Լիլիա Ապրեսյանի բոլոր հրապարակումները

Դարձնենք միջավայրն ավելի մաքուր

Լուսանկարը` Լիլիա Ապրեսյանի

Լուսանկարը` Լիլիա Ապրեսյանի

Այս տարի ապրիլի 29-ին Գրիգոր Խանջյանի ծննդյան 91-ամյակն էր: Ուղիղ մեկ տարի առաջ այդ օրը Վահան գյուղի մեր դպրոցում տեղի ունեցավ մի մեծ միջոցառում: Կարծում եմ՝ գլխի ընկաք, թե ինչ թեմայով: Այդ օրից անցել է մեկ տարի, մեր բոլոր հիշողությունները դեռ թարմ-թարմ պահպանվում են: Բայց հիմա դրա մասին չէ, որ ուզում եմ խոսել: Մեզ համար ուղիղ մեկ տարի հետո այդ օրն էլ պակաս կարևոր օր չէր: 

Երևի շատերը գիտեն, որ ապրիլի 29-ին Make Armenia Clean Again-ի կողմից կազմակերպվում էր համահայկական շաբաթօրյակ: Կազմակերպիչները մի խումբ կամավորներ էին, որոնց դուր չի գալիս ապրել կեղտոտ միջավայրում, դրա համար էլ նրանք բոլորին կոչ էին անում դուրս գալ փողոց և մաքրել շրջակա միջավայրը:

Լուսանկարը` Լիլիա Ապրեսյանի

Լուսանկարը` Լիլիա Ապրեսյանի

Շաբաթօրյակից մի քանի օր առաջ մեր շատ սիրելի ընկեր Առուշանյանը առաջարկեց մասնակցել նախաձեռնությանը, դե, մենք էլ, մեծ ոգևորությամբ ընդունեցինք առաջարկը:

Եվ ահա, ապրիլի 29-ին, առաոտյան ժամը տասից սկսեցինք մեր շաբաթօրյակը: Հավաքվեցինք դպրոցի բակում և ձեռնոցներով, պարկերով, փոցխերով, կազմ ու պատրաստ սպասում էինք՝ բոլորը հավաքվեն ու սկսենք աշխատել:

Լուսանկարը` Լիլիա Ապրեսյանի

Լուսանկարը` Լիլիա Ապրեսյանի

Չնայած որ մեկ շաբաթ առաջ էինք դպրոցում կատարել շաբաթօրյակ, դա մեզ չխանգարեց ևս մեկ անգամ տեսքի բերել դպրոցի ամբողջ տարածքը և հարակից շրջակայքը: Դա վերջացնելուց հետո որոշեցինք մի քիչ հանգստանալ: Դե մեզ համար էլ հանգստի ամենալավ վայրը մեր ԻՄՓԱՔԹ ակումբի սենյակն է: Գնացինք այնտեղ, նստեցինք, մի քիչ երաժշտություն լսեցինք, հանգստացանք և գնացինք խաղահրապարակ:

Այնտեղ աղբը շատ չէր, բայց էլի մի բան կար: Այստեղ մեզ օգնության հասավ Էրիկը: Մեզ մի լավ ծիծաղեցրեց, մեկ էլ հանդիսավոր կերպով հայտարարեց.

-Ես էստեղի տերն եմ, հլը սաղդ գնացեք ստեղից:

Դե քանի որ արդեն ավարտել էինք մեր «միսիան», որոշեցինք գնալ տուն:

Լուսանկարը` Լիլիա Ապրեսյանի

Լուսանկարը` Լիլիա Ապրեսյանի

Մեր ժամանակից տրամադրելով մի քանի ժամ՝ մենք նպաստեցինք շրջակա միջավայրի մաքուր պահպանմանը և մեր օրինակով կոչ ենք անում բոլորին՝ դուրս գալ փողոց, բակ և նպաստել միջավայրի մաքրությանը, կարևոր չէ՝ երբ, կարևորը ցանկությունն է:

Lilia Apresyan

Երբ Հայաստանն ուղիղ գիծ էր

Տարիներ առաջ, երբ փոքր էի, ամեն անգամ պատերազմի մասին լսելիս հետաքրքրությանս չափ ու սահման չկար: Միշտ միջամտում էի մեծերի խոսակցությանը, ամեն կերպ ուզում էի հասկանալ պատերազմի էությունը: Գիտեի, թե պատերազմն էն ա, որ հայերն ու թուրքերը կանգնում են դեմ դիմաց ու սկսում իրար կրակել: Երբ ինչ-որ մի առիթով հավաքվում էինք բարեկամներով, պարտադիր միշտ խոսակցություն էր բացվում Արցախյան ազատամարտի մասին: Ու էդ պատմությունները ինձ շա՜տ էին հետաքրքրում: Հետաքրքիր էր հատկապես «նկուղային» կյանքն ու մոմի լույսի տակ մի կերպ յոլա գնալը:

Իսկ Հայաստանն ինձ համար մի ուղիղ գիծ էր, որի ամենածայրում մեր գյուղն էր, իսկ մեզանից հետո սկսվում էր մի ուրիշ գիծ, էդ էլ Ադրբեջանն էր: Գիտեի, թե մեր գյուղից հետո էլ Հայաստան չկա:

Անցան տարիներ: Հայաստանի ուղիղ գիծ լինելու պատկերացումներս վերացան, պատերազմ վարելու ձևը՝ նույնպես: Սահմանն օրեցօր լարվում էր, զոհված զինծառայողների անունները՝ ավելանում: Իսկ երբ արդեն խոսք էր գնում սպառնացող պատերազմի մասին, ամեն կերպ ժխտում էի (կամ էլ ինձ հույս էի տալիս), որ չի կարող պատերազմ սկսվել:

Էսպես անցնում էին օրերը: Հայաստանի, հայ ժողովրդի ու, ընդհանրապես ամեն ինչի մասին պատկերացումներս փոխվում էին, բացի պատերազմ սկսվելու հավանականությունից: Ուղեղիս ծալքերում ոչ մի կերպ չէր տեղավորվում էդ փաստը, մինչև… Մինչև եկավ ապրիլը:

Ամսի երկուսն էր, սովորականի նման դպրոցում էինք ու պատրաստվում էինք Գրիգոր Խանջյանին նվիրված «Հայից հայը» խորագրով միջոցառմանը: Փաստորեն, մինչ մենք տարված էինք փորձերով, արդեն սկսվել էր իմ ուղեղի ծալքերում ոչ մի ձև չտեղավորվող պատերազմը: Պատերազմը…

Սովորականից շուտ գնացինք տուն: Սկզբից ոչ մի արտասովոր բան չկար: Մտածում էի. «Դե, միշտ էլ սենց ա էլի եղել, շատ որ՝ էս անգամ մի քիչ մեծածավալ ա»:

Արդեն երկու օրից համակարգիչն ու հեռուստացույցը դարձել էին իմ ամեն րոպեի վկաները՝ ինչ-որ նոր ինֆորմացիա կորզելու համար:

Ամեն վայրկյան մտքով դիրքերում էի, Տղերքի կողքին: Նրանց հետ կռիվ էի տալիս թուրքի դեմ, նրանց հետ ընկնում էի, նրանց նման իմ սիրտն էլ էր խոցվում թշնամու գնդակներից: Միակ տարբերությունն այն էր, որ սրանք զուտ իմ պատկեացումներն էին, իսկ Տղերքը կանգնած էին սահմանին, հող էին պաշտպանում, էդ հողը ներկում արյունով, ընկնում էդ հողի համար…
Անցան օրեր, ամիսներ, մի տարի… Պատերազմի վտանգը երևի անցել է, չգիտեմ:

Ես արդեն էլ չեմ ժխտում, որ պատերազմը միշտ մեզ հետ է, մեր կողքին և մի օր կարող է քնած հրաբուխի նման հանկարծ ժայթքել, ինչպես ապրիլին էր, մի տարի առաջ…

Lilia Apresyan

Իմ Վահան գյուղը

Մեր գյուղը մի փոքր ընտանիք է: Էստեղ մարդիկ իրար սիրում են, հաճախ էլ՝ կռվում, հետո էլի հաշտվում՝ մի բաժակ սուրճի սեղանի շուրջ: Մեր փոքր ընտանիքում ամեն ինչ պարզ է ու շիտակ. մարդկային հարաբերությունները, կյանքը, օդը, ջուրը, մի խոսքով՝ ամեն ինչ:

Մեր գյուղը մնացած գյուղերից էդքան էլ չի տարբերվում: Չնայած, չէ: Շատ գյուղերից տարբերվում է ասֆալտի (արդեն մաշված), ճանապարհային լուսավորության, մշտական գազի ու լույսի առկայությամբ:

Մեր հրաշք գյուղը դեռ Արցախյան ազատամարտի տարիներից անվանում են Վահան: Գիտե՞ք, թե ինչու: Ասեմ: Երբ սկսվել է ազատամարտը, գյուղը իսկական վահան է եղել ամբողջ Հայաստանի հյուսիս-արևելյան սահմանի համար: Սակայն տարբեր ժամանակներ գյուղն ունեցել է տարբեր անվանումներ՝ Ռուբենակերտ, Օրջոնիկիձե: Տեղացիներն անվանել են նաև Ջրդխան: Ջրդխա՞ն: Զարամացաք, չէ՞: Կզարմանաք, բա ի՞նչ կանեք:

Մեծ տատիկս (այսինքն՝ հորս տատիկը, էլի) մի օր պատմեց «Ջրդխանի» պատմությունը: Տատի խոսքերով, գյուղում մի խան է ապրելիս եղել: Էդ խանի ժամանակ գյուղում էնքա՜ն ձյուն է եկել, որ խանը նույնիսկ չի կարողացել իրենց գոմի դուռը բացի ու ճարահատյալ թողել է գյուղից փախել: Գյուղի անունն էլ մնացել է Ջրդխան (ջուր- կապված ձյան հետ և խան):

Դե, թե որքանով է էս պատմությունը ճիշտ, որքանով՝ սխալ, դա չգիտեմ, բայց կարծում եմ՝ հետաքրքիր պատմություն է:

Գյուղն ազատամարտի դեռ առաջին օրերից մեծ մասնակցություն է ունեցել հայրենի երկրի պաշտպանության սրբազան գործին: Գյուղի ինքնապաշտպանության ժամանակ զոհվել է 16 հայորդի, որոնց անմար հիշատակին է նվիրված գյուղի հուշահամալիրը:

Մեր գյուղում, մեր ընտանիքում՝ Վահանում, մարդիկ միշտ պատրաստ են իրար օգնել:

Էստեղ հարևաններն իրար օգնում են ամեն հարցով, պետք եղած ժամանակ հաց են տալիս, «մածնի մերան», հավի կուտ, ալյուր, իսկ երբ հետ են վերադարձնում, չեն վերցնում: Բայց, հե-հե՜, երբ մի օր էլ վիճում են, ամբողջը հիշում են ու երեսով տալիս…

Գյուղացու կյանքը հեշտ չի. ամեն օր առավոտ ժամը 5-ին վեր կաց (ամառը), մի բաժակ սուրճ խմի ու արագ գնա գոմ, կովերին կթի և ուղարկի արոտի, որ էդ խեղճերն էլ էդտեղ սովամահ չլինեն: Հավերին կուտ տուր, մեկ էլ ոչխարներին ուղարկի արոտի: Հետո արի տուն ու հազիվ հասցրու մի էրկու գործ արա, մեկ էլ, հո՛պ, կտեսնես տավարն արոտից էկավ: Էլի գնա գոմ ու էդքանը տեղավորի, կթի, ջուր տուր… Ու էլի զանազան գործեր: Ու ո՜չ երանի նրան, ում տնտեսությունը մի քիչ մեծ է:

Վերջ, օրը վերջացավ, մեծերի ասած՝ «մթինն ընգավ»:

Էսա գյուղացու օրը: Ամբողջ օը չարչարվի, ստեղծի, որ քո էրեխեն ոչ մեկից հետ չընկնի: 12 տարի դպրոց ուղարկի, մեկ էլ մտածի, թե ոնց ես քաղաք տեղ պահելու, սովորեցնելու, էդքան ծախսերն անելու:

Մի խոսքով, հեշտ չի գյուղացու կյանքը: Ու ամեն դեպքում, գյուղացու չարչարանքի, աշխատանքի շնորհիվ է, որ ունես կայուն գյուղատնտեսություն:

Ինչևէ, ժողովուրդ ջան, էս էլ մեր Վահան գյուղը, որտեղ մարդիկ իրար սիրում են, հաճախ էլ՝ կռվում, հետո էլի հաշտվում՝ մի բաժակ սուրճի սեղանի շուրջ: