Նա լսեց, որ հեղափոխությունից հետո փոխանակման ծրագրերի միջոցով ավելի հաճախ են միջազգային կրթություն ունեցող դասախոսներ գալու և դասավանդելու համալսարաններում, ձեռքով թուլացրեց փողկապի կապը, դանդաղեցրած կադրով շարժեց ծանր գլուխը, ուրախությունից ճչաց ու հասկացավ, որ շուտով կրթությունը փոխվելու է իր երկրում, որովհետև արտասահմանից նոր շնչով, անգլերենի նրբագեղ ակցենտով ու տարօրինակ հագուկապով ջենթլմեններ (չփոխեք էլի օրիորդապնդիչ, ներվայնանում եմ էդ բառից) և լեդիներ (էս էլ թող ձևի համար մնա, որ բռնի) են ժամանելու Հայաստան: Կանգնեց հայելու առաջ, խորը շունչ քաշեց, ասաց՝ ինչ լավ է, որ դպրոցում ժամանակ չկորցրի սովորելու վրա, 2 տարի պարապեցի 3 առարկա՝ շտեմարան անգիր անելով, կարևորը հիմա համալսարանում էդ միջազգային կրթություն ստացած դասախոսների սեմինարներին կմասնակցեմ, վկայական կստանամ ու բիզնես կսկսեմ ՝դպրոց բացելով: Հագավ հոր սև կոստյումը, զգաց, որ կոստյումը շատ է սազում:

Ճիշտ է որոշել, որ պիտի բիզնեսմեն դառնա, հետո, երբ շատ դժվարությամբ աստվածային ամպիկներից ընկավ, հասկացավ, որ ուսերը լայն են, ասաց՝ կոստյու՞մն է որ պետք է գեղեցկացնի բիզնեսմենին ու թռվռալով գնաց տարեց տատիկին պատմելու նոր տեղեկության մասին:

Վազեց պատմելու, մինչդեռ իրականությունը կողքից նայելով լուռ ծխում էր, շարունակ կախում գլուխը՝ մերթընդմերթ հայացք նետելով նրան:

Գրողը տանի, ինչու՞ է իրականությունը ծխում, եթե կարող է իրեն խեղդել արնանման գինու մեջ, վերջ տալ պաթոսախեղդ արտահայտություններին, որ կրթությունը սկսում են փոխել հիմնաքարից, որոնք անլսելի են և անգամ արձագանքելու հնարավորություն չունեն ութ բլուր հեռավորության վրա գտնվող ժայռերի հետևում: Իսկ, եթե հայտնվի մեկը, հը՜մ, դե ասենք, Փոքր Մհերը, ժայռը իր բազուկներով ճեղքի, ասելով. «Իրականությունը ճիշտ էր, ես սխալվեցի» հայտնի արտահայտությունը:

Գիտե՞ք, երբ անհատը ցանկանում է տուն կառուցել, վերցնում է քարերը, ցեմենտը խառնում ավազի ու ջրի հետ, հետո քարերը իրար վրա է շարում՝ ամրացնելով արդեն պատրաստված շաղախով: Երբ ավարտում է շարել քարերը, չի բավարարվում միայն դրանով, սկսում է ստեղծել տանիք, իսկ ամենավերջում՝ վերանորոգում է տան ներսը: Դե հա, նորություն չասացի, բայց պատկերացրեք, որ մեր կրթությունը նույն շինությունն է, ուղղակի վթարային վիճակում, բայց մարդիկ աչք են փակում այդ ամենի վրա, շարունակում են նոր քարեր պատվիրել, այն էլ ՝ բազալտ, ինչու չէ՝ մարմար, գրանիտ, ֆելզիտ: Ի՜նչ շքեղ են հնչում, չէ՞: Մարդիկ շարունակ շարում են, գուցե իմանալով վերջը, որովհետև վերջը իմանալու համար պետք չէ շինարար լինել: Տան հիմնային աղյուսները միջնակարգ և ավագ դպրոցներն են: Աղյուսները ամուր չեն, որովհետև իրականում՝ չկան:

Չէ, ես չեմ եկել քար շպրտելու բոլոր ուսուցիչների վրա և բողոքելու նրանց աշխատանքից: Ուղղակի առաջարկում եմ վերանայել այն բոլոր առարկաների ծրագրերը, որոնք աշակերտը պարտավոր է սովորել: Ասում եք ֆիզկուլտուրան առողջարա՞ր է, որովհետև յուրաքանչյուր աշակերտ միտքը զարգացնելուց առաջ պիտի ունենա առողջ մարմին՝ առողջ հոգո՞ւմ: Ասում եմ, որտե՞ղ է գրված, կամ ո՞վ է ասել, որ շաբաթական 3 ժամ, 45 րոպե տևողությամբ ֆիզիկական դասը առողջարար է, եթե դասից հետո աշակերտները քրտնած վազում են մյուս դասին, որն էլ շատ հաճախ հիվանդության պատճառ է հանդիսանում: Լավ, ասում եք, որ պատմությունը կամ հայ եկեղեցու պատմությունը պիտի յուրաքանչյուր ոք անգիր իմանա, որովհետև հայրենասիրությունը սկսվում է սեփական պատմությունը իմանալուց, անկախ նրանից, դա պատկանում է իրականությանը թե ոչ, կամ, ավելի գեղեցիկ ասած, ճշգրիտ է, թե ոչ:

Եթե օրինակ, աշակերտը չունի մաթեմատիկական մտածելակերպ, կամ օրինակ, չի ցանկանում երկար պոեմներ անգիր անել, որովհետև մեկ է՝ մոռանալու է, արդյո՞ք չի կարող ունենալ ընտրության հնարավորություն: Օրինակ, Ֆինլանդիայում, եթե աշակերտը չի ցանկանում մասնակցել ֆիզկուլտուրայի կամ հայոց լեզվի դասին, իրավունք ունի դասից ազատ արձակվելու՝ պայմանով, որ այդ դասը կփոխարինի այլ դասով: Կարելի է փոփոխություններ սկսել մաթեմատիկա առարկայից: Շատ դպրոցներում աշակերտներին ստիպում են անգիր անել բանաձևեր, չհասկանալով դրանց իմաստը: Լավ, իմա՞ստը: Մեկ է, մոռանալու է, ախր, էդ առարկաները չպիտի լինեն միայն ավարտական քննությունները հանձնելու ու մոռանալու համար: Որպես հավելում, կարելի է անգլերենի դասը անցկացնել ոչ թե միայն ուսուցչի միջոցով, այլ նաև անգլալեզու դասախոսի, որը շատ լավ տիրապետում է անգլերեն ակցենտին: Շատ ավելի արդյունավետ կլինի, եթե երեխաները դպրոցում ստացած գիտելիքների միջոցով ընդունվեն համալսարան, առանց կրկնուսույցի մոտ պարապելու: Լավ, ասենք պատմության կամ անգլերենի շտեմարանը անգիր անելով ընդունվեն համալսարան, հետո դպրոցում ուսուցիչ աշխատելո՞ւց էլ պետք է բացեն շտեմարանի 3-րդ բաժնի 61-րդ հարցի 4-րդ տարբերակը, ու հիշեն Սանատրուկի գահակալման թվականները:

Շինության հիմնային քարերը շարելուց հետո, պետք է ուշադրություն դարձնել սյուներին՝ համալսարաններին ու քոլեջներին, որտեղ ավելի շատ են վխտում կոռուպցիոն ռիսկերը:

Վերջում, երբ ամեն քարը դրված կլինի, կարելի է շինությունը ծածկել ամուր տանիքով և ներսում իրականացնել նորարարություններ:

Միասին ամեն ինչ հերթականությամբ անելու ենք՝ երիտասարդական գաղափարներով ու մտքերով լեցուն, որովհետև խնդիրը միայն «վերևներինը» չէ, որ բողոքենք՝ թողնելով նրանց ուսերին, այլ բոլորինս է, քանի որ բոլորս ենք առնչվում այդ խնդրին:

Գուցե դրանից հետո իրականությունը սկսի խոսել (եթե արդեն չի սկսել) ծխելու փոխարեն