Միլենա Խաչիկյանի բոլոր հրապարակումները

«Կյանքը հենց հավերժական շարժիչ է». Գևորգ Արշակյան

Շատերի համար «երեք տեղ սովորող այն տղան», մտերիմների խոսքով՝ ֆանտաստիկ, ընկերասեր, կնամեծարԱյս շարքը կարող է երկար շարունակվել, մինչդեռ ինքը՝ Գևորգը, հստակ գիտի՝ ինչպես բնութագրել իրեն. «ծույլ, բայց նպատակասլաց, ու վերջում՝ անպայման փիլիսոփա»: Այս ամենից հետո գուցեև զարմանալի չհնչի այն, որ նա սովորում է ԵՊՀ փիլիսոփայության, ինչպես նաև իրավագիտության ֆակուլտետներում (4-րդ կուրս): Այս տարի կավարտի նաև Վազգեն Սարգսյանի անվան ռազմական համալսարանը: Թե ինչու և ինչպես, կպատմի հենց ինքը` քսանմեկամյա Գևորգ Արշակյանը:

-Գևո՛րգ, մի առիթով ասել ես, որ երբ դեռահաս էիր, ցանկանում էիր ճանաչել ինքդ քեզ, ու դրա համար էլ ընտրեցիր ամենաբարդ, բայց ամենահետաքրքիր ճանապարհը՝ դառնալ փիլիսոփա: 16-17 տարեկան պատանին ինչպե՞ս էր պատկերացնում, որ ինքն ուզում է իրեն ճանաչել, այն էլ փիլիսոփայության միջոցով:

-Փիլիսոփա դառնալ ես ուզել եմ 6-րդ դասարանից: Ինձ դուր էր գալիս ամեն ինչ, ես ուզում էի հասկանալ ընդհանուր օրինաչափություններ, որոնցով կկարողանայի ճանաչել աշխարհը, ուզում էի ունենալ համակարգային մտածողություն, նույնիսկ դուրս գալ այդ համակարգից: Փիլիսոփայությունը տալիս է սրա հնարավորությունը: Որոշակի ազդեցություն է ունեցել նաև պապիկս, ով դասավանդում է ԵՊՀ իրավագիտության ֆակուլտետում քաղաքական եւ իրավական ուսմունքների պատմություն առարկան, որի շրջանակում, իհարկե, «առնչվում է» փիլիսոփաների հետ: Ես տանը հաճախ եմ լսել մտածողների անունները. Արիստոտել, Պլատոն, Կանտ, Մոնտեսքյո, վերջիվերջո Հեգել… Այս ամենը չէր կարող ինչ-որ տեղ չարտահայտվել:

-Փիլիսոփայությանը՝ որպես մասնագիտության, հաճախ թերահավատորեն են վերաբերվում: Չխանգարե՞ց քեզ այս կարծրատիպային մտածողությունը:

-Ոչ, նույնիսկ օգնեց: Փիլիսոփայությունը ավելին է, քան մասնագիտությունը, ավելին, քան գիտությունը: Հիշենք Դավիթ Անհաղթին, ով ասում էր՝ փիլիսոփայությունը հնարավոր չէ մի ձևով սահմանել, այն ունի ոչ ավել, ոչ պակաս վեց սահմանում: Փոքր տարիքում բարեկամներիցս շատերը ասում էին՝ կմեծանաս, ճիշտ ճանապարհին կգաս, բայց ես հստակ գիտեի, որ փիլիսոփայությունն եմ ընտրելու: Ընտանիքում էլ ոչ մի ճնշում չէին գործադրում, ասում էին՝ որն ուզում ես, դա էլ պիտի ընտրես:

-Ինչո՞վ է կյանքում օգնում կամ խանգարում փիլիսոփայությունը:

-Խանգարում է միայն շփման մեջ այն մարդկանց հետ, ովքեր կարծում են, թե փիլիսոփաները կյանքից կտրված մարդիկ են, մինչդեռ իրականում կյանքը վայելողներն են: Եթե կարդանք փիլիսոփաների կենսագրությունները, կհամոզվենք սրանում: Իսկ կյանքում այն միշտ օգնում է, այն հենց օգնելու համար էլ ստեղծված է: Ասում են՝ ջուր տուր՝ կյանք պարգևիր, չէ՞, ես կասեմ՝ փիլիսոփայություն տուր՝ կյանք պարգևիր, մտածողություն, աշխարհ պարգևիր:

-Հեռակա կարգով միաժամանակ իրավաբանության ֆակուլտետ ընդունվելդ պայմանավորվա՞ծ էր ընտանիքում իրավաբանների առկայությամբ, թե՞ ամեն դեպքում, դա ևս սիրելի էր:

-Դե, այդ ազդեցությունը չեմ բացառում, բնականաբար կար, բայց նաև սիրելի էր: Ու վերջապես, գոյություն ունի իրավունքի փիլիսոփայություն, որը ևս շատ հետաքրքիր է, ու ես ուզում եմ իմ կյանքի ինչ-որ շրջան նվիրել դրա ճանաչողությանը:

-Մի անգամ նշել ես, որ ռազմական ոլորտ մուտքդ պատահական էր: Արդյո՞ք նման որոշումը կարող էր լինել պատահական, թե՞ այն ինչ-որ պահի մտապահված երազանք էր:

- ՊՆ-ի այդ տարվա ծրագրով տարկետման իրավունքից օգտվող ուսանողը հնարավորություն ունեցավ համալսարանական կրթությանը զուգահեռ ստանալ նաև ռազմական կրթություն: Պատահական էր այնքանով, որ այդ ծրագրի մեկնարկը համընկավ իմ ընդունելությանը: Ռազմական կրթություն ստանալը երազանք չի եղել, բայց հետաքրքրություն այդ ոլորտի նկատմամբ, այո, եղել է: Փոքր տարիքում ուզում էի աշխատել ուժային որևէ կառույցում՝ լիներ դա ոստիկանություն, ազգային անվտանգություն, թե մեկ ուրիշը: Սրանք կառույցներ են, որոնք միտված են մեզ պաշտպանելուն, ու ես ուզում էի դրանց միջոցով իմ ծառայությունը ևս մատուցել հայրենիքին: Երբ մի քանի ամսից գնամ ծառայության, արդեն որպես սպա, հպարտությամբ եմ կրելու այդ համազգեստը ու ասելու՝ ես հայոց բանակի սպա եմ: Շատերն ասում են՝ գնալու ես, հիասթափվես, բայց ես գնում եմ, որպեսզի իմ մասով ինչ-որ բան դեպի լավը փոխեմ բանակում: Ես գնում եմ՝ անցկացնելու իմ կյանքի ամենակարևոր տարիները: Ու պատահական չէ, որ ծառայության մեկնելուս տարին համընկնում է Հայաստանի առաջին հանրապետության հարյուրամյակին եւ Երեւանի հիմնադրման երկու հազար ութ հարյուրամյակին: Ծառայության ընթացքում նշելու եմ նաև համալսարանի հիմնադրման հարյուրամյակը:

-Դժվար չէ՞ միաժամանակ լինել մի քանի տեղ և յուրաքանչյուրում էլ ձգտել լինել լավագույնը:

- Մեկը մյուսին չի խանգարում, չգիտեմ: Դա բոլորն էլ կարող են, պարզապես պիտի ձգտեն: Օրը ունի 24 ժամ, չէ՞, որի մեծ մասը մենք ծախսում ենք անտեղի. դաս, տուն, համացանց, հեռուստացույց, հաջորդ օրը՝ նույնը: Իսկ եթե այդ համացանցն ու հեռուստացույցը կրճատենք, կխնայենք մեծ ժամանակ, ինչը կարող ենք նվիրել այլ մասնագիտություն սովորելուն: Այսինքն՝ ցանկության դեպքում ժամանակ միշտ կա: Նույնիսկ հիմա ես էլի մտածում եմ, որ ժամանակս ինչ-որ տեղ անիմաստ եմ ծախսում: Չեմ ասում՝ ամբողջ օրը պետք է նստել, գիրք «կրծել»: Պետք է ամեն ինչից էլ օգտվել. և կինո գնալ, և ընկերների հետ ժամանակ անցկացնել, և հանգստանալ:

-Իսկ ինչ-որ մի պահի ամեն ինչ թողնելու ցանկություն չի՞ առաջանում:

-Նման պահերին հիշում եմ, որ ես եմ ընտրել այս ճանապարհը, որ ինձ ոչ ոք չի ստիպել: Ես գիտակցել եմ՝ ինչի եմ գնում, ինչից եմ հրաժարվում, ինչ կարող է լինել: Գիտակցել եմ, որ շատ քննություններ կունենամ, որ ինչ-որ բաներից ինձ կզրկեմ, որ ընկերներիս շատ հաճախ չեմ հանդիպի, փոխարենը տարիներ հետո կունենամ խնայած ժամանակ, ավելի շատ գիտելիք, ավելի լայն մտածողություն: Ես հիմա գնում եմ այս նպատակիս հետևից: Որոշ բաներ ստացվում են, որոշները՝ չէ, բայց դրանք էլ փորձում եմ ուղղել: Չէ՞ որ ապրելով մեզնից յուրաքանչյուրը կուտակում է փորձ ոչ միայն իր, այլև իր ժամանակակիցների ու հետագա սերունդների համար:

-Ու այս ամենի հետ մեկտեղ ասում ես, թե ծույլ ես, միայն թե ոչ երազանքի հանդեպ: Ուրեմն՝ ինչի՞ հանդեպ:

-Ծուլությունը հաճախ ինձ օգնում է, որ ինչ-որ բան անելիս ես հեշտ ուղի գտնեմ, թե չէ՝ ալարելու եմ երկարով գնալ: Այսինքն՝ ծույլ եմ առօրյայում, ինչ-որ մանր խնդիրների դեպքում: Իսկ երազանքի հանդեպ ծույլ չեմ այնքանով, որ անընդհատ ստեղծում եմ պայմաններ, որոնք ինձ կպարտադրեն շարժվել, կստիպեն երազանքս դարձնել նպատակ ու գնալ դրա հետևից: Համալսարան ընդունվելն էլ է այդ պայմաններից. քննությունը ինձ ստիպում է, որ ինչ-որ բան անեմ, այլ հարց է, որ ես այն մեծ հաճույքով եմ անում:

-Քո խոսքով՝ ուսանող լինելը մեծագույն նվաճում է: Իսկ ի՞նչ ասել է լինել ուսանող:

-Լինել ուսանող նշանակում է լինել ցանկացած իրավիճակից ելք գտնող: Ասում են՝ երբ չի լինում ելք ու ճար, խենթերն են գտնում հնար: Այսինքն՝ նշանակում է լինել խենթ: Նշանակում է ունենալ քաջություն ու լինել երիտասարդ. ութսուն տարեկանում էլ կարող ես լինել ուսանող ու երիտասարդանալ: Եվ վերջապես, ուսանող լինել նշանակում է լինել այնպիսի հասարակության անդամ, որը հասել է այն բարձր մակարդակին, որ ստեղծել է համալսարան:

-Գիտեմ, որ մասնակցել ես նաեւ «Ամենախելացի» ծրագրին: Սա սեփական ուժերդ ստուգելու ևս մի փո՞րձ էր:

-Եվ փորձ էր, եւ ժամանց: Դա հեռուստատեսային իմ առաջին խաղն էր: Օրը՝ ապրիլի չորսը, համընկավ Ապրիլյան պատերազմին… Հենց առաջին փուլից դուրս մնացի մեկ միավորի պատճառով, ընդ որում, ես ունեի հինգ հնարավորություն այդ մեկ միավորը ձեռք բերելու, ու ոչ մեկը չստացվեց: Բայց դրանում վատ բան չեմ տեսնում. շոու էր, հետաքրքիր էր: Կարևորը՝ ձեռք բերեցի շատ ընկերներ, որոնցից միշտ կարելի է ինչ-որ բան սովորել, ու որոնց հետ հիմա էլ կապը պահում ենք:

-Ուսումնական դաշտից դուրս ի՞նչ նախասիրություններ ունես:

-Վերջերս ազատ ժամանակս տրամադրում եմ աշխարհում ամենահայտնի խաղալիքի՝ Ռուբիկի խորանարդին: Իսկ առհասարակ, սիրում եմ նվագել. ավարտել եմ Սայաթ Նովայի անվան երաժշտական դպրոցի դաշնամուրային բաժինը: Այլ հաճույք է, երբ երաժշտությունը քեզնից է դուրս գալիս: Ինչքան էլ հեղինակն ուրիշն է, այդ պահին դու ես այն ստեղծում: Դե, նաև կարդում եմ, ֆիլմեր դիտում, հեծանիվ քշում:

-Մի քանի ամսից  մեկնելու ես ծառայության, բայց ակտիվությունդ քաղաքացիական կյանքում, վստահ եմ, փորձելու ես պահել: Ի՞նչ ծրագրեր կան:

-Հեռակա ուսուցմամբ կշարունակեմ ուսումս իրավագիտության ֆակուլտետի մագիստրատուրայում, իսկ ծառայությունից հետո կսովորեմ նաև փիլիսոփայության մագիստրատուրայում, ու հավանաբար միասին էլ կավարտեմ: Կուզեմ, որ բանակում կարողանամ իմ զինվորների կյանքը հետաքրքիր դարձնել, նրանց հետ միասին հավեսով ծառայել ու լինել ընտանիք: Իհարկե, կլինեն խնդիրներ, բայց էլ ի՞նչ ընտանիք, որ չլուծի դրանք: Իսկ երբ վերադառնամ, կշարունակեմ ծառայել արդեն գիտության մեջ, հասարակական տարբեր ոլորտներում:

-Ի՞նչն է մոտիվացնում քեզ ամեն հաջորդ օրվա համար:

-Հենց հաջորդ օրը, որտեղ ես ունեմ 86400 վայրկյան՝ առավելագույնս լավ սպառելու: Մոտիվացնում է այն միտքը, որ կյանքը ֆանտաստիկ է: Ասում են հավերժական շարժիչներ չկան, բայց կյանքը հենց հավերժական շարժիչ է:

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Աննկատ, բայց ոչ մոռացված. Մաշտոց 45-ի գրախանութը

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Մաշտոցի 45-ն է, կարմիր, մեծ տառերով գրված է՝ գրքեր: Սա Երեւանի ամենահին գրախանութներից է, ուր եկել եմ՝ զրուցելու գրավաճառ Կարեն Գասպարյանի հետ:

Ներս եմ մտնում՝ թաքուն մտավախությամբ. հանկարծ չխանգարեմ խանութի աշխատանքին: Բայց վաճառողից բացի ուրիշ ոչ ոք չկա ներսում: Վերջինս էլ, նստած էլեկտրական վառարանի կողքին, գիրք է կարդում: Գրքերի այդ բազմության մեջ՝ սառը ու ոչ շատ լուսավոր սրահում, նա էլ կարծես ինչ-որ գրքի հերոս լիներ:

-Ի՞նչ գիրք է,- հարցնում եմ:

-Կարտեր Բրաունի «Ностальгическое убийство» դետեկտիվն է: Աշխատանքի ընթացքում միշտ էլ կարդում եմ, բայց ոչ շատ լուրջ գործեր: Էստեղ դա հնարավոր չէ, անընդհատ մարդիկ են գալիս, ծանոթ-անծանոթներ, շեղվում ես, խոսակցության մեջ մտնում:

Մինչ ես շուրջս եմ ուսումնասիրում, պրն Գասպարյանը պատմում է.

-Գրախանութի շենքը հետաքրքիր նախապատմություն ունի. կառուցվել է 1940 թվականին: Ի սկզբանե եղել է թութունի խանութ: Ներսի արեւելյան դիզայնը հենց դրանով էլ պայմանավորված է: 1950-ականների կեսերից դարձել է երաժշտական խանութ, «Նոտաների խանութ» էին ասում: 1960-ականների վերջերից սկսել են զուգահեռ գրքեր էլ վաճառել: Հետո նոտաների խանութը տեղափոխել են, ու մի կարճ շրջան նույն վայրում մնացորդային գրախանութ հիմնել. այն գրքերը, որոնք չէին վաճառվում, բերվում էին այստեղ: Իսկ այ 1990-ականներից, երբ Անդրանիկ Շողունցը գնեց այն, դարձրեց գրախանութ:

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Հայտնի է նաեւ, որ կահույքագործ վարպետը Հովհաննես Նաղաշյանն է, ուրիշ տեղեկություններ պրն Գասպարյանը կարծես թե չի մտաբերում:

Հետո պատմում է, որ դպրոցական տարիներին գրեթե ողջ հայ գրականությունը կարդացել է, ապա անցել է ռուսալեզու գրականությանը: Եւ այդ ընթերցասիրությունը պատճառ է դարձել՝ ուսումը բանասիրության ֆակուլտետում շարունակելու:

-Երեկոյան հերթով էի սովորում, որպես ցրիչ՝ զուգահեռ աշխատում էի նաեւ «Պիոներ Կանչ» թերթում: Դա 1978-87 թվականներին էր: Դրանից հետո տեղափոխվեցի «Ավանգարդ», որտեղ աշխատեցի երկու տարի: Իսկ 1990-ական թվականներին արդեն «Հայաստանի Հանրապետություն» թերթի պատասխանատու քարտուղարն էի: Համալսարանն ավարտելուց հետո Մոսկվայի բարձրագույն կոմերիտական դպրոցում նաեւ լրագրություն եմ սովորել:

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

-Այս ընթացքում երբեւէ ստեղծագործե՞լ եք,- հարցնում եմ:

-Չէ, չեմ փորձել, ես տաղանդ չունեմ:

-Բոլոր մարդիկ էլ տաղանդավոր են, ախր:

-Ուրեմն՝ մնում է դրսեւորվի,- եզրակացնում ենք ու անցնում առաջ:

Հետաքրքրվում եմ՝ գրախանութո՞ւմ ինչպես հայտնվեց.

-Գնալ-գալով,- պատմում է,- ծանոթացա սեփականատիրոջ՝ Անդրանիկ Շողունցի հետ, ընկերացանք: Սկզբնական շրջանում միասին էինք աշխատում, հետո նա մեկնեց երկրից, 1995 թվականից ի վեր միայն ես եմ գրախանութում:

-Չե՞ք ձանձրանում:

-Ձանձրալի է, բայց արդեն սովորել եմ: Դե, քսաներկու տարի է՝ միայնակ եմ:

-Իսկ փողոցի աղմո՞ւկը, չի՞ խանգարում Ձեզ:

-Արդեն չեմ էլ նկատում, զրուցակից էլ որ լինում է, երկար չեմ կարողանում խոսել, հազիվ 15-20 րոպե:

Այ այստեղ անհանգստանում եմ. ախր ես այդ լռությունը երկար եմ խախտելու, որովհետեւ ինձ հետաքրքրող հարցեր դեռ կան:

-Ինչպե՞ս է գրախանութին հաջողվել տարիների մեջ պահպանել այս տեսքն ու կոլորիտը:

-Անդրանիկի շնորհիվ է,- ասում է,- դեպքեր են եղել, երբ գնորդներ են հայտնվել, ցանկացել են տարածքում այլ գործով զբաղվել, բայց նա համառորեն ուզել է, որ հենց գրախանութ լինի: Խնդիրները այդպիսով լուծվել են:

Բավական ժամանակ է անցնում, հաճախորդներ դեռ չեն երեւում:

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

-Առաջ մարդկանց հետաքրքրությունը գրքերի նկատմամբ ավելի մեծ էր, հիմա այդպես չէ,- ասում է պրն Գասպարյանը,- գուցե դրա պատճառը նաեւ այն է, որ 90-ականներին գրախանութներում սկսեցին հայտնվել գրքեր, որոնք խորհրդային տարիներին չկային: Ասենք, մարդը կուզեր ունենալ «Հազար ու մի գիշեր»-ի յոթ հատորները, բայց չէր գտնի, կամ էլ կգտներ շատ թանկ գնով՝ 100-120 ռուբլի: Իսկ հիմա դրանք 7000 դրամ արժեն: Երբեմն իմ տարիքի մարդիկ հարցնում են՝ մի հատո՞րն է այդքան, ասում եմ՝ ոչ, բոլորը միասին: Զարմանում են, գիտե՞ք: Դե, ախր, հասարակարգ փոխվեց: Մեր օրերում չկարդացած մարդն էլ է մեծ հարգանքի արժանանում:

Պրն Գասպարյանը ցավով է նշում, որ այսօր գնորդը իր ուզած գիրքը չգտնելու դեպքում հաճախ շրջվում, գնում է, նրան էլ չի հետաքրքրում, որ գուցե դրանից շատ ավելի լավ ուրիշ մի գիրք լինի: Բայց ասում է, որ մշտական գնորդներ էլ ունեն, նույնիսկ կան մարդիկ, ովքեր իր աշխատելու առաջին տարիներից մինչ օրս գալիս են, երբեմն՝ թեկուզ ոչ գիրք գնելու: Բայց այն, որ մտնում են գրախանութ, որ կապը չեն ուզում կորցնել, նրա համար արդեն իսկ լավ է: Հիմնական մասը միջին տարիքի մարդիկ են, ուրախանում է, երբ երիտասարդներ էլ են գալիս:

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Գրքերից բացի խանութում հին ֆոտոների վերատպված տարբերակներ են՝ հայկական տարազի, կենցաղի պատկերներով: Նաեւ նամականիշներ կան, ծրարներ, հուշանվերներ: Ներսի սրահում մի քանի նկարիչների գործեր են, դրանք եւս վաճառքի են ներկայացված: Մի անկյունում էլ պրն Գասպարյանի որդիների լուսանկարներն են.

-Մարտունիում են ծառայել, մի տարի միասին են եղել: Մեծ որդիս նույնիսկ պարգեւատրվել է, մինչ օրս էլ չի ասում՝ ինչի համար: Ենթադրում ենք, որ այդ օրերին դիվերսիա են կասեցրել,- ասում է՝ երեւի թաքուն հպարտանալով:

-Երեւանյան շատ գրախանութներ զբաղվում են իրենց գովազդով, հաճախ շնորհանդեսներ, տարատեսակ միջոցառումնե են անցկացնում: Ձեզ մոտ կարծես այդպես չէ:

-Չէ, մենք նման բաներ չենք անում, մի երկու անգամ շնորհանդես անցկացրինք, ու վերջ: Եթե գիտական ինչ-որ լուրջ աշխատանք լինի, գուցե էլի համաձայնենք: Բայց մեր տեղն էլ էնքան թաքուն է, շատերը չգիտեն էլ: Երեկոյան հինգից հետո էստեղով մարդ չի անցնում, ով էլ անցնում է, աշխատանքից տուն է գնում:

-Իսկ այլ աշխատանքի անցնելու կամ խմբագրություն վերադառնալու մտքեր չե՞ն ծագում,- հարցնում եմ:

-Չէ, չեմ ցանկանում: Խմբագրությունը մի շրջան էր, որ պիտի գար ու անցներ: Եթե վերադառնայի, տպագիր մամուլին կվերադառնայի, բայց դա էլ, ախր, այսօր այնքան է փոխվել, թերթը կորցրել է իր արժեքը:

Սա իմ տխուր թեման էլ է: Մարդիկ կան, ովքեր կարծում են, թե տարիներ հետո թերթերն առհասարակ կդադարեն գործել: Համամի՞տ է արդյոք պրն Գասպարյանը այս մտքին.

-Չեմ կարծում, թերթերը միշտ էլ կկարդացվեն, բայց, իհարկե, ոչ առաջվա պես: Նոր տեխնոլոգիաները կառաջարկեն այն, ինչը մենք քսան տարի առաջ չէինք էլ պատկերացնում: Մինչեւ վերջերս կարդում էի, հիմա՝ արդեն չէ: Հիմա այն, ինչ ուզում ենք, համացանցում կարող ենք գտնել:

Այս մեկ ժամվա ընթացքում ընդամենը երկու հաճախորդ է մտնում. մեկը՝ դրամը մանրացնելու, մյուսը՝ պարզապես նայելու: Պրն Գասպարյանը երեւի սովոր է այս ամենին…

-Ժամանակի հետ ինչ-որ բան կփոխվի՞,- հարցնում եմ:

-Չեմ կարծում: Նա, ով չի կարդում, հետո էլ չի կարդա, ով կարդում է, կշարունակի նույն կերպ: Միշտ էլ էդպես է. փոքր մասան է կարդում, փոքր մասան է հեղափոխություն անում: Մնացածը համակերպվում են:

Մտածում եմ՝ ժամանակն է ավարտել զրույցս, ախր, ժամից ավել է՝ խոսեցնում եմ նրան: Ներողություն եմ խնդրում սրա համար, ժամանակ խլելու համար: Դե, ամեն դեպքում: Բարի ժպտում է ու շարունակում խանութի ցուցափեղկերից հետեւել փողոցի անցուդարձին: Այսպես ողջ ընթացքում էր. երբ խոսակցության թելը կտրվում էր, կանգնում էր ցուցափեղկերի մոտ, հայացքն ուղղում փողոցին ու լռում:

Դուրս գալով գրախանութից՝ հասկանում եմ, որ ողջ ընթացքում ավելի շատ լռեցինք, քան խոսեցինք միասին, եւ նաեւ հավատում, որ ժամանակի հետ, ամեն դեպքում, ինչ-որ բան դեպի լավը կփոխվի գրախանութում, քաղաքում, ամեն տեղ:

milena khachikyan

Երևի տարիք է

-Նոյեմբերի քսանինն է, բան չմնաց ձմռանը,- ականջիս ձայներ են հասնում կողքի սենյակից: Նայում եմ օրացույցին, հետո էլի եմ նայում, վերջում՝ մի հատ էլ: Սովորական մարդիկ էսպես ժամացույցին կնայեն, երբ մտքերով ուրիշ տեղ լինելով՝ չեն ֆիքսի տեսածը: Ես էսպես ամեն ինչին եմ նայում: Ուզում եմ հավատալ, որ էս ձմեռը ինչ-որ լավ մի բան կբերի, որ ժպտալու առիթները չեն պակասի էլ, բայց նույն պահին գրականության հաստափոր գրքերն ու փիլիսոփայության անվերջանալի թեմաները հեռվից չարախնդում են. «Նոյեմբերի քսանինն է, բան չմնաց քննություններին»:

Բայց սա իրականում ոչ մի կարևորություն էլ չունի ու միայն մեր աչքին է էսպիսին… Երևի տարիք է, երբ ամեն ինչ չափազանց է թվում, երբ լացդ գալիս է հենց էնպես, երբ երազում ես ավելի, քան ապրում: Բայց էդ մի քիչ ապրածիդ մեջ էլ երբեմն կատարվում են նույն երազներից, էդ մի քիչ ապրածիդ մեջ էլ են հանդիպում մարդիկ, որ օգնում են քեզ շարունակվել, մարդիկ, որ գուցե ողջ կյանքի համար են:

Էստեղ Անահիտի անունը պիտի լինի, ու նա լավ գիտի, թե ինչու: Նա լավ գիտի՝ մարդիկ գալիս են, որ մի օր գնան, բայց երբեմն նաև մտածում է.

-Ախր, կան էնպիսիք, որոնցից անգամ էդ գնացողները չպիտի գնան:

Էս խոսքերից հետո ես մոլորվածի հայացքով սկսում եմ թերթել լուսանկարները, որտեղ ինձ հավատարմություն էին խոստանում: Լռում եմ: Որովհետև չգիտեմ ինչ ասել: Որովհետև կարոտում եմ էդ խոստումները:

-Այ, դա չի կարելի,- Անահիտը նորից կգա օգնության, ու ես նորից կլռեմ:

Մեծ հաշվով՝ էս տարի հասցրի ավելի շատ լռել, քան խոսել, թեպետ մարդիկ կան, որոնց հետ հենց լռել էլ պետք է: Սա ամենից լավ Ռուբոն գիտի. երբ նա երկրում չէր, ես հաճախ էի զրուցում իր հետ իմ մտքերում, ու նա հաճախ էր հասկանում ինձ այնտեղ… Նա ախր, գիտեր, որ իրական հայրենիքը  հենց մենք ենք՝ մեր ընկերները, քաղաքը, բակը…

-Միլ, մեր բակի մրգավաճառին անգամ կարոտել եմ,- մի օր գրեց հեռվից, ու ես հասկացա՝ Ռուբն օտար երկնքի տակ ապրողը չի:

«Օտար երկիրը միշտ էլ հյուրանոց է», – Վարդգես Պետրոսյանը կասեր, բայց, ախր, հարազատ երկիրն էլ երբեմն քեզ չի հասկանում: Այ, երբ Աստղն արթնանում է իր քաղաքում, մի կերպ հասնում ավտոբուսին, նստում պատուհանի մոտ, փակում աչքերն ու երազում հնարավորինս շուտ հետ դառնալ, ես մտածում եմ՝ ինչ-որ բան ինչ-որ տեղ սխալ է: Ես ուզում եմ, որ էդպես չլինի, ուզում եմ, որ ինքն ու Երևանը հասկանան իրար ու սիրեն:

Ու ընդհանրապես, ես ուզում եմ, որ մենք հաճախ սիրենք, ու սիրենք էնպես, ինչպես Անահիտը պոեզիան է սիրում, Ռուբը՝ իր քաղաքը, Աստղը՝ ֆուտբոլը, ինչպես Միլենի Րիկին իր տիրոջն է սիրում, իսկ շների սերն ախր, անսահման է…

Միլենի մասին պատմել էի, երբ նա գնում էր երկրից, բայց որ վերադարձել է ու արդեն ընդմիշտ, երևի չեմ ասել: Ինձ շաբաթներ պետք եղան էս ամենին հավատալու համար, բայց անկեղծ ասած, ես հիմա էլ նրան կարոտում եմ էնպես, կարծես նա մի հեռավոր երկրում լինի: Դե որովհետև զբաղված ենք, որովհետև ժամանակ իբր թե չկա:

Ես ուզում եմ, որ կարողանանք ժամանակ գտնել էն ամենի համար, ինչը սիրելի է ու թանկ, ուզում եմ, որ առօրյան չսպանի մեր մեջ ոչ մի լավ զգացմունք, որ չսպանի մեզ առհասարակ:

Որովհետև այն, ինչ կարևոր է կյանքում, դուրս է առօրյայի սահմաններից, և այն, ինչ մնում է մեզ ամենավերջում, երազանքներն են, որ մենք մտապահել էինք ուրիշների համար:

milena khachikyan

Դավոն

Երբեմն ուզում եմ գտնել ինձ տարիների մեջ, ուզում եմ մոտենալ ու շշնջալ ականջիս, որ այնտեղ ես ես եմ ավելի, քան հիմա, որ այն, ինչ իմն էր մի ժամանակ, իմն էր առավել, հետո հեռախոսս զնգում է հաղորդագրության ձայնից, ու ես վերադառնում եմ իրականություն…

Դավոն է գրել… Դավոն իմ դպրոցական տարիների ընկերն է, ով հիմա ծառայում է Արցախում:

-Ո՞նց ես,- հարցնում է՝ ինձ հերթ չտալով:

Առաջ էլ էր այսպիսին. կնստեր կողքիս ու ամբողջ դասին կխոսեր, դասից հետո էլ կզանգեր՝ տնայիններն իմանալու, ու հինգ րոպեն կդառնար տասը, տասը՝ տասնհինգ, տասնհինգը…

Երբ սա կարդա, կժպտա, գիտեմ ու գիտեմ նաև, որ չի համաձայնի իր նույնը մնալու մտքիս.

-Ախր, փոխվել եմ, հին Դավոն էլ չկա:

Ես կասեմ՝ հին Դավոն կա ու կլինի այնքան ժամանակ, քանի դեռ կան այն ճմռթված թղթերը, որոնցում դասերին գրված մեր զրույցներն են, քանի դեռ կա վերջին զանգի իր նամակը, որն առանց ծիծաղի կարդալն անհնար է, կամ էլ թե՝ այն միտքը, որ նա միակն է, ով ժամանակի ու տարածության մեջ այդպես էլ չկորավ:

Հին Դավոն կա ու եկել է՝ խնդրելու, որ իրեն նկարներ ուղարկեմ այն տարիներից, ուր ամեն ինչ պարզ էր ու մաքուր, ինչպես ոչինչ ու ոչ մի տեղ, ու գուցե մենք էլ պարզ էինք նույնքան…

Երևի կարոտել է, բայց դեռ ինքն էլ չգիտի այդ մասին կամ էլ թե՝ կուզեի, որ կարոտեր, որովհետև կարոտները մեզ վերադարձնում են դեպի մեզ, մեր ակունքներին:

«Դավոն իմ վերադարձի կետն էլ է», – մտածում եմ՝ նկարները փնտրելով: Ինքն ուզում է հիշել, ուզում է իր հեռուներում՝ սառնության ու դժվարության մեջ, չմոռանալ ապրածը, բայց արդյո՞ք այստեղ լինելով՝ մենք էլ չենք մոռանում, արդյո՞ք հիշում ենք նրանց, ում հետ կիսել ենք նույն ժամանակի նույն հոգսերն ու ուրախությունները: Մոռանում ենք, չէ՞:

Նկարները գտնում եմ, ուղարկում: Նայում է, երևի տխրում կամ ուրախանում, ժպտում կամ էլ…

-Ում էլ որ տեսնես, կասես՝ Դավոն բարևում էր:

Բայց ես ոչ մեկին գրեթե չեմ տեսնում արդեն… Դավոյին այս մասին չեմ ասում ոչինչ, փոխարենը սա թողնում եմ այստեղ, որ մի օր գան, կարդան, որ իմանան՝ Դավոն իրենց հիշում է, բարևում, իսկ եթե հարցնեն, թե ինքը ոնց է.

-Ես լավ եմ, ինձ ի՞նչ ա եղել որ:

Դավոն միշտ է լավ: Երևի բանակում «ձևն» էդպես է:

Երևի:

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Աշունը` սարերում

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Դասադուլ՝ ԵՊՀ-ում

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Այսօր՝ առավոտյան ժ. 09:30-ից, մի խումբ ուսանողներ դուրս են եկել դասադուլի՝ ընդդեմ «Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրինագծի և տարկետման իրավունքի սահմանափակման:

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

ԵՊՀ կենտրոնական մասնաշենքի բակում հավաքված ուսանողները «Հանուն գիտության զարգացման» նախաձեռնության համակարգող-անդամների միջոցով փորձեցին կապվել ԿԳ նախարարությանը՝ Լևոն Մկրտչյանին  հանդիպելու պահանջով, սակայն չստացվեց:

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Այնուհետև շրջեցին ԵՊՀ մասնաշենքերով, ապա նաև՝ այլ բուհերով, ուսանողներին իրազեկելու և դասախոսական կազմի անդամների՝ օրինագծի վերաբերյալ կարծիքներին ծանոթանալու համար:

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Որոշ ֆակուլտետների փակված դռները, խոչընդոտելու փորձերն ու նախարարության լռությունը ուսանողներին չկանգնեցրին. դասադուլի վերջում նրանք ստորագրեցին պաշտպանության նախարարին ուղղված նամակի տակ՝ վաղը դարձյալ հավաքվելու պայմանավորվածությամբ:

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

 

«Պիտի այնպես քնքուշ ապրենք, որ աշխարհը մեզնից հետո ժպտա»

Մասնագիտությամբ՝ հնագետ, գործունեությամբ՝ դասախոս, ուսուցչուհի, զինվորական, հեղինակ-կատարող, ընտանիքում ` օրինակելի և հոգատար մայր, կյանքում՝ անհավանական լավատես: Այլ խոսքով՝ Արմինե Հայրապետյան

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

-Ինչպե՞ս ստացվեց երաժշտության մուտքը Ձեր կյանք:

-Հավանական է, որ երաժշտությունը ծնվել է ինձ հետ, որովհետեւ այն ոչ մի վայրկյան չի դադարել իմ մեջ հնչելուց: Ես մեծացել եմ երաժշտասեր ընտանիքում, փոքր հասակում մորս հետ զրույցներն անգամ «մյուզիքլային» էին: Ծնողներս, թեպետ այլ մասնագիտության տեր էին, բայց հակում ունեին դեպի երաժշտությունը, ու դա փոխանցվեց ինձ: Հինգ տարեկանում արդեն հեռուստատեսային համերգների մասնակից էի: Հիշում եմ՝ Արեգ Լուսինյանը մի հաղորդաշար ուներ՝ «Երաժշտական այբուբեն» վերնագրով, որի նկարահանումները մեր մանկապարտեզում էին անցկացվում: Հետաքրքիր էր նաեւ մանկական օպերետում Ոսկե ձկնիկի դերում հանդես գալս:

-Ո՞րն է Ձեր ներշնչանքի աղբյուրը:

-Մինչեւ մայրանալս մտածում էի, թե ինչ անիմաստ կլիներ իմ կյանքը, եթե զավակներ չունենայի: Այս առումով երկու որդիներս ինձ համար կյանքի մեծագույն իմաստն ու ուժն են: Բայց աշխարհում չկա մի բան, որ չներշնչի ինձ: Երբ դու սիրում ես երկինքը, արևը, անձրևը, սիրում ես կյանքը, դա քեզ ոգեշնչում է, բայց կյանքի բացասական կամ դժվար կողմերը ևս կարող են ոգեշնչել՝ ծնունդ տալով արդեն թախծոտ, բարկացկոտ կամ ցավի երգերի:

-Դուք ասում եք՝ երգերը Ձեր կյանքի փուլերն են: Ի՞նչ փուլում եք հիմա:

-Դժվար է տարանջել՝ որ երգը որ փուլինն է: Գուցե զգացմունքների տեսանկյունից լինեն փուլային որոշ աստիճաններ: Տասնութ տարեկանում գրած երգեր ունեմ, որոնք հիմա այնքան ծանր են թվում, որ հազվադեպ եմ երգում: Իհարկե, պատանեկան տարիներին էմոցիոնալ վայրիվերումները շատ բնական են, բայց տարիների հետ գալիս են իմաստնությունն ու պատկերային մտածողությունը: Մի ժամանակ հայրս մայրամուտին մի ամպ էր ցույց տալիս ու ասում՝ նայիր, այն ամպի բարալիկ, ոսկե երիզը քեզ եմ նվիրում: Մարդ պիտի ունենա այս զգացողությունը, ընկալումը, այս «աչքը»՝ տեսնելու գույներն ու պատկերները:

-Մի առիթով ասել եք, որ պատանեկության տարիներին շատ հոռետես էիք, հիմա դարձել եք անհավանական լավատես: Ինչպե՞ս ստացվեց սա հատկապես այն դժվարություններից հետո, որոնցով անցաք Դուք:

-Քսան տարեկանում ես առողջական շատ լուրջ խնդիրներ ունեի, նույնիսկ կլինիկական մահ տարա, ինը տարի առաջ ավիավթարի պատճառով կորցրի ամուսնուս, ով ռազմական օդաչու էր… ժամանակի հետ սկսեցի արժևորել կյանքի ամենատարրական երեւույթները, շնչելու, սիրելու կարողությունները ու հասկացա, որ անգամ կորուստներից հետո մարդ պիտի ամուր պահի իր ողնաշարը ու մի պահ հարցնի ինքն իրեն՝ սա կորցրի, նրանից զրկվեցի, իսկ ի՞նչ ունեմ հիմա: Պետք է գնահատել այդ ունեցածը ու գիտակցել, որ դու պատասխանատու ես ոչ միայն քեզ համար, այլև ու նախևառաջ, քո զավակների:

-Ինչպե՞ս ընտրեցիք հնագետի մասնագիտությունը:

-Մասնագիտության գծով իրարից տարբեր շատ երազանքներ ունեի, ու երբ եկավ ընդունելության տարին, չգիտեի՝ ավելի շատ հնագիտությո՞ւն եմ նախընտրում, արևելագիտությո՞ւն, թե՞ իրավագիտություն: Բայց ընտրեցի հնագիտությունը, որովհետև դա այն մասնագիտությունն էր, որ իրենում ներառում էր մյուս բոլորը: Այն մարդկության հնագույն ժամանակներում եղած բոլոր մշակույթների ուսումնասիրությունն ու պատմության վերակերտումն է:

-Տարիներ առաջ՝  Նարկացու անվան հ. 137 դպրոցում աշխատելիս, Ձեր աշակերտներին խոստացել էիք այլևս երբեք չդասավանդել: Փաստորեն, ԵՊՀ-ն ստիպեց խախտե՞լ խոստումը:

-Ես իրենց ասել էի, որ եթե մտնեմ լսարան, ապա դա կլինի միայն ուսանողական, որովհետեւ իրենք շատ ծանր էին տանում դպրոցից հեռանալս: Իրականում ես չէի էլ ծրագրել երկար մնալ այնտեղ, քանի որ հնագիտական դաշտային աշխատանքներս շատ ակտիվ էին: Համալսարանում եմ արդեն ինը տարի, դասավանդում եմ «Հայաստանի հնագույն մշակույթը Հին Արեւելքի մշակույթների համատեքստում» առարկան: Նաև հույս ունեմ, որ խոստումները վաղեմության ժամկետ ունեն, որովհետև այսօր՝ իմ այդ խոստումից գրեթե քսան տարի անց, ես աշխատում եմ նաև «Արեգնազան» կրթահամալիրում՝ դասավանդելով հայոց պատմություն առարկան: Ես շատ եմ կարևորում աշխատանքը աշակերտների հետ և կարծում եմ, որ գիտակից մասնագետները պետք է կենդանի շունչ հաղորդեն իրենց առարկային: Այսօր դպրոցը դրա կարիքը շատ ունի: Կարծում եմ՝ յուրաքանչյուրս հյուր է կյանքում, ուստի այնպես քնքուշ պիտի ապրի, որ աշխարհը ժպտա իրենից հետո, ու եթե ուզում է գեղեցկացնել կյանքը, պիտի անձամբ սկսի այդ գործընթացը: Չէ՞ որ հրաշքները կատարվում են այն ժամանակ, երբ ինքդ ես ստեղծում ու հավատում դրանց:

-Այդ դեպքում ո՞րն է Ձեզ պատահած ամենամեծ հրաշքը:

-Մայրս… (Հուզվում է) Ես չէի լինի այն, ինչ կամ, եթե նա չկերտեր ինձ այսպիսին: Դժվար է մայր լինելը, հատկապես այն ժամանակ, երբ չկային այսօրվա հնարավորությունները, ու դու, որպես մայր, պիտի առօրյա հոգսերի հետ հասցնեիր երեխայիդ համար լինել և դերասան, և հեքիաթասաց, և ուսուցիչ, և հոգեբան, և միջնորդ՝ կյանքի կամուրջը անցնելու համար:

-Իսկ ի՞նչ ակնհայտ տարբերություններ կամ նմաննություններ կան աշակերտների և ուսանողների միջև:

-Ամեն սերունդ յուրահատուկ է: Ուսանողների մեջ ներքին ես-ի արթնություն կա, սա անկախության սերունդ լինելու գիտակցումից է, ինչը չկար խորհրդային տարիներին: Իսկ աշակերտը դեռ ընկալման փուլում է, ու նրա վրա ազդեցություն թողնելը ավելի հեշտ է: Հետևաբար շատ ավելի դժվար ու պատասխանատու է դպրոցահասակ երեխաների հետ աշխատելը:

-Ի՞նչ կպատմեք Ձեր զինվորական աշխատանքի մասին:

-Իմ ծառայությունը ԶՈւ-ում պայմանավորված էր կյանքիս հանգամանքների կտրուկ ու դրամատիկ փոփոխությամբ, բայց միևնույն ժամանակ, դա ապրածիս տրամաբանական շարունակությունն էր: Իմ ընտանիքում եղել են ու կան ռազմական օդաչուներ, զինվորականներ, ես մանկուց սիրել եմ համազգեստը և ընտանիքիս հետ միասին կապված եմ եղել հայոց ժամանակակից պետության կայացման բուռն գործընթացներին ոչ քաղաքական իմաստով: Սա յուրաքանչյուր քաղաքացուս բնական պարտքն է: Այս իմաստով ես փորձում եմ գիտելիքներիս ողջ պաշարը ի սպաս դնել բանակին՝ լինի դա վերլուծության, հաշվետվության, թարգմանչության, թե մեկ այլ աշխատանքի տեսքով:

-Ինչպե՞ս եք կարողանում համատեղել ու հասցնել այդ բոլորը:

-Դժվար է ասել: Օրվա վերջում՝ սպառված տուն հասնելիս, մի պահ մտածում եմ` չէի՞ կարող մի բան էլ պակաս անել: Բայց չէ, հասկանում եմ, որ չէի կարող, որովհետև այն ոլորտներում, որտեղ ներգրավված եմ, չկա անկարևոր բան: Շատերն արդեն գիտեն ձեռքիս ժամացույցը, որը մշտապես ինձ հետ է: Ես սարսափելի ճշգրիտ փորձում եմ համակարգել իմ գրաֆիկը, թեպետ երևանյան իրականության մեջ դա բարդ է, որովհետեւ մենք խնդիր ունենք առնվազն երթևեկության հետ: Հետևաբար սա ևս պետք է հաշվի առնել և նոր միայն համակարգել քո օրը, շաբաթը, ամիսը, տարին, երբեմն նույնիսկ երեք տարին: Բնական է՝ միշտ չի հաջողվում մնալ այդ գրաֆիկի մեջ, բայց պետք է փորձել հնարավորինս մոտ լինել դրա սահմաններին և իհարկե, դասավորել անելիքները ըստ կարևորության, իսկ ինձ համար ամենակարևորը ընտանիքն է:

milena khachikyan

Երկրորդ կո՞ւրս

Մտնում եմ ֆեյսբուք: Առաջինը, որ պատիս հայտնվում է, ծանուցումն է այն մասին, որ Նորայրը փոխել է կուրսի խմբի անունը. ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետ. երկրորդ կուրս: Երկրորդ կո՞ւրս: Բայց հաստա՞տ երկրորդ:

Դե հա, քննական շրջանում ժամանակը անվերջ էր թվում: Դա այն շրջանն էր, երբ մենք պարզապես դադարել էինք նկատել մարդկանց ու իրերը, որ պտտվում էին մեր շուրջը, և բաց էինք թողնում այն, ինչ կատարվում էր մեզնից դուրս, որովհետև այդ նույն անվերջ ժամանակը արի ու տես՝ չէր հերիքում մեզ: Իսկ այսօր արդեն՝ երկրորդ կուրս: Երկրո՞րդ:

Դրա պատճառով է, որ այսօր Մոնիկան ինձ գրում է ՝ առաջին կուրսում միասին նկարվել չհասցրինք, ու ես հանկարծ տխրում եմ. ախր, ո՞նց կարող էինք չհասցնել:

Ու հանկարծ հասկանում եմ, թե այդ առաջին կուրսը, չնայած իր բոլոր թերություններին, ինչքան ճիշտ դասավորվեց իմ կյանքում ու ինչքան ճիշտ դասավորեց մարդկանց այնտեղ:

Որովհետև, եթե մի տարի առաջ ես Հայարփիին միայն անունով գիտեի (դե հա, նա այդպես էլ չիմացավ, որ սեպտեմբերի մեկին իրեն գտնելու հույսով ես մոտեցա առաջինն ինձ պատահած ակնոցով կուրսեցուս ու վրիպեցի), ապա այսօր նրանից ձեռագիր նամակ եմ ստանում, ուր նա գրում է՝ ուզում եմ՝ քեզ չկորցնես երբեք էս անհասկանալի աշխարհում:

Եվ եթե մի տարի առաջ Լուսինը հավատում էր, որ մենք միասին կանցնենք այդ աշխարհում մեզ սպասվող բոլոր փոսերի միջով, ապա այսօր մնացել է միայն չգրելուն հաղթենք, ու սա երկուսիս էլ վերաբերում է:

Բայց կարևոր է նաև կարոտներին հաղթելը, որոնք դեռ ամիսներ պիտի տանջեն, համենայն դեպս, գոնե ինձ, որովհետև, ես, ախր, իսկապես կարոտել եմ:

Աստղի, Նորայրի, Մարիամի, Ռուբենի ու Մհերի հետ բանավեճի խաղերին պատրաստվելն եմ կարոտել, ու թե ինչպես էինք անուն որոշում մեր թիմի համար:

Եզրափակիչ խաղն եմ կարոտել, ու այն, ինչ կատարվեց դրանից առաջ ու հետո:

Ու այն, ինչ դեռ պիտի կատարվի:

Կարոտել եմ իմ ու Աստղի նստարանը, որտեղ մենք սովորեցինք մեկս մյուսիս նախ մխիթարել, ապա հուսադրել, հետո նաև ոգևորել, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ ամեն ինչ կորած էր, ու աշխարհում ամեն ինչից առավել ինչ-որ պահի հենց մեզ էլ հավատացինք:

Կարոտել եմ Նորայրի լուսավոր մտքերը մեզ սպասվող նույնքան լուսավոր ապագայի մասին, որոնք ամենամեծ մոտիվացիան են այն ճանապարհի, որ պիտի անցնենք բոլորով միասին:

Կարոտել եմ Մարիամի խրատները այն մասին, որ քննություններից ավելի կարևոր է ապրելը այնպես, որ հետո հիշելու շատ բան ունենանք:

Ռուբենի լավատեսությունն եմ կարոտել, ով ճիշտ պահին ճիշտ տեղում հիշեցնում է ինձ միշտ, որ կյանքը խայտառակ սիրուն է:

Շահգալդյանին եմ կարոտել, ում խոսելով է միայն անգլերենը սիրուն ինձ համար, թեպետ ինքը այդ մասին ոչինչ չգիտի:

Հասմիկին եմ կարոտել, ում մոտ անգլերենի ժամերին գրականության գիրք տեսնելիս միշտ ուրախանում էի:

Սոֆիի ժպիտն ու Նանեի ծիծաղն եմ կարոտել:

Մարիի երգելը, Մարիամի կիթառն ու Կարենի նվագելը:

Ասպրամի բարբառն եմ կարոտել, թեպետ դրանից հաճախ գլուխ չեմ հանում:

Կենտրոնականի էն սիրուն ծառը, գրադարանի վերջին սեղանը:

Ընկեր Մենեմշյանի, ընկեր Պետրոսյանի դասերն եմ կարոտել:

Երկրագրության դասախոսին, Մարինա Պավլովնային:

Չարենցի դահլիճն եմ կարոտել, դաշնամուրը, 409 լսարանը:

Բուֆետը… Չէ, բուֆետը չեմ կարոտել:

milena khachikyan

Բարեւ, ինչպե՞ս ես

Օտար քաղաքի օտար փողոցներով այսօր քայլել է մեկը՝ քո նմանությամբ, եւ ես երկար, շատ երկար մտածել եմ նրա մասին… Այդպես պատահում է, երբ հանկարծ անհաղորդ ես դառնում աշխարհի անցուդարձին, որ կատարվում է քո շուրջը, ու պետք է լինում ինչ-որ մեկը, ում կկարողանաս ասել՝ գիտե՞ս՝ տխրել եմ:

Բարեւ, գիտե՞ս… Չէ, ոչինչ, պարզապես արդեն ամռան երկրորդ ամիսն է, իսկ ես առաջինը դեռ չեմ էլ սկսել… Այդպես պատահում է, երբ մտքերով ուրիշ ժամանակի մեջ ես եւ չես հասցնում քոնի հետեւից: Բայց դե, նորմալ է:

Նորմալ է, չէ՞, որ ես դեն չեմ գցում ընկերոջս տված կոնֆետի թուղթը, որ չորացնում եմ ծաղիկները տետրերիս արանքում: Նորմալ է, չէ՞, որ շոշափելով եմ կարդում թղթե նամակները, որ բույրով ամիսներ եմ ապրում: Նորմալ է, չէ՞, որ երբեմն խոսում եմ քեզ հետ իմ մտքում ու աշխարհում ամեն ինչից շատ հավատում, որ դու հասկանում ես ինձ: Եվ նորմալ է, չէ՞, որ Ապրիլյանի տղաներից մեկի տված անձեռոցիկը պայուսակումս պինդ-պինդ պահած է: Կասես՝ չգիտեմ: Բայց ես հո վստահ եմ, որ մեզ կերտում են մեր սիրելիները, եւ թող նրանք լինեն մարդիկ, իրեր կամ օրեր:

Ինչ-որ մեկն ասում էր՝ when I look at your room, I see a girl, who loves books… Իսկ գուցե՝ a girl, who misses: Ի՞նչ կարեւոր է՝ ում: Էդ հարցին հազար պատասխան կա, եւ հազարն էլ՝ ճիշտ: Թեպետ հիմա ինձնից էլ լավ գիտես… Դա պատահեց այն օրը, երբ քայլելով օտար քաղաքի օտար փողոցներով՝ հանկարծ հասկացար, որ հայրենիքդ մենք ենք՝ ես, նա, բոլոր ընկերներդ, դեպի ում վերադառնալու օրերն ես հաշվում:

Ես միացնում եմ հեռախոսս ու երգին հավասար կրկնում I am a big-big girl in a big-big world-ը ու հավատում եմ, որ սա ինչ-որ պահի նաեւ իմ մասին է: Հավատում եմ հազար ու մի բանի:

Հավատում եմ, որ իմ հայրենիքի մի կտորն էլ դու ես, ով շուտով վերադառնալու է անպայման: Մի կտորը նրանք են, ովքեր պոկվել, չվել են հեռուներ, ու դժվար թե հետ գան էլ: Մյուս կտորն էլ՝ նրանք, ովքեր էստեղ են, բայց եւ ինչ-որ զուգահեռ իրականության մեջ, որտեղից չեն վերադառնում, եւ նրանց է, որ միշտ եմ կարոտելու:

Երբ Վիսոցկին երգում էր он не вернулся из боя, էս մասին էր մտածում: Դու այդ ինձնից էլ լավ կհասկանաս: Բայց ինչո՞ւ միայն կռվից: Կարելի է չվերադառնալ սովորական խանութից կամ էլ մետրոյից աշնանային մի օր: Չնայած, կարելի է եւ վերադառնալ:

Երբեմն ես այ էսքան լուրջ եմ, թեպետ դու ինձ տեսնում ես հաճախ երեխա, ինչպիսին եղել եմ ինչ-որ ժամանակ եւ հիմա գուցե չեմ… Դա մի ժամանակ էր, որին հիշում եմ այսօր այն նույն ժպիտով, որով, ենթադրենք, երկնքով անցնող ինքնաթիռին կնայեմ, որի մեջ գուցե դու կլինես մի օր, ու այդ ժամանակը նույն ինքնաթիռի նման կփոքրանա անվերջ, մինչեւ ինչ-որ պահի կկորչի տեսադաշտիցս իսպառ:

Բարեւ, իսկ դու ինչպե՞ս ես: