Ձյունը ծածկել է գյուղս, հետո վերածվել ցեխի, հիմա էլ նորից փորձում է ծածկել: Բոլորը հիանում են ձյան փաթիլներով, իսկ ես, տաք հագած, թեյը՝ ձեռքիս, պատուհանից նայում եմ դուրս, ու կռիվ եմ անում ձյան հետ: Բոլորը սպասում են Նոր տարվան, իսկ ես ցրտից գոռում եմ՝ երբ պետք է գա մարտի վերջը: Դե, մեզ մոտ` Գեղարքունիքում, ձյունը հալվում է մոտավորապես այդ ժամանակահատվածում: Շրջապատիս մարդիկ ասում են, թե ձմեռը շատ գեղեցիկ է և հեքիաթային, իսկ իմ կարծիքով այն ոչ թե հեքիաթային է, այլ հանելուկային, որովհետև ինչ անում ես՝ չես տաքանում: Ինքս ինձ ստիպում եմ ժպտալ ու սիրել ձմեռը, չէ՞ որ ծնունդս նույնպես ձմռանն է, փորձում եմ ինձ համոզել, որ ձյունը գեղեցիկ է, մխիթարվում եմ այն փաստով, որ հա՜-հա, հիմա տոնածառ ենք զարդարելու: Այն էլ կեսից էլի բողոքում եմ, որ չեմ կարողանում առանց աթոռին կանգնելու աստղը դնել տոնածառի գագաթին: Իբր ձմեռվանից շատ գոհ էինք, հիմա էլ արձակուրդները, որոնք ամենևին էլ հանգստանալու համար չեն, այլ սովորելու ռուսերենի և գրականության երկար անգիրները, քիմիայի դասը, որին ես երբեմն անվանում եմ «գերմաներեն», քանի որ ոչ մի բառ չեմ հասկանում:

Առհասարակ, ձմռանն ամեն ինչ ծածկվում է սառնությամբ և տխրությամբ, և հենց սա է պատճառը, որ ես չեմ սիրում այս «գեղեցիկ» ձմեռը:

Հ.Գ. Թող ներեն ինձ բոլոր այն մարդիկ, ովքեր սիրում են Ամանորն ու ձյունը:

Լուսանկարը` Անուշիկ Մկրտչյանի

Ձմեռ: Մեղմիկ իջնում է ձյունը, երեխաներն ուրախ գնում են դասի և այլն: Այսպես միայն ֆիլմերում է լինում: Մեր գյուղում ձմեռը սահմանափակվում է միայն երեխաների խաղով՝ դպրոցի բակի առվակի վրա, որի ջրերը սառել են, և աշակերտների համար դարձել նեղ «սահադաշտ»: Կամ էլ՝ հինգ րոպեանոց դասամիջոցների հաշվին ձնագնդի խաղալով:

Լուսանկարը` Անուշիկ Մկրտչյանի

Մեզ մոտ ձմեռը լավ ձյունառատ է լինում: Այնքան, որ երբեմն դասի չենք գնում: Երկու օրը մեկ են մաքրում ձյունը, իսկ այդ երկու օրում այն հասցնում է մինչև ծնկներդ բարձրանալ: Դե, պատճառն այն է, որ Արագած լեռը ամենամոտն է մեր գյուղին, այդտեղից էլ սառը հոսանքները թափանցում են գյուղ: Մենք այն ժամանակ ենք հասկանում, որ ձմեռը ուր որ է կգա, երբ սպիտակում են Արագածի լանջն ու գագաթները: Սիրում եմ ձմեռը: Չսիրելու միայն մի պատճառ կա՝ այն, որ դրսից ներս եմ մտնում ու ոչինչ չեմ տեսնում. գոլորշիով են պատվում ակնոցիս ապակիները:

Լուսանկարը` Անուշիկ Մկրտչյանի

Երբ մաքրում են փողոցները, հատուկ մեքենաներն այդ ձյունը հավաքում են փողոցի եզրերին: Մենք ընտրում ենք ամենաբարձր կույտն ու տոպրակի վրա նստած՝ սահում այդտեղից. տոպրակով ավելի սահուն է ստացվում: Արդեն մոտ մի շաբաթ է, ինչ ձյուն կա, իսկ աշակերտներն ավելի շատ են սկսել խաղալ: Դպրոցի բակում դասամիջոցներին ավելի շատ երեխաներ կան, բայց առվակը դեռ լավ չի սառչել:

Վերջին շրջանում մի ուսումնասիրություն էի կատարում այն մասին, թե ինչով են զբաղված գյուղացիները։ Նրանց գործերը բազմազան են, բայց ժամանակը քիչ է։ Բոլորը հավաքում են ծառի տակ մնացած ընկույզները ու մաքրում են տերևները։ Գյուղացիների մի մասը սովորություն է ձեռք բերել և հավաքած տերևները ոչ թե վառում, այլ հավաքում է պարկերի մեջ ու ամեն չորեքշաբթի տալիս աղբատար մեքենաներին։ Դա և՛ հեշտ է, և՛չի վնասում բնությանը։ Այս տարի շատ դժվար է փայտ գնելը, քանի որ փայտավաճառները չեն կարողանում գնալ անտառ և, եթե բերում են փայտ, ապա թանկ գնով։ Սա ևս մեծ խնդիր է գյուղացիների համար, որովհետև անցած տարի, եթե կարող էին փայտ գնել, իսկ փողը հետո տալ, այս տարի էլ չեն կարող։ Չնայած այս դժվարություններին՝ գյուղացիների մեծ մասն արդեն ձեռք է բերել փայտ և զբաղվում է դրա մանրացմամբ և փայտանոցներում տեղավորելով։ Գրեթե բոլորը հավաքել են իրենց այգիների բերքը և արկղերով պահել են մառաններում։ Այն գյուղացիները, ովքեր վերջացրել են դրսի գործը, զբաղվում են տնային գործերով։ Ոմանք ամփոփում են աշնանային բիզնեսի արդյունքները։ Ամփոփում են, թե որքան ընկույզ, արիշտա ու փոխինդ են վաճառել և որքան շահույթ են ստացել։ Մի մասն էլ նորից փոխինդ է պատրաստում, բայց այս անգամ արդեն տան համար։ Օրվա խաղաղ պահին կանայք ընկույզն են կեղևում, ընտրում սուջուխի համար նախատեսված ընկույզը։ Ի դեպ, գյուղացիներից շատերն ունեն խոզեր և աշխատում են այս ամիս նրանց լավ կերակրել, որպեսզի շատ միս ունենան և կարողանան ոչ միայն բավարարել ընտանիքի պահանջները, այլ նաև վաճառել։

Գյուղացիների առաջնային նպատակն է պատրաստ ու ապահով դիմավորել ձմեռը։

Ինչ-որ մի ես ամեն պահի փսփսում է.

-Դե՛, հիշի՛:

Սեպտեմբերի 22-ին ես էլի հավես պատառիկ հիշեցի: Սարերում եմ՝ ամենատաքուկ տատիկի, պապիկի ու ծաղիկների գրկում, բայց այս անգամ «եմ» չէ, այլ «ենք»: Չորսով էինք: Ը՜մ, խաբեցի՝ չորսով չէ, հինգով:

Մեր մեջ ասած՝ մեր միջից ամենամեծը տարիքով հիմա ամենափոքրն է հասակով: Մարիամի՜կ: Գայուշը՝ Մարիամիկի փոքր քույրիկը, էնքան համեստ ու լսող աջիկ է: Եթե մի 5 րոպե շատ համոզենք, վստահ կասի՝ մածունը կանաչ է կամ էլ դեղին, իսկ ավանդական տարբերակով՝ սև:

Մեզնից ամենահամեստն ու ամենալացկանը Նանեն էր: Երբ մենք մեծերով զրուցում էինք, ինքն ու փոքր քույրիկը միշտ արևից տաքացած քարերին նստած էին լինում: Ո՞վ ասաց, որ մի տարի մեծ լինելը ընդհանրապես երանգ չի փոխում: Ես կասեմ ավելին՝ ամբողջ պատմության գույներն է փոխում:

Մելինե, Մոնիկա: Էս երկուսը զույգ են ու միշտ իրար հետ: Հա՜, չմոռանամ ասել՝ Մելինեի մոտ էլ Մոնիկան է փոքր քրոջ կարգավիճակում: Մի պահ դուք պատկերացրեք այդ երկու մեծերի վեճը: Ո՞վ կհաղթի: Ոչ մեկը: Էդ ամենից հետո նրանք հազիվ հասցնում էին իրենց գզգզված մազերը հավաքել: Հավաքում էին լացելով, ու հետո էլի լացելով պապիկի օրակարգով սահմանված բոլոր դարակներն էին դասավորում ու հողե հատակն ավլում՝ վստահ լինելով, որ ինչ-որ պահի սալիկի նման կփայլի:

Դե, այս ամենը մեզ երեքիս էլ էր վերաբերում, բայց կարևորը դրա շարունակությունն էր:

Հինգ աղջիկ երեխա՝ մեկը մեկից ահավոր: Տատ ջան, դիմանալ է պետք: Պապիկը էլի կբարկանար ու օրակարգը կհիշեցներ, տատիկը ոչ բարկանալ գիտեր, ոչ էլ սիրելի թոռներին «չէ» ասել:

-Տատի՜կ, մենք գնում ենք մորի քաղելու, ամաններ կտա՞ս:

Տատիկը հերթով դատարկ շշերը կտրում էր, ամուր, ձիգ թելեր էր հյուսում և վերջ:

Տավուշի սարերում 3 բան կա, որոնցից ոչ մեկս երբեք չենք հագենա՝ սառը ջուրը, սարածաղկի հոտն ու թփատակերի մորին: Ով ուզում էր խնդրեր՝ մեր գտածը ոչ ոքի երբեք չէինք տա:

Այ, հենց էդ ժամանակ ես ու Մելինեն ուժով 3 հատիկ մորին չտվինք: Նանիկն անցավ իրենց հռչակավոր թիմ: Բաժանվեցինք երկու մասի՝ 3-2:

Երեսուն, քառասուն, միգուցե նաև հիսուն րոպե անդադար պտտվեցինք ամբողջ անտառով ու լիքը պաշարով, մեզնից գոհ-գոհ հետ գնացինք տնակ: Բան չէր փոխվել էդ ժամանակահատվածում, պայքարող կողմերը զիջումների չէին գնացել:

Պատմությունն ավարտվեց հօգուտ մեզ, ի վնաս Մարիամ-Գայանեի: Նանեն տարավ մորին, ու վերջապես թիմերն ունեցան այս տեսքը՝ 4-1:

Ապարան քաղաքը ունի 21 գյուղ, որից 4-ը մեր գյուղին՝ Արագածին (նախկին անվանումը՝ Ղազնաֆար) մոտ են:

Որոշեցի ներկայացնել այդ չորս գյուղերի ու մեր գյուղի դրական և բացասական կողմերը:

Առաջինը սկսեմ Շենավանից (նախկին անվանումը՝ Բլխեր): Այս գյուղում բոլորը զբաղվում են առևտրով: Գյուղում չես հանդիպի մեկհարկանի առանձնատուն: Բոլորինն էլ երկհարկանի են: Գրեթե բոլոր փողոցներն ասֆալտապատված են: Իսկ բացասական կողմը կապված է ժողովրդի հետ: Նրանք ժլատ են, ես այդպես եմ կարծում:

Երկրորդը Ծաղկաշենն է (նախկին անվանումը՝ Թաքարլու): Այս գյուղի ժողովուրդն այնքան լավն է, համեստ: Նրանք չեն խառնվում ոչ մեկի գործերին: Սակայն գյուղում շատ քիչ են փողոցները, որոնք ասֆալտ ապատված են: Աչքի ընկնող վայրեր չկան:

Հաջորդը Վարդենուտն է (նախկին անվանումը՝ Շիրախալա): Գյուղում փողոցներն ասֆալտապատված են, բնակչությունը՝ շատ: Գյուղը աչքի է ընկնում իր անասնապահությամբ, ինչն էլ գյուղ մտնելուն ես անմիջապես զգում ես (դե, հոտից):

Արայի (նախկին անվանումը՝ Բազառջուխ): Այս գյուղը շատ մաքուր է, փողոցներն ասֆալտապատված են: Աչքի է ընկնում գեղեցիկ բնությամբ. չորս կողմդ ծառեր են, դաշտեր: Սակայն վատն այն է, որ բնակչությունն է քիչ:

Շատ եմ սիրում մեր բոլոր գյուղերը: Բոլոր գյուղերից ունեմ ընկերներ, և տարբեր գյուղերից լինելու փաստը չի խանգարում մեր շփմանը:

Հերթը հասավ մեր գյուղին՝ Արագածին: Մեր գյուղը կարելի է համարել թվարկածս գյուղերի շարքում ամենազարգացած գյուղը: Սա չեմ ասում նրա համար, որ մեր գյուղն է, այլ իրոք այդպես է: Թվարկեմ, ասեմ՝ դուք էլ կհամոզվեք: Գյուղն ունի երկու դպրոց, մանկապարտեզ, արվեստի դպրոց՝ իր բոլոր բաժիններով: Ի դեպ, արվեստի դպրոցի սաներից և մանկապարտեզի երեխաներից շատերը վերոնշյալ գյուղերից են: Ունի երկու հանդիսությունների սրահ, մշակույթի տուն, գրադարան, «Բիստրո» կոչվող սննդի կետ, որը վերջերս է բացվել, հյուրանոց և եկեղեցիներ: Թվարկածներիցս միայն դպրոցն է, որ կա մյուս գյուղերում: Բայց մեր գյուղի ժողովուրդը, հիմնականում՝ մեծահասակները, շատ բամբասկոտ են: Նրանց բոլորին հետաքրքրում է, թե ով ես դու, ում աղջիկն ես, ում թոռն ես, ուր ես գնում, որտեղից ես գալիս: Վարորդները մեքենաներից են ուսումնասիրում, իսկ սա չեմ նկատել մյուս գյուղերում: Մյուս վարորդներին ճանապարհն է հետաքրքրում, ոչ թե ինչ-որ անցորդ:

Եվ վերջում ուզում եմ հետգրություն թողնել: Հնարավոր է՝ նշված գյուղերի բնակիչները նյութը կարդան: Ուզում եմ ասել, որ նյութում գրվածը իմ կարծիքն է, որը կարող է չհամընկնել ձեր տեսակետների հետ: