Չլինեի ես, չէին լինի քրոջս առավոտները

-Վեներա, այ Վեներա, Վեներա ջան, արթնացի, ջան,- համարյա երգելով շշնջում էր քույրս իմ ականջին, իսկ ես ավելի եմ ամուր գրկում վերմակս ու աչքերս փակում:

-Վեն, հոգնեցի արդեն, դե արթնացի , վա՜յ,- առավոտյան 7-ն է,  և ես քրոջս  արդեն նվիրում եմ զայրանալու պատճառ:

- Հա, ըհը…հեսա… հաա, – քրոջս չարհամարհելու համար ասում եմ ամենաքիչ բերանի շարժում պահանջող բառերը:

-Լավ , Վեն ջան, դե ես գնամ թեյ պատրաստեմ, դու արդեն հագնվի, – ասաց քույրս  ու չիմանալով , որ տաս րոպե հետո արդեն շատ բարկացած ասելու է.

-Աաաա,Վեն , դե արդեն հոգնեցի է, էլի սփռոցին թափեցիր էս թեյը, հերիք ա, մտածված ե՞ս անում,-  չգիտեմ ինչու` վերջերս միշտ պատահմամբ շրջում եմ իմ թեյի բաժակը, և քույրս այդ այդ ամենը հավաքելով,  միշտ կիսատ է թողնում  նախաճաշը:

-Ես արդեն գնամ դասի, հա՞,- ինքս ինձ վրա շատ բարկացած ասացի քրոջս, ու մեղավորության արցունքներ էին հայտնվել աչքերիս:

Արագ դուրս եկա տնից, նստեցի երթուղային ու  այնտեղ գիրք էի կարդում, քրոջս նվիրած գիրքը:

Դպրոցում արդեն երրորդ ժամն էր, երբ ես մոռացած այդ ամենի մասին երգ էի լսում, երբ հանկարծ կարդացի քրոջս ուղարկած հաղորդագրությունը,- «Այ Վեն ջան, ինչի՞ ես լացում է, իմ առավոտները առանց սփռոց մաքրելու ու քո վրա ջղայնանալու անհնար ա, այ ջան, չտխրես հանկարծ, դու Վեներան ես, չէ՞»:

Համակարգչի փոխարեն գրատախտակ

Մեր դպրոցում չկան համակարգիչներ ինֆորմատիկայի դասերն անցկացնելու համար: Սկզբում համակարգիչների կեսն աշխատում էր, և մենք անում էինք մեր դասերը համակարգչային սենյակում: Իսկ հիմա մեր բոլոր համակարգիչները չեն աշխատում: Մեր դասերը ուսուցիչը մեզ բացատրում է գրատախտակի վրա: Ճիշտ է, այդքան էլ հաճելի չէ, բայց մենք սովորում ենք մեր դասերը հաճույքով: Մենք սովորում ենք մեր դասերը մեր տան համակարգչով անել և միշտ պատրաստ ենք դասերին: Բայց կան երեխաներ, որ տանը համակարգիչ չունեն, և շատ բան չեն հասկանում: Լավ կլիներ, եթե մի օր այդ համակարգիչները վերանորոգվեին: Այդ ժամանակ բոլորս կարող էինք ձեզ նամակներ գրել էլեկտրոնային փոստով: Իսկ հիմա շատերը չգիտեն, թե ինչպես նամակ գրել էլեկտրոնային փոստով:

Կարատեն, հայրիկս և ես

Կարատեն արդեն տասնհինգ տարի է` գործում է Կապանում: Դպրոցում կա ութսուն աշակերտ: Այս սպորտաձևը ունի շատ բարդություններ, բայց երեխաները սիրով են հաճախում: Կարատեի կարող են հաճախել հինգ տարեկանից սկսած: Կարատե պարապելու համար պետք է նաև հատուկ համազգեստ ունենալ: Սպորտդպրոցը շատ լավ վիճակում է, բայց հովանավորներ չունի: Կարատեի մեր խումբը մրցումների է գնում Եղեգնաձոր, Վայք, Երևան: Լինում է, որ  նաև ուրշի տեղերից են գալիս մեզ մոտ՝ մրցումների: Ես էլ եմ հաճախում կարատեի: Սպորտաձի նկատմամբ սերը սերմանել է իմ հայրիկը, որը կարատեի մարզիչ է:

Ես շատ կուզեի շարունակել հորս գործը: Կցանկանայի դառնալ մարզիկ: Որոշել եմ սովորել ֆիզիկական կուլտուրայի ինստիտուտում՝ կարատեի գծով: Բուհն ավարտելուց հետո կգամ Կապան ու կշարունակեմ հայրիկիս գործը: Որոշել եմ, երբ մեծանամ, մարզադպրոց կկառուցեմ: Ես, նայելով իմ հայրիկին, արդեն պատկերացնում եմ իմ ապագան: Գիտեմ, որ սպորտը դժվար է, բայց ես սիրում եմ պայքարել դժվարությունների դեմ:

Լավագույն վավերագրական ֆիլմ

Խորվաթիայում հունիսին կայացած «Four River» միջազգային կինոփառատոնում  «Մի Սիրո Պատմություն» ֆիլմը արժանացել է «Լավագույն վավերագրական ֆիլմ» մրցանակին։

Շնորհավորում ենք ֆիլմի հեղինակներին` Վահե Սուքիասյանի գլխավորությամբ, եւ մաղթում նորանոր հաջողություններ։

Ի դեպ, նույն փառատոնում Մանանա կենտրոնի մեկ այլ ֆիլմ՝ «Անտեսանելի սահմանները» ճանաչվել է լավագույն անիմացիոն ֆիլմ։

Վախենամ, թե մի օր էլ չմտածեմ

Լուսանկարը՝ Տաթեւիկ Տեր-Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը՝ Տաթեւիկ Տեր-Հովհաննիսյանի

Ռուսերենի պարապմունքի ժամանակ ուսուցիչս ասում է, որ վաղուց արդեն ժամանակն է՝ ես ռուսերեն մտածեմ:

Անգլերենի ժամին  ուսուցչուհիս բարձր գնահատականներ է դնում նրանց, ովքեր անգլերեն խոսում են անգլերեն մտածելով:

Անկեղծ ասած, ես այդպես էլ չհասկացա՝  ինչպես է նա հասկանում, թե ով է մտածում անգլերեն, իսկ ով` ոչ, բայց իմ հայերենի ուսուցչուհին էլ ասում է.

-Ինչքան էլ, դուք օտարամոլ լինեք, և ժամանակակից լինի օտար լեզուներով խոսելը, միևնույն է, դուք միշտ հայերեն եք մտածում: Ձեր «մա~մ» բացականչությունը հայերեն է:

Իսկ ես չգիտեմ արդեն, թե ինչպես եմ մտածում: Միայն վախենում եմ, որ ընդունելության քննությունների համար այնքան մեխանիկական, առանց միտք լարել պահանջելու վարժություններ անեմ, որ վերջում վերջնականապես դադարեմ մտածելուց:

Ինչը կփոխեի աշխարհում

Լուսանկարը՝ Թերեզա Հայրապետյանի

Լուսանկարը՝ Թերեզա Հայրապետյանի

Կան խնդիրներ, որոնք պետք է լուծենք միասին, որոնք ավելի գլոբալ են։ Երբ պատմության ուսուցիչս պատմում է մեր թշնամիների մասին, իմ մեջ արթնանում է երկյուղ, երբ պատկերացնում եմ, որ հնարավոր է՝ մենք լինեինք ուրիշ երկրի տիրապետության տակ, հնարավոր է՝ աղոթեինք ուրիշ աստվածների, խոսեինք ուրիշ լեզվով, սովորեինք ուրիշ գրականություն։ Մենք ունենք հիանալի սովորույթներ, ավանդույթներ, որոնք չունեն ուրիշները, սակայն մենք մոռանում ենք մերը եւ ընդունում ուրիշների նորը։

Մեր երկրում տիրում է սոցիալական եւ մարդկային անհավասարություն։ Ոչ ոք չի պահպանում կարգուկանոն, բոլորն իրենց համարում են մյուսներից առավել եւ մտածում են՝ ինչպես մտնեն անհերթ, անցնեն կարմիր լույսի տակով։ Նրանք մտածում են որ դա հերոսություն է, մինչդեռ դա համարվում է տգիտություն…

Քաղաքի մի ծայրից մյուսը

Լուսանկարը՝ Սյուզաննա Քոսյանի

Երբ օրենք ընդունվեց ավագ դպրոցների մասին, ես այդ ժամանակ 8-րդ դասարանում էի սովորում։ Ուղղակի սարսափելի էր թվում, թե ինչպես պետք է բաժանվեմ իմ դասարանից, թե ինչպես պետք է օգտվեմ երթուղայինից, եւ վերջապես ինչպես կընդունի ինձ իմ նոր շրջապատը։ Դրական կողմերի մասին չեմ էլ խոսի։ Այն աշակերտների համար, ովքեր ծայրամասերում են ապրում, մեծ խնդիր է տրանսպորտը։ Ես ինքս ապրում եմ ծայրամասում, եւ ինձ համար ամենամեծ խնդիրը դա է, հատկապես ձմռանը։ Կամ երթուղային չի լինում, կամ եթե անգամ լինում է, արդեն դասից ուշացած ենք լինում։ Երբ մտածում էին այս համակարգի իրացման մասին, պետք է մտածեին նաեւ երթուղայինների խնդրի մասին եւ հատուկ դպրոցական ավտոբուսներ հատկացնեին։ Եվ հետո, գործազրկության բարձր մակարդակ ունեցող Վանաձորում շատերի համար այդքան էլ հեշտ չէ ամեն օր 200 դրամ հատկացնել աշակերտի տրանսպորտի համար, մանավանդ, եթե ընտանիքից դպրոց են հաճախում երկու կամ ավելի երեխաներ։

Ներքին Կարմիրաղբյուրի մանկապարտեզի բացումը

Օգոստոսի 31-ին Տավուշի մարզի Ներքին Կարմիրաղբյուր սահմանամերձ գյուղում կայացել է «100-ը 100-ի համար` հանուն բարեկեցության» ծրագրի շրջանակներում «Փարոս» Հիմնադրամի (ԱՄՆ) աջակցությամբ վերանորոգված մանկապարտեզի բացումը: Բացի վերանորոգված և արդեն ջեռուցվող խաղասենյակներից, դահլիճից և հանգստի սենյակներից, երեխաները ունեն նաև ապահով խաղահրապարակ: Այժմ մանկապարտեզի բակն ունի 20 մետր երկարությամբ գունազարդ պատ, որը նախատեսված է բակում խաղացող երեխաներին թշնամու գնդակներից պաշտպանելու համար:
Բացման արարողությանը ներկա էին «Փարոս» Հիմնադրամի ներկայացուցիչներ, Ներքին Կարմիրաղբյուրի գյուղապետը, լրագրողներ և բազմաթիվ ծնողներ ու երեխաներ:

Հի՜ն Գյումրվա ավանդույթներից է…

Հայերս ընդհանրապես շատ մաքրասեր ազգ ենք, բայց վերջերս մի տեսակ եվրոպական մտածելակերպ ենք ձեռք բերել՝ կորցնելով հայկականը: Հայերիս մեջ էլ իրենց առանձնահատուկ մաքրասիրությամբ աչքի են ընկնում գյումրեցի կանայք կամ, ինչպես կոչում էին առաջ, «խանըմ աբլաները», որոնց համար շատ կարևոր էր տան մաքրությունը. ամեն ինչ պետք է մաքուր լինի`«ձնձղտա»:

Պատկերացրեք՝ ամեն շաբաթ հավաքել են տան ունեցած-չունեցածը, նստել են ֆայտոն ու մեծ-մեծ խմբերով գնացել են Արփա չայ՝ լվացք անելու, իսկ լվացք անելն էլ այսօրվա պես կես կամ առավելագույնը մեկ ժամ չի տևել. առավոտից իրիկուն մնացել են Արփա չայում, մի քանի հերթով լվացել են. սկզբից պարզապես թրջել են հագուստը, հետո լվացել են օճառով, դրանից հետո հագուստը օսլայել են, որից հետո էլ պարզաջրել են. հիմա կասեք՝ էլի լավ հագուստ է եղել, որ դիմացել է, բայց օրենքը կամ, ավելի ճիշտ, «ադաթն» է էդպիսին եղել: Դե իսկ ողջ օրը սոված չմնալու համար հետները ավանդական «բոխչա» են վերցրել, որի մեջ զանազան ուտելիքներ են դրել: Երեկոյան էլ ՄԱՔՈՒՐ լվացքով տուն են եկել, բայց հլը չավարտվեց լվացքի արարողությունը. սկեսուրները պիտի տեսնեին հարսների արած լվացքը ու ամենամաքուրը ընտրեին:

Նույն մրցակցությունը եղել է նաև լեննականյան բակերում. Աստված մի արասցե, եթե մեկի լվացքը կամ պարզապես օդափոխության գցած հագուստը կեղտոտ լիներ, ողջ բակը կքննադատեր, իսկ կեղտոտ հագուստի տերն էլ փնթի, ծույլ ու անբան կհամարվեր, բա…Իսկ նորահարսներն էլ պիտի ամենքից շուտ արթնանային, բակը մաքրեին, որ բոլորը արթնանային ու տեսնեին, որ մաքուր է, համ էլ հո ընտանիքի անունը գետնով չէի՞ն տալու: Ավելին ասեմ. այն ընտանիքներում, որտեղ չամուսնացած աղջիկ է եղել, բակն ու դուռը պետք է առանձնահատուկ մաքուր լիներ. եթե գալիս էին խնամախոսության ու տեսնում, որ բակը կամ դռան առաջ գցած գորգը կեղտոտ է, անմիջապես հետ էին դառնում, ու այդ աղջիկը «տանն էր մնում»…

Ամեն ամառ խանըմ աբլաները պիտի բուրդը լվանային, չփխեին, արևի տակ փռեին, որ լավ տեսք ունենա: Նույնիսկ մի զվարճալի դեպք է պատահել մի քանի տարի առաջ՝ կապված բուրդ չփխելու հետ. գյումրեցի մի ընտանիք տեղափոխվել է ԱՄՆ՝ ընդմիշտ ապրելու նպատակով, գալիս է ամառը, ու տանտիկինը իջնում է բակ՝ Հայաստանից բերած բուրդը չփխելու (հետո՞ ինչ, որ ԱՄՆ-ում են ապրում, բա մեր ադաթնե՞րը), այդ ժամանակ էլ ոստիկանները տեսնում են ու ձերբակալում գյումրեցի կնոջը՝ պատճառաբանելով, որ ագրեսիա կա այդ կնոջ մեջ, կարող է վնաս տալ մարդկանց…Դե, ի՞նչ արած, գյումրեցի ենք, մի բանով պիտի տարբերվե՞նք, թե՞ չէ…

Մի առանձին հանդիսություն էր ապակեղենի մաքրությունը. չէ՞ որ էդ ապակեղենի համար էն հին ժամանակներում հերթեր են կանգնել, բերել են ուրիշ երկրներից ու մինչև հիմա էլ նույն խնամքով պահում են. ահավասիկ մեր ապակեղենի «թանգարանը»՝ էլ «մադոննա» ափսեներ, կոբալտից ծաղկամաններ, հախճապակյա կամ որ ավելի հոգեհարազատ է, հնչում, «խռուստալ»-ից գավաթներ…Եվ միշտ էլ  հպարտանալու առիթ է եղել հարուստ ապակյա պահարան ունենալը:

Ավելի պատկառելի մասն էլ, ով ինքնաեռ կամ հայտնի ֆիլմի «կամոդ»-ից  ուներ, պիտի անթերի մաքուր պահեր եզակի հանդիպող իրը՝ պսպղալու աստիճան:

Իսկ մեծ տատիկները՝ մամերը կամ նանիները, նույն անթերի մաքրությամբ պահում էին իրենց գոգնոցները, որը փոխվում էր միայն հյուրերի հետ թեյ խմելու ժամանակ: Մինչև հիմա էլ, երբ դրսում կարկանդակ կամ թխվածքաբլիթ վաճառողի ենք տեսնում, գնում ենք միայն այն դեպքում, եթե գոգնոցը մաքուր է լինում, բայց մեծ մասամբ չենք էլ գնում. մեր ուզածի պես մաքուր չի լինում… Այսօր էլ Գյումրիում, թեև վաճառվող խմորեղենի առատությանը, մի տեսակ վիրավորական է հյուրի առաջ խանութից գնված խմորեղեն դնելը: Հյուրերը տանտիկնոջ թխածը պետք է համտեսեն:

Ու ըսպես էլ միշտ տարբերվում ենք ու աչքի ընկնում, լեննականցի ենք ախր, ըբը…

Մեր սովորույթները

Սովորությունները մեր երկրորդ բնավորությունն են. ոչ մենք ենք կարողանում առանց նրանց, ոչ էլ իրենք առանց մեզ, երևի…

Մեկի համար մյուսի սովորությունը կարող է անմիտ թվալ. Օրինակ, ինձ համար բավական անմիտ ու անքաղաքավարի սովորություն կամ ավելի ճիշտ սովորույթ է այն, ինչ անում են նորվեգացիները. Կպատկերացնե՞ք՝ նրանք երթուղայինում տեղը չեն զիջում տարեց մարդկանց՝ կարծելով, որ այդպես ընդգծում են իրենց ֆիզիկական առավելությունը: Եթե նման բան մեզ մոտ անես, կհամարեն, որ անկիրթ ես ու անդաստիարակ: Ինչևէ:

Բայց ես գիտակցում եմ նաև, որ այդպիսով առանձնանում ու ճյուղավորվում են ընտանիքները, գերդաստանները, ազգերը, մշակույթները:

Բայց, օրինակ, պատկերացրեք, թե ինչքան կուրախանային իրենց զոքանչներին չսիրող հայ տղամարդիկ հունական սովորույթից. Հունաստանում տղամարդկանց արգելվում է նայել իրենց զոքանչի աչքերին:

Մենք՝ հայերս էլ շատ սովորույթներ ունենք. Օրինակ, երբ սեղանին աղ է թափվում, տատս ջուր է լցնում աղի վրա, որ չարը խափանվի:

Կամ երբ անծանոթ, բայց հայազգի մարդու դուռն ես թակում՝ ինչ-որ մի բան հարցնելու, առանց հյուրասիրության չի ճանապարհի, թեկուզ եթե սեղանը ճոխ չլինի (կարևորը վերաբերմունքն է). այստեղից էլ, հավանաբար ծագել է հին հայկական ասույթը՝ պանիր ու հաց, սիրտը՝ բաց:

Հայկական սովորույթներին ես մեկն էլ կավելացնեմ. ամառը հանգստանալու, քաղաքից ու առօրյա հոգսերից կտրվելու եղանակ է, բայց ոչ Հայաստանում. ամառը սկսվելուն պես հայ կանանց մոտ սկսվում է ավանդական «ավլեմ-թափեմը». պետք է ամեն ինչ մաքրեն, փայլեցնեն, ձևափոխություններ անեն՝ հաշվի չառնելով, որ այն, ինչ ուզում են մաքրել, մաքուր է, թե ոչ: Եթե ավելի խորը նայենք, ապա այս սովորույթը հատկապես խիստ ` զարգացած Գյումրիում: Գյումրեցի կանայք մի առանձին պատմության թեմա են, որոնց սովորությունների մասին հետո կպատմեմ: