Ուրույն մեթոդ

Առաջ քիմիա չէի սովորում, քանի որ ուսուցչուհիս երբեք չէր պահանջում սովորել: Դասարանում 30 հոգի ենք, և ես մտածում էի, որ նա ինձ 30-ի մեջ չի նկատում, դրա համար էլ չի կանչում դաս պատմելու: Եկավ քառորդի վերջին օրը, և քիմիայի ժամին ութ աշակերտ էր դասարանում:

-Նարե՛կ, արի՛ դասը պատմելու, իսկ Սիլվիան, Էլիզան և Հովիկը թո՛ղ խնդիրները գրատախտակին գրեն: Հաջորդը Մարիամին եմ դասը հարցնելու, և, Սարգի՛ս, դու էլ պատրաստվի՛ր, որ գաս պատմելու,- ասում էր ուսուցչուհիս` նայելով բոլորի դեմքին` ինձ կարծես ամենևին չնկատելով:

Հանկարծ շրջվեց դեպի իմ կողմը, բայց երբ տեսավ, որ այդտեղ ես եմ նստած, ասաց.

-Մա… Սարգի՛ս, արի՛ գրատախտակը մաքրիր:

Կյանքումս առաջին անգամ էի արհամարհանք զգում ուսուցչուհու կողմից: Դասերի վերջում մոտեցա նրան և խոստացա, որ արձակուրդներին կպարապեմ, և նա ժպտալով շոյեց գլուխս: Ուսուցչուհիս երևի ուրախ էր, որ պատժի իր մեթոդը վերջապես ազդեց վրաս:

Մանե Ենգիբարյան, 13 տարեկան

***

Թե ինչ է լինում, երբ արդուկում են գորգը

Երբ ես հինգ տարեկան էի, մի օր մայրիկս ինձ և եղբորս տանը մենակ թողեց, գնաց տատիկենց տուն: Գնալուց առաջ եղբորս պատվիրեց, որ ուղիղ ժամը մեկին ինձ քնեցնի: Եղբայրս էլ քնելու հետ սեր ունի: Ժամը մեկին նա ինձ տարավ սենյակ, որպեսզի քնեցնի, սակայն պառկելուն պես ինքը քնեց, իսկ ես մնացի արթուն: Չիմանալով ինչով զբաղվել` միացրեցի արդուկը և դրեցի գորգի վրա` փորձելով այն արդուկել: Երբ լսեցի դռան ճռռոցը, վազեցի սենյակ և պառկեցի մահճակալին: Մայրս զգաց ծխի հոտը և գնաց այն սենյակ, որտեղ միացված էր արդուկը: Արդեն ուշ էր: Գորգի կեսը հալվել էր: Մայրս շատ էր բարկացել երկուսիս վրա էլ: Այդ օրվանից, երբ տանը մենակ էինք մնում, առաջինը ես էի քնում:

Վարդան Համբարձումյան, 13 տարեկան

***

Սուտ խոսելու հետևանքը

Մայիսի 9-ն էր: Այդ օրը ո՛չ դպրոցում դաս կար, ո՛չ էլ Պիոներ պալատում, ուր ես հաճախում էի բատիկայի խմբակ: Հայրս և մայրս Թբիլիսիում էին: Նրանք միայն հաջորդ առավոտյան քաղաքում կլինեին: Տանը միայն ես և տատիկս էինք: Ինձ հյուր եկավ ընկերուհիս, մի փոքր նստեց և առաջարկեց.

-Մե՛ր, արի՛ գնանք Գայանեենց տուն, խեղճ դասարանցիս ամեն օր խնդրում ա, որ ես ու դու գնանք իրենց տուն հյուր:

-Ռի՛փ, լավ, էլի, ո՛չ մաման ա տանը, որ թողնի, ո՛չ էլ պապան: Տատիկս էլ հաստատ չի թողնի:

-Մե՛ր, մենք էսօր Պիոներ պալատում պիտի դաս ունենայինք, դու էլ տատիկիդ ասա՛, որ զանգեցին ու պալատ կանչեցին:

Ես համաձայնվեցի: Տատիկիս ասացի, որ գնում ենք Պիոներ պալատ, փոխարենը Հռիփսիմեի հետ գնացինք դասարանցուս տուն և երկու ժամից նոր վերադարձանք: Թվում էր, թե ամեն ինչ լավ ստացվեց…

Երբ հաջորդ օրը դասից տուն եկա, մայրիկս արդեն տուն էր վերադարձել: Երբ ես ներս մտա, նա բարևի փոխարեն հարցրեց.

-Ո՞ւր էիր երեկ:

-Պալատում, մա՛մ, համ էլ բարև:

-Մերի՛, մի անգամ էլ եմ հարցնում` ո՞ւր էիր, երեկ ոչ մի դաս էլ չկար:

Մի պահ լռեցի, հետո ասացի.

-Ես ու Ռիփոն գնացել էինք Գայանեենց տուն:

-Ես քեզ էլ Ռիփոյի հետ չտեսնեմ,- ասաց մայրս և դրանով վերջ դրեց իմ ու Հռիփսիմեի ընկերությանը:

Մերի Սիմոնյան, 14 տարեկան

***

Մի՛ բարկացրեք դասղեկին

-Կիրակի օրը դասարանով գնում ենք թատրոն,- հայտարարեց մեր դասղեկը:

-Ինչ լավ է, վերջապես դասարանով մի տեղ կգնանք,- ուրախացել էին դասարանիս երեխաները:

Մոտենում էր կիրակին, արդեն ուրբաթ օր էր և հանկարծ… Նախավերջին ժամից ոչ մի տղա չկար դասարանում, բոլորը փախել էին: Արդեն վերջին ժամն էր, դասարան մտավ ռազմագիտության ուսուցիչը: Տեսնելով, որ միայն աղջիկներ են դասարանում, նա առանձնապես չզայրացավ: Հետո դասարան մտավ դասղեկս…

-Ընկե՛ր Կարապետյան,- դիմեց դասղեկը մեր ռազմագիտության ուսուցչին,- Սևակը նոր եկավ ինձ մոտ և ասաց` քանի որ բոլոր տղաները նախորդ ժամից փախել են, նա էլ է գնում տուն:

-Ոչինչ, մենք աղջիկներով այսօր դաս կանենք,- ժպտալով ասաց ուսուցիչը:

Բայց մեր դասղեկը բարկացած ավելացրեց.

-Կիրակի օրը ոչ մի տեղ էլ չեմ տանելու ձեզ:

Ով դասից փախնի, ով պատժվի:

Եվա Հախվերդյան, 14 տարեկան

***

Համարժեք պատասխան

Դասերս վերջացան, ես տուն էի գնում, ճանապարհին հանդիպեցի ընկերներիցս մեկին:

-Բարև, Էդգա՛ր:

-Բարև: Էս վեց ժամ ունեի՞ր:

-Հա՛:

-Իսկ կիջնե՞ս դուրս:

-Հիմա գնամ տուն, հետո կիջնեմ,- ասացի ես:

Մտա տուն, և մայրիկս ասաց.

-Հաց կե՛ր և անցի՛ր դասերիդ:

-Մա՛մ, բայց ես ուզում եմ գնամ դուրս խաղամ:

-Չէ՛, ասացի, հիմա ես տեղ եմ գնում, քիչ հետո կգամ, իսկ դու նստի՛ր արագ դասերոդ արա, որ հետո էլ գնանք տատիկի տուն:

Մայրիկիս գնալուց հետո ես անմիջապես դուրս գնացի: Միլավ խաղացի բակում: Երբ տուն եկա, մայրիկս արդեն վերադարձել էր: Նա հեռախոսով էր խոսում: Ես ասացի.

-Մա՛մ, սոված եմ:

Տասնհինգ րոպե անցավ, մայրիկս դեռ պառկած հեռախոսով էր խոսում: Նա կարծես չէր էլ նկատում ինձ: Ես հասկացա, որ մայրիկիս նեղացրել եմ: Ես նրանից ներողություն խնդրեցի, և նա ինձ ներեց:

Սևակ Կարապետյան, 11 տարեկան

***

Օգտակար պատիժ

Ես չեմ սիրում գյուղի կյանքը: Ինձ դուր չի գալիս այնտեղի անդորրը: Ես նախընտրում եմ քաղաքի աշխուժությունը, և դրա մասին գիտեն իմ ընտանիքի անդամները…

Արձակուրդները նոր էին սկսվել: Ես վայելում էի անհոգ և ուրախ օրերը` մեկ վայրկյան անգամ չհիշելով դպրոցում հանձնարարված գրքերի մասին, որոնք արձակուրդների ընթացքում պետք է կարդայի: Մայրս, նկատելով, որ ես չեմ կարդում իմ գրքերը, որոշեցի ինձ պատժել: Մի օր վաղ առավոտյան նա մտավ իմ սենյակ և ասաց.

-Սե՛դ, հավաքի՛ր իրերդ և անպայման վերցրո՛ւ գրքերդ, որովհետև այնտեղ, ուր պետք է գնաս, դրանց կարիքը հաստատ շատ կզգաս:

Ես զարմացած հարցրեցի մայրիկիս.

-Մա՛մ, ի՞նչ է պատահել, ո՞ւր ենք գնում:

-Մենք չենք գնում, դու ես գնում… գյուղ:

-Մա՛մ, ախր, գյուղում օրերը շատ տխուր ու ձանձրալի են անցնում, ես չեմ ուզում գյուղ գնալ:

-Քեզ համար ձանձրալի չի անցնի, դու շատ գրքեր ունես կարդալու:

-Մա՛մ, շա՜տ եմ խնդրում, մնամ քաղաքում, խոստանում եմ, ամեն օր կկարդամ:

-Դրա մասին պետք է շուտ մտածեիր, իսկ հիմա արագ հավաքվի՛ր:

Ես մեկնեցի գյուղ: Իսկապես, գրքերն ինձ շատ պետք եկան այնտեղ:

Սեդա Խուբլարյան, 13 տարեկան

***

Մտորումներ

Ես նորից պատժված եմ և փակվել եմ իմ սենյակում, որտեղից չեմ ուզում դուրս գալ և չեմ ուզում ոչ մեկին տեսնել: Ես սկսում եմ երևակայել և մտածում եմ, թե ինչպես պիտի ես ինքս դաստիարակեմ իմ երեխաներին: Շատ չեմ զրկելու նրան իր հաճույքներից, որովհետև դա անելով` ես կարծես թե ավիրում եմ ինչ-որ բան: Շատ խիստ պատիժների օգնության չեմ դիմի, որովհետև ամեն բան անելիս կհիշեմ իմ մանկությունը և կպատկերացնեմ, թե ինչպես ինձ կզգայի նույն իրավիճակում: Ինձ համար ծնողներիս բարկությունը և բղավոցներն արդեն պատիժ են: Ես կխոսեմ երեխայիս հետ, իր սխալն այնպես կբացատրեմ, որ ինքը հուզվի և հուզվելուց լաց լինի, ոչ թե վիրավորանքից կամ իր համար ինչ-որ հաճելի բանից զրկվելուց: Ես իմ սենյակում նստած երևակայում եմ, որ ես մայր եմ և խոսում եմ երեխայիս հետ.

-Դու դաս չես անում, դրա փոխարեն ուրիշ բաներով ես զբաղված, բայց հետո ինքդ ես զղջալու… Տարվա վերջում դու կկանգնես գնահատականն ուղղելու խնդրի առաջ, ու քեզ դժվար կլինի: Բա քննությունները… Իսկ դպրոցն ավարտելուց հետո… Դու շատ կցանկանաս հետ տալ ժամանակը, բայց դա անելն անհնարին կլինի… Ես չեմ ուզում, որ դու ափսոսես այն բանի համար, որ հիմա ես անում: Բայց չէ՞ որ հիմա կարող ես ամեն ինչ ուղղել և ճիշտ ճանապարհով գնալ…

Սակայն սենյակ է մտնում քույրս, և ես այլևս ոչ թե հոգատար մայր եմ, այլ պարզապես պատժված և երազկոտ աղջիկ…

Իննա Ազնաուրյան, 13 տարեկան

***

Իմ եղբոր սահմանած կարգը

Ես պատիժ երբեք չէի տեսել: Անգամ անկյուն ինձ չէին կանգնացրել: Այս մասին էի մտածում ես, մինչ կանգնած էի տատիկիս տան հյուրասենյակի անկյունում, իսկ աչքերիցս արցունքներ էին գլորվում…

Վեց տարեկան էի: Տատիկիս տանը միայն ես էի և քեռուս տղան: Ես նստած խաղում էի: Հեռուստացույցը միացրած էր, սերիալ էին ցույց տալիս: Սենյակ մտավ եղբայրս:

-Շուտ վե՛ր կաց ու գնա՛ անկյուն կանգնիր,- ասաց նա` անջատելով հեռուստացույցը:

Ես մի պահ մտածեցի` կատակ է անում, բայց հետո գնաց, վարագույրը բացելու համար նախատեսված երկար փայտիկը վերցրեց ու կանգնեց առաջս: Ես շատ վախեցա ու գնացի կանգնեցի անկյունում:

Հետո եղբայրս սկսեց.

-1.Սրանից հետո սերիալ չես նայելու:

2. Ընդհանրապես հայերեն ոչ մի բան չնայես, կնայես միայն ռուսերենով:

3.Այսօր ես եմ ասելու, թե դու ինչ կարող ես անել:

4.Ամբողջ օրն անկյունում ես կանգնելու:

5.Չհամարձակվե՛ս գլուխդ թեքել:

6.Ամբողջ օրը սոված ես մնալու:

Նա, 15 տարեկան լինելով, զգում էր իրեն ինչպես տան տիրակալը: Ես հասկանում էի, որ կատակ է անում, բայց հենց ուզում էի շրջվել, այնպես էր բղավում, որ վախից քարանում էի:

Վերջապես եկավ մայրս, գրկեց ինձ ու հարցրեց, թե ինչ է պատահել: Ես էլ այնքան էի հուզվել, որ չկարողացա որևէ բառ ասել: Երբ ուզեցի ասել, որ Ալբերտն է մեղավորը, նա արդեն ծլկել էր:

Լուսինե Սարիբեկյան, 15 տարեկան

***

Ինչո՞ւ չսիրեցի դաշնամուրը

Ես չէի սիրում դաշնամուրի ուսուցչուհուս, հետևաբար և գործիքը: Մի անգամ, երբ դասի էի գնացել, ուսուցչուհին բարևեց և ասաց.

-Դե, լավ, նվագի՛ր, տեսնեմ` ինչ ես արել:

Դեռ չէի էլ սկսել, երբ ուսուցչուհին պայուսակից հանեց ծխախոտը ու սկսեց դրա հոտը տարածել սենյակում: Իմ նվագի ընթացքում էլ հեռախոսով իր մայրիկի հետ բամբասում էր իր ամուսնուց: Երբ վերջացրեցի, ասաց.

-Ապրե՛ս, շատ լավ է, բայց պնդրում եմ, ձեռքերդ նվագելու ժամանալ թող խնձորի կառուցվածք ունենան,- խնդրեմ` ուսուցչուհուս սիրած արտահայտությունը:

«Դեռ հերիք չի անուշադիր եք, մի հատ էլ դժգոհում եք»,- մտածեցի ես, ինչպես միշտ:

Հաջորդ դասին ես անպատրաստ գնացի` մտածելով, որ ուսուցչուհին ինձ էլի անուշադրության կմատնի և չի հարցնի նոր դասը: Սակայն նա ինձ «երկուս» նշանակեց: Բայց երբ որ պատրաստ էի լինում, ոչ մի թվանշան էլ չէր դնում:

Երրորդ դասարանից էլ չգնացի դաշնամուրի:

Շանթ Հակոբյան, 13 տարեկան

***

Այրում ենք, բայց չենք փախչում

Ամառ էր: Ես և եղբայրներս բարձրացել էինք Կոնդի այգիները: Այդ ժամանակ մայրս և Սլավա պապիկս, իրենց ասելով, իրար «բմբուլներն էին քամուն տալիս»:

-Իքիբիր տո՛ւր, զա՛ռ,- գոռում էր պապիկս:

-Ձին ձիավորի տակ է խաղում,- պատասխանում էր մայրս:

Բայց արի ու հասկացիր` ով է ձին, ով` ձիավորը:

Մինչև նրանք նարդի էին խաղում, ես և եղբայրներս որոշեցինք այգու չորացած խոտն այրել: Սակայն կրակը շատ ուժեղացավ: Մենք վախեցանք: Փախչելով պապիկիս տուն` լուցկին պահեցինք և սկսեցինք որոշել` ով պետք է պատժվի:

-Գևո՛ր, քանի որ դու մեծն ես, դու էլ պատժվի՛ր,- առաջարկեց Կարապետը:

-Երազի՛… դու պատժվի, էլի,- վրդովվեց Գևորգը:

-Չէ՛, դո՛ւ,- ասաց Կարապետը:

-Եկե՛ք տնից փախչենք,- առաջարկեցի ես:

Պապիկիս տունն առաջին հարկում էր, պատուհանը բացելով` երեքով փախանք:

Երեկո էր, հոգնեցինք թաքնվելուց և գնացինք տուն: Դուռը բացեց հայրս և նայեց մեզ. կարողացավ հանգիստ շունչ քաշել:

-Ներս անցե՛ք,- ասաց նա:

Մեկ ամիս մեզ հետ չէին խոսում:

Կոնդը դեռ հրդեհում ենք, բայց տնից էլ չենք փախչում:

Լուսինե Համբարձումյան, 13 տարեկան

 2009թ.