին ու ասացի.

-Հաջող, Ադե՜լ:

-Հաջող,- լսեցի Ադելի պատասխանն ու վերջին անգամ նայեցի նրա խելացի աչքերին:

Մինչև տուն երկար ճանապարհ ունեի անցնելու: Ամբողջ ճանապարհին նրա մասին մտածեցի: Հասկացա, որ գալու եմ տուն ու սկսելու եմ գրել, սկսելու եմ հենց Ադելից:

Ես միշտ չափից ավելի վախկոտ եմ եղել: Այս օրերին էլ վախենալով էի ցույցերի գնում. վախենում էի, որ ոստիկանները կգան, ինձ բերման կենթարկեն: Մի անգամ նույնիսկ ոստիկաններից փախել ու տուն եմ եկել: Այո՛, ես վախկոտի նման ընկերներիս թողել ու փախել եմ, իսկ հինգ տարեկան Ադելն ուզում է ուժեղ լինել: Ես միշտ ուզեցել եմ չվախենալ, բայց չեմ կարողացել: Իսկ այսօր հանդիպեցի Ադելին ու նրա մայրիկին: Ես հավատում եմ Ադելին և ուզում եմ նրա նման ուժեղ լինել: Այո՛, ես երբեք չեմ իմացել՝ ինչպես չվախենալ, բայց հիմա գիտեմ: Ես տանսինը տարեկան եմ, և հինգ տարեկան Ադելն ինձ սովորեցրեց չվախենալ:

Քա՛յլ արա, մերժի՛ր վախը, եղի՛ր Ադելի նման ուժեղ…

Երեւանյան օրեր. ապրիլի 21

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

 

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի 

 

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

 

Լուսանկարը՝ Մարիետա Բաղդասարյանի, Լոռու մարզ, ք. Սպիտակ

Լուսանկարը՝ Մարիետա Բաղդասարյանի, Լոռու մարզ, ք. Սպիտակ

 

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

 

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Ոստիկա՛ն, կտա՞ս քո սաղավարտը զինվորին

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Անբարոյական քաղաքականությու՛ն, էնպես լավ մուսա ես գրելուս համար։

Կան ներկայացումներ, որ նայելուց հետո ափսոսում ես գումարդ, որ տվել ես տոմսին ու ժամանակդ, որ ծախսել ես։ Այ, այդպիսի ներկայացում էր Ազգային Ժողովի նիստը։ Թատրոնում իմ ամենասիրելի մասը դերասանների խոնարհվելու պահին ծափահարելն է, էդ էլ չեղավ նիստը նայելուց հետո։ Նրանք խոնարհվել չգիտեն, ես էլ իրենց համար ձեռքերս իրար զարկել չգիտեմ։ Անհաջող ներկայացումները խայտառակում են թատրոնը։ Ազգային Ժողով, քեզ լավ զգա, քեզ համեմատում եմ թատրոնի հետ։

«Իմաստուն զինվորը» առակում կաղ ոտքով զինվորին ասում են՝ ինչո՞ւ ես գնում կռիվ, չես կարող փախչել, նա էլ պատասխանում է․ «Ո՜վ անմիտ, ես չեմ գնում պատերազմ` փախչելու, այլ կանգնելու, կռվելու և հաղթելու»։

Էս առակը սովորել ենք։ Մեզ համար մենք կարևոր ենք։ Մենք կանք, մենք մեր պայքարով հեգնում ենք բոլոր չհավատացող ու «անիմաստ է» ասողներին, դասադուլ անելիս ավելի շատ բան ենք սովորում, աչքերը բաց ենք անում, գտնված երազները տալիս ենք երեխաներին, արարում ենք, զզվելի իրականությունը փոխում: Ամենակարևորը՝ բարի ենք, ով հաղթում է չարին։ Ներքին թշնամի չունենք, բոլորս հայ ենք, ուղղակի դավաճան հայ լինելը ավելի վատ է, ստորություն է, սատանայի ծնունդ լինել է, կաշառակեր ու մեղավոր լինել է։

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Մարդիկս, բոլորս էլ տանը նստելու աթոռ կամ բազմոց ունեք։ Մի՛ նստեք ու հետևեք ուղիղ եթերին, վեր կացեք, եկեք մեզ միացեք: Լավ երկիր չունենք, բայց լավ հայրենիք ունենք, տարբերություն կա։ Եկեք հանուն մեր լավ հայրենիքի, հանուն մեր Եռաբլուրում անմահացած տղաների։ Թող ոչ մի մարդ տանը չմնա, որ լուսաբանելու կարիք չլինի։ Լրագրողներն ու օպերատորներին էլ թույլ տվեք գործադուլ անեն, ձեր պատճառով իրենք աշխատում են, ձեր տեղյակ լինելու համար աշխատում են, եկեք ինքներդ տեղյակ եղեք, իրենք էլ գործադուլին միանան։

Մենք արդեն հաղթել ենք․ մեքենաների ազդանշաններով, մերժելու մասին կոչերով, փողոցներում օր անցկացնելով, Հանրապետության հրապարակը գրավելով ու էնտեղից մեզ համախմբողների ելույթների համար ծափահարելով ու բղավելով։ Թմբուկների ձայնը հասնում է աշխարհի տարբեր ծայրերում ապրող հայերին։

Ոստիկանին Սփյուռքը ոչ մի գումար էլ չպիտի տա, մարդ լինելու ու մարդկանց կողմն անցնելու համար մեր օրերում վարձատրո՞ւմ են։ Չէ՛։ Էդ գումարը շա՜տ ավելի կարևոր տեղեր ունի հասնելու։

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Իմ եղբայրը ծառայում է Արցախում ու սահմանը արտաքին թշնամուց պահելու համար չունի էն սաղավարտներից, որոնք ունեն ոստիկանները մեզնից պաշտպանվելու համար։

-Ոստիկա՛ն, կտա՞ս քո պաշտպանիչ սաղավարտը զինվորին։

«Սովետի» ժառանգությունը

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

-Էլիզ, բարև, ո՞նց ես։

-Բարև, լավ չեմ։

-Հա, մի գնա էսօր էլ։ Որ մի օր էլ չգնաս՝ ի՞նչ պիտի լինի։

-Չեմ կարա…

-Էլիզ, ինչի՞ ես աշխատում։

-Էն դարում ու էն երկրում ենք ապրում, Թին… Զուտ գումարի համար չեմ աշխատում, այլ հիմա պատրաստվում եմ մեծ կյանք մտնելուն։ Ոչ թե գնում եմ բանվորություն անում, այլ մասնագիտացված եմ աշխատում։ Հետագան տեսնելով ու արդեն իսկ զգալով։ Որովհետև ստիպում ա երկիրը։ Երբ ծնողիդ աշխատավարձը կազմում ա 50.000, իսկ կոմունալները լրիվ իրար հետ՝ 100.000։ Ստիպված ես օգնել, եթե ուզում ես բարեկեցիկ ապրել։ Երբ տեսնում ես, որ ծնողդ ամեն ինչ անում ա քո լավ ու ապահովված ապագայի համար, իսկ երկիրը՝ չէ։
Մենք ձեր նման չենք, հարգելի «մեծ» սերունդ։ Դուք, ձեզ մեզնից ավելի խելացի, բանիմաց ու փորձառու համարողներդ, ինչպիսի՞ կյանք եք տեսել։ Դուք ուղղակի միանգամից՝ պետականորեն ունեցել եք ձեր աշխատանքը ու մինիմալ աշխատավարձով «յոլա» եք գնացել։ Իմացել եք, որ վաղվա օրվա վրա հույս դնել կարող եք։ Իսկ ի՞նչ ունենք մենք։ Ոչի՛նչ, բացի անորոշությունից։ Մենք ծնված օրից ենք ստիպված եղել սովորել պայքարի մեջ մտնել։
Դուք փորձում եք սահմանափակել մեզ ամեն կերպ։ Ինչ հագնելուց մինչև ինչ խոսել։ Դուք փակում եք մեր բերանները։
Մեր սերնդին թույլ չեք տալիս ասել էն, ինչ մտածում ենք, հատկապես վերջին իրադարձությունների վերաբերյալ։ Փորձում եք զրկել ազատ խոսելու իրավունքից՝ «անչափահաս» ու «տաքարյուն» պիտակավորումը տալով։
Մեր սերնդին «փչացած» եք անվանում։ Մի անգամ մի տեղ կարդացի մոտավոր սենց մի բան. «Էնքան մեր սերնդին փչացած ասացին՝ փչացանք»։ Չէ՛, ասում եմ, սու՛տ է։ Հենց մենք ենք իսկական սերունդը։ Մենք, որ «սովետ» չենք տեսել, «սովետի» սերունդ չենք ու չենք հանդուրժում ստրուկի կյանքով ապրելը։ Մենք, որ պայքարում ենք, մենք, որ երբեք չենք կռանում ու գլուխներս չենք կախում, այլ բարձր պահած առաջ ենք նայում։ Մենք, որ չենք հանձնվում։
Էս խառը իրավիճակների մասին, հատկապես դուք, մեծեր, ասում եք, որ անիմաստ է, ոչնչի չենք հասնի, անիմաստ իրենց են կոտորում ցուցարարները։ Բայց մենք հանձնվելու մտադրություն չունենք։
Երեկ ընկերներիցս մեկի հետ էի խոսում։ Ասացի, որ քաղաքիս բնակիչները, մեծամասամբ դպրոցիս աշակերտները, ցույցի են գնում։ Ասացի, որ հնարավորություն չունեմ ես էլ մասնակցելու։
-Հաս, մի մեղադրի էլի ինձ։
-Քե՞զ։ Չէ, Թին։ Ինչ կարողացել ես՝ արել ես։ Մի՛ նեղվի։
Ընտրությունների նախօրեն էր՝ երկու դասընկերներիս հետ որոշեցի «#մերժիրսերժին» գրությամբ սթիքերներ փակցնել Եղվարդի տարբեր մասերում։ Գիտեի, որ դրանով ոչ մի օգուտ չի լինելու, բայց շարունակում էի։
-Ո՞վ ա ասել, որ սենց բան անեք։
-Ոչ մեկ։ Մոռանում եք, որ մենք անկախության սերունդ ենք։ Մեզ ոչ մեկի հրամանը կամ կարգադրությունը պետք չի որևէ բան անելու համար։ Ինքներս ենք որոշել անել ու անում ենք։

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Հաջորդ օրը բոլորդ դպրոցում մեզ ասում էիք, որ մենք փոքր ենք, անչափահաս ենք։ Մենք ի՞նչ կարող ենք հասկանալ էս ամենից։ Մեզ պարզապես պատճառ է պետք՝ դասերին նորմալ չնստելու։ Չէ՛, ասում եմ, հենց մենք ենք հասկանում էս ամենից։ Ես, Էլիզան, Անուշիկը ու էլի լիքը-լիքը մարդիկ՝ անչափահաս, ովքեր գրեթե ծնողի, կամ ծնողների երեսը չեն տեսնում։ Ում ծնողները օր ու գիշեր աշխատում են ու արդյունքի չեն հասնում։ Էն ժամանակը, որ պիտի մե՛ր, իրենց անչափահաս երեխաների վրա ծախսվեր, ծախսվում է օտարության մեջ, երբեմն լրիվ մեն-մենակ, գումար աշխատելու վրա։
Դուք, էդպես խոսողներդ, գուցե խնդիրներ չունեք։ Ձեր երեխաները կամ թոռները ծնողական ջերմության պակաս չունեն գուցե, դրա համար հեշտ եք խոսում…
Բա, որ անչափահաս ենք, բա, որ ոչինչ չենք հասկանում, ինչի՞ ենք ընտանիքի կարոտը սրտներումս ապրում։
Ծանոթներիցս մեկն էր, Էլիզային ասաց.
-Էդ էն դպրոցն ա, որ շաբաթը 5 օր 7 ժամով գալի՞ս ես։
Դե արի ու բացատրի, որ, այ խելոք, էս մարդը մեղավո՞ր է, որ ոչ նախագահի (արդեն վարչապետի) եղբոր երեխան է, ոչ էլ հարուստ ընտանիքից է ու ստիպված է դասերի հաշվին աշխատել, ընտանիքին օգնել։ Հա՛, 16 տարեկանում։ Ստիպվա՛ծ է։