Երբևէ ինքներս մեզ հարցրե՞լ ենք, թե ինչպես ենք հասել այն կետին, որտեղ գտնվում ենք։ Ու՞մ շնորհիվ։

Իմ կարծիքով, նրանց, ովքեր մեզ հետ են դպրոց մտնելու պահից, մանկությունից մինչ պատանեկություն։ Ուսուցիչների։

Նրանք են, որ հասկանում են մեզ ամեն պարագայում: Նրանք ուրիշ են, գիտեն բոլորի հետ շփվելու և խոսելու ձևերը, գիտեն` ում հետ ինչպես խոսեն, որ մտնեն տվյալ աշակերտի դրության մեջ։ Իմ կարծիքով, այս թեմայով կարելի է անվերջ խոսել, որովհետև նրանք են, որ կառուցում են պետությունը: Այո՛, չեմ սխալվում, այսօրվա ամենաբարձր պաշտոնյան անգամ իր դիրքի համար իր ուսուցչին է պարտական: Ազնիվ մարդուն ուսուցիչն է սովորեցրել, որ ճիշտը ազնիվ լինելն է։

Իմ ուսուցիչներն էլ ամեն մեկն իր հերթին ինձ համար իդեալ է։

Նրանք բոլորն էլ իրենց կյանքում խնդիրներ ունեն, բայց դպրոց մտնելուց հետո իրենց միակ խնդիրը դասի և աշակերտի բարօրությունն են համարում։ Ի տարբերություն մեզ՝ աշակերտներիս, նրանք երբեք իրենց կյանքի խնդիրները մեզ ցույց չեն տալիս։ Ուղղակի նրանք փորձում են այնպես անել, որ յուրաքանչյուր աշակերտի մեջ վստահություն ձեռք բերեն, և ստացվում է։

Եղել են դասեր, որ ուսուցչին հարց ենք տվել ոչ թե դասի, այլ կյանքի ինչ-որ թեմայի վերաբերյալ, ու նա մեծ սիրով պատասխանել է: Մենք ուրախանում էինք, որ այդ մի դասաժամն էլ անցավ, դաս չարեցինք, բայց հետո էինք հասկանում` ինչու այդպես եղավ: Հետո էինք հասկանում, որ այդ ուսուցչի մի քանի խորհուրդներն արժեին ամեն ինչ, որովհետև նրանցից ամեն մեկն այդ խորհուրդները տալիս է իր կյանքից օրինակ բերելով, ու հասկանում ենք, որ այդ մի դասաժամը մեզ մեծ բան տվեց, ոչ թե ինչ-որ կանոն կամ թեորեմ, այլ դաս՝ կյանքի մեծ դաս:

Նրանք գալիս են ու խոսում Տիգրան Մեծի կյանքից, Նիկիայի տիեզերական ժողովից, Դանիել Վարուժանի կյանքից, աշխարհագրական տեղանուններից, հայրենասիրությունից, Թալեսի թեորեմից, Կուլոնի օրենքից կամ Չարլզ Դարվինի տեսությունից…

Մի պահ հայացքս թեքում եմ ու փորձում բացահայտել նրանց դեմքի կնճիռների կամ սպիտակ մազերի պատճառը: Ինձ թվում է դրանք ոչ թե ծերության նախանշաններ են, այլ յուրաքանչյուր աշակերտի անցած ճանապարհը, նրանց նպատակների իրականացումն իրենց շնորհիվ, կամ էլ ուղղակի լավ մարդ դառնալու շնորհը։

Նրանք բոլորն էլ տարբեր են թե՛ իրենց արտաքինով, թե՛ բնավորությամբ, և թե դասավանդող առարկաներով, բայց բոլորն էլ մի նպատակ ունեն. դաստիարակել լավ մարդ, Հայրենիքին արժանի զավակ։ Նրանք են, որ ուրախանում են իրենց աշակերտների ամենաչնչին հաջողություններով ու այդ հաջողությունները նաև իրենցը համարում: Չէ՞ որ նրանց շնորհիվ ենք հասնում այդ կետին։

Ասում են` ընտանիքը ամենակարևորն է բոլորիս կյանքում: Համաձայն եմ, բայց դպրոցն ու ուսուցիչներին էլ պետք է դասել կարևորների շարքում: Ախր, նրանք են ձևավորում ապագա տնտեսագետին, ուսուցչին, ապագա զինվորին կամ բժշկին։

Երբեմն նրանք անգիր չեն հիշում իրենց աշակերտների անունները, բայց համոզված եմ, մեզնից յուրաքանչյուրի խնդրով միշտ հետաքրքրվում են ու փորձում են լուծումներ գտնել։

Միայն մի բանի համար եմ ափսոսում, երբ ուսուցչի շուրթերից լսում եմ` «Ուսուցչի գործն անշնորհակալ գործ է» արտահայտությունը, ու հասկանում եմ, որ դրա պատճառը մենք ենք՝ աշակերտներս։ Նրանք մեր միջոցով պետք է հասկանան, որ գնահատված են, նրանց պետք է ոչ թե քննությունների բարեհաջող ավարտից հետո շնորհակալություն հայտնել, այլ ամեն պահ։

Կան աշակերտներ, որոնք դպրոցից դուրս գալուց հետո ուսուցչին տեսնելով անգամ մի բարև էլ չեն տալիս, մոռանալով, որ այդ «Բարև» բառը ճիշտ գրել հենց ուսուցիչներն են իրենց սովորեցրել։

Մի ափսոսացեք ձեր ողջույնը հղել ուսուցիչներին: Նրանք անկասկած ձեր չբարևելուց չեն նեղվում, որովհետև իրենց աշակերտներից շատերը գնահատում են իրենց, բայց նրանք գալիս են այն մտքին, որ իրենց գործն անշնորհակալ գործ է։

Մի ափսոսացեք այդ մի բարևը, համոզված եղեք, նրանք այդ մի ողջույնից իրենց գնահատված են զգում` նույն սերն ու ջերմությունը տալով ձեզնից հետո եկող հաջորդ սերնդին։

Առավոտ էր: Սովորականի պես արթնացա, պատրաստվեցի և շտապեցի աշխատանքի: Ճանապարհին հիշեցի մի տարօրինակ երազ, որն  անցած գիշեր էի տեսել: Երազումս ընկել  էր ատամներիցս մի քանիսը: Թափված ատամները ափիս մեջ էին, բայց առանց արյան:

Հետաքրքրությունից դրդված որոշեցի երազահանում կարդալ դրա մեկնաբանությունը: Չէ´, սնահավատ չեմ ընդհանրապես, ուղղակի հետաքրքիր էր:

Համացանցով գտա երազահանի մի կայք և սկսեցի փնտրել: Այնտեղ գրված էր, որ երազում ընկնող (առանց արյան) ատամ տեսնելը նշանակում է հարազատ մարդու կորուստ: Տարօրինակ ինչ-որ զգացում պատեց ներսս: Ճիշտ է, չէի հավատում, սակայն մի փոքր վախ առաջացավ:

Միգուցե սա ձեզ տարօրինակ կամ անհավատալի  թվա, բայց այն իրականացավ: Այդ օրը ես կորցրեցի (եթե կարելի է այդպես ասել), ինձ համար շատ հարազատ մի մարդու: Կորցրեցի առանց արյան, առանց բաժանման, ուղղակի կորցրեցի…

Կորցրեցի նրան հոգեպես…

Մենք բոլորս մեր կյանքի ընթացքում միշտ ինչ-որ բան ենք կորցնում: Կորցնում ենք իրեր, առարկաներ, հիշողություններ, բայց ամենացավոտը` երբ կորցնում ենք մարդկանց, ովքեր հեռանում են կամ այս աշխարհից, կամ մեր աշխարհից: Երկուսի դեպքում էլ ցավը մեծ է:

Կգա ժամանակ, երբ մենք կկորցնենք բոլորին` ում հիշում ենք, ում կարոտում ենք, ում սիրում ենք…

Իսկ վերջում կմնա միայն մեկը, այն եզակին, ով մեզ երբեք չի լքի. և դա կլինենք մենք ինքներս:

Չնայած, դա էլ է հարաբերական…

Ինչո՞վ կզբաղվեիք դուք, եթե շատ փող ունենայիք և փողի մասին չմտածեիք: Ինչպիսի՞ն կլինեիք, եթե մարդիկ ձեզ ընդունեին այնպիսին, ինչպիսին դուք կաք ձեր մտքերում: Որտե՞ղ կլինեիք, եթե ընտրության հնարավորություն ունենայիք: Կաշխատեի՞ք նույն աշխատավայրում, կունենայի՞ք նույն կերպարը, կապրեի՞ք այնտեղ, որտեղ հիմա եք: Եվ ընդհանրապես. ի՞նչ կանեիք, եթե չվախենայիք: Ձեզ կհամարեի՞ք ազատ:

Ազատությունն այն չէ, երբ անում ես այն, ինչ ուզում ես, այլ այն, երբ չես անում այն, ինչ չես ուզում: Եվ ուրեմն, ազա՞տ ենք մենք, թե՞ ոչ: Անո՞ւմ ենք այն, ինչ ուզում ենք, թե՞ այն, ինչ ստիպված ենք անել հանուն կամ պատճառով ինչ-որ բանի, որոնց կենտրոնում իր արժեքը վաղուց կորցրած փողն է:

Ասում են՝ փողը երջանկություն չի բերում: Իսկ ինչո՞ւ է դրա բացակայությունը դարձնում մարդուն դժբախտ: Երբևէ մտածե՞լ եք:

Ասում են՝ ժամանակը փող է: Այդ դեպքում արդյո՞ք չափելի է հավերժության արժեքը: Ժամանակն ու փողը կամրջվում են իրար մի շարք ընդհանրություններով. երկուսն էլ կարելի է ծախսել անխելամիտ: Եվ հետաքրքիրը գիտե՞ք՝ որն է. որ երկուսի ավարտն էլ հանգեցնում է դժբախտության:

Ձգտեք փողի, հարստության, բայց մի խորտակվեք դրանց որոնումների անհուն ծովում: Այդ ամենի հետ մեկտեղ ապրեք, ապրեք կյանքը, որը մի անգամ է տրվում: Ժամանակը հավերժություն է, իսկ կյանքը՝ անցողիկ ակնթարթ: Բնության կողմից մեզ տրված է որոշակի ժամանակ և բազմաթիվ անելիքներ, որոնցով իմաստավորվում է մեր կյանքը:

Կյանքը թեթևացնելու լավագույն եղանակն այն չծանրացնելու մեջ է: Մենք կարող ենք թեթև ապրել և չխոնարհվել դժվարությունների առաջ: Մենք կարող ենք ձգտող լինել և հասնել մեր բաղձալի նպատակների իրագործմանը:

Միշտ հիշեք, որ եթե երեկվա օրը սխալմունք է եղել, ապա վաղն այն ուղղելու հնարավորություն է:

Մենք արդարություն ենք ուզում, թեպետ հաճախ չենք պայքարում դրա համար: Մենք կարող ենք գործել և ինքներս կերտել այդ երանելի արդարությունը:

Ձախողակներն ասում են՝ ուզում եմ, իսկ հաջողակները՝ կարող եմ: Կարողանալ նշանակում է հավատալ, որ դու կարող ես: Դու կարող ես լինել ազատ: Կարող ես սովորել թռչել: Լսո՞ւմ ես, դու կարող ես թռչել…

Գյումրու երիտասարդների նոր նախաձեռնությունը

- Ինչպե՞ս առաջացավ Գյումրու տնակների մեխերից արվեստի գործեր ստեղծելու գաղափարը: 

Արսեն Վարդանյան.

– Շատ գյումրեցիների պես ես էլ դոմիկի` տնակի բնակիչ եմ եղել: Երկար ընդմիջումից հետո, երբ գնացի մեր տնակի տարածք, նկատեցի, որ այնտեղ տնակից մնացել են միայն մեխերը: Էդ մեխերը որոշեցի հավաքել ու ստեղծագործությունների շարք ստանալ։ Ու քանի որ շատ ու շատ արտահայտություններ,  ասույթներ հենց այդ ժամանակներում են ծնվել, էս պահին խորթ ու անծանոթ են դարձել, տնակների հետ վերանում են:  Որպեսզի մարդիկ զգան, թե ինչի մասին է խոսքը, մենք որոշեցինք շարք ստեղծել, որտեղ հիմնականում ոչ միայն կենցաղային բնույթի պատկերներ կստանանք, այլ նաև հայկական ասացվածքների մեծ մասն ենք փորձել վերականգնել։

Մեխը հիշողություն է, լավ և վատ բան է տեսել: Որոշեցինք անպայման հենց մեր տնակի շարքով սկսել հիշողության շարքը:

Ի սկզբանե այն հուշերի արթնացում է, որովհետև շատ ու շատ երիտասարդներ, պատանիներ, ովքեր տնակային թաղամասում են ապրել կամ մեծացել, այստեղ են ապրում կամ արտերկրում, մանկությունից հիշում են իրենց տնակներում ապրած պահերից, կենցաղից։ Որոշեցինք ամեն տնակ ունենա իր հիշողության շարքը։ Ու շատ լավ արձագանքներ ունենք: Շատ գյումրեցիներ, որոնք արտերկրում են ապրում հիմա, ֆեյսբուքով գրում են, իրենց տնակի տեղն են բացատրում, ուզում են տեսնել` ինչ է մնացել այդ հատվածից: Ուսումնասիրելով հասկացանք, որ արժե ոչ միայն մեխեր օգտագործել,  այլ էդ տարածքներից քարեր, վառարանի խողովակներ, այլ դետալներ: Օրինակ, այս ժամացույցը պատրաստելուց վառարանի խողովակներից սլաքները պատրաստեցինք: Այսինքն, դետալային իրեր ենք վերցնում այդ տարածքից, որոնք մարդիկ տեսնելով, կարող են դրանց միջոցով հիշողություններ արթնացնել իրենց մեջ։ Որպես ֆիքսելու հարթակ օգտագործում ենք ծառի փայտը, քանի որ 90-ականներին ծառ կտրելը բավական ակտուալ էր, ու կազմում էր  «դոմիկային» կյանքի անբաժանելի մասը:

-Որտեղի՞ց են ծնվում նման մտահղացումներ ու գաղափարներ։

Գագիկ Մխիթարյան.

– Ուղղակի առօրյա շփումներից։ Երբ շփվում ենք ինչ որ բանի հետ ու խնդիր ենք տեսնում, առաջանում է ցանկություն դա լուծելու կամ փոխելու, ավելի լավը դարձնելու, և առաջանում են գաղափարներ, փորձում ենք գտնել լուծման տարբերակներ։ Մի խոսքով, տեսնում ենք ինչ որ բաց հարթակ, փորձում ենք այդ բաց հարթակում մեր մասնակցությունը ունենալ:

-Ուրիշ ի՞նչ նախաձեռնություններով եք հանդես գալիս ու ի՞նչ նպատակներ ունեք։

Գագիկ Մխիթարյան.

– Նպատակները երիտասարդներին խրախուսելն է, որպեսզի ակտիվ մասնակցություն ունենան քաղաքի զարգացման, քաղաքի դեմքը ճիշտ ցույց տալու գործում։ Մենք ընդամենը օրինակ ենք ծառայում, մատուցում ենք ավելի լավ տարբերակներ, որտեղից մարդիկ կարող են ոգևորվել, շարունակել ու ավելիին ձգտել, պայքարել,  հղանալ նոր գաղափարներ ու փոխել իրենց միջավայրը։ Շատ մտահղացումներ ունենք, բայց չեմ սիրում խոսել այդ մասին, քանի դեռ չենք իրագործել։

-Ինչպիսի՞ն եք տեսնում արդեն վերածնված Գյումրին։

Արսեն Վարդանյան.

–Ինձ համար Գյումրին կատաստրոֆիկ արագությամբ առաջ է գնացել։ Այսինքն, երբ ասում են` ինչ վերածնունդ, վերածնունդ դեռ չի եղել, ես այնքան էլ համաձայն չեմ։ Մարդը, երբ որոշել է, որ իր ընտանիքի հետ պետք է այստեղ ապրի ու այստեղ է տեսնում իր ապագան, արդեն իսկ լավ է ապրում, դա արդեն ինձ համար շատ մեծ առաջընթաց է։ Այսօր ակնառու է, որ մեր երիտասարդները կարող են վաստակել այնքան, որքան նախկինում ոչ ոք ի վիճակի չի եղել վաստակել Գյումրիում: Օրինակ, ՏՏ ոլորտում:

Գյումրին էս պայմաններում արդեն մեծ հաջողություններ է գրանցել։ Վերջին 2-3 տարիներին Գյումրին զբոսաշրջության քաղաք է դարձել: Այսինքն, ռեալ ու լուրջ քայլեր են ձեռնարկվում ենթակառուցվածքների զարգացման ուղղությամբ: Մեզ համար դա հսկայական առաջընթաց է: Մարդիկ տեսնում են ինչ փոփոխություններ կան, ինչպես են այդ փոփոխությունները զարգանում։ Ճանապարհների վերանորոգումը էլի առաջընթաց ու հնարավորություններ է ստեղծում Գյումրու համար։

Մենք տեսել ենք ու տեսնում ենք այս քաղաքի պոտենցիալը, անկախ նրանից, թե էս տարածաշրջանի մարդիկ ինչպես են մտածում։ Մենք մեր քայլերով օրինակ ենք հանդիսանում, որպեսզի, մյուս մարդիկ այս տարածաշրջանի պոտենցիալը բացահայտեն ու կարողանան մի բան ավել ստեղծել այս քաղաքի համար։

Գագիկ Մխիթարյան.

– Գյումրին նոր չէ, որ բդի վերածնվի։ Այդ ամեն ինչը 31 տարվա ընթացքում անընդհատ, անգամ փոքր քայլերով, թեկուզ դժվարությամբ, թեկուզ շատ բարդ, վերածնվում է: Անելիքներ դեռ շատ կան, ահռելի աշխատանք կա անելու թե քաղաքի շինարարության ու ճարտարապետության հետ կապված, թե աշխատատեղերի,  թե մարդկանց մտածելակերպի, որպեսզի Գյումրին կրկին դառնա հզոր, ակտիվ աշխատանքային, արդյունաբերական քաղաք, որի մեջքը երկրաշարժը չկարողացավ կոտրել, քանի որ ուներ «թասիբով» քաղաքացիներ։