Ես սիրում եմ հանգիստն ակտիվ կազմակերպել ու այն համեմել հագեցած օրերով: Վերջին տարիներին իմ ամառային
արձակուրդներն իմ կամքից անկախ այդ սկզբունքով են ընթանում: Ես աննկարագրելի ուրախ եմ, որ իմ հայրենի
քաղաքում կարողանում եմ անընդհատ հետաքրքիր զբաղմունքներ գտնել ու երբևէ չձանձրանալ: Արդեն երկրորդ
տարին է, ինչ ես Կապանում հանդես եմ գալիս իբրև կամավոր: Ես այստեղի ամերիկյան անկյունում ու նորաբաց
էլեկտրոնային գրադարանում երեխաներին անգլերեն լեզու եմ դասավանդում: Դա անչափ հաճելի ու դուրեկան
զբաղմունք է ինձ համար: Շնորհիվ կամավորության ես անընդհատ սովորում եմ, ուսումնասիրում, փնտրում, որոնում:
Սովորեցնելու համար նախ պիտի անընդմեջ ինքդ սովորես: Ես փորձում եմ ամեն անցնող դասընթացի հետ բարելավել
դասավանդելու իմ մեթոդները, նյութը մատուցելու տեխնիկան, երեխաների հետ շփվելու մշակույթը և այլն: Այդ
փոքրիկներն ինձ անընդհատ նոր դռներ բացելու բանալիներ են տալիս: Նրանցից յուրաքանչյուրը օժտված է
բնավորության այնպիսի գծերով, որոնք բնորոշ են հենց միայն իրենց, և հենց այդ բնավորությունների
բազմազանությունն է, որ առաջ է բերում բոլորին հասանելի ու ընդունելի ձևով ներկայանալու անհրաժեշտություն:
Նորագույն տեխնոլոգիաներն այսօր շատ են օգնում. դասընթացների մեծ մասը ձգտում եմ վարել՝ երեխաներին
տարբեր տեսանյութեր ցուցադրելով: Դրանք մարզում են նրանց ոչ միայն տեսողական հիշողությունը, այլ նաև
լսողությունը, ու ականջը կարծես «ընտելանում» է անգլերենին:

Լուսանկարը՝ Էնն Սթուարթ Լինքի

Օրեցօր ավելի եմ կապվում աշակերտներիս հետ և
զգում եմ, որ նրանք նույնպես հասցրել են սիրել մեր դասերը ու, ինչո՞ւ ոչ, նաև՝ ինձ: Ամեն անգամ ստուգողական
աշխատանք հանձնարարելիս ուրախանում եմ՝ տեսնելով, որ թեման յուրացրել են: Սիրով և ոգևորությամբ եմ
պատասխանում երեխաների ամենատարբեր հարցերին, ինձ դուր է գալիս, որ նրանք ազատ են ու անկաշկանդ:

Մանուկ հասակում հաճախ եմ երազել ուսուցչուհի դառնալու մասին, բայց մեծանալով հասկացել եմ, որ ծանր գործ է
և ամենևին էլ ինձ համար չէ: Հիմա մեծ հաճույքով եմ դասավանդում երեխաներին, ուրախ եմ, որ կարողանում եմ
ծառայեցնել գիտելիքներս խելացի և ուսումնատենչ երեխաներին: Ամռան շոգն ի վիճակի չեղավ կոտրել նրանց և իմ վճռականությունը, ու մենք ամեն շաբաթ պարապեցինք: Շոգի դեմ մենք մեր մեթոդներն ունեինք. դասերից մեկը կազմակերպեցինք բնության գրկում:

Լուսանկարը՝ Էնն Սթուարթ Լինքի

Արդեն 10-րդ դասարան եմ, բայց միայն հիմա եմ գիտակցում ուսուցչի գործի պատասխանատվությունն ու
կարևորությունը: Ու այս ամենի հետ մեկտեղ բախվել եմ մի պարզ ճշմարտության. ուսուցչի գործը ծանր ու խրթին չէ,
այլ՝ հաճելի և պատասխանատու: Եթե դու սիրով ես անում այն, ապա ծանրությունը վերածվում է թեթևության և
հաճույքի, իսկ դժվարությունը՝ պատասխանատվության:

Աշխարհի ամենակախարդական ձեռքերը իմ տատիկին են պատկանում: Նրա ոսկե ձեռքերով են գործվում իմ ձմեռային գուլպաներն ու տաքուկ ժիլետները: Դե, իհարկե, այդ ձեռքերը լավագույնը համարելու էլի պատճառներ կան, բայց այսօր, թերևս, կխոսեմ միայն դրանցով ստեղծված գործվածքների մասին:

Իմ ամբողջ մանկությունն անցել է տատիկիս գրկում: Ես մեծացել եմ նրա պատմած «Կարմիր գլխարկի» ու նրա երգած երգերի ներքո: Մանկության իմ ամենասիրուն հուշը հենց նա է՝ տատիկս: Երբ ձմեռ էր լինում, այն աստիճանի ցուրտ, որ վերմակի տակ տաքանալն անգամ դժվար էր թվում, միանգամից վազում էի տատիկիս տուն, որ ջերմանամ պապիկիս վառած վառարանի մոտ: Մեր տանն էլ էր տաք, բայց ես հենց այդ վառարանն էի ուզում, հենց այդ մեկը, որ տասը րոպեն մեկ «թարմացվում» էր փայտերի նոր կույտով, բայց ամենևին էլ ոչ այն պատճառով, որ չափազանց ցուրտ էր, այլ նրա համար, որ ես էի այնտեղ: Պապիկս ասում էր. «Խոխան մրսե վեչ» (երեխան չմրսի): Եվ հիմա էլ է այդպես: Քիչ է մնում ամռանն էլ վառարանը վառեն ու ինձ նստեցնեն անմիջապես դրա հարևանությամբ: Իսկ ես լուռ ու հնազանդ կնստեմ այնքան, մինչև այտերս կարմրեն, ու պապիկս ինքն ասի՝ վեր կաց վառարանի մոտից, թե չէ կվառվես:

Այս ջերմ ու խաղաղ երեկոներն ինձ այդ աստիճան երանելի չէին թվա, եթե տատիկս, ակնոցն աչքերին, հայացքը մերթընդմերթ հեռուստացույցին հառելով, շյուղերը բռնած, անընդմեջ ձեռքերը չաշխատեցներ: Ու երկու օր շարունակ ձեռքերը շարժելով՝ ամեն անգամ մի նոր գլուխգործոց էր ստեղծում: Նրա գործած գուլպաներն ու ժիլետները առաջինը ինձ են բաժին հասնում, հետո միայն՝ մյուսներին: Նախ ես կհագնեմ այդ ժիլետը, հետո՝ գուլպաները, ապա կվազեմ վառարանի մոտ, որ հանկարծ չմրսեմ: Ահա այսպես է լինում ամեն անգամ, երբ ես տատիկիս տանն եմ լինում:

Մի օր ասացի.

-Տա՛տ, էդ ո՞նց է լինում, որ դու էդպես արագ կարողանում ես և՛ ձեռքերդ շարժել, և՛ հեռուստացույց դիտել:

-Ձեռքերս արդեն վարժվել են,- ամենաքնքուշ ձայնով պատասխանում է տատիկս:

-Ինձ էլ կսովորեցնե՞ս,- հետաքրքրվում եմ ես:

-Արի՛:

Եթե անգամ ես թելերի մի ամբողջ կծիկ փչացնեի, ու այդպես էլ բան դուրս չգար, միևնույն է՝ տատիկս արագ կվերցներ, իր կախարդական հնարքներով կարգի կբերեր ու «կվերակենդանացներ» իմ ապագա գուլպաները: Բայց ես ընդունակ երեխա էի, արագ յուրացրի:

-Սկզբում բռնում ես ճաղերը, դրանցից մեկը անշարժ ես պահում: Դա հենց այն մեկն է, որի վրա կառուցվելու է քո գործվածքը, հետո աշխատեցնում ես մյուս ճաղն ու գործի դնում թելերը,- ամենայն ոգևորվածությամբ բացատրում էր տատիկս,- դե, վերցրու, ինքդ փորձիր:

Գուցե մեկ այլ դեպքում համարձակությունս չներեր, բայց կողքիս տատիկս էր նստած՝ աշխարհի ամենաներողամիտ ու բարի արարածը, ում համար իմ ամենաաններելի չարաճճիությունն անգամ արդարացված էր:

Փորձեցի գործել, ստացվե՜ց: Շատ ուրախ էի: Կլանվեցի, տարվեցի գործելով ու մեկ օրում մի հաստ թևնոց գործեցի ինձ համար: Տատիկս սովորեցրեց «աբադոկներ» գործել: Սկզբի համար լավ էր: Ես լավ աշակերտ էի, տատիկս էլ գոհ էր: Ես աշխարհի ամենաերջանիկ թոռնիկն եմ:

-Լավ եմ, չէ՞, գործում, տա՜տ…

-Գնդակով պահմտոցի ենք խաղում:

-Չէ, եկեք էս անգամ «գոռըզ-նա-գոռըզ» խաղանք:

-Գնդակով պահմտոցի խաղացողները ձեռք բարձրացնեն…

Ու այսպես ամեն երեկո բակի երեխաներով վիճում էինք. ի՞նչ խաղալ այսօր: Ու վեճերի արդյունքում գրեթե միշտ իմ չսիրած «գնդակով պահմտոցին» էր «հաղթում»:

Վեցից տասնհինգ տարեկան տղա-աղջիկներով ամռանն ամեն օր բակ էինք իջնում ու խաղում: Մեծերը լավ էին խաղում, իսկ փոքրերը, այդ թվում՝ նաև ես, զիջում էին: Երբ մենք՝ յոթ տարեկաններս, մոտենում էինք, որ գնդակի վրա «թքենք» ու «ազատենք» մեր ընկերներին, մեծերը չէին խոչընդոտում.

-Դու քեզ թքի, անցի:

Հետո, երբ արդեն շատ մութ էր լինում, նստում էինք բակի նստարանին ու իրար հետ «փչացած հեռախոս» էինք խաղում: Երբ հանկարծ մի բան սխալ էինք անում, մեզ ասում էին՝ դուք փոքր եք, չեք կարողանում խաղալ, ու մենք շատ էինք տխրում: Բայց երբ մեզ էլ էին «խաղացնում», ուրախությունից գլուխներս կորցնում էինք:

Հիմա մենք ուրիշ թաղում ենք ապրում, բայց տատիկիս տունն էլի իմ մանկության բակերում է: Էնտեղ գնալիս երեկոյան նստում եմ պատշգամբում ու նայում էն բակին, որ ինձ ու ինձ նման շատ փոքրիկների է մանկություն տվել: Նայում եմ՝ երեխաներն էլի խաղում են, կռվում, հաշտվում: Բայց նրանք ուրիշ են, նրանք իմ՝ «փչացած հեռախոս» խաղացող «մեծ» ընկերները չեն: Իմ ընկերները հիմա ուսանող են, շատերը շուտով բժիշկներ ու տնտեսագետներ կդառնան: Ես էլ շուտով կթակեմ համալսարանի դռները: Ես՝ այն նույն յոթ տարեկանը, որն ամեն անգամ նեղանում էր, երբ «մեծերն» իրեն չէին «խաղացնում»:

Ամեն ինչ փոխվել է, փոխվել եմ և ես: Ու եթե հիմա ինձ նորից հարցնեն՝ ի՞նչ խաղանք այսօր, ես միայն կփակեմ աչքերս, որ թափվող արցունքներիցս ոչ ոք չկռահի, թե ինչքան եմ կարոտել իմ այն չսիրած «գնդակով պահմտոցին»:

-Դե, եկեք որոշենք՝ ինչ ենք անելու, ոնց ենք անելու, բան չմնաց:

-Ընկերուհիներիցդ ո՞ւմ ես հրավիրելու:

-Մամ, պապ, դե եկեք սկզբից տեղը որոշենք, հետո կմտածենք հյուրերի մասին:

Մի քանի օրից լրանալու էր 15 տարեկանս: Իմ տարեդարձները միշտ ուրախ և հետաքրքիր են անցնում, հիմնականում՝ ընկերական միջավայրում: Վերջին տարիներին տանն էինք նշում, էդպես ավելի հարմար ու անմիջական էր: Ընկերներս էլ արդեն սովորել էին ծննդյանս սեղանի «մշտական անդամներին»՝ մայրիկիս պատրաստած թփով տոլմային ու իմ պիցային: Ու հաշվի առնելով այս ամենը՝ ասացի.

-Կարո՞ղ ա էս տարի էլ տանը նշենք, ի՞նչ վատ կլինի:

-Չէ, 15-ամյակդ պիտի շատ մեծ նշենք, ի՞նչ իմանամ՝ 20 տարեկանիդ որտեղ կլինես…

Ու մայրիկիս այս խոսքերին միանգամից հաջորդեցին հազիվ նշմարվող նուրբ արցունքները: Մայրիկս միշտ կարողանում էր ուրախության ու տխրության պահերին հավասարակշռված կերպով զսպել արցունքները: Այս անգամ չհաջողվեց:

18 տարեկանում ես արդեն կավարտեմ դպրոցն ու կլքեմ իմ հայրենի քաղաքը` Կապանը, տունը, ընկերներին ու ծնողներին: Ու իմ՝ 300 կմ հեռու լինելու ու 20 տարեկանս այդ հեռավորության վրա անցկացնելու մասին միտքը արցունքոտեց մայրիկիս աչքերը: Ու այդ ժամանակ ես հասկացա, թե ինչ է մայրս զգում ամեն անգամ՝ իմ ապագայի մասին մտածելիս. հիացմունք, ուրախություն ու թախիծ:

Նրանք իմ ձկնիկներն են: Մի օր, երբ վերադարձա ընկերուհուս հետ զբոսնելուց, սեղանին՝ թասի մեջ, ձկնիկներ
տեսա: Այդ ժամին բոլորը սերիալ էին նայում: Ձկնիկներին տեսնելով՝ շատ ուրախացա:
-Պապ, էս ի՞նչ ձկներ են, որտեղի՞ց:
-Սերոբ պապին ա բերել:
-Հա՜: Պապ, իսկ կլինի՞ սրանցից մեկին պահեմ:
-Հա, ինչի՞ չի լինի:
-Բայց ինչի՞ մեջ պահեմ, կլինի՞ բանկայի մեջ:
-Հա, բայց մեծ բանկայի մեջ գցիր, որ կարողանան ազատ լողալ:
Ես նրանց չէի կարողանում բռնել և գցել բանկայի մեջ: Վախենում էի: Ի վերջո բռնեցի, բայց ոչ թե մեկին, այլ
երկուսին, որովհետև դժբախտ էր ձկնիկս առանց ընկերոջ:
Ես նրանց մանրացրած չոր լավաշ տվեցի, միանգամից կերան: Խոսում էի նրանց հետ և որոշեցի նրանց անուններ
տալ. անհետաքրքիր էր առանց անունների: Ձկներիցս սևին կոչեցի Պաուլո, իսկ սպիտակին՝ Չուչի: Այսպես նրանք
դարձան իմ ընկերները, որոնց հետ ես խոսում եմ այն ժամանակ, երբ տխուր եմ լինում: Նրանք առանց շարժվելու,
շատ ուշադիր լսում են ինձ:

Ես սովորելու ընթացքում փոխել եմ չորս դասարան, որոնցից յուրաքանչյուրն էլ յուրահատուկ է եղել, սակայն այս ընթացքում ամենայուրահատուկ դասարանը եղել է «TEDxkids2017»-ի դասարանը: Հանդիպում էինք շաբաթը մեկ անգամ՝ 2-3 ժամով: Մեր «դասարանի» 80%-ը գալիս էր ամենատարբեր մարզերից: Եվ քանի որ կային նաև գյումրեցի աշակերտներ, առանց հումորի անհնար էր:

Մենք այնտեղ չէինք սովորում թվեր գումարել կամ հանել, հիշել, թե ինչ-որ մեկը ինչ սխրանք է գործել, չէինք պատրաստվում քննությունների: Մենք սովորում և հիշում էինք մեր դասարանի երեխաների մտքերը, լսում կարծիքները, հասկանում նրանց էությունը, ծիծաղում, նկարներ անում: Իսկ լանչի ժամանակ 20 րոպեով բոլոր դասարանների պես խմբվում էինք սեղանների շուրջ ու զրուցում: Բայց այդ զրույցներն այնքան լավ չէին ընթանում, ինչքան դասերի ժամանակ: Ու գիտե՞ք, ամեն լանչի ժամանակ նույն խմբով չէինք նստում, ինչպես դպրոցներում, այլ հակառակը՝ ամեն անգամ տարբեր խմբերով, տարբեր թեմաներով ու թարմ լուրերով:

Դե, այդպես երեք ամիս անցավ ու եկավ «վերջին զանգի» օրը: Բոլորս պետք է ելույթ ունենայինք մեզ հուզող խնդիրների մասին ու ցույց տայինք մեր 3 ամսվա աշխատանքը: Հերթով ամեն մեկս մեր ասելիքն ասացինք ու վերջապես ծանոթացանք ծնողների հետ: Այստեղ ուսուցիչները չէին ներկայացնում մեր աշխատանքը, այլ մենք ինքներս:

Եկավ հրաժեշտի պահը: Մեր միջի գյումրեցին վերջին րոպեին բացականչեց.

-Ո՜ւխ, պրծամ սրանցից, ես գնացի:

Ես էլ հետևից կատակը շարունակեցի՝ ասելով.

-Դավաճա՜ն:

Բոլոր դասարանների պես կապը պահում ենք ու առիթ ենք փնտրում հանդիպելու համար. կլինի դա փառատոն, համերգ կամ մի այլ բան: Ափսոս, որ հաճախ հավաքվում ենք ոչ բոլորով: