Շուշան Վահանյանի բոլոր հրապարակումները

Հիշարժան ուսումնական պրակտիկա

Հունիսի 28-ին Շիրակի Պետական Համալսարանի աշխարհագրության ամբիոնը, ինչպես ամեն տարի, կազմակերպել էր հետաքրքիր երթուղի՝ աշխարհագրության, սերվիսի և քարտեզագրության ուսանողների համար։ Երթուղին՝ Գյումրի-Ստեփանավան-Գյումրի։ Հագեցած ու հետաքրքիր օր էր մեզ սպասվում, որովհետև մեր կողքին էին իրենց գործում իսկապես լավագույնները։

Առավոտյան ժամը 9-ին շարժվեցինք Շիրակից դեպի Լոռի, ինձ համար ամենագեղեցիկ ճանապարհներից է Գյումրիից դեպի Լոռու մարզ ձգվող ճանապարհը, բարձրադիր սարերն ու գեղատեսիլ անտառները քեզ հետ են ողջ ճանապարհին, ու դու չես էլ հասցնում մի քիչ հոգնել, քիչ է մնում՝ մեքենայից իջնես ու ոտքով անցնես ողջ ճանապարհը, ագահաբար շնչես այն մաքուր օդը, որը քեզ պարգևում են այդ կանաչ ու խիտ անտառները։ Բառերը ոչինչ են նկարագրելու Լոռվա ողջ հմայքը։

Մեր առաջին կանգառը Լոռու մարզի Գյուլագարակ գյուղում էր՝ Դենդրոպարկում՝ Ստեփանավան քաղաքից 12 կմ հեռավորության վրա, Երևանից 155 կմ հյուսիս, ծովի մակերևույթից շուրջ 1450 մետր բարձրության վրա։ Մեզ հրաշք բնական տեսարան էր սպասվում, զբոսնում էինք այգում ու կարծես աշխարհից կտրված լինեինք, հրաշք էր բնությունը, էլ չեմ ասում մեզ հանդիպած հազվագյուտ ծառերի ու բուսատեսակների մասին։ Ես վստահորեն ասում եմ՝ Լոռի այցելողը առաջինը պետք է կանգ առնի Դենդրոպարկում։

dav

Դենդրոպարկից շարժվեցինք դեպի Լոռի բերդ։ Միջնադարյան այս փառահեղ ամրոցը գտնվում է Ձորագետի ձախ ափին՝ Ստեփանավան քաղաքից 5 կմ հեռավորության վրա։ Այս զարմանալի ամրոցը ևս փաստում է միջնադարյան մարդու մտքի անծայրածիր թռիչքի մասին։ Զարմանալի տեսարան էր մեր առաջ բացվում, զարմանում էինք, թե միջնադարում չունենալով հատուկ տեխնիկա՝ ինչպես էին նման հսկա քարերով այսպիսի հսկա ամրոց կառուցել։

Ճիշտ էին ասում, որ բնությունը զարմանալի ու անակնկալներով լի է։ Ասածս հավաստում է Լոռի բերդում մեր առաջ բացված բնական տեսարանը՝ Ձորագետ գետի կիրճը։ Մենք դրանից մոտ 2 կմ-ից ավելի բարձրության վրա էինք կանգնած, ինչ գեղատեսիլ տեսարան էր, շոյում էր մարդկային աչքը, երանի թռչուններին, որ կարող են անվերջ թռչել ու լիարժեք վայելել այս հրաշք տեսարանները։

Լոռի բերդից վերադարձանք քաղաք Ստեփանավան՝ այցելելու Ստեփան Շահումյանի տուն-թանգարանը։ Սա իմ երկրորդ այցելությունն էր այստեղ։ Առաջին անգամ փոքր երեխա էի, դեռ դպրոցական էլ չէի, ոչինչ չէի հասկանում, իսկ երկրորդ անգամ այցելեցի արդեն որպես համալսարանական, արդեն դիտում ու նայում էի շուրջս իսկապես որևէ նոր բան տեսնելու ու սովորելու ակնկալիքով։

Թանգարանում տեսանք, ուսումնասիրեցինք ու լսեցինք՝ ինչ հնարավոր էր։ Հիանալի ու հետաքրքիր էր ականավոր գործչի տուն-թանգարանը։ Յուրաքանչյուր դետալ խնամքով ու ուշադրությամբ էր պահպանվում թանգարանում։ Թանգարանում տեսանք գրապահարանը, պահպանված մի շարք գրքերով ու հոդվածներով՝ սոցիալիստական շնչով, պահպանված էր անգամ թղթախաղի սեղանիկը, որի վրա Ստեփան Շահումյանը, ինչպես նշեց թանգարանի աշխատակիցը, սիրում էր թղթախաղ խաղալ աներոջ հետ։

Մեր հաջորդ մի փոքր կարճատև կանգառը Ամրակից գյուղում էր, գնացել էինք տեսնելու ռուսական եկեղեցին՝ կառուցված գոթական ոճով։ Այն հմայող գեղեցկություն ուներ, ասես հեքիաթից վերցված մի դղյակ լիներ, ափսոս, որ վթարային վիճակում էր, շատ մոտենալ չէր կարելի, բայց հեռվից էլ անչափ գեղեցիկ էր։

Եվ վերջին կանգառը Փամբակ գետի ափին էր, այստեղ արդեն մենք հանգստանում էինք, կիսվում օրվա տպավորություններով և պատրաստվում ուղևորվել դեպի Գյումրի։ Գյումրու ճանապարհին մեզ դիմավորեց հորդառատ անձրևը, բայց մեր քաղաք հասնելուն պես արևը արդեն պայծառ շողում էր, փողոցները ողողված էին ջրով։

Ահա այսպիսի հիշարժան օր էին կազմակերպել դասախոսները մեզ համար։

Իմ 17.am-ը 5 տարեկան է. Շուշան Վահանյան

Մինչև կանցնեմ բուն նյութին, նախ ուզում եմ շնորհավորել մեզ՝ 17-ցիներիս, քանի որ մեր մտքերի փոքրիկ անկյունը արդեն հինգ տարեկան է: Շնորհավորում եմ և շնորհակալ եմ «Մանանայի» թիմին, որ մեզ՝ պատանիներիս և երիտասարդներիս համար ստեղծեց մի մեծ հարթակ ազատ խոսելու և արտահայտվելու տարբեր թեմաների մասին: Նրանք ստեղծեցին մի մեծ ու համերաշխ ընտանիք:

Երբ առաջին նյութս հրապարակվեց կայքում, ուրախությանս չափ չկար: Առաջինին հաջորդեցին մյուս նյութերը, և այդպես մի քանի ամիս շարունակ: Հետո ես պասիվացա, համալսարանը, դասերը, քննությունները, հետո արդեն այս ամենին զուգահեռ սկսեցի աշխատել իմ մասնագիտությամբ: Ի դեպ, ես աշխատում եմ դպրոցում՝ աշխարհագրության ուսուցչուհի, և հաճախ է առիթ լինում աշակերտներիս պատմելու 17-ի մասին: Այս ամենի հետ ես շարունակում էի կարդալ կայքում հրապարակված բոլոր նյութերը, բայց ես չէի հասցնում ոչինչ գրել:

Ահա այսօր այդ օրն է, պատահական չեմ որոշել այսօր գրել: Մեր 17-ցի երեխեքից շատերն ինձ հիշեցրին, թե ինչ օր է ապրիլի 30-ը: Պատանի թղթակիցների ցանցի առաջին մրցանակաբաշխությունից անցել է արդեն երկու տարի: Շատերը այս նախադասությունը կարդալուց ոչինչ միգուցե չհիշեն, անգամ չիմանան էլ, բայց այ, եթե 17-ցիները կարդան, ի՜նչ երջանիկ հուշեր կարթնանան նրանց մոտ, չեք էլ պատկերացնի:

Երբ ինձ «Մանանայից» զանգահարեցին և ասացին, որ Շիրակի Բանդիվան գյուղից գամ Երևան, քանի որ 100 մրցանակակիրների մեջ կամ նաև ես, ուրախությունից վազում էի մեր տան մի ծայրից մյուսը: Ես այդ ժամանակ դեռ 17 տարեկան էի:

Դժվարությամբ, բայց Բանդիվանից հասա Երևան, մոտ 2.5 ժամ, և մենք արդեն Երևանում էինք, Կամերային տան դահլիճում:

Նախ հայտարարվեց հատուկ անվանակարգերում հաղթած երիտասարդների անունները: Ի՜նչ գեղեցիկ ու հիանալի լուսանկարներ էին, նյութեր ու վավերագրական ֆիլմեր: Իսկապես արժանիներն էին հաղթել:

800 թղթակիցներից մրցանակներ ստացան 100-ը: Նրանց մեջ էինք ես և Մարիամը՝ Բանդիվանից: Մարիամն իմ մանկության և երկար ճանապարհների ընկերն է:

Գիտեք, մեծ հպարտություն է երբ մեծ ու գեղեցիկ դահլիճում, երբ շատ մարդիկ են հավաքված, մեկ էլ բեմից կարդում են նաև քո անունը, անհնար է նկարագրել այդ պահի իմ զգացողությունները:

Անցել է արդեն երկու տարի, բայց այդ պահերը ինձ մոտ դեռ թարմ են, երբ հիշում եմ` ժպտում եմ ու մի քիչ էլ հուզվում:

Հավատացեք, 17-ը մեր կյանքի փոքրիկ լույսերից է: «Մանանա» կենտրոնը մեզ տվել է ամենակարևորը՝ երջանիկ և հիշարժան պահեր:

17-ցիները ինձ հետ համաձայն կլինեն. 17-ը մեր մտքերի տաքուկ և ապահով անկյունն է:

Անակնկալ ծանոթություն

Վրանային ճամբարները շարունակվում են իմ համայնքում` Կալավանում: Ճամբարների ընթացքում շատ եմ ունենում հետաքրքիր ծանոթություններ տարբեր տարիքի, մտածելակերպի, հետաքրքիր նախասիրություններ ունեցող երեխաների ու պատանիների հետ: Այս անգամ ծանոթությունս փոքր-ինչ տարբեր էր: Ծանոթացա 17.am-ի Շիրակի թղթակից Շուշան Վահանյանի հետ:

Պատահաբար իմացա, որ ճամբարում «Մանանա» ընտանիքի անդամ կա ու շտապեցի առաջինը ծանոթանալ: Շատ հետաքրքիր անձնավորություն էր Շուշանը: Պատմեց, թե ինչպես է միացել «Մանանային» և սկսել թղթակցել: Ես էլ պատմեցի իմ պատմությունը: Ու հետաքրքիր էր, որ Ծաղկաձորում կայացած մեդիա ճամբարին և ինքն էր հնարավորություն ունեցել մասնակցելու և ես, բայց ցավոք երկուսս էլ չէինք կարողացել: Ու մտածեցինք, եթե մասնակցած լինեինք, ավելի շուտ ծանոթացած կլինեինք: Բայց ոչինչ, կարևորը ծանոթացանք: Ինչպես ասում են` լավ է ուշ, քան երբեք: Հետո պատմեց, թե ինչպես է «Վորլդ Վիժն» Հայաստանի կազմակերպության օգնությամբ ճամբար կազմակերպել իրենց մոտ, երեխաներին մի քանի օրով կտրել վիրտուալ կյանքից և պարգևել իսկական մանկություն:

Ես էլ մտածեցի այդ ուղղությամբ, և եթե ստացվի, եկող ամռանը ես նույնպես նմանատիպ ճամբար կկազմակերպեմ մեր համայնքում:

Հաճելի էր ծանոթանալ Շուշանի հետ ու կիսվել հետաքրքիր մտքերով: Հուսամ, սա մեր վերջին հանդիպումը չի լինի:

Էլյանորա Բալյան

***

Մենք գնացել էինք Գեղարքունիքի մարզի Կալավան գյուղ`«Վորլդ Վիժն»-ի կազմակերպած 3-օրյա վրանային ճամբարին, որի ընթացքում անցկացվեցին երեք տարբեր սեմինարներ, խաղացինք հետաքրքիր «Մամոնտ» խաղը: Կալավանում մեզ հյուրընկալեց «Թայմ Լենդ» հիմնադրամի տնօրեն Ռոբերտ Ղուկասյանը կամ, ինչպես մենք էինք ասում, ընկեր Ռոբերտը: Կալավանում անցկացրեցինք անմոռանալի օրեր: Առաջին անգամ գիշերեցինք վրաններում, ծանոթացանք բնության հրաշալիքներին, առաջին անգամ տեսանք քարեդարյան կացարաններ, չնայած դրանք կառուցվել էին մեր ժամանակներում: Կալավանում անցկացրած մեր երեք օրերը տպավորիչ էին, ավելի տպավորիչ էր երրորդ օրը: Այդ օրը մենք խաղացինք «Մամոնտ» խաղը: Մենք խաղացինք խաղի բարդության ամենապարզ` 3-րդ աստիճանը: Մենք նախորդ օրն արդեն բաժանվել էինք խմբերի:Առաջին փուլում մենք պետք է պեղումներ իրականացնեինք: Տարածքը մեզ արդեն տրամադրել էին, մեր խմբերը բաժանվեցին երկու մասի: Մի մասը գնաց պեղումների, իսկ մյուս մասը մնաց պեղած իրերը հաշվելու, գրի առնելու: Երկրորդ փուլում մենք գնացինք անտառ. պետք է սովորեինք ,թե ինչպես են նախնադարում մարդիկ իրենց կացարանների կտուրները ծածկել,տեսանք դասագրքերից հայտնի վանակատ քարը:
Կալավանում ամեն բան հրաշալի էր, ամեն ինչ մաքուր, զգում էինք, որ մարդիկ այստեղ բնության, կենդանիների նկատմամբ բարի էին, սրտացավ: Այստեղ ես հանդիպեցի 17.am-ի պատանի թղթակից Էլյանորային: Նա ինձ պատմեց, թե ինչպես է սկսել թղթակցել 17-ին, զրուցեցինք տարբեր թեմաներից: Էլյան պատմեց Աղվերանի մեդիա ճամբարի մասին: Կալավանում անցկացրած 3 օրերը անջնջելի հետք են թողել հիշողությանս մեջ: Շնորհակալ եմ, որ ինձ ընձեռեցին այդ հնարավորությունը` մասնակցել վրանային ճամբարին:
Եթե ուզում եք անցկացնել ձեր մյուս ամառն ավելի հանգիստ, միաժամանակ ակտիվ ու հետաքրքիր, այդ վայրը մի փնտրեք դրսում, այցելեք հրաշք Կալավան գյուղ

Շուշան Վահանյան

Շուշան Վահանյան

Ապրել և ապրեցնել

Հարցազրույց ազատամարտիկ, լրագրող, արձակագիր, բանաստեղծ Արիս Գրիգորյանի հետ:

Արիս Գրիգորյանը ծնվել է 1959թ. Արցախի Մարտակերտի շրջանի Կոճողոտ գյուղում: 1986-ին ավարտել է Ստեփանակերտի մանկավարժական ինստիտուտի բանասիրական ֆակուլտետը: Արիս Գրիգորյանը տպագրել և ընթերցողի դատին է հանձնել ավելի քան 17 գիրք:

-Ի՞նչ դեր ունի բանաստեղծությունը Ձեր կյանքում։

-Գիտե՞ս, հաճախ եմ ինքս ինձ նույն հարցն առաջադրել, բայց, պատկերացրու, դժվարացել եմ գտնել ճիշտ պատասխանը։ Բանաստեղծությունն ինձ համար հա՞ց է, ջո՞ւր, օ՞դ: Գուցե շատերը չհավատան, բայց որ յուրաքանչյուր անցնող ակնթարթն առանց բանաստեղծության չի պատկերանում ինձ, ինչպե՞ս ասեմ, որ հավատաս։ Որովհետև, իրոք, այդպես է։

-Ձեր ստեղծագործություններից ո՞րն եք ամենաշատը սիրում:

-Ընդհանրապես՝ հեղինակներն իրենց գրվածքները չեն սիրում և ընտրություն կատարելիս միշտ ընտրում են թույլ գործերը։ Ես նույնպես բացառություն չեմ։ Հաճախ, բանաստեղծություններս կարդալիս թվում է, թե որոշակիորեն պարզել եմ, գոնե ինձ համար, իմ լավ ու, այսպես ասած, թույլ գործերը, նաև՝ որոնք են ինձ համար ընդունելի ու սիրելի, իսկ որոնք՝ ոչ։ Լինում են նաև պահեր, երբ թվում է, թե ես «մարդամեջ» հանելու գործ չունեմ ընդհանրապես։ Կարծում եմ՝ ստեղծագործող մարդը չպիտի հավանի իր ստեղծածն ու մշտապես որոնումների մեջ լինի։

-Ի՞նչ կարծիք ունեք մերօրյա երիտասարդության մասին, արդյո՞ք մենք պոեզիայի, արձակի հանդեպ սիրով գերազանցում կամ հետ ենք մնում մեր նախորդներից :

-Մերօրյա երիտասարդության մասին իմ կարծիքը հուսադրող է։ Արդյո՞ք նրանք արդարացնում են մեր սպասելիքները։ Արդյո՞ք կարդարացնեն։ Կարևորն այն է, որ սպասելիքներ կան։ Այսօրվա հարցերի հարցը գրականություն-ընթերցող փոխհարաբերություններն ուղիղ համեմատական իրավիճակից մեկ զուգահեռի վրա տեղավորելն է։ Գիրք ընթերցելուն, լինի պոեզիա կամ արձակ, այսօր խանգարում է համացանցը։ Կարելի է ասել՝ համացանցն ընթերցողին կտրել է գրքից (առարկայական իմաստով), այնինչ՝ համացանցը զգալիորեն օգնում է՝ ցանկացած գործ ցանկացած պահի կարող ես գտնել և ընթերցել, ու էլ չես նետում քեզ գրադարաններ և գրքերի կույտերում որոնում քեզ պետք եկած բանաստեղծությունը։ Փույթ չէ, որ գրադարաններից պակասում են այցելուները, կարևոր է՝ չի նոսրանում ընթերցողական բանակը, որն այսօրվա երիտասարդությունն է։ Այո, այսօրվա երիտասարդությունն ավագների արժանի փոխարինողն է։

-Հայ դասականներից ու՞մ գործերն եք սիրում ընթերցել:

-Ասում ենք դասական, ու դրանով ամեն ինչ է ասված։ Ես, իհարկե, հիմնականում նախընտրում եմ պոեզիան ու իմ սեղանին միշտ Շիրազն ու Չարենցն են, Սահյանն ու Սևակը։

-Ո՞րն է այն խորհուրդը, որ կցանկանայիք փոխանցել նոր սերնդին։

-Ապրել ու ապրեցնել, ինչ էլ որ լինի։ Իսկ դրա համար պետք է սիրել կյանքը։ Այն, ինչ մենք ստեղծում ենք՝ ժառանգել ենք մեր պապերից, մեր հետնորդներն էլ թող ժառանգեն մեզնից, ու այդ կապն ավելի կսերտանա, մեր հողին կկապվենք ավելի ամուր կապերով։

Շուշան Վահանյան

Ծիրանի չրի ճամփորդությունը և անփառունակ վախճանը

Ուզում եմ պատմել մի փոքրիկ զվարճալի դեպք մեր գյուղի առօրյայից:

Ի տարբերություն Արարատյան դաշտավայրի բնակավայրերի, մեր գյուղում` Շիրակի մարզի Բանդիվանում, տարիներ առաջ ընդհանրապես որևէ մրգից չիր չէին պատրաստում, բայց հիմա մեր գյուղում շատ տնտեսուհիներ, այդ թվում մայրս, սկսել են չրագործությամբ զբաղվել:

Սովորականի պես այս տարի մայրս մաքրեց, լվաց Հայաստանի զարդը՝ քաղցր ծիրանը, գեղեցիկ շարեց սկուտեղի մեջ ու այդպես մի քանի օր շարունակ սկսեց ամեն օր արևի հետ չիրը պտտել մեր տան մեջ: Չգիտես ինչու, մի օր էլ մայրս որոշեց չիրը դնել մեքենայի վրա.

-Արևն ըդեղ ավելի լավ կտաքցնե, չիրը շուտ կչորնա,- ասաց ու դրեց:
Դե, հայրս էլ, խոտհնձի գործերով խառը, արագ եկել էր տուն, որպեսզի մեքենայով շտապ դաշտ գնար: Չէր նկատել սկուտեղներն ու նստել էր մեքենան, իր հետ մինչև հարևանի դուռ տարել էր մեր չիրը: Պարզ է, սկուտեղն ընկել էր: Հայրս սկուտեղը տվել էր մեր հարևանի երեխային, որպեսզի բերի մեր տուն: Էս երեխան եկել էր, բայց տուն չէր մտել: Սկուտեղը դրել էր դռան մոտ: Դե, մեր բարի հավերն էլ եկել-կերել էին, ու մայրիկիս աշխատանքը ջուրն էին գցել:

Մենք մտածում էինք, թե սկուտեղը կա, չիրը` չէ: Տեսնիս` ի՞նչ է եղել: Երեկոյան հայրս եկավ ու ամեն բան ընկավ իր տեղը: Միայն թե մնացինք առանց չրի:

Շուշան Վահանյան

Ավարտելուց հետո

Երբ ինձ ասում էին.

-Վերջ, էլի, դպրոցը ավարտեցիր:
Ես միշտ հակառակվում էի: Չէ, հլը չեմ ավարտել, կավարտեմ էն ժամանակ, երբ քննություններս բարեհաջող հանձնեմ:

Քննություններս էլ հանձնեցի, էլի շնորհավորում էին ավարտելու կապակցությամբ ու էլի ասացի` չէ, հլը չեմ ավարտել: Սպասեք` վկայականն էլ ստանամ, ու նոր: Ու իրոք, ինձ համար դպրոցն ավատելը վկայականն ստանալն էր:

Չեք պատկերացնի, երբ դասընկերուհիս եկավ մեր տուն ու ասաց.
-Վաղը գնալու ենք դպրոց` վկայական ստանալու:
Ուրախացա:
-Վերջապես… Ինչքան էի սպասում:
Առավոտյան եկանք դպրոց: Ճիշտ է, ուրախ էինք, կատակներ էինք անում, խոսում, քննարկում առաջիկա էքսկուրսիայի, անելիքների մասին, բայց կար խորը հուզմունք, ու բոլորս էլ հասկանում էինք: Վերջ դպրոցական կյանքին. վերջին զանգ, դպրոցական վերջին ավարտական քննություններ, վկայական…
Ու այդ օրը ես հասկացա, որ վերջ, մենք արդեն էլ սրտատրոփ չենք սպասելու սեպտեմբերի մեկին, որ գնանք մեր սիրելի դասարան, տեսնենք սիրելի դասընկերներին, սիրելի դասղեկին և ուսուցիչներին: Հետո մի պահ ուշքի եկա: Ես ապրում եմ Շիրակի մարզի Բանդիվան գյուղում: Նրանք, ովքեր բուհ կընդունվեն, արձակուրդներին կտեսնենք, տղաներին` 2 տարի բանակում ծառայելուց հետո, իսկ մյուսները… Մյուսնե՞րը, ի՞նչ են անելու մյուսները, որոնք հնարավորություն չեն ունենա ուսումը շարունակելու, աշխատանք կգտնե՞ն գյուղում: Երևի ամենաշատը այս անորոշությունից էինք տխուր:

Ամառը զուր մի վատնեք

Եթե հանկարծ նավաբեկության ենթարկվեմ ու ընկնեմ Խաղաղ օվկիանոսի արխիպելագներից մեկը. «Խորհրադավոր կղզին»

Մոտ կես ամիս առաջ էր, երբ սկսեցի կարդալ մի գիրք, որն ինձ գրավեց իր հետաքրքիր վերնագրով: Գրքի հեղինակն իր հեղինակած գրքերով ճանաչված է, թե՛ Հայաստանում, թե՛ ողջ աշխարհում: Դա ֆրանսիացի հայտնի գրող, աշխարհագրագետ Ժյուլ Վեռնն էր, իսկ գիրքը՝ «Խորհրդավոր կղզին»:

Ես մի սովորություն ունեմ. կարդում եմ գրքի սկզբի մի քանի էջը, որից հետո կարդում եմ գրքի ամենավերջը: Գիտեմ, հիմա կասեք` հետո կարդալը հետաքրքիր չի լինի, ու ես կասեմ հակառակը:

Երբ սկզբում կարդում էի, գիրքն ինձ համար այնքան էլ հետաքրքիր չէր, բայց երբ շարունակեցի, ավելի ու ավելի հետաքրքրեց:

Գրքի հինգ հերոսները՝ լրագրող Գեդեոն Սպիլեթը, ինժեներ Սայերս Սմիթը, նավապետ Պենկրոֆը, Հերբերտն ու Նաբը, ինչպես նաև ինժեների շունը՝ հավատարիմ Տոպը, օդապարիկով փախչելով պաշարված Ռիչմոնդ քաղաքից, հինգ օր օդում մնալով, ընկնում են մի անմարդաբնակ կղզի, որը հետո ի պատիվ ԱՄՆ նախագահի, անվանում են Լինքոլնի կղզի:

Այնտեղ նրանք մնում են չորս տարի: Շատ չարչարանքներ են կրում, բայց շնորհիվ Սայերս Սմիթի խելացիության և նրանց աշխատասիրության, այնտեղ ապրում են արժանապատիվ կյանքով:

Ասածս ինչ է. երբ մի օր գնամ ճանապարհորդության, ինձ հետ անպայման վերցնելու եմ «Խորհրդավոր կղզին» գիրքը, որ եթե հանկարծ նավաբեկության ենթարկվեմ ու ընկնեմ Խաղաղ օվկիանոսի արխիպելագներից մեկը, կարողանամ գոյատևել:

Հավատացած եմ, որ այս գրքի օգնությամբ ամայի կղզիները կդառնան փոքրիկ «քաղաք-պետություններ»: Գրքից մի բան երևի երբեք չեմ մոռանա: Մի առիթով նավապետ Պենկրոֆն ասում է. «Եթե ես ընկնեմ ամայի օվկիանոսի մեջ մի փոքրիկ ժայռի վրա, միայն թե ինձ հետ լինի Սայերս Սմիթը, հավատացած եմ՝ ամեն բան լավ կավարտվի»:

Խորհուրդս հասակակիցներիս` ամառը զուր չվատնեք. ավելի շատ գրքեր կարդացեք:

Ամուր-ամուր պահեք հիշողությունները

Ավարտական դասարան, քննություններ, վերջին դասի փորձեր…

Այս ամենի հետ մեկտեղ` դասընկերների, մանկության հետ կապված հիշողություններ:

Մի քանի օր առաջ դասարանով հավաքվել էինք. զրուցում էինք: Դասընկերուհիս, ով նաև մանկությանս ընկերուհին է, մի շատ զվարճալի բան հիշեցրեց մեր մանկությունից, որը ես մոռացել էի:Փոքր ժամանակ շատ էի գնում նրանց տուն խաղալու, ժամերով խաղում էինք, զրուցում տարբեր թեմաներով: Ու եթե մերոնք չասեին. «Արի տուն, հերիք է, վաղը էլի կխաղաք…»:

Լավ, անցնեմ բուն թեմային: Հիշում եմ, երբ հանկարծ ինքնաթիռ էինք տեսնում, ամբողջ գյուղով տարածվում էր մեր ձայնը, որովհետև գոռում էինք մեզ շատ հարազատ մարդու անունը, ով գտնվում էր արտերկրում: Ասենք` մի օր գոռում էինք նրա քեռու անունը.

- Հրա՛չ քեռի, Հրա՛չ քեռի…

Կամ էլ իմ քեռու անունը:

Դե մոտ 12 տարի առաջ չկային Skype, Viber, WhatsApp ու սրանց նման բաներ: Մենք ուղղակի նստում էինք ու սպասում, թե մեր հարազատները ե՞րբ էին գալու արտերկրից: Իսկ հիմա… Հիմա շատ հեշտ է. ուղղակի դու չես էլ հասցնում կարոտել, որովհետև գրեթե ամեն օր խոսում ես նշածս հավելվածներով:

Ուզում եմ ասել , որ դրսում ընկերների հետ խաղալուց հաճելի բան չկա: Ամուր-ամուր  պահեք ձեր ձեռքերի մեջ սմարթֆոնները ու փակվե՛ք տանը, հետո ոչինչ չեք ունենա հիշելու կամ պատմելու ձեր մանկությունից:

Շուտ ուրախացանք

Լուսանկարը՝ Շուշան Վահանյանի

Լուսանկարը՝ Շուշան Վահանյանի

Ինչպես արդեն երևի գիտեք, Հայաստանի ամենացուրտ վայրը Շիրակն է՝ Ամասիայի և Աշոցքի տարածաշրջանները: Ու մի քանի օր առաջ մենք հանկարծակիի եկանք, երբ ժամը 17:30-ից 18:00 ընկած ժամանակում սկսեց Բանդիվանում ձյուն տեղալ:

Ես և՛ ուրախացա և՛ ինձնով հպարտացա, որ հետս գլխարկ էի վերցրել, ու այդքան չէի մրսի. ես ու  ընկերուհիս գնացել էինք մեր մյուս ընկերուհու տուն, որ մի քանի բաներ գրեինք մեր Վերջին դասի հետ կապված: Նստած զրուցում էինք, երբ ընկերուհուս մայրիկը եկավ և ասաց.

-Վա՜յ, ձմեռը հետ էկավ:

Չհավատացինք: Պատուհանից դուրս նայեցինք ու տեսանք, որ իսկականից ձյուն էր գալիս:  Իբր ձյունը քիչ էր, ճանապարհին ընկերուհուս ձեռքի տոպրակը պատռվեց, ու մեր թղթերը թափվեցին ձյան մեջ. բնական է՝ թրջվեցին, բայց բախտներս բերեց. շատ բան չեղավ:

Ու գիտեք՝ մարտ ամսի տաք եղանակը մեր տարածքի համար անսովոր է, քանի որ մեզ մոտ 12 ամիսներից 5-ը ձմեռ է: Շատ ուրախացանք, բայց ինչպես ասում են, ուրախանալու համար շուտ էր: Էս էլ մեր Սիբիրն է: Բայց դե Շիրակի մարզից ու մեր տարածաշրջանից լավ տեղ չկա:

Չի՛ կարելի, այ ձեր ցավը տանիմ, մեղք ենք

Արձագանքում եմ Մարինե Ղահրամանյանի «Համակարգչային կախվածությունը հիվանդություն է» և Նարեկ Բաբայանի «Հավերժ հակամարտություն» հոդվածներին:

Համակարգիչն ու առհասարակ համացանցը վատ բան չեն, եթե իհարկե դրանից օգտվելու տարրական կանոնները գիտենք: Այսօր կարելի է  ասել, որ մեր առօրյան տարբեր կողմերով կապված է համակարգչի հետ: Այ, էսպիսի մի օրինակ. Ես, լինելով «Մանանա» կենտրոնի պատանի թղթակից, չէի կարող որևէ նյութ ուղարկել 17.am կայքին, եթե չլիներ համակարգիչը, չէի տեղեկանա մյուս թղթակիցների նյութերին: Ես ապրում եմ Շիրակի մարզի Բանդիվան գյուղում, շատ հեռու մայրաքաղաքից, սակայն համացանցի օգնությամբ միանում եմ իմ հասակակիցների քննարկումներին, տեղեկանում, թե իրենք ինչպես և ինչով են ապրում: Մենք մի քանի վայրկյանում որոնում ու գտնում ենք մեզ հետաքրքրող ցանկացած նյութ:
Բայց ի վերջո, ամեն ինչ չափի մեջ է գեղեցիկ: Ու համակարգչից էլ պետք է չափավոր օգտվել, պետք չէ դարձնել համացանցը մոլորակ, Одноклассники-ը, Facebook-ը` երկիր, մեր անունով բացված էջն էլ բնակարան: Չի՛ կարելի, այ Ձեր ցավը տանիմ, մեղք ենք: