Ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել մեզ ու մեր ծնողներին, որ չլքեցինք Հայաստանը: Ես գտնում եմ, որ Հայաստանը լքողը հայն է, բայց ոչ նրա սերունդը: Երբևէ մտածե՞լ եք, թե ինչու եք դուք հայ: Ես մտածել եմ: Ու գիտե՞ք, թե ինչ կասեմ: Հայ հորից ու մորից ծնվելը դեռ շատ քիչ է հայ լինելու համար: Հայ է էն մարդը, ով փոքր ժամանակ մամայի ձեռքից բռնած նայել է հրապարակի շատրվաններին ու Բոչելլի է լսել: Հայ է էն մարդը, ով սիրում է մաքուր օդ, բնություն, ճշտապահություն, բայց միաժամանակ չի կարող ապրել առանց էս մեր քաղաքի կեղտոտ օդի:

Գիտե՞ք, էնքան բան ունենք մենք, էնքան հարուստ ազգ ենք: Էնքան բարի, արարող ու սիրունը սիրող ազգ ենք: Ուր ուզում եք գնացեք, որ հարկն ուզում եք բարձրացեք ու ինչ ուզում եք տեսեք՝ մայրամուտին Կասկադի վերևից Արարատին նայելուց լավ բան չկա: Մի՛ մոռացեք էս ամեն ինչը: Որովհետև շատերը մոռացան ու լքեցին երկիրը: Մոռացան, որ գետակի վրա թեքվել է ուռին, ու ոչ մեկը չուզեցավ մյուսին ասել․ «Վեր կաց, եղբայր իմ»: Ու մոռացան, որ անտանելի երթևեկությունից բացի՝ մենք ունենք Երևանի մետրոպոլիտենը` էն հրաշք տատիկներով, որոնց աչքերում 50-ականների Երևանն ա: Մոռացան մեր առաջին հանրապետությունը, ու որ մենք էինք, որ 1918-ին Կարսում օդանավակայան ունեինք:

Եթե ձեզնից ինչ-որ մեկը երբևէ ափսոսել է, որ մենք չունենք էն նեղլիկ սիրուն փողոցներից, ապա չի հիշում, որ չունենք, որովհետև էն ժամանակ դրանք աղքատ թիֆլիսցիների փնթի փողոցներն էին: Իսկ Երևանը ուներ լայն պողոտաներ և ոսկեգույն լույսերով սև քարե շենքեր:

Մենք չենք կարող էսպես հայրենիք պահել: Մենք մոռանում ենք, թե ինչ են նկարիչն ու ճարտարապետը, ու մենակ հիշում ենք գրողի տարած ֆինանսիստներին: Մենք մոռանում ենք, թե ինչ են կրակն ու կիթառը, ու հիշում ենք մենակ մեր ջեռուցումն ու մակբուքը: Մենք կտրում ենք ծառերը, կեղտոտում բնությունը ու մոռանում մեր տան ծորակներից հոսող Եվրոպայի ֆիլտրած ջրերից ավելի մաքուր ջուրը:

Մենք լսում ենք Հայաստանի հիմնը ու չենք էլ հիշում, որ մի Վարդուհի Վարդանյան ունեինք, որ երգում էր՝ երկիր իմ հայ: Գնում ենք «Բլեք սթարի» համերգին ու մեր մտքով էլ չի անցնում Առնո Բաբաջանյանի «Նոկտյուրնը»: Գնում ենք ցուրտ երկրներ, բայց չենք հասկանում, որ ցուրտ է, որովհետև իրենք Ռուբեն չունեն, որ երգի՝ ինչ զով գիշեր է, մեկն ինձ հիշել է: Ո՞րն ասեմ է, ո՞րն ասեմ:

Սա ես եմ, սա դու ես՝ կանգնած, լքված քաղաքի պահակները դարձած…

Գիտես, բոլորս էլ ուզում ենք լինել լավ սովորող, բայց երբեք բավարար չենք սովորում այդ լավ սովորողների շարքին միանալու համար: Չէի ասի, թե ծույլ ենք, ոչ էլ կասեմ, որ մեր ընդունակություններն են քիչ: Ամեն ինչ տեղում է, դեռ մի բան էլ ավելի: Օրինակ` իմ պարագայում իմ հետաքրքրասիրությունը այնքան շատ է, որ չեմ կարող մի բան մինչև վերջ սովորել: Ու այդ հետաքրքրասիրությունը բավարարելու են գալիս ֆիլմերը, գրքերը, այցելությունները, անվերջ զրույցները, տեսակետներն ու գաղափարները: Մինչ բավարարում ենք մեր հետաքրքրասիրությունը, անցնում է օրը, ուժասպառ ենք լինում, ու էլ ինչ դաս, ինչ սովորել:

Արթնացանք:

Միանգամից ափսոսում ենք, որ երեկ չենք սովորել, որովհետև մի քանի ժամից պատասխանելու ժամանակն է: Ափսոսելով, բայց փորձելով ուրախ երևալ` քայլերս ուղղում եմ համալսարան ու հասկանում, որ գրեթե ամեն ինչ գիտեմ ամեն ինչի ու ամեն մեկի մասին, ինչ տեսնում եմ: Սա, իհարկե, շնորհիվ իմ հետաքրքրասիրության: Գնում եմ դասի: Դասախոսը պատմում է մի բանի մասին, որը դասին չի վերաբերում. կարծես թե մենակ ես եմ տեղյակ դրանից, դեռ մի բան էլ ուզում եմ դասախոսիս ուղղել ու լրացումներ անել: Մի րոպե, բա էն լավ սովորողներն ո՞ւր են: Հա, ոնց էի մոռացել, էսպիսի բաների մասին գրքերում է գրած, ոչ թե դասագրքերում: Ուրախանում եմ, որ լավ սովորողներից չեմ ու խորանում եմ համացանցի մեջ` հետաքրքրասիրությունս բավարարելու համար կարդալով, մինչև դասախոսը մի ավելի հետաքրքիր բառով կամ նախադասությամբ ինձ կշեղի դասի ուղղությամբ: Հիմա էլ մի ուրիշ հարց է ինձ հետաքրքրում` լինեմ լավ սովորո՞ղ, թե՞ լավ մարդ:

Ով կարծում է` իրավաբանությունը, պետությունը, սահմանադրություններն ու օրենսգրքերը ձանձրալի են, տեղեկացնեմ մի պետության սահմանադրության մասին, որը ձեր պատկերացումները լիովին կփոխի։

Լիտվայի մայրաքաղաք Վիլնյուսում կա մի հետաքրքիր թաղամաս՝ Ուժուպիս անունով։ Ուժուպիսը նախկինում թմրամոլների թաղամաս էր, ուր վիլնյուսցիները չէին շտապում այցելել։ Բայց քանի որ Ուժուպիսում անշարժ գույքն էժան էր, շուտով այստեղ տեղափոխվեցին արվեստագետներ՝ գնելով արվեստանոցներ։ Եվ Ուժուպիսը վերածվեց արվեստագետների թաղամասի՝ անդավաճան մնալով հարազատ մշակաբույսը աճեցնելու սովորույթին։

1997 թվականին թաղամասի բնակչությունը թաղամասը հռչակեց անկախ՝ Ուժուպիսի Հանրապետություն անունով, և ընդունեց սահմանադրություն։ Հիմա Ուժուպիսում ապրում են Վիլնյուսի մտավորականները՝ նկարիչները, երաժիշտները, բանաստեղծները և մարդիկ, ովքեր ուղղակի ուրախ են։ Ներկայացնեմ մի քանի կետ Ուժուպիսի հանրապետության Սահմանադրությունից։

Ուժուպիսի սահմանադրության առաջին կետը ամրագրում է․ «Յուրաքանչյուր Ուժուպիսի քաղաքացի ունի իրավունք ապրել Վիլնյալ գետի ափին, իսկ Վիլնյալն իրավունք ունի հոսել մարդկանց կողքով»։

Հոդվածներից մեկն ասում է, որ ամեն մարդ իրավունք ունի մահանալու, բայց դա պարտադիր չէ, մյուսը՝ որ կատուն իրավունք ունի չսիրել իր տիրոջը, բայց պարտավոր է օգնել տիրոջը, երբ նա դրա կարիքն ունի, հոդվածներից մյուսն ասում է, որ ամեն մեկն ունի իրավունք ծուլանալու և ոչինչ չանելու։ Առանձին հոդվածներ ամրագրում են այն, որ մարդը իրավունք ունի ճանաչել սեփական ես-ի ոչնչությունը կամ փառահեղությունը։ Հատուկ հոդվածներ նվիրված են սիրելու և երջանիկ լինելու իրավունքին։ Մեկ ուրիշ հոդվածում, որը տալիս է մարդուն իրավունք` լինել դժբախտ, դուք կգտնեք «բայց դա պարտադիր չէ» բաղադրիչը։

Ուժուպիսում ապրում են մարդիկ, ովքեր չեն դժգոհում մեծ խնդիրներից և իրենց երջանիկ են համարում։

Արդյո՞ք այն սահմանադրությունը, որի առաջին հոդվածը տալիս է գետին իրավունք հոսելու, ավելի լավ է գործում, քան մյուսները, որոնք հռչակում են իրենց պետության ինքնիշխանությունը։ Այնուամենայնիվ պետության դասական կառուցվածքը, ըստ իս, դեռ մնում է ակտուալ, քանի որ ոչ բոլորն են ազատությունն ընկալում ուժուպիսցիների պես, և հաճախ շփոթելով ամենաթողության հետ երկիրը դարձնում մի փոքր վատը։

Հետաքրքրե՞ց Ուժուպիսի Հանրապետությունը, փնտրի′ր, տե′ս, լսի′ր ու կարդա′ Ուժուպիսի մասին և կիսվի′ր քո կարծիքով։