Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Նոր մանկապարտեզ Բաղանիսում, կամ` երեխաները կրակից հեռու

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

22.06.2019 թվական: Սա այն օրը, ամիսը և տարեթիվն է, երբ հայրենի գյուղումս՝ Տավուշի մարզի Բաղանիսում, բացվեց շատ երկար սպասված մանկապարտեզը: Շենք, որի կարիքը շատ ուներ գյուղը, գյուղացին և իհարկե, գյուղի փոքրիկները: Այո, ես Բաղանիսից եմ՝ ես չեմ գնացել մանկապարտեզ, ես չգիտեմ` ինչ է դա: Չեմ գնացել մի պարզ պատճառով, որովհետև չկար: Չէ, ավելի ճիշտ կար, բայց որ նայում էիր` չեղածի հաշիվ էր: Շատ ժամանակ, երբ գյուղ էին գալիս դրսից եկածներ, շենքին նայելուց անգամ պատկերացում չէին կարող կազմել, որ դա եղել է մանկապարտեզ: Շինություն, որը գտնվում է Բաղանիսի միջնակարգ դպրոցից մի քանի մետր ներքև, անմխիթար վիճակում: Միայն տուֆից կանգնեցված քարեր, փշրված շիֆերներից կտուր և լուսամուտներ, որոնց ապակին փոխարինվել էր ցելոֆաններով, որոնք էլ իրենց հերթին քայքայվեցին:

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Մանկապարտեզ չլինելու գլխավոր պատճառը ոչ թե այն էր, որ չկային երեխաներ, այլ այն, որ շենքը ուղիղ գծով գտնվում էր ադրբեջանական դիրքերի հսկողության տակ, և հեռավորությունը կազմում էր ամենաշատը մեկ կիլոմետր: Կրակոցների պատճառով, ինչու չէ, նաև շենքին վնասներ հասցվելուց, մանկապարտեզը դադարեց գործել: Մի որոշ ժամանակ այնտեղ ամենամեծ սենյակներից մեկը թեթև վերանորոգելուց հետո, թեքվանդոի մարզասենյակ էր դարձել, որը ընթացքում վերանայվելով և դիրքերի դիմաց գտնվող պատը հաստացնելով և պատուհանները փակելով, կարողանում է մինչ օրս տարբեր նպատակներով ծառայել:

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Բայց չէ որ մնաց ամենակարևորը՝ մանկապարտեզը, իսկ մանկապարտեզը որքան էլ զարմանալի թվա, տեղափոխվեց գյուղապետարան: Էլի դպրոցին մոտ, էլի նույն կրակոցի տակ, բայց որոշ չափով ապահով, լուսավոր և ավելի լավ պայմաններ: Մի քանի տարի էսպես ասած մի տեղում էին գյուղապետարանը և մանկապարտեզը: Մի կողմից հաճելի էր, մյուս կողմից` զարմանալի էր, երբ գյուղի հետ կապված մի հարցով մտնում ես գյուղապետարան, որտեղ իհարկե պետք է լիներ պաշտոնական քար լռություն կամ աշխատանքային թեթև աղմուկ, բայց լսում էիր մանկական երաժշտություն, երեխաների ծիծաղ, լաց, աղմուկ, իսկ երկրորդ հարկում` հեռախոսազանգերի, տպիչ սարքերի ձայներ: Համագյուղացիներս ուրախ էին նաև սրա համար, որ թեկուզ գյուղապետարանում, բայց կա մանկապարտեզ, և կան երեխաների ձայներ, որ մեծերի հսկողության տակ են որ մի կրակոց լինի` կվազեն երեխաների հետևից:

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Բայց այսօր` 22.06.2019թ. դրությամբ գյուղում բացվեց այդքան երկար սպասված մանկապարտեզը, բայց այս անգամ արդեն ոչ հին շենքը վերանորոգվեց, ոչ էլ նոր սենյակ հատկացվեց գյուղապետարանում: Այն կառուցվեց զրոյից, նոր հողամասում, հստակ պլաններով, հստակ նախագծով և ամենակարևորը, այնպիսի մի վայրում, որտեղ անգամ կրակոցների ժամանակ ապահով է: Կտուրը` վառ կապույտ թիթեղից է, լուսամուտները` եվրոպական բարձր արտադրանքի են, իսկ պատերը` տուֆից են առաջվա պես, բայց արդեն ժամանակակից ճարտարապետական մոտեցումով ու մանկական դիզայնով: Ես ու ինձ նման շատ բաղանիսցի պատանիներ մի տեսակ թաքուն նախանձով նայեցինք այն փոքրիկներին, որոնք հաճախելու են գեղեցիկ կահավորած մանկապարտեզը:

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Մանկապարտեզը կառուցվել է «Փարոս» հիմնադրամի և «Զարգացման ծրագրեր հանուն Հայաստանի» կազմակերպության ֆինանսավորմամբ։ Իսկ «Focus on Children Now» կազմակերպությունը կահավորել է այն և բակի խաղահրապարակը, ինչպես նաև կշարունակի հովանավորել երեխաների սնունդը։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Շնորհակալություն ենք հայտնում բոլոր նախաձեռնողներին, բարերարներին, շինարարներին, բոլոր նրանց, ովքեր թեկուզ փոքրիկ ներդրում են ունեցել մանկապարտեզի կառուցման գործում։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

 

 

susanna harutyunyan girq erkrord kiraki

«Երկրորդ կիրակին ներառյալ»

«Մանանա» կենտրոնը և Հայաստանի պատանի թղթակիցների 17.am կայքը հայտարարել էին Սուսաննա Հարությունյանի «Երկրորդ կիրակին ներառյալ» պատմվածքների ժողովածուի վերաբերյալ անդրադարձների մրցույթ: Մենք ստացել ենք բազմաթիվ անդրադարձներ, և մինչ ժյուրին կհայտարարի արդյունքները, դուք նույնպես կարող եք կարդալ և որոշել հաղթողներին: marine israyelyan

Գրողը մի յուրօրինակ նկարիչ է, որի վրձինը բառերն են, իսկ ներկապնակը կյանքն է՝ շաղախված նկարչի մարդկային արժեքներով:

«Երկրորդ կիրակին ներառյալ». առաջին հայացքից ոչինչ չասող այս վերնագրի ներքո մի իսկական պատկերասրահ է, որտեղ նկարներից անուղղակի հայացքով մեզ ենք նայում հենց մենք:

Սուսաննա Հարությունյանի պատմվածքների այս ժողովածուն ինձ համար հետաքրքիր բացահայտում էր: Գրականագիտական տեսանկյունից երբեմն շատ դժվար է լինում տարրորոշել պատմվածքի ու նովելի սահմանը. երկուսն էլ արձակ շարադրանքով գեղարվեստական ստեղծագործություններ են, սակայն նովելն առանձնանում է իր սեղմությամբ և սյուժեի անսպասելի հանգուցալուծմամբ: Ս. Հարությունյանի «Երկրորդ կիրակին ներառյալ» ժողովածուի գործերն ավելի շատ նովել կոչվելու հավակնություն ունեն, որովհետև մի քանի էջի սահմաններում հեղինակը կարողացել է ստեղծել գաղափարապես ամբողջական, հետաքրքիր ընթացքով ու անսպասելի վերջաբանով գործեր, ներկայացնել մեծ աշխարհի փոքրիկ մարդկանց: Ավելի հեշտ է գրել հերոսների մասին, որոնց վերագրում ենք իդեալական հատկանիշներ, իսկ ինչպե՞ս ներկայացնել մեր կողքին ապրող մարդկանց, որոնց հաճախ ուշադրություն իսկ չենք դարձնում, լուսավորել նրանց հոգին, ձգտումներն ու երազանքները, և այդ անել ոսկերչական այնպիսի մանրամասնությամբ, որ այդ մարդիկ վերածվեն կերպարի ու սիրելի դառնան ընթերցողին, որ նրանց մեջ, նրանց ապրումներում գտնենք ինքներս մեզ:

Հետաքրքիր է «Երկրորդ կիրակին ներառյալ» պատմվածքի գաղափարական հիմքը, որն է՝ վերադարձ: Մենք բոլորս էլ ապրում ենք վերադարձի հույսով՝ վերադարձ մանկություն, վերադարձ այնտեղ, որտեղ երջանիկ ենք եղել, նաև տառապել ենք, հավերժ վերադարձ այնտեղ, որտեղ մեր կյանքից ու մեզնից պատառիկներ ենք թողել: Այդպես և պատմվածքի հերոսը՝ Արգոն, քաղաքի ինչ-որ մոռացված շենքի ավելի՛ քան մոռացված գետնահարկում օրերը սպառելով՝ կյանքը գունավորում է իր հարազատ օջախի բարգավաճման համար անդուլ պայքարով: Արգոն միշտ վերադառնում է` ժամանակ առ ժամանակ ուղղակի փախչելով քաղաքի աղմուկից ու մարդկային խեղված հարաբերություններից, վերադառնում է իր տուն, ուր արյուն-քրտինքով կառուցելով՝ վերագտնում է իր հոգեկան ներդաշնակությունը. «Հայերը չունեն քավարան, նրանց քավարանը համատեղվում է կյանքի հետ»:

Պատմվածքներում հաճախ է հանդիպում, երբ ողջ ընթացքում կարմիր թելի պես ձգվում է գաղտնիքը, առեղծվածը. «Արևելյան պատի տակ» վերնագրով պատմվածքի մեջ այդպես էլ հեղինակը չի պարզաբանում, թե ինչն է քահանայի մեղքը, որն այդքան զայրացրել է Շուշանին: Ինչպիսի հակադրություն` քահանա և մեղք, բարոյականության երեսին նետված ինչպիսի հեգնանք, բայց վարագույրի ետևում կյանքի իսկական դեմքն է՝ երբեմն նույնիսկ անճոռնի ու մերկապարանոց: Այդ դեմքին առերեսվելուց է գեղջկական մաքուր հոգով Շուշանը քահանայից խելագարի նման հետ պահանջում իր մեղքերը:

«Ժառանգություն» պատմվածքում այդպես էլ չի բացվում Շուշիկի խորհրդավոր արկղիկը, սնունդ տալով ընթերցողի երևակայությանը: Ոչ ոքի չի հաջողվում բացել հին կողպեքը, իսկ ներսում… ներսում գուցե Շուշիկի… երազանքներն են…

«Մեկ այլ արևի տակ» պատմվածքի մեջ հիանալի կերպով են ներկայացված մեր կպչուն մտքերի տհաճ հետևանքները, որոնք խանգարում են մեզ ապրել: Սենյակում մկներ իհարկե չկային, մկները հերոսուհու մտքերում էին ու անգթորեն կրծում էին ամեն ինչ՝ նրա թանկարժեք կոշիկները, պայուսակը, իրեն… Մկների նման մտքեր, որ վազվզում են մեր գլխում, որ խանգարում են մեզ ուղղակի ապրել:

«Փետրահան երազանքում» հայրն այդպես էլ չտեսավ իր փայփայած երազանքի իրականացումը՝ որդու պսակադրությունը, որի համար դեռ տարիներ առաջ կոստյում էր գնել, ու վերջում նրա երազանքը ցեցի բաժին դարձավ. «Քոռանամ, ահա թե ինչպես է վարվում կյանքը մեր երազանքի հետ»:

Պատմվածքներում անդրադարձեր կան կյանքի ու մահվան, տառապանքների ու մեր բաժին խաչը կրելու թեմաներին: «Երթևեկություն» պատմվածքում ասվում է՝ մահն էլ են վաստակում, հո հանաք չի: Սա ժողովրդական այն ասացվածքի արձագանքն է, թե սիրուն մեռնելն էլ մի հունար է: Իսկ «Խեր, շառ, աստված» պատմվածքը սովորեցնում է, որ «ցավն ու ուրախությունը չի կարելի միայնակ տանել, այն պետք է բաժանել մարդկանց, որ քեզ քիչ մնա, որ տանելը հեշտ լինի»: Այո՛, ո՛չ միայն ցավը, ուրախությունը ևս բաժանել, և այնքա՜ն մարդիկ երջանիկ կդառնան: Մարդը բնականից բարի է ու երջանիկ լինելու հակում ունի, ուղղակի պետք է արթնացնել հաճախակի քնող այդ բարությանը, միմյանց երջանկությամբ վարակել:

Փոքրիկ դիտարկում անելով կցանկանայի նշել, որ ժողովածուի մեջ որոշակի խնդրիր կա կապված վերնագրերի ընտրության հետ: Վերնագրերը առանձին վերցրած բավական տպավորիչ լինելով հանդերձ՝ այնքան էլ չեն կապվում պատմվածքների բովանդակությանը, և ընթերցումն ավարտելուց հետո հաճախ դժվար է լինում հիշել պատմվածքի վերնագիրը, մինչդեռ ստեղծագործության մեջ կարևոր և առանձնակի ուշադրություն պահանջող հատվածներից մեկը հենց վերնագիրն է:

«Երկրորդ կիրակին ներառյալ» ժողովածուն իր համարժեք գնահատականն է ստացել՝ 2015թ.-ին արժանանալով ՀՀ նախագահի մրցանակին: Պետք է փաստել, որ Ս. Հարությունյանը իր նպաստն է բերում մեր գրականության զարգացմանը՝ իր բազմերանգ գրչով նոր գույներ հաղորդելով նորագույն հայ արձակին:

Հեղինակին մաղթելով հաջողություններ, հուսանք, որ մեր գրադարակները դեռ կհամալրվեն նրա նորանոր բովանդակալից ժողովածուներով:

Լուսանկարը` Օրիեն Լեքլյուզի

Երջանկության ակունքներում

Մենք սովորեցնում ենք երեխաներին հաշվել, իսկ երեխաները մեզ` լինել երջանիկ:
Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի, ք. Երևան

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի, ք. Երևան

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Լուսանկարը` Վիոլետա Մկրտչյանի, Արագածոտնի մարզ, գ. Մուղնի

Լուսանկարը` Վիոլետա Մկրտչյանի

Լուսանկարը` Վիոլետա Մկրտչյանի, Արագածոտնի մարզ, գ. Մուղնի

Լուսանկարը` Վիոլետա Մկրտչյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Օրիեն Լեքլյուզի

Լուսանկարը` Օրիեն Լեքլյուզի

Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի

Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի

Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի

Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի

Լուսանկարը` Աշոտ Հարությունյանի

Լուսանկարը` Աշոտ Հարությունյանի

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Օրիեն Լեքլյուզի

Լուսանկարը` Օրիեն Լեքլյուզի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի, ք. Երևան

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի

Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի

Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի

Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի

Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի

Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի

Սովորենք նաև պարտություններից

Եկել եմ քեզ պատմելու իմ կյանքի ամենալուսավոր, ամենահուսահատ, ամենաբուռն, ամենահուզառատ դեպքերից մեկի մասին։

Ես հիմա քեզ չեմ ուզում ստիպել, որ դու կարդաս, բայց, համենայնդեպս, եթե սկսել ես, մինչև վերջ լսիր։

Մեր կյանքը ընտրությունների շղթա է, ամեն մեկը, պատասխան տալով իր ընտրած ուղու համար, քայլում է իր ճանապարհով, իսկ այդ ճանապարհին մեզ հանդիպում են մարդիկ, ովքեր հույս են տալիս, ովքեր մեզ ոգևորում են։ Կան նաև մարդիկ, ովքեր ամեն կերպ փորձում են շեղել մեզ մեր ընտրած ուղուց։

Ես դեռ 8-րդ դասարանում էի, երբ բանավեճը մտավ իմ կյանք, հետո սկսեցինք իրար հետ կողք կողքի մեծանալ։ Սկզբում մասնակցում էի՝ չիմանալով, թե դա ինչ է կամ ինձ ինչ կտա, նույնիսկ չուզելով էի գնում, որովհետև, դե, դասղեկս էր ասում:

Ես չէի կարող պատկերացնել, որ տարիներ հետո էդ նույն բանավեճը կդառնա իմ տարերքը, իմ կյանքի անբաժանելի մասը։ Ես սկսեցի սիրել… Հավատացեք, բանավեճը երկու տարի անընդմեջ մասնակցել եմ մրցաշարերի ու այդպես էլ հաղթանակի բերկրանքը չեմ ապրել։

Դժվար է, երբ դու գնում ես հաղթանակի հետևից, բայց չես հայտնվում ոչ առաջին տեղում, ոչ երկրորդ, ոչ երրորդ, ոչ էլ նույնիսկ չորրորդ կամ հինգերորդ։ Հիմա կասեք՝ հա, ի՞նչ կա որ։ Իրականում ոչինչ էլ չկա, ոչինչ էլ չկա էն ամեն ինչի առաջ, ինչ ես սովորեցի այդ պարտություններից ու ինչ տարա ինձ հետ դրանից։ Ես ինձ հետ տարա ամենաթանկը՝ ընկերներին, որոնց առաջ ցանկացած հաղթանակ զրոյանում է։ Հրաշալի բան է, երբ դու նստած կլացես, իսկ քեզ լրիվ անծանոթ մարդիկ կգան, կգրկեն ու բարի ժպիտով կասեն, որ ամեն ինչ լավ է լինելու: Այդ մարդիկ գալիս են քո կյանք, որ դու էլ երբեք մենակ չլացես։ Անհաջողություններ բոլորիս կյանքում կհանդիպեն, իսկ ամենակարևորը, նորից ապրելն է։ Անհաջողություններից պիտի քամես կա՛մ ամենալավը, կա՛մ ամենավատը։ Իսկ դու ծնվել ես ամենալավի համար։ Ես սովորեցի ամեն պարտությունից հետո ատամներս կրճտացնելով լացս զսպել ու հավատալ, որ սրանք ընդամենը փոքրիկ պարտություններ են մեծ հաղթանակից առաջ։ Ապրել, ստեղծել, կարծրատիպեր կոտրել, խենթություններ անել, տրվել էմոցիաներին, վայելել հենց հիման։

Իսկ ես ու բանավեճը դեռ քայլում ենք կողք կողքի ու քայլելու ենք դեռ երկար ժամանակ:

Գարուն, քեզ ի՞նչ բառերով երգեմ

marine israyelyan

Պատմական պիեսները մերօրյա դրամատուրգիայում

Ժամանակակից հայ դրամատուրգիայում խիստ նկատելի է պատմական պիեսների պակասը և այս ժանրի հանդեպ ժամանակակից դրամատուրգների ոչ բարյացակամ վերաբերմունքը: Այո, քչերն են ծավալում նման գործունեություն, քչերն են բեմից կենդանի խոսքով հային իր պատմությունը մատուցելու հնարավորություն ընձեռում բեմադրիչներին: Այս ասպարեզում առանձնանում է խորհրդահայ նշանավոր դրամատուրգ Գևորգ Սարգսյանը, որն այսօր էլ շարունակում է իր առաքելությունը՝ որպես թատրոնի անմնացորդ նվիրյալ: Նրա «Հավերժի ճամփորդները» ժողովածուն եզակի է՝ որպես Մաշտոցի, Խորենացու, Նարեկացու, Թումանյանի և Րաֆֆու մասին ասված դրամատուրգիական խոսք: Հենց Գևորգ Սարգսյանից «վարակվելով» էլ վերջերս լույսընծայվեց նրա կրտսեր ընկերոջ՝ դրամատուրգ Մխիթար Մոս-Մուշեղյանի «Երբ անցյալն է աղաղակում» պատմական պիեսների ժողովածուն, որտեղ երեք պիեսներից մեկում՝ «Բաղրամյան»-ում, նորովի է բացահայտվում Խորհրդային Միության մարշալ Հովհաննես Բաղրամյանի կերպարը, «Լևոն 6-րդ Կիլիկիո արքա» պիեսում ներկայացվում է կիլիկյան հզորագույն արքա Լևոն 6-րդի դրամատիկ վախճանը, իսկ «Սքանչելին» պիեսում տեսնում ենք իտալական հանրահայտ Մեդիչիների տոհմից Լորենցո Մեդիչիի և Հռոմի պապի անողոք պայքարի հանգուցալուծումը:

Պատմական պիեսների որոնումներում հետաքրքիր բացահայտում էր լուսահոգի գրող, թատերագետ, ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ Լևոն Մութաֆյանի պիեսների «Ճեպընթաց համար 34» ժողովածուն: Առաջին հայացքից միանգամայն ժամանակակից այս խորագրի ներքո լույսընծայված գիրքը, որն ի դեպ 2015-ին արժանացել է նաև ՀԳՄ Լևոն Շանթ մրցանակի, իր մեջ ամփոփում է դարերի պատմությունը: Այս գրքում հանդիպում ենք սեփական կրքերի մեջ այրվող Շամիրամին, հետևում նրա աշխարհակործան մտքի դիվային ընթացքին, բացահայտում Աշոտ Երկաթ Բագրատունյաց արքայի հոգու երկվությունը, Գևորգ Մարզպետունի իշխանի անձնվիրության ակունքները, և առիթ ունենալով վերստին առերեսվելու մեր մշտաներկա անցյալին, կրկին սկսում խորհել՝ ուր են մեր բեմադրիչները և ինչ են անում մեր թատրոնները: Մի՞թե մոռացել են այն պարզ ճշմարտությունը, որ թատրոն հաճախող թե՛ ավագ, և թե՛ երիտասարդ հանդիսատեսը պետք է այնտեղից դուրս գա մաքրագործված, պետք է լինի ու մնա տեսածի ազդեցության տակ, և իհարկե, դաս առնի դրանից: Ինչ ենք տալիս մենք հայ հանդիսատեսին… Մեծ հաշվով՝ ոչինչ: Եվ եթե չենք տալիս, ապա ինչու ենք բողոքում թատրոնի մշտապես արդիական խնդրից՝ հանդիսատեսի պակասից:

Այս պիեսները ևս մեկ հրաշալի առիթ են խորհելու և առերեսվելու մեր թատերական իրականության հետ, ինչը չանելու դեպքում մենք օրավուր կոչնչացնենք թատրոնի դերն ու նշանակությունը, թատրոնի սրբազան առաքելությունը: