Իմ գյուղը խորագրի արխիվներ

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Ձմեռը Օձունում

Իմ գյուղը` Օձունը, գտնվում է Լոռու մարզում: Բնությունը հիասքանչ է տարվա  բոլոր եղանակներին: Ձմեռը մեղմ է լինում հիմնականում: Շատ պատահական, որ ձյունը հողի վրա երկար է մնում: Oրինակ, այս տարի` դեկտեմբեր ամիսը գարնանային եղանակ էր: Նույնիսկ ամաչում էինք վերարկու հագնել: Օրվա մեծ մասը տունը չէինք տաքացնում: Հաճելի տաք արևը դուրս էր կանչում մարդկանց: Իհարկե, հասկանում էինք, որ այդպես լավ չէ գյուղատնտեսության համար, բայց արևի ջերմ ճառագայթները մեզ այլ բան էին համոզում:
Անցած տարին մարդկանց համար այնքան էլ հաջող տարի չէր: Աշխատանք չլինելու պատճառով գյուղի տղամարդկանց մեծ մասը մեկնում է արտագնա աշխատանքների, իսկ ռուբլու անկումը ազդում էր նաև մարդկանց ընտանեկան բյուջեի վրա: Այդ պատճառով ձմեռվա վառելիքի հարցը շատերը չէին կարող լրիվ լուծել: Բայց բնությունը ինքը օգնության էր հասնում մարդկանց` տաք օրերը շատացնելով: Ընդանուր առմամբ, ես սիրում եմ մեր Լոռվա ձմեռը: Երեխաներին չի հետաքրքրում մեծերի խնդիրները, և նրանք ուրախանում են ձյան առատ փաթիլներով: Ձյունը իր հետ բերում է դահուկ, չմուշկ ու ձնագնդի, և այլ զվարճանքներ: Ձյունը իրեն երկար սպասեցնել չտվեց, և Նոր տարին առանց ձյան չդիմավորեցինք: Այդ հարցում էլ բնությունը շատ իմաստուն գտնվեց. 30-ի գիշերը առատ ձյուն տեղաց` ի ուրախություն երեխաներիս:

Հայաստանի գյուղերը. Ազատեկ, Վայոց Ձոր

Երջանիկ ես այնտեղ, որտեղ ծնվել ես

Լուսանկարը՝ Տատյանա Ղուկասյանի

Լուսանկարը՝ Տատյանա Ղուկասյանի

Հիմա չեմ փորձի համոզել, որ մեր գյուղը բոլորից առանձնահատուկ է, որովհետև յուրաքանչյուր անձնավորություն յուրահատուկ է համարում իր ծննդավայրը: Հենց այդ անձնավորություններից մեկն էլ ես եմ: Ես այնքան բան ունեմ ասելու իմ գյուղի մասին, որոնք առանձնահատկություն եմ համարում: Իմ գյուղը` Տավուշի մարզի Ներքին Կարմիրաղբյուրը, առանձնահատուկ է ամեն ինչով: Որպես առաջին առանձնահատկություն նշեմ, որ մենք շատ մոտ ենք թշնամուն: Առաջին պահից ձեզ իմ գրածը արտասովոր չթվաց, որովհետև բոլորն են ասում այդ մասին և բոլորն են շոշափում այդ թեման: Երևի կան մարդիկ, ովքեր ասում են. «Հա՜, ի՞նչ կա որ, համարյա բոլոր գյուղերն էլ սահմանին մոտ են, բոլորի վրա էլ կրակում են»: Ճիշտ է, դա այդպես է, բոլոր գյուղերի վրա էլ կրակում են, բոլորն էլ սահմանամերձ են, բայց ոչ ոք չգիտի, թե ինչ է նշանակում երեկոյան պատրաստվել քնելու և հանկարծ վեր թռչելով, արագ հագնվել, որպեսզի գնալ հարևանի տուն՝ ապահով տեղում գտնվելու համար: Դեռ կրակոցներից շատ բան կարելի է պատմել, բայց կենտրոնանամ ուրիշ յուրահատկությունների վրա, որոնք ավելի մեծ երջանկություն են ներշնչում:
Լուսանկարը՝ Տատյանա Ղուկասյանի

Լուսանկարը՝ Տատյանա Ղուկասյանի


Սկսեմ նրանից, որ մեր գյուղում են ծնվել շատ տաղանդավոր և նշանավոր մարդիկ, որոնք այլևս այստեղ չեն ապրում: Դրանցից մեկը Արսեն Գալստյանն է՝ օլիմպիական չեմպիոն: Ներկայումս գյուղում կա 5 խմբակ՝ ֆուտբոլի, բասկետբոլի, նկարչության, ռոբոտաշինության: Վերջինս նոր է սկսել գործել: Ամենաերկար ուղին ունի ֆուտբոլը: Ֆուտբոլիստ երեխաները մինչ օրս ունեցել են բազմաթիվ հաղթանակներ, ավելի ճիշտ, չեն ունեցել պարտություն: Ինչ-ինչ պատճառներով մեծահասակների խմբակը այլևս չի գործում (15-17 տ.), բայց նրանց փոխարեն պարապում է նոր սերունդը (10-13 տ.), որոնք ի դեպ, նույնպես մեծ հաջողությունների են հասել: Ուզում եմ նշել, որ գյուղի համարյա բոլորը` թե՛ աղջիկները, թե՛ տղաները գտնվում են լավ մարզավիճակում և միշտ պատրաստ են մասնակցելու տարբեր մրցույթների: Նկարչականը և բասկետբոլը նույնպես հետ չեն մնում ֆուտբոլից: Ես նույնպես մեծ հետաքրքրությամբ ու սիրով հաճախում եմ նկարչական և բասկետբոլի խմբակի: Ռոբոտաշինության մասին ներկա պահին բան չունեմ ասելու, որովհետև այն նոր է սկսել գործել, և երեխաները նոր են սկսել ծանոթանալ ծրագրերին և տեխնիկային: Անցնեմ ամենակարևոր և գեղեցիկ առանձնահատկություններին՝ գյուղի բնությանը և այդ բնության մեջ անցնող կյանքին: Ուրիշների մոտ գուցե առօրյան կախված է եղանակից, բայց մեր գյուղում եղանակը չի կարող մարդկանց շեղել ամենօրյա գործերից:
Լուսանկարը՝ Տատյանա Ղուկասյանի

Լուսանկարը՝ Տատյանա Ղուկասյանի


Իսկ բնության մասին խոսելն ինձ թվում է, ավելորդ է: Տավշո բնությունը միշտ էլ առանձնացել է իր գրավչությամբ: Տարվա ամեն եղանակին այն առանձնահատուկ գեղեցիկ է: Ներքին Կարմիրաղբյուրը նույնպես աչքի է ընկնում իր կախարդող բնությամբ: Այստեղ ամեն ինչ գեղեցիկ է յուրովի: Նույնիսկ կիսախարխուլ տների և չորացած ծառերի համադրությունն է գեղեցիկ լինում: Ահա իմ բառերով փորձեցի նկարագրել գյուղիս առանձնահատկությունները, բայց կարծում եմ, որ մեծանալուն համընթաց կկարողանամ ավելի խորը տեսնել և բացահայտել դրանք:
Լուսանկարը՝ Տատյանա Ղուկասյանի

Լուսանկարը՝ Տատյանա Ղուկասյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կիրակոսյանի

Ծաղկաձորյան օրագիր. Կինոարշավ Մեղրաձորում

Նարդի խաղացողները

Այսօր Մեղրաձորում մենք տեսանք մի փայտե տնակ, որի առաջ հավաքվել էին տղամարդիկ: Նրանց ողջունելով հարցրինք, թե ինչի՞ համար է այդ տնակը: Նրանք պատասխանեցին, թե. «Ծերանոց է»: Այդ պատասխանը լսելով ես մտածեցի, թե ծեր մարդիկ են ապրում այդտեղ, սակայն ներս մտնելով հասկացա, որ ծերուկները այդտեղ հավաքվել են, որպեսզի կտրվեն իրենց առօրյա հոգսերից և նարդի խաղան:
Նրանք իրենց խաղը յուրահատուկ կերպով էին մեկնաբանում. «Էս էրեխեքի խաթր պիտի կրեմ քեզ», իսկ մյուսը ասում էր. «Թոբա թե` կկրես»: Նրանցից մեկի անունը Ջամշևան էր: Նա նշեց, որ իր խաղընկերոջը անվանում են Հանգուցյալ: Պահը բաց չթողնելով՝ հարցրինք, թե ինչո՞ւ են նրան այդպես կոչում, և նա պատասխանեց. «Որովհետև մեծ է, շուտով կմեռնի», և ավելացրեց. «Ես նույնպես մեծ եմ, իմ վախտն էլ է շուտով գալու»: Այնուամենայնիվ, այդ վատ մտքերը շեղելու համար նրանք սկսեցին հումորներ անել և իրենց կյանքից զվարճալի դրվագներ պատմել: Ջամշևան պապը շատ հումորով էր: Նա պատմեց, որ սկզբում սովորել է Շենգավիթում: Երեք տարի սովորելուց հետո նրանք տեղափոխվել են Մեղրաձոր գյուղ, և նորից 7 տարի կրթություն է ստացել տեղի դպրոցում: Նա Երևանում իր սովորած տարիների մասին ասում էր. «Ինչ աղջիկ-տղա տեսնեի ինձնից փոքր, տփում էի: Էդ էր պատճառը, որ երրորդ դասարանում հեռացրին ինձ դպրոցից»:
Ինձ ոգևորեց նաև այն միտքը, որ նրանք լինելով յոթանասունն անց մարդիկ, հոգով մնում էին միշտ ուրախ պատանի:

Լիլիթ Կիրակոսյան, Հրազդան

***

Սվետան

Մեղրաձորցի մի կնոջից հարցրինք.
-Իսկ, այ էն վանքը, բա՞ց ա:
-Հա, քելեք էն դարպասից կանչեք՝ կգան կբացեն,- ասաց իր բան ու գործը թողած ու մեզ հետ զրուցող կինը:
Կրծոտելով մի ուրիշ մեղրաձորցի կնոջ տված խնձորը՝ քայլեցինք դեպի վանք: Մի աղջիկ արագ քայլելով ուզեց շրջանցել մեր խցիկներին ու մեզ, բայց չհաջողվեց:
-Էս վանքը բա՞ց է,- հարցրի ոչ այնքան վանք գնալու նկատմամբ տածած իմ հետաքրքրությունից, ինչքան նրա հետ զրույցի բռնվելու համար:
-Դե՜, ժամի դուռը փակ է: Տեր ունի,- ասաց ու քայլերն արագացնելով՝ «փախավ» մեզնից:
Մտանք վանքի բակ նկարելու համար: Ու քիչ անց տեսանք, որ այն աղջիկը եկավ: Փաստորեն «ժամի տերն» ինքն էր: Մեր հարցին, թե ինչու են վանքի բանալիները հայտնվել իր մոտ, պատասխանեց.
-Դե՜, մեր տունը մոտ ա, համ է՜լ…- Սվետան (այդ էր նրա անունը) պատասխանեց մոմավաճառի սեղանի հետևից:
-Դերասան,- պատասխանեց մեր` ինչ կուզես դառնալ հարցին:
-Բա չէի՞ր ուզի գյուղում թատերական խմբակ լիներ:
-Հա, շատ,- անկեղծ ափսոսանքով պատասխանեց Սվետան:
-Բա որ դարձար դերասան, գյուղում խմբակ կբացե՞ս:
-Չէ,- պատասխանեց գլուխը կախելով, բայց անկեղծ:
-Բա չէի՞ր ուզի ուրիշ երկրում ապրել:
-Հա, ո՞վ չի ուզի,- կիսաձայն ասաց Սվետան, բայց հետո հաստատակամ ավելացրեց,- է՜, չէ, կմնամ մեր գյուղում:
Սվետային դերասան պատկերցնելով՝ մտազբաղ դուրս եկա վանքից:
-Չէ, կդառնա,- որոշեցի նրա ճակատագիրը, ու անցանք առաջ:

Վահե Ստեփանյան, գ. Մալիշկա

Գյուղս

Իմ գյուղը թաքնված ժայռերի մեծ ու փարթամ ծառերի մեջ դարերի պատմություն ունի: Տատիս խոսքերով, գյուղս ստեղծվել է 1400-ական թվականներից հետո: Գյուղի անվան հետ կապված շատ պատմություներ կան: Օրինակ, որ դիմացի բլուրից մարդկանց մի խումբ իջել ու բնակություն են հաստատել ներքևում` գյուղի անունը կոչելով Ներքին Կարմիրաղբյուր, կամ երբ գյուղի աղջիկները բարձրացել են սարերը և գետի վրա կարմիր վարդի թերթիկներ նետել: Գետը իջել է ներքև` կարմիր ներկված, ժողովուրդը հեռվից տեսնելով, գյուղի անունը կոչել է Ներքին Կարմիրաղբյուր: Ճիշտն ասած, չեմ կարող ասել` որ պատմությունն է ավելի ճիշտ, որվհետև այնքան գեղեցիկ ու հետաքրքիր է գյուղս, որ շատ պատմություններ կունենա իր հետ կապված, որից անգամ տատս տեղյակ չի լինի: Տատս նաև ասում է, որ մեր տարածաշրջանի ժողովուրդը եկել է Ղարաբաղից, և մեր արմատները Ղարաբաղից են: Այնպես որ, կարող եմ հպարտությամբ նշել, որ ես կիսով չափ ղարաբաղցի եմ: Ներքին Կարմիրաղբյուրի ժողովուրդը հիմնականում զբաղվում է հողագործությամբ: Սովետի ժամանակ մարդիկ զբաղվել են ծխախոտագործությամբ, անասնապահությամբ, բայց այդ ամենը եղել է կոլեկտիվ: Իսկ հիմա էլ գյուղում զբաղվում են հողագործությամբ ու անասնապահությամբ, բայց արդեն մասնավոր: Ուղղակի այն ժամանակվա ծխախոտի փոխարեն հիմա խաղող են մշակում: Չնայած դա էլ ակտիվորեն չէն անում, քանի որ թշնամու կրակի տակ է այգիները: Բայց գյուղս կամաց-կամաց երիտասարդանում է, մարդիկ հաղթահարում են պատերազմի հանդեպ վախը: Նրանց դեմքին ժպիտ է հայտնվում ավելի եռանդով են աշխատում, ինչպես այն ժամանակ, երբ առաջին անզամ եկան գյուղ` բնակություն հաստատելու:

Բղաքաղը մեր թաղում

Բղաքաղը այն գործընթացն է, երբ թաքուն, ուրիշի այգուց մենք ինչ-որ միրգ կամ հատապտուղ ենք ուտում: Վահան գյուղի մեր թաղում բղաքաղը անց է կացվում կատարյալ ձևով, առանց «ժողովի» ` մենք բղաքաղ չենք անում: Մեր թաղի «բղաքաղի ժողովի նստավայր»-ը գտնվում է Արևի բաղում, որտեղ գեղեցիկ ծառերի տակ կա սեղան` իր աթոռների հետ միասին, որոնք հեռվից նայելիս սնկերի ընտանիքի են նմանվում: Մեր թաղում բղաքաղը սկսվում է այսպես.
- Քանի եղանակը լավն ա, եկեք քյանք Սևանանց բաղ,- ասում է տղաներից մեկը:
-Քյացինք,- պատասխանում եմ ես:
Ինձ են ասում, որովհետև մեր թաղի բղաքաղի կազմակերպիչը մշտապես ես եմ լինում, որովհետև միայն ես եմ կարողանում այնպես կազմակերպել, որ չբռնվենք:
Հավաքվում ենք Արևի բաղում և սկսում ժողովը.
- Հայկո, մեջերներիս լաղո վազ տվողը ես ու տյու ենք, մենք դենք դյերիլ ծառը: Մխո, տյու վիրեվիցն ես շախը պահում, Գրիգոր, տյու տակիցը, Արսեն, տյու աջիցը, Արմեն, տյու ծյախիցը:Պատրաս՞տ եք,- ասում եմ ես:
- Հա, հա, հա,- ասում են տղաները:
-Կապիշոնները քցեք, քյացիք,- ասում եմ ես:
Կապիշոնները գցում էինք, որպեսզի մեզ ճանաչելը փոքր-ինչ դժվարանար:
Վերևի, ներքևի, աջի, ձախի տղաների դասավորվածությունը հենց այնպես չէ: Վերևում և աջում կանգնեցնում եմ թույլ վազողներին, որովհետև ավելի մոտիկ են գտնվում ճանապարհին, իսկ ներքևում և ձախում բնականաբար ավելի ուժեղ վազողներին:
Ահա այսպիսի ընթացք է ունենում մեր թաղի բղաքաղը:
Աշունը շուտով կվերջանա, բղաքաղն էլ: Իսկ ձմռանն էլ ուրիշ արկածներ կսկսեն: