Արման Մկրտչյանի բոլոր հրապարակումները

Arman Mkrtchyan

Կոտրված լամպը

Խոհանոցում մի լամպ ունեին, որ անհույս կախված խոնավությունից նեխող առաստաղից՝ ամբողջ տարին լուսավորում էր նրանց ճղճիմ գոյությունը։ Երևի լամպը այդ տան միակ մասնիկն էր, որ գոնե ինչ-որ էներգիա էր անջատում․ պատերը վաղուց էին գունաթափվել, դե, իսկ ապրողները․․․ նրանք էլ էին հետևել պատերի օրինակին։ Խոհանոցը մարդաշատ սենյակ էր դառնում ցուրտ, բայց աղոտ լույսով լցված ու սրտխառնոց առաջացնող գիշերների ընթացքում։ Թեև նրանք սնվելուց ու քայքավելուն նպաստելուց զատ ոչնչով զբաղված չէին, այդ կիսախավարի մեջ վերածվում էին իրական․․․ չէ, հրեշների չէ, այլ ինչ-որ արարածի՝ մարդու և անմարդկայինի միջև։ Ու անտանելին այն էր, որ սրանք սիրել գիտեին, հա, սիրում էին իրենց մեռած զգացմունքներով։ Ափսոս, որ այդ քնքշությունը տածում էին իրենց մեծամտության նկատմամբ։ Ինքնասիրահարված լինելուց բացի նրանք ինչ-որ հաջողությամբ հասցնում էին ատել միմյանց, բայց սա չէր ամենաանհեթեթը։

Խոհանոցը՝ որպես ապաստարան, լույսի միակ աղբյուրը՝ որպես լռություն ցրող լավագույն տարբերակ․ սա լոկ նրանց առօրյան չէր, այլ մի ամբողջ ապրելակերպ։ Եթե էլի խորանանք՝ նողկալի արվեստ, որը վաղուց էր մենաշնորհի վերածվել յուրաքանչյուրի համար։ Չէ, սա էլ չի ամենաանհեթեթը։

Նրանց տունը մի մեծ ներքին խոհանոց էր, որը վաղուց ինքնասպան էր եղել, բայց ամբողջ խնդիրն այն էր, որ ոչ մեկը չէր էլ մտածել այն թաղելու մասին․․․ Ինչու՞ թաղել մի բան, որի առկայության անհրաժեշտությունը երբեք էլ չէր եղել։

Սրանց կյանքի գերագույն արժեքն աղմուկն էր, որ մեջ սուզվել էին ու չէին պատրասվում դուրս գալ։ Նրանցից ոչ մեկը պատրաստ չէր մնալ մենակ սեփական ես-ի հետ։

Ու ահա՝ լամպը վերջապես խիզախեց թողնել իր դիրքն ու վերադառնալ սկզբին՝ կոտրվելով ու կոտրելով այդքան կատարյալ թվացող աղմուկը։

Երրորդ ժամն էր լրանում, երրորդ անհնարին լուռ ժամը։ Այդ մարդկանց խումբը կյանքում երկրոդ անգամ ոչինչ չլսեց։ Լամպին փոխարինող չկար, որովհետև տարված եսասիրությամբ՝ լրիվ մոռացել էին իրենց ավելի մեծ թշնամու մասին, որն արդեն ծամում էր առաստաղն ու պատրաստվում պարուրել իրենց անիմաստ գոյությունը։

Աղմուկը լքել էր նրանց արդեն մեկ օր, իսկ նրանք դեռ չէին կարողանում ընդունել այդ փաստը որպես իրականություն։ Չէին կարողանում գիտակցել, որ լռությունը չպիտի լիներ թշնամանքի, իսկ խնդրից փախչելը՝ լավագույն լուծում։

Նրանք գիտեին, որ կգա այս պահը, որ մի օր լույսի բացակայությունը կկոտրի իրենց տարիների հորինած անդորրը։ Նրանք գիտեին, որ չեն կարողանա նայել իրար ու ասել՝ ինչ կար մտքներին։ Որոշել էին, որ ճիշտը փախուստն էր, փախուստը դեպի աղմկոտ մտքեր, որտեղ ոչ մի կպչուն գաղափար չի լինի, որտեղ կարիք չի լինի ինքդ քեզ հասկանալու և ընդունելու։ Ու հազիվ հասցրին դիմել տանջանքից խուսափելու համար այդքան երկար ծրագրած գործողություններին, երբ լռությունը ջարդվեց նրանց ներսում՝ թողնելով մենակություն, դրա ամենասարսափելի տեսակը՝ մենակություն սեփական ես-ի հետ։ Մնացին միայնակ՝ ստիված լինելով մտածել այն ամենի մասին, ինչից այսքան հաջող փախչում էին։ Միայն հիմա նրանք սկսեցին հասկանալ, թե ինչքան էր նողկալի այն ճահիճը, որ դարձրել էին փրկություն։

Բայց լամպը չէր իրենց հույսը, որովհետև հույսը վերջում էր մեռնում՝ անգամ այդ խոհանոցում։ Հույսը կոտրված լամպի անդառանալիությունն էր։ Վերջապես նրանք կարող էին ամեն ինչ սկսել նորից։ Այս պահին սպասել էին մի ամբողջ կյանք՝ չհամարձակվելով ինքնուրույն սպանել արյունարբու այդ աղմուկը։

Arman Mkrtchyan

Անեսթեզիա

Նրա անիծյալ առավոտներից էր, որտեղ մեռնում էր հույսը, արևի լույսի ներքո խեղդվում հավատը, ու այրող թեյի մեջ գոլորշիանում երազանքները։ Նա ժպտում էր ու անկախ ամենից՝ միշտ ուրախ էր այդ ժամանակ։ Նախաճաշի ընթացքում հիասթափություն էր համտեսում, հետո փլվում մահճակալին ու ակնապիշ նայում մանրակրկտորեն կազմված իր տեսիլքներին։ Դրանց ինքն էր հորինել ու պահ բաց չէր թողնում դրանց հետ իր մտքերով կիսվելու համար։ Տեսիլքների համար առավոտները դժոխային էին, բայց այդ սրիկայի հորինած շղթաները հնարավորություն չէին տալիս իրենց բաց թողնել գոնե մի առավոտ։ Դրանք տեսիլքների վերածված հուշերն էին, բայց փոփոխված. առավոտյան դառնում էին սարսափի հասնող նողկալի, իսկ մելամաղձիկ երեկոների ընթացքում դառնում ռոմանտիկայի ածելիներ ու քերթում նրա հոգու նուրբ լարերը։

Իր ամբողջ օրն անցնում էր մահճակալի մեջ մեխված՝ բացառությամբ այն ատելի րոպեների, որոնց ընթացքում ունենում էր իր համար ամենազազրելի նախաճաշերը։ Ու եթե մեկ այլ ոք կմեռներ ձանձրույթի գրկախառնությունների այդպիսի ինտենսիվությունից, ապա նրա համար դա քնքուշ ժեստեր էին իր միակ բարեկամի կողմից։

Ինչո՞ւ էր նա մեռնում ներսից։ Այդ հարցին պատասխանել էր բազմիցս, բայց և ոչ ոք չէր էլ փորձել լսել մի հասարակ պատասխան, որ նա տալիս էր ամեն պահի, ամեն տեղ։ Մարդիկ, նայելով այս խեղճին, միայն հարցեր էին տալիս… հարցեր, որ չէին ենթադրում պատասխաններ։ Իսկ տղայի աչքերը գոռում էին պատասխանը։ Հյուծված հայացքներով նա փորձում էր ինչ-որ բան հասկացնել, բայց մարդիկ իր աչքերում միայն իրենց սեփական ցավերն էին տեսնում։

Ու այդ անտարբեր աղմուկը, իր աչքերի մեջ կիզիչ դեմքերն ու ծեծված հռետորությունները խոցում էին ամեն զգացմունք ու ապրում։ Նրան ընդամենը հասկացում էր պետք, իր վիճակի ընկալում, նվազագույն չափով կարեկցանք. նրա հոգին էր հիվանդ։ Այդ մասին էին աչքերն աղեկտուր լալիս։

Arman Mkrtchyan

Իր աչքերի մեջ խեղդվողը

Ըստ դասական սահմանման` հոգեկանը օբյեկտիվ աշխարհի սուբյեկտիվ արտացոլումն է` հոգեկան տարբեր երևույթների տեսքով։ Բայց երբեմն սուբյեկտիվ արտացոլումը վերածվում է զգացողությունների չդադարող անձրևի` տրտում ու, որպես կանոն, թարմ հողը ցեխի վերածող։

Չէ, չմտածեք, թե ես դեմ եմ հաճախ ռոմանտիկ ու, ավելի հաճախ, սերիալ դիտելու տրամադրություն հաղորդող եղանակներին։ Բնավ։ Պարզապես այդ դեպքում ստիպված ես լինում պարբերաբար անցնել ցեխի միջով` հագնելով քո անդուր սերկարաճիտք կոշիկները կամ, եթե կուզեք  գիտականորեն` հոգեբանական պաշտպանությունները։ Եթե նայենք մեր ներաշխարհի տեսանկյունից, ապա դրանք ամենատաք ոտնամաններն են ամեն տիպի սթրեսի դեպքում։ Բայց ի՞նչ, եթե պաշտպանությունը գործում է անդադար շուրջ 3 տարվա ընթացքում։ Սփոյլեր. Ոչ մի լավ բան։

Նախ ասեմ, որ տաքացնող կոշիկներից քո հոգեկանը կարող է ընտրել դեպրեսիայով հիվանդ կոշկակարի հորինած թավշյա զույգը։ Դրանք էլ, իրենց հերթին, ավելի ճիշտ` հերթով, կոչվում են դեռեալիզացիա և դեպերսոնալիզացիա։ Սրանք քո ներաշխարհը պաշտպանում են` այն հնավորինս արտաքին աղմուկից հեռացնելով` քեզ համար օտար ու անիրական դարձնելով ռեալ աշխարհը։

Սկզբում չհասկանալով տաքության գինը` շունչ ես քաշում անդադար տագնապից։ Աշխարհին չես նայում վարդագույն ակնոցով, ավելի շուտ` վիրտուալ իրականության ակնոցով։ Քեզ թվում է, թե ինչ-որ հայտնի ֆիլմ ես դիտում, բայց ցավոք առանց քո սիրելի դերասանների… Չնայած այստեղի դերասանները քիչ են զիջում Հոլիվուդի աստղերին։

Այսպիսով, որոշ ժամանակ վայելում ես անվճար կինոդիտումդ մինչև այն պահը, երբ գիտակցում ես, թե ինչ ժանրի է իրականում այդ ֆիլմը. հա, փաստորեն այն սարսափ ժանրի է ու մի պարզ պատճառով. դիտելով մեկ անգամ, ստիպված ես վերանայել այն նորից ու նորից։ Կարճ ասած` դու կորցնում ես իրականության զգացումդ ու վերածվում ես պասիվ դիտորդի` մեխանիկորեն կատարելով ֆիլմի գլխավոր հերոսի գործողությունները։

Ինչպես բազմաթիվ այլ խնդիրների դեպքում, ամենաերկարը տևում է գիտակցման փուլը։ Սա բացառություն չի, քանի որ գիտակցելը, որ դու ապրում ես մեխանիկորեն, չես էլ ապրում, այլ ուղղակի դիտում ես, հնարավոր չէ։ Սկսում ես ինքնուրույն գտնել լուծումներ։ Հետո դիմում ես ընկերներիդ օգնությանը։ Հետո ծնողներիդ, հարազատներիդ, ծանոթներիդ… Շղթան անվերջ է ու ապարդյուն, որովհետև ինքդ ես դժվարությամբ հասկանում քո զգացողությունները, ուր մնաց այլոք։

Բայց հրդեհներին բնորոշ է մարելը։ Ինչո՞վ է ներսդ տարբերվում հրդեհից (հարցը հռետորական է). դու էլ ես հանգում։ Դանդաղ ընդունում ես քո անելանելի վիճակը ու ապարդյուն փնտրտուքները։ Վրա է հասնում հաջորդ փուլը` խաղաղություն, երբ քո ու խնդրի միջև զինադադարի պայմանագիր է կնքվում։

Սակայն, ինչպես բոլոր այդպիսի պայմանագրերը, սա նույնպես կնքվել էր իրեն խախտելու համար։ Ու այդ երեկո ևս դու չդիմացար ու նայեցիր նրան, նայեցիր մեռնող հույսի վերջին թրթիռներով։

(Տեսարանն ամբողջացնելու համար, լավ ֆիլմերի պես, տեսախցիկը դանդաղ հեռանում է աչքերից, ու բացվում է մարմնի ամբողջ ուրվագիծը` հայելու մեջ):

Բայց դու այլևս քո արտացոլանքը տեսնողը չէիր. դու հայելու միջի աչքերում խեղդվողն էիր։

Arman Mkrtchyan

Դատարկ լռությունը

Սովորականի պես արթնանում ես։ Խմում ես մի դույլի չափ ջուր, որպեսզի գոնե մի քիչ փարատես աչքերիդ չորությունը։ Առանց նախաճաշելու` դուրս ես սողում տնից, գլխարկ էլ չես վերցնում. միևնույնն է եղանակը տաքանալու էր, նախորդ օրը ճշտել էիր։ Օդերով ես, ու թեև կանգառը մոտ է, իսկ ավտոբուսի գալուն մի քանի րոպե կա, միևնույնն է, միջինից արագ ես շարժվում։ Երևի ցրտից է։ Հա, այն կայքի կանխատեսումները, որոնք կարդացել էիր, հօդս ցնդեցին, երբ ականջներդ մետաղի սառնություն ձեռք բերեցին։ Անցնում ես դիմացի մայթ` դժվարությամբ համաձայնեցնելով քայլերդ մոտեցող մեքենաների հետ։ Դրանց վարորդները, երևի, Ֆորտ Բոյարդի «տակ են մնացել». հույսները կորցրած փորձում են բացատրել, թե որտեղ է ճանապարհն անցնելու «բանալին»։ Բայց կողքից երևում են միայն մեքենայի դիմացի լույսերի անկապ միացումներ ու անջատումներ։ Գտնելով բանալին, ոգևորված` (ընդհանրապես) այն փոխանցում ես մյուս մասնակցին։ Հաջորդ փուլն ավելի բարդ է. այդ դեպրեսիվ եղանակի ընկերակցությամբ` սպասել քո երթուղայինին։ Որպես կանոն, սպասում ես 5-10 րոպե, ոչ ավելի։ Բայց այսօր… կես ժամ։ Այսինքն շուրջ 30 րոպե դու ստիպված ես խոսել ինքդ քեզ հետ ինչ-որ «ծեծված» թեմաների մասին: Սակայն այս անգամ դու սառած ես, ու ոչ թե, ավելի ճիշտ` ոչ միայն, արտաքինից, այլ նաև ներսից։ Ճանաչելով քեզ` կարող ես ասել, որ շատ սովորական է, երբ ամբողջ օրը ուրախ ես լինում ու մի որևէ պահի վերածվում այտի վրա սառած արցունքի. դառը ու սառը։ Բայց այս անգամ զգացողությունն այլ է. ներսումդ ինչ-որ բան պակասել է։ Ունենալով, միլիոն անգամ նշեցի, թե ինչքան ժամանակ, սկսում ես հետազոտել բոլոր մտքերդ` դրանք ենթարկվելով վայրկյանական զննման։ Քիչ անց հասկանում ես, որ ամեն ինչ կարծես տեղում է. մտքերդ սովորականից ավելի նորմալ են թվում, իսկ տխրության ավազանին դեռ լցվելու տեղ կա։ Դու զգում ես խորը անորոշություն. ներսդ նորից դատարկվո՞ւմ է։

Այդ մտորումներով տարված՝ չես էլ նկատում, որ գրեթե բոլոր սպասողները գնացել են՝ մտածելով, որ ավտոբուս չի լինելու։ Դա, անկախ ամենից, նույնպես նորմալ է, քանի որ վերջին շրջանում երթուղայինի վարորդները հաճախ են գործադուլ անում։ Լավ, ինչևէ։ Քեզ ապուշ զգալով (դե, որովհետև հերիք չի էդքան սպասեցիր ու մեքենան չեկավ` ծակող մտքերն էլ 100% զեղչով «կապեցին» վզիցդ)՝ հետ ես դառնում ճանապարհի մյուս կողմ, բայց առանց որևէ հաղորդման մասնակցելու. անգամ այն վարողներն էին սառել ու հեռացել։ Նստում ես այլ տրանսպորտ, իջնում շրջանի ցածրին մասերից մեկը ու շարունակում ճամփադ` հաջորդ գազելի մեջ խցկվելով։

Սովորականից ավելի սովորական օր ես ունենում ու նույն մտքերով նստում երթուղային։ Սակայն այս անգամ միայնակ չես. փոփ ժանրի արտիստները մերթ շշնջում են, մերթ, անսարք ռադիոյի պես, աղմկում ականջներիդ մեջ։ Դա օգնում է. դու ցրվում ես` վերջապես մոռանալով առավոտվա ծակող մտքերը։ Այդ ընթացքում ձանձրույթից կողքերդ ես նայում, աչքերով շոշափում բոլոր լույսերը և ստվերները, նկատում ամեն մանրուք, բայց այլևս ոչինչ չես զգում` դետալների դերը մեծ համակարգում հասկանալուց հետո։ Ոչ մի զգացմունք։ Աչքերդ լռում են։ Բայց այդ լռությունը ճնշում է, ընկճում… վերջնականապես դատարակում ներսդ։ Մտքերդ չեն կորել, չէ, բայց սառած են. առավոտվա օդից էլ սառն են։

Մեքենան կանգնեց արդեն. տեղում էիք։ Նորից անշարժ նայում ես դուրս. եղանակը քիչ է փոխվել, ներսինդ` նույնպես։

-Չե՞ս իջնում։

Ձայնը հեռվից էր գալիս։ Երևի վարորդն էր։ Դրամը նրան ես փոխանցում ու իջնում։ Փողոցում շատ մարդիկ կային, բայց փողոցը դատարկ էր։

Արդեն տանն ես։ Չես հիշում` ոնց հասար. կարևոր չի։ Սենյակումդ ես։ Դուռը փակ է, պատուհանները` նույնպես։ Բայց սենյակում քամի կա, անտանելի սուր քամի։ Ներսիդ լռությունը քեզ պատռելով դուրս է հոսում, ինչից սենյակն էլ է լռում։ Ու դու վերջապես դատարկվում ես լռության մեջ` լռելով դատարկությունից։

Arman Mkrtchyan

Ներդաշնակության պահը

Դուրս ես գալիս փողոց։ Ներսդ դատարկվում է։ Դա հավանաբար քո վերջին պայքարն էր։ Այլևս չես կարողանում դիմադրել։

Հոգնածությունը վերստին իշխանություն է վերցնում գիտակցությանդ վրա, ու դու տրվում ես քամուն` մի քանի անգամ գրկախառնվելու պայմանով։ Սուրում ես ամայի փողոցով ի վեր։ Արևի ջերմացնող ստվերի տակ շոշափում ես ամեն քար, լսում խոտերի շշնջոցը, ներքաշում ամբողջ զով օդը, բոլոր գույներն ու լույսերը։ Պառկում ես գետնին ու ըմբոշխնում հողի փափկությունը։

Գինովցած բնության աննկարագրելի կատարելությունից`փակում ես աչքերդ ու փորձում անմահացնել բոլոր ձայները, գույներն ու բույրերը։

Արթնանում ես լռության աղմուկից։ Գետինը, որի վրա պառկել էիր, ամբողջությամբ ճեղքված է։ Արևը այլևս չի տաքացնում, այլ ընդհակառակը`սառեցնում է`անխնա օգտագործելով իր կիզիչ ճառագայթները։ Զգացումների բազմազանությունը փշաքաղեցնում է բոլոր բջիջներդ։

Արագ վեր ես կենում ու քայլում, բայց ոտքերդ ցավելու աստիճան թմրած են։ Կտրուկ ու խուլ հարվածով ընկնում ես գետնին, ինչից այն փշրվում է և սկսում արնահոսել ու ցավից գոռալով`ծամել ոտքերդ, քաշել քեզ ցած`դեպի անծայր անդունդը։ Մինչ խելքի ես գալիս, իր արմատները տարածում է մարմնիդ վրա։ Իսկ արևը սկսում է հալեցնել իր իսկ սառեցրած մարմինը։ Նրա ջերմությունը երակներովդ ներխուժում է արյանդ մեջ, որտեղից հասնում հոգնածությամբ ներծծված գիտակցությանդ ու անկուշտ լակում մտքերդ`ջնջելով ողջ էությունդ։ Դու  պարզվում ես, ձուլվում միջավայրի հետ։ Բայց էլ չես դիմադրում։ Հնազանդվում ես ու հանգիստ ձախողվում հողի տակ` թանձր ջրով լցված անդունդի մեջ։ Սուզվելով դուրս ես գալիս հոգնածության տիրապետությունից ու բնության հետ մտնում ներդաշնակության մեջ։

Arman Mkrtchyan

Թևեր տվեցին, հետո՝ կտրեցին

-Վերջապե՜ս, Իվան բեմ իջավ։

Իրականում բավականին երկար՝ 40 րոպե ուշացումով սկսվեց համերգը, և, եթե դրան չհաջորդեր հետագա սփոփիչ ելույթը, ապա այդ օրվա մասին հիշողությունները մոռացության անդունդից հետ բերել չէր ստացվի։ Երեկույթը նվիրված էր ԵՊՀ 100-ամյակին, երգում էր Իվետա Մուկուչյանը, և ամեն ինչ կատարյալ էր, բացի հետևում կանգնած երեք աղջկա տրամադրությունից ու մեր շուտ տուն գնալուց։ Բայց կարևորը տեղի ունեցավ միջոցառման ընթացքում, երբ մի պահ անծանոթ համարից զանգահարողն ասաց, որ վաղը պետք է մոտենամ Պոլիտեխնիկ՝ ինչ-որ ծրագրի մասնակցելու։ Ցավոք, աղմուկը մեծ էր, ինչի պատճառով, երկրորդ անգամ նույն բանը կրկնելուց հետո, այդպես էլ չլսեցի՝ որ ծրագրի մասին էր խոսում «ANEL»-ի աշխատակիցը։ Այսուամենայնիվ, ևս մեկ անգամ տեղն ու ժամը ճշտեցի ու ասացի` կներկայանամ։
Հաջորդ օրը ամեն երրորդին ծրագրի մասին հարցուփորձ անելուց և կուրսղեկիցս թույլտվություն ստանալուց հետո, մետրոյով հասա համալսարանին կից ինովացիոն կենտրոն, որտեղ էլ հենց գործում է «ANEL»-ը։ Պատուհանից նկատեցի «Ստեղծարար մտքին» մասնակցածներից մեկին ու գլխի ընկա՝ ծրագիրը նախորդի շարունակությունն էր, կամ գոնե որոշակի կապ ուներ։
Շուտով միասին բարձրացանք վերև, լսեցինք ինձ զանգահարողին, ում, փաստորեն, դեմքով ճանաչում էի, և ոգևորված նոր հեռանկարներով, դուրս եկա լսարանից՝ բազում գաղափարներ մտքումս քննարկելով։ Պարզվում էր՝ նախորդի շարունակությունն էր, մրցույթ, որը հաղթելու դեպքում ստանալու էինք 25․000 ֆունտ և Լոնդոնում յոթօրյա շրջագայության հնարավորություն։ Սակայն մասնակցելու պայմանները բավականին բարդ էին, առնվազն նրանով, որ անգլերենն էր աշխատանքային լեզուն, իսկ իմ անգլերենի իմացությունը, մեղմ ասած, այնքան էլ բարձր չէ։ Այս իսկ պատճառով, մեխանիկորեն դիմեցի Ինստագրամի օգնությանը ու գրեցի ծանոթներիցս մեկին, որը շուտով համաձայնեց աշխատել ինձ հետ։ Այդ պահին գետնից 7 մղոն բարձր էի ինձ զգում։ Որոշեցինք, թե որ գաղափարի վրա արժի աշխատել, ու սկսեցինք զարգացնել այն։ Ամբողջ 2 օր ու 3 գիշեր մտածում էի այդ մասին, պատկերացնում՝ ինչպիսին կլիներ գաղափարը իրականության մեջ:
Բայց արի ու տես ՝Բրիտանական խորհուրդը այլ ծրագրեր ուներ։
Երկուշաբթի ևս մեկը միացավ մեր թիմին, ու մյուսի բացակայության պատճառով իր հետ գնացի «ANEL»։ Հասանք, փոքր-ինչ սպասեցինք, ևս մի քանիսի հետ մտանք լսարան, մի երկու թուղթ լրացրինք, նստեցինք ու․․․ Երևի էնտուզիազմը սենյակում չափից շատ էր. մեզ ասացին՝ խորհուրդը փոխել է որոշումը, ու անչափահասները չեն կարող մասնակցել մրցույթին։
Ուղղակի խոսքեր չունեի այդ պահին․ թևեր տվեցին, հետո՝ կտրեցին։

Arman Mkrtchyan

Լարեր

Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

…Ու այնքան ես հոգնում քաղաքի եռուզեռից, որ մի կերպ հասնելով տուն, բայց արդեն՝ ծննդավայրիդ, վերջնականապես գամվում ես պատուհանագոգին ու հետևում բնության լուռ խաղին: Նայում ես, թե ինչպես է ծաղկում խնձորենին և մայր մտնում արևը: Հա, ի հեճուկս քեզ, արդեն մութն ընկնում է:

Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

Չես հասցնում աչքերդ փակել՝ արդեն առավոտ է: Քնից կշտացած ես արթնանում: Իրականում ներդաշնակ վայրերում առավոտները նույնպես ներդաշնակ են լինում: Իհարկե, առանց «Լիպտոն» թեյի, բայց դրա տեղը լրացնում ես ավելի օգտակար ուրցով թեյով:

Մի քանի ժամից ներսումդ ակամա նոր ցանկություններ են ի հայտ գալիս՝ կապված հողը մշակելու կամ միջատներ ուսումնասիրելու հետ, ինչը մանկուց շատ ես սիրում: Իհարկե, չես հակադարձում կամքիդ և գնում ես այգի: Սկսում ես բեղմնավոր աշխատանքից, բայց կեսից շեղվում ես և սկսում փնտրել այն խոշոր մրջյունի բույնը, որին քիչ առաջ էիր նկատել՝ բահը տասներորդ անգամ հողին խփելիս:

Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

Շուտով գտնում ես և՛ մրջնաբույնը, և՛ նրա ընկերներին: Բայց նրանց շարժուձևի միօրինակությունից հոգնած՝ ազատում ես քո բանտ-անոթից:

Տունդարձի ճանապարհին հայացքդ ընկնում է դիմացի շենքի բակում խաղացող երեխաներին: Ու մի պահ ընկնում ես մանկությանդ հիշողությունների բավիղի մեջ: Ելքը փնտրելու վրա կարճ ժամանակ ծախսելուց և վերջապես լաբիրինթոսից դուրս գալուց հետո՝ առաջ ես շարժվում:

Այսքանից հետո գալիս ես տուն և պառկում՝ կրկին ընկնելով համացանցի ծուղակը:

Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

Մյուս օրը բացելով աչքերդ՝ հասկանում ես, որ կրկին քաղաքում ես և չորս լրիվ ու մեկ կիսատ օր պետք է նորից երանի տալով հիշես երեկվա բնության հետ քո մերձեցումը: Մտածելիս հասկանում ես՝ ինչպես բնության, այնպես էլ քո հոգին կազմված է խրթին կերպով իրար միացված լարերից, որոնցից յուրաքանչյուրը պատասխանատու է մի զգացմունքի կամ զգացումի համար: Ու դրանք միշտ դողում են, որովհետև դու միշտ զգում ես: Բայց նաև, ամեն պահի դրանից յուրաքանչյուրը կարող է կտրվել, երբեմն՝ անցավ, երբեմն՝ իր հետևից արյուն բերելով: Եվ քեզ մոտ հիմա երկրորդ տարբերակն էր:

Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

Ու ամենակարևորը, հասկանում ես, որ էդպիսով բնությունն է խաղում քո հոգու լարերի հետ, ոչ թե հակառակը:

arman mkrtchyn

Դեպի ձանձրույթի ցերեկույթը

Ամեն օր ատամներդ խոզանակում ես, նախաճաշում, լվացվում, արթնանում… է՜, հակառակը։ Հետո կանգառ գնում` մասնակցելու Ավարայրի ճակատամարտին։ Տանելով միայն բարոյական հաղթանակ` քեզ համար կանգնած (ավելի ճիշտ, կռացած) հասնում ես քոլեջ։

Ձանձրույթի ցերեկույթի ընթացքում ակտիվ ես լինում մի քանի դասերի ժամանակ։ Ծիծաղում ես բոլոր կատակների վրա` անկախ նրանից` դրանք ծիծաղելի են, թե ոչ։

Մի քանի բան սովորում ես, մի քանիսը` մոռանում։ Նոր նպատակներ ես սահմանում, երազանքներ ձեռք բերում։ Վիճում ընկերներիցդ մեկի հետ, ոչ միշտ հիմնավոր պատճառով, երբեմն օրդ մի քիչ հետաքրքիր դարձնելու համար։ Բայց իհարկե ցերեկույթի ավարտին հաշտվում ես նրա հետ` նեգատիվը քեզնից դուրս մղելու համար։

Ձանձրույթի ցերեկույթն անելուց հետո վերադառնում ես հավանաբար նույն կերպ, բայց առանց մարտնչելու։

Մտնում ես տուն ժամը 17:30-18:00 -ին, ճաշում ես,1 ժամ հանգստանում և սկսում դաս անել։1-2 ժամի մեջ տեղավորվելով` գնում ես պառկելու։ Թերթում ես ֆեյսբուքի էջդ, մի քիչ էլ Ինստագրամ, ու բարի գիշեր։ Մտածում ես ամեն ինչի մասին ու արթնանում ես 7:25, կրկին։ Լվացվում ես, նախաճաշում, ատամներդ խոզանակում և այլն։ Հասնում կանգառ ու սկսում ես գրել այս հոդվածը։ Գրելու ընթացքում նախորդ հոդվածի ցիկլը ամեն կերպ փորձում է մի նյութից մազապուրծ փախած հայտնվել էստեղ։ Բայց դու ամեն կերպ խանգարում ես դրան։

Գրում ես 20 համարի գազելի մեջ` առանց կաշկանդվելու, որ կողքիդ տղան կամ հետևիդ կինը կարող է կարդալ այն։ Գրելու ընթացքում նաև հասկանում ես, թե որքան ես սիրում գրել, ու սկսում ես էլի գրել, գրելով «գրել» բայը ևս տասը անգամ։

Ու մի պահ, թեև չես ուզում անիմաստ երկարցնել հոդվածը, բայց որոշում ես բոլորին իրազեկել, որ կրկին գազանանոցի մոտ մեքենա է շրջվել, ինչի պատճառով ուշանալու ես լեզվի դասից։

arman mkrtchyan

Կրկնվող ցիկլը

Երբ մասնագիտական կողմնորոշումդ դառնում է համանուն հիվանդություն, իսկ մասնագիտությունների մասին պատմող հոլովակներ նայելը կամ նյութեր կարդալը՝ ռեֆլեքս, ապա դու իմ պես հաջողությամբ ընկել ես անվերջ նեղացող պարույրի մեջ: Պարույրը նեղանում է քո՝ մասնագիտություն ընտրելու ժամանակի փոքրանալուն զուգընթաց: Եվ ինչպես ասում են՝ чем дальше, тем больше։ Քանի որ ինֆորմից սկսել ես գլուխ հանել, մտովի ստեղծում ես ալգորիթմ՝ իր ցիկլով, որում ամեն օր X-ին (X- ը դու ես ապագայում) տալով որևէ արժեք՝ մասնագիտություն, հաջորդ օրը նրան կրկին տալիս ես 0, քանի որ նրանցից հիասթափվել ես, կամ ավելի վատ՝ բացասական արժեք: Մյուս օրը X-ին կրկին տալիս ես որևէ նախնական մասնագիտություն, կարդում դրա մասին այնքան, որ հիասթափվում ես, կամ ընդհակառակը, տարվում դրանով, սուզվում ապագայի մասին երազանքներիդ մեջ: Բայց առավելագույնը մեկ շաբաթ հետո, ավելի ու ավելի շատ կարդալով կամ լսելով այդ մասնագիտության մասին՝ սկսում ես ակամա գտնել դրա թերությունները, որոնց թեկուզ չնչին լինելու դեպքում՝ դարձնում ես նոր պարույրի ստեղծման պատճառներ: Բայց այս դեպքում պարույրը լինում է փոքր ու արագ նեղացող:

Մյուս օրը ցիկլը կրկնվում է:

Որոշ ժամանակ անց, երբ վերջնականապես նյարդահան ես լինում այդ ցիկլից, սկսում ես շարժվել վերջերս մեզ մոտ բավականին հայտնի հեղինակի՝ Մարկ Մենսոնի գրքի վերնագրին համապատասխան։

Բայց ցիկլը վերցնում է գերակայությունը գիտակցությանդ վրա ու նեղացնում այն բոլոր պարույրները:

Ու էսպես օրեցօր փորձում ես ամեն խնդիր վերագրել անցումային շրջանիդ ու դեռահասությանդ:

Իսկ ցիկլը քիչ-քիչ տեսլականից դառնում է քո նյութական գերակա բաղադրիչը: