Գնացք նստել էի փոքր ժամանակ ու լավ չէի հիշում: Բայց մի անգամ գնացք նստելը հերիք էր նորից հիշողություններս թարմացնելու համար, մանկական քաղցր ու գեղեցիկ հիշողություններս:

Առհասարակ մենք միշտ ափսոսում ենք անցած-գնացած ժամանակների համար: Հետադարձ հայացք նետելով՝ հասկանում ենք, որ շատ հաճելի պահեր ենք ունեցել: Անընդհատ մտածելով՝ մենք չենք հասկանում, որ հենց այդ պահն է ամենաուրախն ու երջանիկը:

Ա՜հ, էլի շեղվեցի թեմայից: Ի՞նչ էի ասում: Հա, հիշեցի:

Գնացքում հարմար տեղավորվելուց ու հիշողություններին տրվելուց հետո, մտածեցի, թե ինչ կավելացնեի իմ փոքրիկ ճամփորդության ընթացքում, որը ընդամենը 2 ժամ էր տևելու: Ինչքա՜ն հաճելի կլիներ, եթե քարքարոտ լինելու փոխարեն՝ ճանապարհն անցներ անտառի միջով ու գեղեցիկ տեսարանը ուղեկցեր մեզ ամբողջ ընթացքում:

Մի խոսքով, գնացքով ինչ-որ տեղ գնալը հրաշալի է: Մանավադ, երբ ընկերներիդ հետ ես լինում: Այսուհետ առիթը բաց չեմ թողնի՝ այն կրկնելու համար:

Պաց եմ անըմ ըշկաֆիս տուռը, բայց մենակ թոռներիս շորերն ա: Հա, հա, մենակ շորերը: Քնացել են. իրանք էլ չդմացան: 

Մին-մին մտածըմ եմ` ես, վեր ստի կցա, մթամ ո՞ւմ եմ պետկը… Մինին էլ ա… Բայց, չէ , բա րեխե՞քս, բա իմ հե՞րը: Սհե մենակ էլ կարըմ չեմ… Էհհհհհ , էս անկարողությունն ա էլի, վեր ինձ սպանըմ ա: Վիրի տանը մենակ դմանըմ չեմ, ասեցի՝ դվերեմ, տենամ իմ հերն ի՞նչ ա անըմ:

Տուռը պացանիլի հետ լսեցի հորս հոգոցը.

-Վերթի, տո՞ւ ես:

-Հա, ապա, ես եմ:

-Րեխեքս Պերթիցը (Բերդից) եկել չե՞ն:

-Այ հերա, մի կես ժամ առաջ խոսացի, ասեցին՝ դերմ են:

Նորից իմ հերը մի հատ հոգոց հանեց: Ա,  գի՞դմ եք՝ ինչ կա: Էս հլեն հե տեղը հանած հոգոց չի, է, վեր մեծերը հանըմ են: Սրա տակին էնքան պան կա, վեր կարող ա մինիս մտքովն էլա անց չկենա:

Րեխեքս ախիրը եկան: Եկան, ուրըխըցրին ինձ ու իմ հորը, բայց դե իրանք էլ տուն-տեղ ունեն, կարալ չեն շատ կենան: Րեխեքս քնացին, ու մնացինք մեն-մենակ` ես ու իմ հերը:

Նորից սկսեցի ալբոմնին մտիկ անիլը, ու էն լավ օրերը հիշիլը: Գիդմ չեմ ` խի պերանիցս մի երկար էէէէէ թռավ, ու հաստատ էլ ետ էլ չդի կալ:

Ու նորից մենակ ենք… Ես ու իմ հերը:

Ընկերոջս՝ Հովիկի ծննդյան օրն էր: Դասամիջոցին մենք նրան նվերներ տվեցինք: Բոլորս գործնական նվերներ էինք բերել՝ փողկապ, հաշվիչ, նոթատետր… Հոբելյարը երջանիկ էր, արդեն մի տոպրակ նվեր էր հավաքել: Երբ դասերը վերջացան, Հովիկը մեզ հրավիրեց սրճարան: Գնացինք «Սմակ»: Քանի որ շատ սոված էինք, արագ կերանք-խմեցինք, տասնհինգ րոպե հետո էլ սրճարանում անելիք չկար:

Ընկերներս գնացին տուն, իսկ ես դեռ պետք է սպասեի հայրիկիս: Ես կարծում էի մի երկու ժամ կմնանք սրճարանում, դրա համար ասել էի՝ ուշ գա իմ հետևից: Ստիպված պետք է փողոցում սպասեի ծնողներիս: Տեսա՝ ուշանում են, սկսեցի զբոսնել: Վայելում էի գարունը: Մի կես ժամ վայելեցի: Ծնողներս ուշանում էին: Ես դեռ հիանում էի գարնան գեղեցկությամբ, որն ինձ արդեն այնքան էլ գեղեցիկ չէր թվում: Եվս մեկ ժամ անց զոռով նայում էի գարնանը, արդեն չէի կարողանում հիանալ:

Ծնողներս չկային ու չկային, ես սովածացա: Հետո արդեն զահլես գնաց գարնան գեղեցկությամբ հիանալուց: Մտքումս սկսեցի հայհոյել թե գարունը, թե Հովիկին: Այ, եթե նվեր գնած չլինեի, էդ փողով հիմա ուտելիք կառնեի, կուտեի: Դա էլ օր է գտել ծնվելու՝ գարնանը: Գոնե մի օր ուշ ծնվեր՝ համ ես կուշտ կլինեի, համ էլ ինքը՝ երիտասարդ: Մինչ պատկերացնում էի, թե ինչ ուտելիքներ կարող էի գնել նվերի փողով, ծնողներս եկան:

Մուշեղ Բաղդասարյան, 11տ., 2001թ.

Մենք միշտ հայտնվում ենք անընդհատ խաչմերուկներում: Այդ խաչմերուկները  մեկ գրամ անգամ չեն ուզում ընդհատվել…

Մենք՝ ես ու նա: Նա մի աղջիկ է, ում հետ, սկսած  յոթ տարեկանից, կապեցի իմ աշխարհը, երազանքները,  իմ պարզ կյանքը: Մենք ուղիղ  յոթ տարի ապրեցինք իրար հետ, իրարով: Պատմեմ՝  իմացեք:
Մենք սովորում էինք նույն դասարանում, ասեմ ավելին՝  դեմ դիմաց էինք նստում: Սովորում էինք հավասարը հավասարի պես: Ապրում էինք նույն հետաքրքրությունների շրջանում: Երբ նա էր իրեն վատ զգում, ես էլ էի ինձ վատ զգում, գնում էինք մեր տուն, ձվածեղ պատրաստում, թեյ խմում: Երբ ես էի ինձ վատ զգում, նա էլ էր սկսում  վատ զգալ, ու այդ դեպքում  գնում էինք իրենց տուն, բրդուճներ պատրաստում, ուտում, սելֆի անում… Մեկ-մեկ էլ մեզ օգնում էր  խանութում վաճառվող բուլկին, որը մենք կիսում էինք հավասար:
Մենք երազում  էինք ուսանողական  գեղեցիկ տարիներ, ընդհանուր բնակարան, գնումներ, սիրուն  կյանք: Չեմ ասում, թե մինչ անցած ամառ ինչեր ենք արել իրար հետ, ինչերի միջով ենք անցել, ոնց ենք հասել մեր ուզածին, ոնց ենք  անընդհատ փնտրտուքների  պատճառով  թափառել մեր մարդաշատ փողոցներում: Ո՞նց   ենք առանց իրար ապրում հիմա:
Հիմա նա բնագետ է,  ես էլ լեզվաբան եմ: Մեզ տարանջատեց մեր ապագա մասնագիտությունը, տարանջատեցին շատերը, հայտնվեցինք խաչմերուկներում՝ սկսած իններորդ դասարանն ավարտելու օրից: Սկսած չարաբաստիկ հունիսից: Իրական ընկերությունը դարձավ չգիտեմ, թե ինչ:
Հիմա մի քանի խնդիրներ են ծագել մեր մեջ, չենք էլ նայում իրար դեմքի, չնայած  գիտեմ,  որ իրար զգում ենք: Ես ինչքան  ժպտում եմ,  ցույց եմ տալիս, որ ամեն բան լավ է, բայց այդպես չէ: Երկուսս էլ  իրար նկատմամբ  վատ բաներ ենք անում առանց հասկանալու: Բայց երևի ամենալավ  ընկերության մեջ  կա  զիջում, ներողամտություն, սեր… Սրանք  թույլ կտա՞ն այդքան շուտ հանձնվել: Ախր…
Ուզում եմ  հին օրերս հետ բերել, նորից ամեն օր,  ամեն  ժամի զանգահարել նրան, խոսել, ամեն վայրկյան լինել նրա հետ: Շատ եմ ուզում: Կթվա,  թե կեղծավորություն եմ անում,  բայց  ամենաշատը նրան եմ  սիրում իմ ընկերներից: Շատ եմ սիրում, շատ:  Մեր միամիտ քայլերը խառնեցին ամեն ինչ: Կստացվի՞ նորից ամեն բան սկսել:

Ես  շատ եմ սիրում քեզ, Սերինե: Չեմ ուզում հեռանալ մի մարդուց, ում հետ անցկացրել եմ իմ ապրած տարիների կեսը: Ի՞նչ ես կարծում, գուցե լինենք ներողամիտ, զիջող, փորձենք հասկանալ իրար:

Հավատում եմ, եթե դու կարդում ես այս տողերը, շուտով ամեն բան լավ կլինի…

Հիշում եմ, երբ փոքր էի, Բերդում չկար մի այնպիսի բակ, որտեղ չլսվեին խաղացող երեխաների ձայները: Արթնանալուն պես դուրս էի վազում տնից, գլխիս էի հավաքում բոլոր երեխաներին, և գնում էինք խաղալու: Ամեն օր մեր առօրյան ամբողջովին փոխվում էր, չկար մի այնպիսի օր, որ կրկնեինք նախորդ օրվա արկածները: Նույնիսկ եղանակը չէր կարողանում խոչընդոտել մեզ: Անձրևոտ օրերին շենքի միջանցքներում «ռեզին» էինք խաղում, «տուն-տունիկ», կամ էլ տնից հանում էինք բոլոր խաղալիքները, դասավորում աստիճաններին և «խանութպան» խաղում: Իսկ ամռանը շենքի բոլոր երեխաներով ձևավորում էինք բակը և հանդեսներ կազմակերպում ծնողների համար: Մանկությունս նման էր մի կախարդական, հրաշքներով լի հեքիաթի: Երբ գնում եմ իմ հին բակ, որտեղ անց եմ կացրել մանկությունս, ընկնում եմ հիշողություններիս գիրկը: Նայում եմ շուրջս, ամեն ինչ նույնն է մնացել, ամեն բան իր տեղում է, սակայն այլևս չկան խաղացող երեխաներ: Չէ՜, կան խաղացող երեխաներ, բայց ոչ առաջվա նման, այլ ամեն մեկը նստած մի անկյունում, և ամբողջովին մտած հեռախոսների մեջ: Մի անգամ պատահաբար լսեցի նրանց խոսակցությունից մի հատված.

-Րեխե՜ք, «ռեկորդ» խփեցի:

-Արա՜, էդ վե՞րն ա:

-Էն գնացքների խաղը, մի միլիոն քյնացի:

Եվ գիտե՞ք, դա էր նրանց զրուցելու միակ թեման: Հիշեցի մեր խաղերի ընթացքում հնչած բացականչությունները.

-Մի պա՜ս։

-Րեխե՜ք, տյուս եկեք, պաժառ ա, նորից են փակըմ, կամ էլ՝ էլ խաղ չեմ:

-Չէ՜, օյինս տու, նոր:

Շատ կցանկանայի, որ ամեն բան լիներ առաջվա նման:

Ինչպես ասել է հայտնի պապիկը. սովորել, սովորել, սովորել, որը մեր օրերում վերածվել է մոտավորապես մի այսպիսի արտահայտության. ալարում եմ, հավես չկա, ա, դե լավ, ի՞նչ դաս: 

Չգիտեմ՝ ինչն է նպաստում երիտասարդության մեջ այսպիսի մտքերին, միգուցե ավագ դպրո՞ցը: Չէ, եկեք չքննադատենք ավագ դպրոցներին, չէ որ ոչ ոք էլ չէր պլանավորել, որ այն այսպես պետք է անդրադառնա, մեզ վրա, և ոչ բոլոր դպրոցներում է, որ պատկերը վատն է:

Լավ հիշում եմ իմ առաջին մուտքը ավագ դպրոց: Մի քիչ վախեցած, մի քիչ շփոթված մտա, տվեցի փաստաթղթերս ու վերջ, ես դարձա ավագ դպրոցի աշակերտ: Եվ ի՞նչ, ինչ-որ բան փոխվե՞ց: Առանձնապես ոչինչ: Տրամադրվեցի, որ պետք է առաջին տարին քիչ աշխատել, ուժերը հավաքել, որպեսզի սկսեմ մասնավոր պարապմունքները: Հա, ու մեկ էլ ինձ արդեն մի քիչ մեծ սկսեցի զգալ: Երևի այսքանն էին փոփոխությունները: Ահա թե որն է մեր խնդիրը: Հարցին, թե ինչու չենք սովորում, կա մեկ պատասխան, և հիմնականում նույնը.

-Դե լավ, էլ ի՞նչ սովորեմ, մեկ ա, պետք ա պարապեմ:

Ո՞վ է ասել, որ ավագ դպրոցի ուսուցչին հաճելի չէ անցկացնել հետաքրքիր, նյութերով լեցուն, բանավեճներով հարուստ դասաժամ, այլ ոչ թե նստել ու անգիր անել շտեմարանի ամեն մի տողը: Միանշանակ մեզ նույնպես հաճելի կլինի այդպիսի դասապրոցեսը, բայց քանի որ մենք կարծում ենք, որ շատ զբաղված ու լուրջ մարդիք ենք, ու շուտով տանջվելու ենք պարապմունքների ձեռքը, ալարում ենք ու հանգստի ենք մատնում մեզ:

Իրականում ավագ դպրոցը շատ տալու ու սովորեցնելու բան ունի, ուղղակի մենք չենք ընդունում, քանի որ ալարում ենք կամ պատրաստվում ենք շտեմարանի էջերը հատ առ հատ անգիր անելուն:

Չեմ կարող չխոստովանել, որ ես էլ եմ դասվում ալարկոտների շարքին, բայց դե ինչ արած, արդեն ուշ է. մոտենում է տարեվերջը: Պետք է քիչ ալարել, որպեսզի հանձնենք քննությունները:

Իսկ վերջում ինձ և բոլորին մնում է կրկին հեշեցնել , որ պետք է՝ սովորել, սովորել, սովորել…