«Մանանա», 17.am, ամեն անգամ աչքիս առաջ են քո նյութերը: Կարդում եմ հոդվածները, նայում նկարները, ֆիլմերը, և ամեն անգամ դեմքիս ժպիտ է գալիս: Ինչո՞ւ եմ ես ժպտում, քանի որ տեսնում եմ, ձեր շնորհիվ ինչքան երիտասարդ ու պատանի ժամերով համակարգչի դիմաց նստելու` խաղ խաղալու, կամ դրսում իրենց ժամանակը անիմաստ վատնելու փոխարեն, կարող են իրենց շուրջը մի պահ նայել ու խոսել տարբեր թեմաներով: Թեմաներ, որոնք իսկապես հետաքրքիր են բոլորիս:
Մտածում եմ այն բանի մասին, թե ինչքան լավ է, որ կան նման վայրեր, որտեղ բոլորս էլ կարող ենք մեր մտքերով կիսվել:
Երկար ժամանակ է, ինչ ցանկանում եմ ձեզ նյութ ուղարկել: Երկար մտորումներից հետո, թե ինչ նյութ ուղարկեմ, որոշեցի մտքերս շարադրել հենց ձեր մասին:
Առաջին անգամ, երբ եկաք մեր քաղաք` Ստեփանավան, ինձ առաջարկեցին գալ ու մասնակցել ձեր դասընթացներին: Սկզբից մտածեցի ու չցանկացա գալ և մասնակցել, բայց ընկերներս, ովքեր առաջին օրը մասնակցել էին, ինձ խորհուրդ տվեցին գալ: Այս անգամ ես էլ մեծ հետաքրքրությամբ եկա ընկերներիս հետ, որպեսզի մասնակցեմ` մտածելով, որ ես էլ տանը ժամանակս անիմաստ վատնելու փոխարեն կարող եմ մի բան էլ ավել իմանալ: Սկզբից ինձ հարազատ չէին ձեր դեմքերը, բայց խմբերի բաժանվելուց հետո, երբ սկսեցինք զրուցել և մեզ` նորեկներիս ծանոթացրեցիք ձեր կազմակերպությանը, հոդվածներ ցույց տվեցիք, վիդեոներ ու լուսանկարներ, իմ մեջ հետաքրքրություն առաջացավ: Ամեն ինչ արդեն հետաքրքիր էր դառնում:
Մենք ամենքս ներկայացանք, պատմեցինք մեր մասին: Մենք խոսում էինք, ծիծաղում ու նոր փաստեր իմանում մեր շրջակա աշխարհի մասին: Հենց սկզբից ես սպասում էի այն պահին, երբ մենք պետք է խոսեինք կինոյի և ֆոտոյի մասին: Սիրում եմ նկարվել ու նկարել, և միշտ ցանկացել եմ կինոյում նկարահանվել:
Ահա եկավ ամենասպասված պահը` մենք գնացինք ֆոտոներ անելու: Բոլորովս միասին` մեծ հաճույքով, և արդեն հարազատ դարձած: Նկարում էինք ամեն պահի, երբ մեզ հետաքրքիր բաներ էին պատահում: Գույներ, ամեն քայլափոխի մարդիկ: Ինչքան լավ էր ժամանակը անցնում: Մենք հանդիպել էինք ժամը 10-ին, և միասին անց կացրեցինք մինչև 6-ը: Ճիշտ է, ժամանակը երկար էր անունով, բայց այնքան արագ անցավ, որ ես նույնիսկ մոռացել էի այն բանի մասին, որ մի քանի ժամ է, ինչ հաց չեմ կերել:
Ահա եկավ տխուր պահը` մենք պետք է իրար հրաժեշտ տայինք: Արդեն վերադարձել էինք այնտեղ, որտեղ հանդիպել էինք` Ստեփանավանի թիվ 2 դպրոց: Մենք միասին նկարվեցինք և ունեցանք մեկ ընդհանուր նկար: Հրաժեշտ տվեցինք իրար, ու միմյանց խոստացանք չմոռանալ այս հանդիպման մասին:
Ուզում եմ ձեզ իմ շնորհակալությունը հայտնել այդ անմոռանալի օրվա համար: Մենք ուրախ կլինենք ձեզ նորից հյուրընկալելու մեր քաղաքում:
Լսեք երաժշտություն
Հիմա բոլորիս օրը դժվար է պատկերացնել առանց երաժշտության, այն կարծես մեր կյանքի մի մասն է դարձել: Հատկապես հիմա` 21-րդ դարում, այն դարձել է ավելի հասանելի: Ամեն վայրկյան կարող ենք լսել մեր ցանկացած երգը, մեր ցանկացած երգչի կատարումը: Նախնադարում մարդիկ հավատացել են, որ երաժշտությունը ազդում է մարմնի վրա: Նախկինում ևս երաժշտությունը շատ կարևոր դեր է խաղացել մարդկանց կյանքում: Այ օրինակ` Չինաստանում մահապատժի են ենթարկել այն երգահաններին, որոնք իրենց երգի հնչյունների ներդաշնակությունը խախտել են:
Ըստ իմ տվյալների, երաժշտություն լսողների քանակը ավելի է մեծացել 20-րդ դարում, որովհետև այդ ժամանակ նոր տարածում է գտել ռադիոն, և մարդիկ սկսել են դառնալ ռադիոյի մշտական ունկնդիրները: Փաստ է, որ ոչ մի ժամանակաշրջան աչքի չի ընկել այնքան երաժշտական ոճերով, որքան այսօր է: Հնում բժիշկները երաժշտության միջոցով փորձել են բուժել հիվանդներին, գտնելով, որ յուրաքանչյուր օրգանին համապատասխանում է իր հնչյունը կամ հնչյունային միացությունը:
Շատ մարդիկ գիտեն, որ երաժշտությունը օգտակար է, բայց քչերը գիտեն, որ այն բացի հաճույք և ուրախություն պատճառելուց, կարող է առողջարար լինել և հաջողությունների բերել կյանքում: Օրինակ` դասական երաժշտությունը նպաստում է առողջ քնին: Սիրելի երաժշտության երկար լսումը օգնում է ձերբազատվել սթրեսից: Պայքարում է տխրության դեմ: Բարելավում է արյունատար անոթների աշխատանքը:
Երաժշտությունը բացառիկ երևույթ է` մշակույթի ամենանուրբ և, միաժամանակ, ամենագեղեցիկ ոլորտներից մեկը, և ես չեմ կարող իմ կյանքը պատկերացնել առանց երաժշտության, և անգամ նյութը պատրաստելիս եմ երաժշտություն լսել:
Աշունն ավարտվում է
Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի
Լուսանկարը՝ Մուշեղ Վարդանյանի
Ամեն տարի մեծ սպասումով ու հատուկ երջանկությամբ եմ հիշում աշունը, մտածում նրա գեղեցկությունների մասին: Այն ինձ համար մի ուրիշ աշխարհ է. աշունն ընդհանուր կողմեր ունի իմ ներաշխարհի հետ. թախծոտհարցական հայացք, հաճախ թաց աչքեր, լռություն, գունագեղ ու բազմապիսի հագուստներ…
Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի
Ամեն տեղ ուրիշ է աշունը: Ես սիրում եմ Հայաստանի և հատկապես Երևանի աշունը. ամեն օր արթնանում եմ մի ուրիշ թարմությամբ, աշխատում վայելել յուրաքանչյուր պահի և յուրաքանչյուր երևույթի գեղեցկությունը:
Ինձ շատ է գրավում արևածագը: Արթնանալով սենյակ ներթափանցած արևի առաջին շողերից` իմ տրամադրությունը լինում է երկնային, դրախտային, լուսավոր, երբ ամեն մի հոգս թվում է անցողիկ և լուծելի: Արևը սկսում է բարձրանալ` տարածելով լույսը քաղաքի վրա, լուսավորելով Մասիսների լուսապսակ ճակատները. ձյունը փայլփլում է, կարծես ադամանդ լինի:
Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի
Կարևոր է ինձ համար արևածագը. այն ինձ տալիս է ուժ, եռանդ, վառ տրամադրություն և դրական լիցքեր:
Հատկապես շատ եմ սիրում մայրամուտը: Սիրում եմ և’ ծովի, և’ Մասիսների մոտ: Ամեն օր այդ ժամին դուրս գալով տանից` զարմանում եմ, թե ինչպիսի՜ հրաշք է ստեղծել բնությունը: Նայում և չեմ հագենում: Արևը կարմրում է: Նրա ճառագայթները, ընկնելով ամպերի վրա, երկինքը գունավորում են վարդագույն,նարնջագույն, դեղին, երկնագույն, վառ կարմիր և առահասարակ, ծիածանի բոլոր գույներով:
Ամենաթանկը
-Մամ, մամ, ո՞ւր ես դրել մեր անձնագրերը։
-Մեր ներքևի դարակում ա դրած։
Գնացի մայրիկենց ննջասենյակ ու բացեցի դարակը։ Դարակի մեջ լիքը թղթապանակ կար։ Մեկի մեջ նկարներ էին, մյուսի մեջ մեր փաստաթղթերը, մյուսի մեջ էլ… Սա ի՞նչ է։ Ես բացեցի թղթապանակը։ Թղթապանակի մեջ բացիկներ էին։ Կարդացի միայն երկուսը։
«Երբ նայում եմ քո աչքերին,
Ողջ աշխարհն է ինձ ժպտում,
Ցանկանում եմ անվերջ ժպտաս,
Մեր տան հրաշք, միշտ շողաս»։
«Իմ թանկագին մայրիկ, ես շնորհավորում եմ սրտանց քո տոնը։ Ցանկանում եմ ամենա-ամենալավ բաները, ամենակարևորը՝ առողջություն, երջանկություն, կանաչ ճանապարհ ու խոստանում եմ, որ երբեք քեզ չեմ բարկացնի»։
Դեմքս պայծառացավ ու սկսեցի ժպտալ։ Ակամայից հիշեցի, որ փոքր ժամանակ մարտի 8-ի կամ որևէ առիթի կապակցությամբ մայրիկների, տատիկների, քույրերի համար բացիկներ էինք պատրաստումմեր ձեռքով ու սրտի տրոփյունով դրանք հանձնում նրանց։ Ինչքան թանկ են իրականում այս բացիկներն ինձ համար։
Ես մոռացա անձնագրերի մասին, որոնք ինձ շտապ հարկավոր էին։ Ես վաղուց մոռացել էի, որ այսպիսի բացիկներ եմ պատրաստել, ինչ եմ գրել, ինչ զվարճալի ձեռագիր եմ ունեցել… Ես մոռացել էի, բայց մայրս իր համար ամենաթանկագին նվերները խնամքով պահպանել էր ամենակարևոր փաստաթղթերի հետ։
Հանձնում եմ էստաֆետը
Վանաձորի Ծովակալ Իսակովի թիվ 23 հիմնական դպրոցում տեղի ունեցավ նորընտիր նախագահի երդման արարողությունը: Ես որպես նախկին ԱԽ նախագահ, նույնպես պետք է ներկա լինեի: Սա ուղղակի հրաշալի առիթ էր սիրելի ուսուցիչների հետ տեսնվելու համար: Մտնելով դպրոց, մի պահ ընկա հիշողությունների գիրկը: Ուսուցիչներս ինձ տեսնելիս շատ ուրախացան, և ես նույնպես: Բոլորը հարցուփորձ էին անում, թե ինչպես է նոր դպրոցում, արդյո՞ք նոր դասընկերներս նախկին դասընկերներիս նման լավն են: Նրանցից յուրաքանչյուրի հետ առանձին զրուցելուց հետո գնացի իմ հին դասարան: Այնտեղ ահագին բան փոխվել էր՝ նոր նստարաններ, պաստառներ: Հնչեց ծանոթ և հարազատ դասամիջոցի զանգը, միջանցքը լցվեց ինձ ծանոթ աշակերտներով, ովքեր ժամանակին իմ ընտրությունների ժամանակ իմ կողքին էին և ամեն կերպ աջակցում էին ինձ: Նրանք հավաքվեցին շուրջս, գրկեցին, սկսեցին տարբեր հարցեր տալ: Ես նրանց շատ էի կարոտել, և ըստ էության նրանք ինձ նույնպես:
Սկսվեց երդման արարողությունը: Երդումից հետո խոսքը հանձնեցին ինձ: Ես շատ ուրախ էի, որ պատիվ ունեի այդտեղ կանգնելու և նախագահի պաշտոնը նոր նախագահին հանձնելու: 2014-2015թթ-ի ընթացքում ԱԽ-ն բազմաթիվ աշխատանքներ է կատարել, վստահ եմ՝ այս տարի ավելի հետաքրքիր գաղափարներ ի կատար կածվեն ԱԽ-ի թիմի կողմից: Ելույթս ավարտելուց հետո աշակերտները սկսեցին ծափահարել ինձ: Հետո խոսափողին մոտեցավ փոխտնօրենը, ով ինձ հանձնեց իմ կատարած աշխատանքի համար պատվոգիր: Դա ինձ համար շատ անսպասելի էր: Ուղղակի հաճելի է, երբ զգում ես, որ քո և քո թիմի աշխատանքը գնահատվում է: Դա ուղղակի թուղթ չէր, դա ավելին էր ինձ համար: Այսպիսով հանձնեցի էստաֆետը արժանի մեկին, ով վստահ եմ, որ լավագույն կերպով կշարունակի իմ աշխատանքը:
Դիմե՞լ բժիշկներին, թե՞ ոչ
Ժողովուրդը մի խոսք ունի.
-Մինչև դանակը ոսկորին չի հասնում` բժշկի չի դիմում:
Ցավոք այս է իրականությունը: Մարդիկ հիմա չեն գիտակցում, որ առողջությունը ամենակարևորն է, և ինչպես ասում են` առողջությունը թերևս ամեն ինչ չէ, բայց առանց առողջության ամեն ինչ ոչինչ է:
Իրականում, երբ հիվանդ ես, անհապաղ պետք է բժշկի դիմել և ոչ մի դեպքում չպիտի ինքնաբուժությամբ զբաղվել, որովհետև թեթև մրսածությունն անգամ հետագայում կարող է լուրջ խնդիրների պատճառ դառնալ: Իսկ սովորական գրիպով հիվանդը միշտ ասում է.
-Գրիպ է, էլի, կանցնի:
Վերջերս իմացա, որ ընկերներիցս մեկը հիվանդ է: Ամեն օր ջերմում էր, իսկ ամբողջ գիշեր քրտնում, բայց բժշկի չեր դիմում: Այս բոլորը առկա էր բավական երկար ժամանակ, և վերջիվերջո, որոշեց դիմել բժշկի: Շատ զարմացավ, երբ իմացավ, որ բրոնխների բորբոքում ունի: Ստացավ համապատասխան դեղորայքները և հիմա բուժվում է:
Կա մարդկանց այնպիսի տեսակ, որ վախենում է բժշկի դիմել, մտածելով, որ կարող են լուրջ խնդիրներ ի հայտ գալ: Սակայն եթե նրանք գիտակցեն, որ լուրջ հիվանդությունների շուտ հայտնաբերելու դեպքում բուժումը ավելի կարճ կտևի և կտա ավելի լավ արդյունք, կդիմեն բժշկի և չեն խաղա իրենց կյանքի հետ:
Բազմաթիվ հիվանդություններ կան, որոնք շուտ բացահայտվելու դեպքում բուժվում են ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն, սակայն չեն թողնում, որ հետագայում չարորակ գոյացությունների պատճառ դառնան:
Առողջությունը ամենակարևորն է կյանքում, և մենք պետք է պահպանենք այն: Բայց միշտ չէ, որ հիվանդը մեղավոր է, որովհետև հիվանդությունները ձեռքբերովիից բացի ի ծնե տրվող էլ են լինում: Նրանց մի մասը սակայն չի բուժվում և մնում է հիվանդի հետ մինչև կյանքի վերջ:
Միշտ չէ, որ ամեն շուտ հայտնաբերվող հիվանդություն բուժվում է: Հիվանդությունների այդ տեսակն էլ անվանում են անբուժելի:
Անբուժելի հիվանդությունով տառապողների համար հատուկ ռեժիմ է սահմանվում` պետք է հատուկ սնունդ օգտագործեն և կատարեն բժշկի բոլոր ցուցումները: Այ օրինակ, շաքարախտով տառապող հիվանդներին խաղող և այլ քաղցր կերակուրներ ուտելը հակացուցված է, նրանք պետք է օգտվեն առողջ սննդից, և որքան հնարավոր է շատ քայլեն:
Որոշ երկրներում տվյալ երկրի քաղաքացիները հատուկ սահմանված կարգով դիմում են բժշկի` հետագա խնդիրներից խուսափելու համար:
Հայաստանում վերջին տարիներս այդ կարգը սահմանված է գրեթե բոլոր պետական հաստատությունների աշխատողների համար: Նրանք, ովքեր աշխատում են, ունեն բժշկական ապահովագրություն և ստուգվում են տարին մեկ անգամ: Պարտադիր ստուգվում են նաև զորակոչիկները:
Սակայն ցավոք պիտի նշեմ, որ մյուս քաղաքացիները չունեն այդ հնարավորությունը, և հաճախ գումար չլինելու պատճառով իսկապես դիմում են բժշկի, երբ արդեն դանակը ոսկորին է հասնում:
Ահա այս պատճառով է մահացությունների թիվը այսքան շատ:
Ժողովրդի մյուս մասն էլ առողջությունից խոսելուց ասում է.
-Ինչ առողջություն կմնա, հիմա ամբողջը քիմիա է:
Թերևս սա էլ է ճիշտ: Բացի դրանից միջավայրը հիմա շատ է աղտոտվել, ինչն անդրադառնում է մեր առողջության վրա:
Մի խոսքով, պետք է պահպանենք մեր առողջությունը: Տեսականորեն բոլորս գիտենք, թե ինչպես, բայց գործնականում…
Երազանքների քաղաք Երևան
Կյանքում լինում են հաղթանակններ և պարտություններ, և մի հաղթանակի դուռ էլ ես բացեցի մեկ ամիս առաջ, որը կոչվում է Վ.Բրյուսովի անվան լեզվաբանական համալսարան:
Նոր կյանք, նոր շրջապատ, նոր ընկերներ, և վերջապես, նոր քաղաք, անծանոթ վայրեր, անծանոթ դեմքեր, որոնց մեջ փնտրում ես գոնե մեկ ծանոթ մարդ, բայց առաջին մեկ շաբաթվա ընթացքում ոչ ոք ինձ ծանոթ չէր, բացի քույրիկիցս:
Ես շրջապատված էի անծանոթներով:
Սեպտեմբերի մեկ, օտար փողոցներ, օտար դեմքեր, անհանգստություն, չգիտեմ ինչպես, բայց հայտնվեցի համալսարանում: Համալսարան հասնելուն պես ամեն ինչ փոխվեց, մթնոլորտը այնքան ջերմ էր, որ ես ինձ անծանոթ չէի զգում: Ամեն ինչ սպասվածից ավելի լավ էր:
Սիրում եմ նոր ծանոթություններ ունենալ և միանգամից սկսեցի փնտրել իմ համակուրսեցիներին:
Այդ օրվանից արդեն մեկ ամիս է անցել, ես հարմարվել եմ միջավայրին, ձեռք բերել նոր ընկերներ, սիրել իմ համալսարանը, դասախոսներին, ընկերներին: Դժվարին գործերից մեկի պատասխանատվությունը վերցրել եմ վրաս, խմբի ավագն եմ, դժվար է, բայց միևնույն ժամանակ, ես իմ գործը հաճույքով եմ կատարում:
Հիմա ես իմ երազանքը իրագործել եմ շնորհիվ իմ ծնողների: Ես իմ երազանքների քաղաքում եմ՝ Երևանում: Տարիների երազանքս կատարված է, ես ապրում և սովորում եմ մայրաքաղաքում: Այս երազանքների քաղաքը շատ դժվարություններ ունի, որը հաղթահարելը բավական դժվար է: Հոգսերը շատ, շատ են՝ ուսման վարձ, վարձակալած բնակարանի վճար, տրանսպորտի վճար և այսպես շարունակ: Մայրաքաղաքում ամեն ինչ այնքան մատչելի չէ, ինչպես մարզերում:
Մյուս դժվարին հարցերից մեկն էլ հեռու լինելն է ծննդավայրից, ընկերներից, ընտանիքից:
Այսպիսի շատ խնդիրների առաջ կանգնած եմ ես, իմ ընտանիքը և ինձ նման շատ ուսանողներ: Այս հարցերի հակառակ կողմում պայծառ ու արևոտ շողեր կան, որը կոչվում է ուսանողական կյանք: Ուսանող լինելը մի մեծ բերկրանք է:
Եվ այսպես կյանքի մի դուռ էլ փակվեց և մյուսն էլ բացվեց` մեզ հրավիրելով մեկ ուրիշ աշխարհ, որը կոչվում է ուսանողական կյանք:
Բոլոր երազանքները իրագործվում են, ինչպես որ իմ երազանքը իրագործվեց, բայց երազանքը և իրականությունը իրարից շատ տարբեր են:
Սկսենք մեզնից
Վանաձորի Թավրիզյանի անվան պետական քոլեջ էր ժամանել ԱԺ անկախ պատգամավոր, «Լուսավոր Հայաստան» հասարակական-քաղաքական նախաձեռնության առաջնորդ Էդմոն Մարուքյանը: Հանդիպմանը ներկա էր ուսուցչական կազմը և ուսանողական խորհուրդը: Քննարկման ընթացքում պարոն Մարուքյանին տրվեցին բազմաթիվ հարցեր, որոնք վերաբերվում էին թե մեր երկրում կատարվող իրադարձություններին, թե՛ քոլեջին: Քանի որ ինձ շատ էր հուզում քոլեջի ջեռուցման խնդիրը, ես որոշեցի բարձրաձայնել այն: Պարոն Մարուքյանի պատրաստակամությունը` մեզ ամեն կերպ աջակցել, ոգևորեց թե՛ ուսուցիչներին, թե՛ մեզ՝ ուսանողներիս: Երկար զրուցելու ընթացքում մենք սկսեցին քննարկել մեր երկրի խնդիրները: Օրինակ՝ արտագաղթ, գործազրկություն, երիտասարդների զբաղվածության սահմանափակում: Քննարկումից հետո ես մոտեցա նրան մի քանի հարց տալու նպատակով: Առաջին հարցը, որը ուղղեցի նրան, այն էր, թե ինքը լինելով վանաձորցի, ինչ է կարծում, որ խնդիրն է Վանաձորում շուտափույթ լուծում պահանջում:
Պարոն Մարուքյանը ասաց, որ հիմնական և հրատապ լուծման կարիք ունեցող խնդիրը գործազրկությունն է, և նշեց, որ այս խնդիրը կա ոչ միայն Վանաձորում, այլ նաև Հայաստանի այլ բնակավայրերում նույնպես: Նա նշեց, որ եթե լիներ աշխատանք, կնկատվեր ակտիվ շարժ հասարակության մեջ, կբարձրանար կյանքի որակը:
Հաջորդ հարցին, որը վերաբերվում էր երիտասարդների խնդիրներին, նա պատասխանեց, որ երիտասարդները չունեն իրենք իրենց իրացնելու հնարավորություն:
Ըստ նրա, երիտասարդներին պետք է տրվի այդ հնարավորությունը, որպեսզի նրանք կարողանան որոշակի փորձ ձեռք բերել և կյանքի հետ համընթաց շարժվել:
Զրույցի ընթացքում նա շատ կարևորեց հասարակական կազմակերպությունների դերը:
-Ես շատ եմ կարևորում հասարակական կազմակերպությունների դերը, քանզի ես ինքս հասարակական կազմակերպություններից եմ եկել քաղաքականություն:
Հարցազրույցի ժամանակ նա նշեց, որ Վանաձորյան հասարակական կազմակերպությունները միշտ ակտիվություն են ցուցաբերում և, որ հենց նման կառույցներն են, որ երիտասարդներին որոշ չափով հնարավորություն են տալիս աշխատանքային փորձ ձեռք բերել կամավորության միջոցով:
Զրույցի ընթացքում բազում նոր հետաքրքիր գաղափարներ առաջացան կապված քոլեջի ուսանողների կյանքը ավելի հետաքրքիր դարձնելու վերաբերյալ:
Պարոն Մարուքյանի հանդիպումից հետո մենք` քոլեջի երիտասարդներս, մտածում էինք, որ մենք էլ կարող ենք ակտիվ դարձնել քոլեջի երիտասարդների կյանքը, սկսել մեզնից: Շուտով մեր քննարկումների արդյունքում կկազմենք մեր հետագա գործողությունների ծրագիրը: Ես կարծում եմ, որ նման հանդիպումները շատ օգտակար են երիտասարդների համար, քանի որ հաճախ մեզ խորհուրդն էլ բավական է, որ սկսենք փոխել մեր կյանքը:
Խորեն պապիկը դարձավ 102 տարեկան
Խորեն Սարգսի Կիրակոսյանը ծնվել է 1913 թվականի հոկտեմբերի 18-ին Լոռու մարզի Քարաբերդ գյուղում: Այո, այո, ճիշտ եմ գրել, վրիպակ չկա` 1913-ին: Մասնակցել է Հայրենական Մեծ պատերազմին: Հիմա շատ քչերին է հաջողվում ապրել մեկ դար: Այդ մարդկանցից մեկը Խորեն պապիկն է:
Չկարողացա անձամբ տեսնել Խորեն պապիկին, այդ իսկ պատճառով զրույցս վարեցի Խորեն պապիկի փոքր դստեր` Գայանե Սարոյանի հետ: Ի դեպ նշեմ, որ Գայանե Սարոյանը իմ տատիկն է (մայրիկիս մայրը): Խնդրեցի տատիկիս մի փոքր պատմել իր հայրիկի մասին դեպքեր: Տատիկս պատմեց, որ իր հայրը ունեցել է մի սովորություն. ամեն անգամ ինչ-որ տեղ գնալիս միշտ հաց է վերցրել իր հետ:
Եվ մի անգամ Վանաձորից տուն վերադառնալիս ավտոբուսի մեջ մի երեխա սկսել է լաց լինել: Ոչ ոք չի հասկացել երեխայի լաց լինելու պատճառը, և չեն կարողացել հանգստացնել երեխային: Այդ ժամանակ Խորեն պապիկը իր մոտից հանել է հացը և տվել երեխային, որից հետո երեխան այլևս չի լացել:
Խորեն պապիկը մի սովորություն էլ է ունեցել. ամեն գիշեր արթնացրել է տատիկիս, որպեսզի իրան մածուն տա: Տատիկս ասաց, որ այդ ժամանակ երեխա է եղել: Խոստովանենք, որ շատ տարօրինակ և հետաքրքիր սովորություն է` արթնացնել երեխային քնից մածուն ուտելու համար:
Շատ է սիրել երգել, աշխատասեր և հարգանքով մարդ է: Խորեն պապիկը նախկինում եղել է հովիվ: Ամեն անգամ սարից վերադառնալիս նոր ծնված գառնուկներին տատիկս տվել է հարևաններին, և դրա փոխարեն նրանք ձու են տվել:
Խորեն պապիկը հիմա ապրում է Լոռու մարզի Փամբակ գյուղում, և Փամբակ գյուղի ամենատարեց բնակիչն է: Խորեն պապիկն ունի 8 զավակ (6 տղա, 2 աղջիկ: 3 տղաները արդեն մահացել են), 26 թոռ, 62 ծոռ և 12 կոռ: Բոլորը միասին 108 հոգի են:
Հոկտեմբերի 18-ին լրացավ պապիկի 102-ամյակը: Բայց ի տարբերություն նախորդ տարիների, այս տարի պապիկը տխուր էր, որովհետև բոլորովին վերջերս մահացել է Խորեն պապիկի կինը` Բավական տատիկը (97 տարեկան հասակում): Տատիկին գյուղում բոլորը ասել են Իգիթ Բավական:
Մայրիկս պատմում է, որ ամեն անգամ գյուղ այցելելիս Բավական տատիկը տաք-տաք խավիծ և պանիր է պատրաստել և հյուրասիրել թոռներին:
Իսկ ես հիշում եմ, որ մի անգամ մայրիկիս, տատիկիս և քրոջս հետ գնացել էինք Փամբակ գյուղ` Խորեն պապիկին և Բավական տատիկին տեսակցության: Գնացինք այգի, որը ի դեպ շատ լավ մշակված էր, համտեսեցինք խնձոր, տանձ: Այգում կար տաղավարի նման ինչ-որ բան (կոնկրետ չեմ հիշում): Տատիկն ասում էր, որ շատ գործ անելուց հետո նստում է այդտեղ, որպեսզի հանգստանա: Այդ օրը մնացինք գյուղում և պառկեցինք քնելու բավականին ուշ: Զրուցում էինք տարբեր թեմաների շուրջ, հետաքրքիր պատմություններ էին պատմում, իսկ Խորեն պապիկը երգում էր: Հաջորդ օրը տուն վերադառնալիս Բավական տատիկը իր այգու բարիքներից ուղարկեց նաև մորաքրոջս համար:
Խորեն պապիկն ու Բավական տատիկը եղել են 85 տարվա ամուսիններ: Շատ հյուրասեր ամուսիններ են եղել և ամեն անցնողի առանց հյուրասիրելու չեն թողել ճանապարհը շարունակել: Խորեն պապիկը շատ է սիրում իր թոռնիկներին, ծոռներին և այդ տարիքում հիշում է բոլորիս և միշտ հարցնում մեր որպիսությունը:
Խորեն պապիկը նաև գերի է ընկել, և մի կերպ է ազատվել հակառակորդի ձեռքից: Ինչքան գիտեմ, նրան օգնել է փախչել ճաշարանի աշխատողներից մեկը:
Մաղթում եմ Խորեն պապիկին առողջություն, և որ կյանքի մնացած մասն ապրի անհոգ և երջանիկ:
Մեր հանդիսատեսը ուրիշ է
Լուսանկարը՝ Սաթինե Սաքանյանի
Ես ապրում եմ Վանաձորում, քաղաք, որն ունի արվեստը և գեղեցիկը գնահատող բնակիչներ: Արդեն մի քանի տարի է, ինչ ես պարում եմ բեմում: Եվ այս մի քանի տարվա ընթացքում հասկացել եմ, որ վանաձորցիները շատ լավ հանդիսատես են: Եվ հիմա դրանում էլ ավելի քան վստահ եմ:
Մի քանի օր առաջ Վանաձորում տոն էր: Քաղաքի տարբեր մասերում համերգներ, ցուցահանդեսներ և այլ նմանատիպ միջոցառումներ էին կազմակերպվել: Երեկոյան քաղաքի բնակչության մեծ մասը հավաքվել էր Հայքի հրապարակում: Չնայած անընդհատ տեղացող անձրևին՝ ժողովուրդը չէր լքում հրապարակը: Քաղաքապետարանի ծածկի տակ մարդիկ սպասում էին «Հորովել» երգի-պարի անսամբլի համերգին: Ես նունպես այդ երեկո այնտեղ էի, ավտոմեքենայի պատուհաններից հետևում էի անցուդարձին: Հենց անձրևը սկսեց փոքր-ինչ դանդաղ տեղալ, ծածկի տակ կանգնած մարդիկ կամաց սկսեցին հավաքվել բեմի առջև: Անձրևը դադարեց, և բեմ բարձրացա ես իմ ընկերների հետ: Մի փոքրիկ թատերականացված բեմադրությունից հետո հնչեց երաժշտություն, և կուլիսներից դուրս եկան անսամբլի պարողները: Ես ուշադիր հետևում էի բեմի առջև հավաքված ժողովրդին: Ցրտաշունչ վանաձորյան քամին չէր դադարում փչել, բայց հանդիսատեսը շարունակում էր սառած ձեռքերով ծափահարել սիրելի արտիստներին: Բեմի վրա կանգնած ես զգում էի հանդիսատեսի ջերմությունը, զգում էի, որ ցուրտը ուղղակի ոչինչ է նրանց համար: Ելույթ ունեցող արտիստները նույնպես զգում էին դա և ամեն կերպ փորձում էին հաղթահարել եղանակի պատճառով առաջացած խնդիրները, նրանք անում էին ամեն ինչ իրենց հավատարիմ հանդիսատեսի համար: Վանաձորյան հանդիսատեսը ինձ համար ամենաջերմ հանդիսատեսն է, հանդիսատես, որի համար արժե պարել, կատարելագործվել՝ հանդիսատեսին արժանի լինելու համար: