Ընտանիքը մեծ հասկացություն է: Տարիքի հետ այդ հասկացության իմաստը էլ ավելի է մեծանում: Իմ ընտանիքն էլ է նման բոլորի ընտանիքներին, և միևնույն ժամանակ, տարբերվում է բոլորինից: Իմ ընտանիքը միշտ լի է, ու այդտեղ հնարավոր չէ մրսել: Լի՝ բառիս բուն և փոխաբերական իմաստներով: Երբ փոքր էի, ինձ թվում էր, թե դա սովորական ընտանիքի մոդել է, բայց իմ մանկական պատկերացումները լիովին փոխվեցին, երբ սկսեցի այցելել իմ այն ընկերուհիների տները, որոնց ընտանիքի անդամների թիվը չէր անցնում երեքից: Զարմանալի է, նույն մեծության տները ինձ թվում էին ավելի մեծ ու ճնշող, որտեղ միշտ մրսում ես, չնայած լավ ջեռուցմանը: Ընտանիքի իմ պատկերացումներից միայն մի երկու դեպք եմ հիշում իմ մանկությունից (դե, մանկությունը այն ժամանակահատվածն է, երբ ամեն ինչ դրոշմվում է քո ենթագիտակցության և վարքի վրա): Առաջինը, երբ երկրորդ դասարանում իմ ուսուցչուհին մեզ հանձնարարեց նկարել մեր ընտանիքները: Իսկ իմ նկարած նկարը ոչ միայն ուղղակի նկար էր, այլ, կոպիտ ասած, դասակարգում, ըստ տարիքի ու վայելած հարգանքի: Բազմոցին նստած էին տատիկն ու պապիկը, բազկաթոռներին՝ մայրիկն ու հայրիկը, իսկ մենք՝ ես, քույրս ու եղբայրս` աթոռներին ու գետնին: Դա է իմ երազած ընտանիքի իդեալը: Հարգանք, սեր, մեկը մյուսին զիջելու ունակություն… Ահա այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է ընտանիքներին, հայկական ընտանիքներին: Իսկ մյուսը երևի ավելի լավ է տպավորվել իմ մեջ:

Մի վիրավոր ճնճղուկ ձեռքս փողոցից եկա տուն: Մայրս զայրացավ՝արգելելով տանը պահել թռչունին, իսկ ես լացակումած ու

ի հակադրություն մորս, վերցրի թռչունին և փակվեցի սենյակումս: Ընտանիքիս մնացած անդամները հավաքվել էին կողպված դռան մյուս կողմում և խնդրում էին, ինչու չէ, նաև պարտադրում, որ դուռը բացեմ և ազատեմ թռչունին: Բայց ասեմ, որ փոքր ժամանակ էլ էի համառ ու չէի բացի, եթե չլսեի տատիկիս ասածը:

-Տոտոն (այդպես էին ինձ դիմում), տե՛ս, հիմա դու նեղսրտած ես, և

մենք բոլորս անհանգստանում ենք քեզ համար, իսկ այդ ճնճղուկի ընտանի՞քը, չէ՞ որ նրանցն էլ է ընտանիք, նրանք էլ են անհանգստանում, երևի իրենց վիրավոր երեխայի համար կեր պիտի հայթայթեն, իսկ դու նրան վերցրել ու բերել ես տուն:

Ես լցված աչքերով նայեցի ճնճղուկին, հետո կողպեքին, բացեցի դուռը, դուրս հանեցի միայն ձեռքս, ճնճղուկը ափիս մեջ դրած, տվեցի տատիկին, հետո շարունակեցի լաց լինել: Բայց ոչինչ, փոքրիկ ընկերս ինձնից չէր նեղանա, ես կարող էի լաց լինել նաև ցածր գնահատական ստանալու պատճառով: Բայց այդ պատմությունը վառ օրինակ էր ընտանիքի միասնականության:

Այո՛, սա իմ ընտանիքն է, և միևնույն ժամանակ, երջանիկ ընտանիքի իդեալը: 

Գյումրի՝ քաղաք Հայաստանի հյուսիս-արևմուտքում:

Իյա~, էդ օ՞վ ըսավ, օր Լեննագանը Հայաստանի հյուսիս չէ, էն էլ հյուսիս-արևմուտքում է. Լեննագանը աշխարհի կենտրոնը էղել է, աշխարհի կենտրոնն էլ կմնա, երկրագունդն էլ Լեննագանի շուրջը կֆռռա, կամ սպասե,  սպասե, մեր Պոլոզը ավելի լավ է ըսէ.

«Աշխրհքի իսկագան կենտրոնը Լեննագանն է, հմը շատ պետություններ չտեսնելու կուտան…»:

Այո´, թե գյումրեցու, ներողություն, ներողություն, լեննագանցու կհանդիպես, մեկ էլ նման բաներ չասես, որովհետև շա~տ կջղայնացնես ադաթով լեննագանցուն:

Եվ, իրոք, գյումրեցին իր վարք ու բարքով, նիստուկացով, բարբառով, երգ ու պարով, անթիվ-անհամար հետաքրքիր պատմություններով իսկական մաքրարյուն հայ է հիշեցնում, ով անցել է բազմաթիվ փորձությունների միջով, բայց անկոտրում է մնացել…

Մենք՝ գյումրեցիներս, խոսում ենք հրաշակերտ մի բարբառով, որն ավելի մոտ է գրական հայերենին, քան այդպիսին թվացող շատ բարբառներ:

Օրինակ՝ միայն մեր բառապաշարում կհանդիպես այնպիսի բառեր, ինչպիսիք են, ասենք, չախլամա, որ նշանակում է թան, փուրչուլուխ՝ գազար, կնիկ մարդ՝ կին, թոմարի՝ բոլորը, զաբուն՝ նիհար, ցվետնո՝ ծաղկակաղամբ, փեշկիր՝ սրբիչ, ի՞նչ խես՝ ո՞նց ես, ի՞նչ կէնէս՝ ի՞նչ ես անում, և այլն…

Ըստեղ էլ կռնամ Պոլոզին հիշեմ. «Էրեվան ի՞նչ բըդի էղնի. էն գյոզալմ մառոժնուն պաղպաղակ կըսեն, բազարին՝ շուկա, ուլիցներուն՝ փողոց, հայերեն խոսող վո՞վ կա օր»:

Իսկ գյումրեցու պես հագնվել շատերը կերազեին. գյումրեցի կանայք՝ «խանըմ-աբլաները», սիրում էին պճնվել և հագնում էին գրեթե միատեսակ թանկագին հագուստներ, գլխներին երկշար ոսկի՝ մարգարիտներով հանդերձ, վզներին՝ ոսկի, ձեռներին՝ ոսկի: Գյումրեցի տղամարդը սիրում էր հագնել մահուդե չուխա, գլխին՝ ֆուռաշկա, ոտներին՝ նայած կարողության, չուստեր կամ ծուղիներ: Միջին կամ ավելի խոնարհ դասը՝ արհեստավոր, բոստանչի, սիրում էին հագնել մինչև ծունկը հասնող սպիտակ գոգնոց՝ որպես դրոշակ: Ու այդ գոգնոցից հայտնի էր լինում գյումրեցին:

Դե, մեր հանճարներն էլ հո գովել չիդե՞ն, ինչղ կսե Ջիվանին. «Մի քաղաք գիտեմ ժամին սիրահար, բնակիչները մոտ յոթ-ութ հազար, իրենք օրվա հաց չունեն ուտելու համար, յոթ հատ ժամ են կառուցել՝ խե´լքի աշեցեք»:

Եվ, իրոք, քաղաքում շատ են և եկեղեցիները, և մատուռները, և ճարտարապետական կոթողները, որոնց նայելիս չես կարող անտարբեր մնալ:

Գյումրեցին հայտնի է իր աննման հումորով: Մեր հումորային կերպարներից էլ հայտնի են  Ծիտրո Ալեքը ու օրիորդ Վարսենիկը, Վարդանիկն ու ընգեր Մարգոն, երկար Վարոսն ու կարճ Ավոն, Ջղեր Խաչիկը, Չոփուռ Սուրենը, Րախի Գրիշը, դե, Պոլոզ Մուկուչի մասին էլ չխոսամ:

Դե, ըսքանից ավել էլ ի՞նչ ըսեմ, կամ էլ կռնամ էլի Պոլոզին հիշեմ.

«Աստված ընչի՞ է Գյումրին սարի պես բանցր ստեղծել»:

«Աստված իրա ստեղծածն բանցր մարդկանց համար բանցր տեղ բդի ստեղծեր»:

Նորից պիտի քո գիրկը գամ, քեզ գովելու հավես ունիմ…

Երբ պապիկս ջահել էր ու հարուստ, հաճախ էր գնում Իջևան՝ առևտրի: Մեզ էլ՝ իր չորս թոռներին՝ ինձ, Սարգսին, Դավթին ու Մարիամին, հետն էր տանում: Ավելի ճիշտ, չէր տանում, այլ մենք էինք մեքենայում թաքնվում ու հենց տանից հեռանում էինք, այն ժամանակ դուրս էինք գալիս:
-Վայ, ես ձեր…,- այս էր լինում նրա արձագանքը, երբ տեսնում էր մեզ:
Բայց շուտով պապիկը սկսեց ստուգել՝ մեքենայի մե՞ջ ենք, թե՞ չէ: Մեզ էլ մնում էր նրան համոզելը: Երբ ճանապարհին խելոք չէինք մնում, պատժվում էինք. հաջորդ օրը, որքան համոզում էինք, չէր տանում:
Մեր Իջևան գնալու գլխավոր պատճառն այն էր, որ պապիկը էնտեղ մեզ համար համով բաներ էր առնում. պաղպաղակ, քաղցրավենիք, ըմպելիք և շատ ուրիշ բաներ:
Մի օր էլ առաջին մեթոդով, այսինքն, թաքնվելով, ճամփա ընկանք: Բայց ճանապարհի կեսից հասկացանք, որ չենք գնում այնտեղ, որտեղ որ ամեն անգամ տանում էր մեզ պապս: Պարզվեց, որ գնում ենք գազալցակայան: Հետդարձին մեքենան կանգ առավ:
-Հը՞, պապ:
-Երեխեք, պետք ա հրենք:
Պապիկը միայնակ չէր կարող հրել, ու մենք անցանք գործի, իսկ պապը նստեց մեքենայի ղեկին: Մինչև գյուղի տակը՝ մոտ մեկ կիլոմետր, հրեցինք, և պապը մի պահ կանգ առավ ու ասաց.
-Թու՛, «տումբլերը» մոռացել եմ բացեմ:
Այդ օրվանից արդեն հարցնում էինք, թե ո՞ւր է գնում: Չնայած մենք հիմա այդ պատմությունը հիշելիս մի լավ ծիծաղում ենք, բայց այդ պահին այդքան էլ ծիծաղելի չէր: